ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԹՈՒՐ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԻ ՀԵՏ

-Պարոն Բաղդասարյան, սահմանադրական բարեփոխումների առաջին ընթերցմամբ ընդունված նախագծին Վենետիկի հանձնաժողովի գնահատականը կոալիցիայի ձեր գործընկերների համար անակնկալ էր եւ նրանք այդ գնահատականը որակեցին քաղաքական պատվեր: Ձեզ համար սպասելի՞ էր նման գնահատական եւ արդյո՞ք այդ գնահատականնիրապես պարունակում է քաղաքական ենթատեքստ:

-Վենետիկի հանձնաժողովի երկու գրավոր գնահատականներն էլ համահունչ են եղել այն փաստաթղթին, որ մենք դրել ենք շրջանառության մեջ, որովհետեւ Վենետիկի հանձնաժողովը մեզ ներկայացրել էր առաջարկությունների հստակ փաթեթ, որին արձագանքել էինք: Այն փաստաթուղթը, որ դրել էինք շրջանառության մեջ եւ այն փաստաթուղթը, որ ընդունվեց, բավականին տարբերվում են իրարից: Այդ իսկ պատճառով Վենետիկի հանձնաժողովն իր բավականին անաչառ  եզրակացության մեջ նշել էր նաեւ կատարված բազմաթիվ դրական փոփոխությունները: Բնականաբար` հանձնաժողովը նաեւ մտահոգություն էր հայտնել երեք հիմնական խնդիրների շուրջ` Երեւանի քաղաքապետ,դատական իշխանության անկախություն եւ իշխանության տարանջատում: Ինձ համար համոզմունք է, որ, եթե Երեւան քաղաքը համայնք է, պետք է ունենա համայնքին բնորոշ բոլոր գործառնությունները, այսինքն` քաղաքապետը պիտի լինի ընտրովի: Եթե մենք խոսում ենք իրական ժողովրդավարությունից, ապա պետք է ընդունենք, որ չի կարող դատական իշխանությունը կախված լինել գործադիր իշխանությունից: Մենք պետք է Հիմնական օրենքում կատարենք այն փոփոխությունները, որը  հնարավորություն կտա դատական իշխանությունն ամբողջությամբ զերծ պահել գործադիր իշխանության ազդեցությունից: Երրորդ վիճահարույց հարցի` իշխանությունների տարանջատման առումով, նշեմ, որ երկիրն ինքն է ընտրում կառավարման իր մոդելը` նախագահական, կիսանախագահական, խորհրդարանական, թե այլ: Եթե մենք ընտրել ենք կառավարման կիսանախագահական մոդելը, ապա պետք է այդ մոդելին բնորոշ հատկանիշներ շարադրենք սահմանադրության մեջ, այլ ոչ թե վերցնենք մի կետ նախագահականից, մի կետ կիսանախագահականից, մի կետ խորհրդարանականից եւ այդպես շարունակ... Քանի որ այս հարցում իրոք կան տարբեր մոտեցումներ, ես առաջարկել եմ, որ Վենետիկի հանձնաժողովը ներկայացնի կառավարման կիսանախագահական համակարգին բնորոշ մոդելներ, որոնց շրջանակում կկատարենք մեր ընտրությունը: Ակնհայտ է` եթե խոսում ենք իրական ժողովրդավարության անհրաժեշտությունից, ապա պետք է սկսենք երկրի Հիմնական օրենքից, որովհետեւ եթե Սահմանադրությամբ երաշխավորված չէ իշխանությունների հստակ տարանջատումը, հակակշիռների եւ զսպումների արդյունավետ համակարգի առկայությունը, իշխանության իրական ապակենտրոնացումը եւ դատական իշխանության անկախությունը, մարդու իրավունքների պաշտպանության արդյունավետ համակարգի առկայությունը, ապա մենք չենք կարող խոսել իրական ժողովրդավարական բարեփոխումների մասին: Այն ուժերը, որ այսօր Հայաստանում խոսում են ժողովրդավարության զարգացման մասին, պիտի նախանձախնդիր լինեն, որ իրական բարեփոխումներ անցկացվեն, որպեսզի իշխանության որեւէ թեւում գերլիազորություններ չկուտակվեն` մյուսների հաշվին, այսինքն` լինի կառավարման տվյալ ձեւին բնորոշ իրավունքների եւ պարտականությունների տարանջատված հստակ համակարգ:

-Միջազգային փորձագետների վերապահումները սահմանադրության նախագծին հայտնի են: Դուք վստա՞հ եք, որ ՀՀ իշխանությունները կունենան այնքան քաղաքական կամք, որ դրանք կընդունեն: Եթե չդրսեւորվի այդ կամքը, ի՞նչ սանկցիաներ են հնարավոր Հայաստանի հանդեպ:

-Իմ վերջին պաշտոնական այցը եվրոպական երկրներ ակնհայտ դարձրեց, որ երբ Հայաստանը ԵԽ անդամ չէր, այլ վերաբերմունք կար մեր նկատմամբ, դարձանք ԵԽ անդամ, այդ վերաբերմունքը փոխվեց: Այսօր, երբ մենք դարձել ենք «Ընդլայնված Եվրոպա. նոր հարեւաններ» ծրագրի անդամ, սա նշանակում է, որ մեր նկատմամբ պահանջները, հատկապես ժողովրդավարական բարեփոխումների խորացման տեսանկյունից, ավելի են ամրանալու: Ես կարծում եմ, որ մենք պետք է անենք հնարավորը Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկություններն ամբողջությամբ ընդունելու համար: Իհարկե, կարող են լինել խնդիրներ, որտեղ մենք ունենանք մեր մոտեցումները, խոսքը սրան չի վերաբերվում, խոսքը վերաբերվում է սկզբունքային ռազմավարական խնդիրներին: Ինքս չեմ կորցնում լավատեսությունը. մենք պետք է ամեն ինչ անենք, որպեսզի սահմանադրական իրական բարեփոխումները շարունակենք: Մենք հայտարարել ենք, որ «Օրինաց երկիրը» որպես քաղաքական ուժ, որը գտնվելով իշխանության ներսում, բարեփոխումներ պահանջող եւ իրականացնող քաղաքական կազմակերպություն է, հնարավորն անելու ենք` այդ բարեփոխումները մինչեւ վերջ տանելու համար: Այսօր չեմ ուզում խոսել սանկցիաներից: Սանկցիաները կլինեն, եթե չլինեն ռեֆորմներ: Իսկ այդ պարագայում հետեւանքը կլինի այն, որ երկիրն ու ժողովուրդը կտուժեն, եւ առաջին հերթին` պետության միջազգային հեղինակությունը: Սա մի իրողություն է, որտեղ չի շահելու ոչ իշխանությունը, ոչ ընդդիմությունը, որովհետեւ հայտնի է, որ ժողովրդավարական Սահմանադրությունը անհրաժեշտ է ժողովրդավարական բարեփոխումների համար:

-Վենետիկի հանձնաժողովի քարտուղար Ջանի Բուքիքիոն ասաց, որ եթե ՀՀ իշխանությունները շարունակեն հաշվի չառնել իրենց առաջարկները, ապա դրան կհետեւի իրենց հերթական հիասթափությունն ու հերթական հիասթափված հայտարարությունը: Ըստ ձեզ, երկրորդ ընթերցումից հետոՎենետիկն այլեւս որեւէ հարց չի՞ ունենա ՀՀ իշխանությունների հետ:

-Ես հանդիպել եմ Վենետիկի հանձնաժողովի թե ղակավարության, թե ներկայացուցիչների հետ եւ կարծում եմ, որ համատեղ աշխատանքի ռեսուրսը սպառված չէ եւ կողմնակից չեմ, որ Հայաստանի վերաբերյալ լինեն բացասական հայտարարություններ: Հերթական անգամ միջազգային լրատվամիջոցներով հնչելու են, պետական եւ քաղաքական գործիչների սեղանին են դրվելու զեկույցներ ու գնահատականներ, որ մեզ պատիվ չեն բերելու: Ես հակված եմ բարեփոխումների շարունակմանը, որ շատ ավելի գերադասելի է, քան կոտրած տաշտակի առաջ հայտնվելու հեռանկարը:

-Եթե կոալիցիայի սահմանադրությանը ժողովուրդը ասի «Ոչ», դա նշանակում է ժողովրդի անվստահություն իշխանությունների հանդեպ: Այդ դեպքում չե՞ք կարծում, որ ընդդիմության ծրագիրը՝ սահմանադրության հանրաքվեն վերածել իշխանությունների վստահության հանրաքվեի, պսակվելու է հաջողությամբ:

-Ես չեմ ուզում խոսել «եթե-ապա»-ներով: Կոալիցիան ներկայացնող քաղաքական ուժերից մեկն էլ ՕԵԿ-ն է եւ մենք հակված չենք կարծել, որ այդ բարեփոխումները տեղի չեն ունենալու: Եթե իրական բարեփոխումներ տեղի չեն ունենում, բնականաբար առաջ են գալիս նոր մոտեցումներ: Կոալիցիայի հուշագրի առաջին կետը հռչակում է` իրականացնել սահմանադրական բարեփոխումներ, «Օրինաց երկիրը» վճռական է այդ բարեփոխումներն իրականացնելու` բնականաբար դրանք պիտի համապատասխանեն միջազգային չափանիշներին: Սա, իհարկե, նշանակում է պայքար, սա նշանակում է շահերի բախում, համադրում-հակադրում: Իսկ Հայաստանում, որտեղ, ցավոք, գրեթե ամեն ինչ անձնավորված է, շատ իրողություններ չեն դիտարկվում համակարգային բարեփոխումների տեսանկյունից, որը եւ լուրջ խոչընդոտներ է առաջացնում ժողովրդավարական բարեփոխումների ճանապարհին: Բայց, կրկնում եմ, թե ես, թե ՕԵԿ-ը պատրաստ ենք աշխատել թե ազատ մամուլի, թե ընդդիմության, թե իշխանության, եւ թե բոլոր նրանց հետ, ովքեր իրոք նախանձախնդիր են ժողովրդավարական բարեփոխումների իրականացման համար: Իմ վերջին այցի ժամանակ եվրոպական երկրներում ու կառույցներում հետաքրքրվում էին սահմանադրական բարեփոխումների ընթացքով` սա նշանակում է, որ այս հարցը ոչ միայն Վենետիկի հանձնաժողովի, այլեւ ողջ եվրոպական հանրության ուշադրության կենտրոնում է:

-Վերջին շրջանում թե՛ ՌԴ-ի եւ թե՛ Արեւմուտքի տարբեր կարգի գործիչներ ուղարկվում են Հայաստան, որոնց խնդիրը քաղաքական հնարավոր զարգացումները շոշափելն է: Սա նախանշան չէ՞, որ Բուշի հայտարարած ժողովրդավարական փոփոխությունների ալիքը հասել է նաեւ Կովկաս, ահա այդ ժողովրդավարացման գործընթացը Հայաստանում եւս իրականացվելու է հերթական գույնի հեղափոխությամբ:

-Ես համոզված եմ, որ Հայաստանում անհրաժեշտ են բարեփոխումներ եւ հեղափոխությունները եւս իվերջոկատարվում են նույն բարեփոխումները կատարելու հիմնավորմամբ: Ամեն մի պատերազմի, հեղափոխության, արտակարգ իրավիճակի ավարտը քաղաքական գործընթացներն են: Մենք պետք է գնանք ոչ թե հեղափոխությունների ճանապարհով, այլ` իրական բարեփոխումների խորացման: Ամեն մի հեղափոխություն մեզ, ի վերջո, ետ է մղում, որովհետեւ հեղափոխություն նշանակում է ցնցումներ: Ես նաեւ հասկանում եմ այն մարդկանց, ովքեր խոսում են Հայաստանում հեղափոխությունների մասին, նրանք չեն հավատում բարեփոխումների հնարավորությանը ու հաջողությանը: Լինելով իշխանության մեջ` ես կարծում եմ, որ այս երկու տարում, օրինակ, բավականաչափ օրենսդրական բարեփոխումներ արվել են: Կոնկրետ օրինակ` Ընտրական օրենսգիրքը, համաձայն որի Հայաստանում առաջին անգամ ստեղծվում է ընտրողների ազգային ռեեստր, վստահված անձը ձեռք է բերում խորհրդակցական ձայնի իրավունք հանձնաժողովի նիստին եւ ողջ ընտրական գործընթացին. ներառյալ հաշվմանը-ամփոփմանը, մասնակցելու իրավունք եւ այլն: Ընտրական հանձնաժողովի անդամներ կարող են նշանակվել միայն հատուկ մասնագիտական կրթություն ստացած անձինք: Եվ, ի վերջո, եթե մինչեւ այսօր ՀՀ նախագահը նշանակում էր ԿԸՀ-ի մեկ երրորդին, ապա այսօր նշանակելու է 9 անդամից միայն մեկին: Սրանք լուրջ բարեփոխումներ են: Հիշենք միջազգային կառույցների գնահատականը. Ընտրական օրենսգրքի շրջանառության մեջ դրված տարբերակը քննադատվեց, իսկ բարեփոխված օրենքն արժանացավ դրվատանքի: Այնպես որ` ես չեմ կորցնում լավատեսությունը` կապված նաեւ սահմանադրության հետ: Իվերջո` հույս+վստահություն= արդյունք:

Իսկ ՌԴ ու այլ պետությունների գործիչների այցերը Հայաստան ունեն երկու ուղղություն: Առաջին` սովորական աշխատանքային այցեր են, որոնք պայմանավորած են եղել վաղուց: Երկրորդը` այո, կան նաեւ նպատակային այցեր, որ խնդիր ունեն կարծիք կազմել երկրի ու առկա իրավիճակի մասին: Ակնհայտ է, որ Հայաստանն ու Հարավային Կովկասը գերտերությունների համար մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում, դա եւս մեկ անգամ մեզ պետք է հասկացնի, հատկապես հետեւողականորեն դա չհասկացողներին, որ մենք այլընտրանք չունենք, պետք է ստեղծենք ուժեղ, կազմակերպված ու մրցունակ պետություն, որը հարգված է տարածաշրջանում ու միջազգային հանրության մեջ: Դա նշանակում է, որ մենք պետք է ավելի նպատակաուղղված դարձնենք մեր արտաքին քաղաքականությունը, առավել ակտիվ, առավել նախաձեռնողական, որպեսզի կարողանանք միջազգային հանրությանը ճիշտ ներկայացնել մեր երկրի ազգային-պետական շահերը, հետամուտ լինենք այդ շահերի կենսագործմանը:Հայաստանը պետք է լինի ժողովրդավարական եւ ազատ պետություն, սա այլընտրանք չունեցող հեռանկար է:

-Չնայած միշտ ասում եք, թե դեմ եք արտահերթ պրոցեսներին, սակայն, անկախ ձեր սուբյեկտիվ գնահատականից, դուք բացառո՞ւմ եք երկրում արտահերթ ընտրությունների հնարավորությունը:

- Հայաստանն այն երկիրը չէ, որտեղ հնարավոր է ինչ-որ բան բացառել` ինչպես օբյեկտիվ, այնպես էլ սուբյեկտիվ նկատառումներով: Արդեն այս տարի տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններն են, 2006-ը նախընտրական տարի է Ազգային ժողովի համար: Շատ ավելի խելամիտ ու ողջախոհ է բարեփոխումները շարունակելով` լավ նախապատրաստվել ընտրություններին ու, օգտվելով բարեփոխումների արդյունքներից: Մենք երկրում պետք է ստեղծենք այնպիսի իրավիճակ ու մթնոլորտ, որ կբացառի ընտրական կեղծիքների կիրառումը: Ազատ ընտրություն եւ բարձր լեգիտիմություն ունեցող իշխանություն երկրի ներսում եւ նրա սահմաններից դուրս` սա է վաղվա իմ տեսլականը: Հենց այդ պատճառով էլ առաջիկայում իմ հիմնական սկզբունքներն են լինելու ազատություն, համերաշխություն, առաջընթաց, քանի որ ինձ համար առավել կարեւոր է առաջընթացի իրական հույսը, քան անցյալի տխուր հիշողությունը:

-Պարոն Բաղդասարյան, «Վարչական իրավախախտումների մասին օրենսգրքի» քննարկումների ժամական ձեր ելույթից եւ խմբակցության քվեարկությունից հետոձեր մերձավորների հանդեպ սկսվեցին պատժամիջոցներ կիրառվել: Մեքենաներըտուգանային հրապարակներ տանելն արդյո՞ք կստիպի ձեզ վերանայել ՕԵԿ-ի սկզբունքային մոտեցումը այդ օրենքում առաջարկվող փոփոխությունների հանդեպ:

-Երբեմն, երբ ես խոսում եմ որեւէ ոլորտում առկա թերությունների, կաշառակերության կամ կոռուպցիայի երեւույթների մասին, անմիջապես խոսակցությունը տեղափոխում են անձնական հարաբերությունների ոլորտ: Այն, ինչ որ արվել է, ճիշտ չէ, եւ այդ ասում են բոլորը: Երբ երեք ամիս առաջ փորձում էին քրեականացնել տնտեսական գործունեության համար պատիժները` առաջարկելով 1000 դոլարի խախտման համար 5 տարվա ազատազրկում, ես կասեցրի դա. հարձակվեցին ինձ վրա: Երբ խոսեցի դատական համակարգում առկա թերությունների մասին, կրկին անձնավորելով` պատերազմ հայտարարեցին, երբ խոսեցի պետավատոտեսչության համակարգում առկա արատավոր երեւույթների մասին, սկսեցին... գիտեք արդեն ինչ: Ցանկանում եմ հայտարարել, որ անձնական հարցեր չունեմ ոչ Հայկ Հարությունյանի, ոչ Դավիթ Հարությունյանի եւ ոչ էլ այլոց հետ: Մենք խոսում ենք համակարգային բարեփոխումների անհրաժեշտության մասին, այն բարեփոխումների, որոնք անխուսափելիորեն պետք է տեղի ունենան: Անձնավորել այս ամենը, վրեժ լուծել ինչ-որ քայլերով, տեղին չէ: Մանավանդ, որ ոչ ոք ցմահ չէ իր պաշտոնում: Ասել, որ դա ուղղված է համակարգի բոլոր աշխատողների դեմ եւ հրահրել նրանց մեր դեմ, նույնպես տեղին չէ, որովհետեւ համակարգում աշխատում են հազարավոր բարեխիղճ մարդիկ, որոնց աշխատանքը ես բարձր եմ գնահատում:

Ցավոք, Հայաստանում շատ հաճախ հարցերն ու խնդիրներն անձնավորվում են: Մենք անձնական խնդիրներ չունենք. սա սկզբունքային եւ գաղափարական խնդիր է: Եվ այն մարդիկ, ովքեր հանդես են գալիս նման դիրքերից, իմ դեմ չեն հանդես գալիս, այլ բարեփոխումների, վաղվա գաղափարների դեմ, որովհետեւ քաղաքակիրթ աշխարհում պետավտոտեսչության նման համակարգ վաղուց գոյություն չունի: Եվ մենք վաղ թե ուշ այդ բարեփոխումներն անելու ենք. ինչքան շուտ անենք, այնքան լավ, սա` մեկ: Երկրորդը`սա ի վերջո սա պայքար է փոփոխության համար: «Օրինաց երկիրն» այժմ մշակում է այլընտրանքային օրենքի նախագիծ` այս բարեփոխումների հետ կապված: Մենք կարծում ենք, որ, այո, Հայաստանում պետք է ընդունվի օրենք ճանապարհային երթեւեկության մասին, եւ ՕԵԿ խմբակցությունը կողմ է քվեարկել այս օրենքին: Մենք գտնում ենք, որ պետք է բարեփոխել, օրենքի ուժով ստեղծել պետավտոտեսչության ժամանակակից համակարգ, որտեղ ոստիկանը, պետավտոտեսուչը պաշտպանված լինեն օրենքով, պաշտպանված լինեն այն մարդկանցից, ովքեր թքած ունեն օրենքի վրա` նախեւառաջ, երկրորդը` մենք պետք է տեխնիկապես վերազինենք պետավտոտեսչության համակարգը եւ ՕԵԿ-ը հանդես է եկել կոնկրետ ու հստակ առաջարկություններով, երրորդը` պետք է հետեւողական լինենք կանխելուարատավոր երեւույթները, երբ ամեն քայլափոխի պետավտոտեսուչը տեղի-անտեղի մեքենաները կանգնեցնելով` քաղաքացուց գումարներ է պահանջում: Այս օրենքի նախագծով խոսք է գնում տեղում, օրինակ, 10000 դրամ տուգանելու մասին. եթե Արմավիրից գյուղացին, ասենք իր 06 մակնիշի մեքենան բարձի մրգով ու ժամը 4-ին արթնանա, որ բերի շուկա ու վաճառի, վաճառքի ողջ գումարը 10000 դրամ չի կազմի: Մեկնաբանություններն արդեն ավելորդ են... Եթե կան ազդանշաններով, սիրենաներով, մգացված ապակիներով կարգազանց մեքենաներ, խնդրեմ, տուգանեք, բայց ոչ շարքային վարորդին, որը օրվա հացն է հոգում: Իվերջո` շուրջ 300000 վարորդների գերակշիռ մասը բարեխիղճ մարդիկ են: Շրջանառության մեջ է դրվում նաեւ այլընտրանքային օրենքի նախագիծը եւ եթե տեսակետները համընկնեն, բնականաբար կողմ կլինենք, եթե կբերվի նույն նախագիծը, խմբակցության դիրքորոշումը անփոփոխ կլինի: Ես անթույլատրելի եմ համարում անձնական վրեժխնդրության մակարդակում խնդիրներ լուծելը: Ձեր հրապարակումներում էլ գրում եք, որ Աժ նախագահը երկրի երկրորդ դեմքն է, հարց եմ տալիս` ո՞վ է երկրի իրական երկրորդ դեմքը: Իրական լիազորություններով ոստիկանության ռեգիոնալ վարչության պետն ավելի շատ իրավունքներ ունի, քան Աժ նախագահը, էլ չեմ խոսում պատգամավորների մասին: Եվ սա եւս մեկ կարեւոր փաստարկ է, թե ինչու պետք է իրականացնել իրական սահմանադրական բարեփոխումներ:

-«Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի նախագահ Արամ Սարգսյանը ողջ իշխանական բուրգում միայն ձեզ է տեսնում դեմոկրատական ուժ եւ հարցին, թե հնարավո՞ր է ընդդիմությունը համախմբվի ձեր շուրջ, պատասխանել էր, թե դա կախված է ձեզնից: Դուքիրադարձությունների նման զարգացումը հնարավոր համարո՞ւմ եք:

-Ես արդեն պատասխանել եմ այդ հարցին: Ինչ վերաբերում է Արամ Սարգսյանի դիրքորոշմանը, ապա տպավորված եմ նրա այդ գնահատականից: Ես կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր ազնիվ մարդ տեսնում է` ով ինչ սկզբունքներով է առաջնորդվում, ում ինչ է պետք, ովքեր են իսկապես ժողովրդավարական գործընթացների ջատագովներն ու կրողները: Այս համատեքստում թացը չորից սահմանազատելու ժամանակը, միեւնույն է, գալու է: Ես այն մարդկանցից չեմ, ովքեր աշխարհը տեսնում են սեւ ու սպիտակ. ես չեմ համարում, որ իշխանությունը միշտ ճիշտ է ու ընդդիմությունը միշտ սխալ է: Երկու կողմերում էլ կամ հրեշտակներ ներկայացողներ, որ, սակայն, որեւիցե առնչություն չունեն Աստծո հետ: Երկիրը մեկն է, երկիրը բոլորինս է, ակնհայտորեն` բոլորս ուզում ենք առավելագույնն անել մեր երկրի համար, պարզապես մեր գաղափարներից ու սկզբունքներից, մեր հնարավորություններից ելնելով` տարբեր մեխանիզմներ ենք գործադրում: Ես հարգում եմ Արամ Սարգսյանի սկզբունքայնությունը եւ ազնվությունը:

ՆԱԻՐԱ ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ