ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԹՈՒՐ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԻ ՀԵՏ

-2005 թ. ապրիլին առաջավոր մարդկությունը կնշի Օսմանյան կայսրությունում հայերի ցեղասպանության 90-ամյակը: Ինչպիսի՞ն է Ձեր վերաբերմունքը այդ իրադարձությանը:

-2005 թ. ապրիլին լրանում է մարդկության պատմությանը հայտնի ամենամեծ ոճրագործություններից մեկի 90-ամյակը: Իմ բոլոր պաշտոնական այցերի ժամանակ ես բանակցություններում քննարկում եմ այդ խնդիրը: Եվ ես կարծում եմ, որ 90 տարին ողբերգական իրադարձություններին վերստին անդրադառնալու ու իմաստավորելու ազդակ է լինելու թե հայերիս, թե այլ ժողովուրդների համար:

-Ըստ Ձեզ` արդյոք Թուրքիան պետք է քաղաքակիրթ Գերմանիայի օրինակով իրեն արդարացնի ողջ աշխարհի աչքին, կամ հայերը պիտի ներեն այդ ողբերգությունը:

- Տրամաբանական ու օրինաչափ կլիներ, որ անցած 90 տարիներին ոչ միայն այլ երկրները, այլեւ Թուրքիան ինքը ընդունած լիներ եւ դատապապարտեր ցեղասպանությունը: Աշխարհը, ցավոք, գիտի նաեւ նման այլ օրինակներ: Ես նկատի ունեմ հենց Գերմանիայի դեպքը, երբ պաշտոնապես ընդունվեց հրեաների ցեղասպանության փաստը: Կարծում եմ, որ ժամանակակից աշխարհում հատկապես նման իրադարձությունների նկատմամբ պիտի լինի հստակ դիրքորոշում` երբեւէ կատարված ոճիրը պիտի դատապարտվի` կանխելու հետագա կրկնությունը: Պատահական չէ, որ օրեցօր համալրվում է այն երկրների թիվը, ովքեր պետականորեն ճանաչում ու դատապարտում են ցեղասպանության փաստը: Ես վստահ եմ, որ Թուրքիան վաղ թե ուշ ընդունելու է 1915 թ. երիտթուրքերի նախաձեռնությամբ ու անմիջական ղեկավարությամբ կատարված ոճրագործությունը, որովհետեւ դա նախեւառաջ բխում է իրենց շահերից` եթե նպատակ ունեն քաղաքակիրթ աշխարհում հավասարը հավասարի հետ փոխհարաբերություններ ունենալ: Ինչ վերաբերում է հայերի ներել-չներելուն,  ես կարծում եմ, որ նման խնդիր իրականում գոյություն չունի: Նախ` երբեք ու ոչինչ որեւէ հայի չի ստիպի մոռանալ ցեղասպանությունը. սովետական իշխանության տարիներին` գոնե մինչեւ 1965 թվականը, քրեականորեն դատապարտելի հանցանք էր 1915 թիվը հիշելը, բայց որեւէ մեկը մոռացա՞վ:

-Ինչպիսի՞ն եք տեսնում Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների հետագա զարգացումը:

-Կարծում եմ, որ Հայաստանի ու Թուրքիայի միջեւ պետք է լինեն նորմալ հարաբերություններ: Երբ 2004-ին Ստրասբուրգում հանդիպեցի Թուրքիայի խորհրդարանի նախագահին, համարյա երկու ժամ քննարկում տեղի ունեցավ` ազատ ու անկեղծ խոսակցություն անցյալի ու ներկայի խնդիրների մասին: Ես գտնում եմ, որ հանդիպումները միմյանց հետ ու խնդիրների քննարկումներն են այն ճանապարհը, որ կարող են հանել փակուղուց, լուծուներ տալ առկա հիմնախնդիրներին: Այո, լուծումներ, որովհետեւ պրոբլեմների հետ կռվելու փոխարեն պետք է քննարկումների միջոցով, տեսակետների համադրման կամ հակադրման ճանապարհով լուծումներ գտնել:

Խնդիրը այլ է` մենք ազգովին անընդհատ նայու՞մ ենք դեպի հետ, խրվում-մնում ենք անցյալում, թե՞ դեպի առաջ ենք նայում ու փորձում ենք նորմալ հարաբերություններ ունենալ մեր հարեւանի հետ: Ընդունենք, որ այսօր բոլորովին այլ իրավահարաբերություններ են աշխարհում. թե Հայաստանում, թե Թուրքիայում: Կարծում եմ` մենք պիտի առաջնորդվենք համաշխարհային հանրության մեջ ընդունված չափանիշներով: Այո, եղել է ցեղասպանություն, կատարվել է մեծագույն ոճրագործություն, բայց դա չի կարող նշանակել, որ հայերն ու թուրքերը պիտի հավիտյանս հավիտյան թշնամիներ լինեն միմյանց: Հիշեք Եվրոպայի պատմությունը` թե անցյալ դարերի, թե 20-րդ դարի: Եվրոպացիները երբեք պիտի միմյանց հետ չհաշտվեին ու նույնիսկ դիվանագիտական հարաբերություններ չունենային, ուր մնաց թե Եվրամիություն ստեղծեին, որովհետեւ պարբերաբար միմյանց հետ պատերազմել են թե Մեծ Բրիտանիան, թե Գերմանիան, թե Ֆրանսիան, թե Բալկանյան երկրները, թե Ռուսաստանը... Բայց աշխարհն այսօր առաջնորդվում է համագործակցության ու բարիդրացիության սկզբունքներով, որը հայերս չենք կարող հաշվի չառնել` հենց մեր շահերից ելնելով ու համաշխարհային հանրությունից դուրս չմնալու համար:Թուրքիան եւս իր հերթին պետք է հասկանա, որ երկակի ստանդարտներ կիրառելն անթույլատրելի է: Հայերի ցեղասպանության ուրացումը, հարեւանի հետ սահմանի փակումն անընդունելի է Եվրամիությանն անդամակցել ցանկացող երկրի համար:

ԼԻԼԻԹ ՆԱԶԱՐՅԱՆ