ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ          

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Բարև ձեզ, հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ տեղադրել քարտերը և նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում: Գրանցվել է 74 պատգամավոր, քվորում ունենք։ Կարող ենք սկսել:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-«Ազգային ժողովի ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագիծը ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանին:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Հարգելի գործընկերներ, «Ազգային ժողովի ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագծի առաջին բաժնում ներգրավված է պարտադիր քննարկման ենթակա 6 հարց։ Առաջին բաժնի հարցերն ընդգրկվում են ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում առանց քվեարկության:

Երկրորդ բաժնում այն հարցերն են, որոնց վերաբերյալ գլխադասային հանձնաժողովները ներկայացրել են դրական եզրակացություն։ Դրանք յոթն են, որոնք նույնպես ընդգրկվում են ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում առանց քվեարկության։

Երրորդ բաժնում ընդգրկված հարց չկա։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, ձեզ ներկայացվեց «Ազգային ժողովի ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագիծը։ Հարցեր տալու համար խնդրում եմ հերթագրվել, եթե կան հարցեր: Հերթագրում: Արծվիկ Մինասյան:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Ոչ թե հարց է, այլ առաջարկ: Առաջարկում եմ մեկ րոպե լռությամբ հարգել մեր բարեկամ երկրի՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետության նախագահի, արտգործնախարարի և մի շարք բարձրաստիճան և հոգևոր առաջնորդների զոհվելու հիշատակը:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Պարոն Մինասյան, առաջարկն ընդունելի է, բայց ես առաջարկում եմ՝ ես ամբիոնից, առնվազն, իմ տեղում լինեմ դա անելու համար, որպեսզի դա հարգալից լինի, և երկրորդը. մենք օրակարգը հաստատենք, նոր անցնենք դրան։ Շնորհակալություն առաջարկի համար:

   Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցերն ավարտվեցին: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Աղվան Վարդանյան, Նարեկ Ղահրամանյան, Վահագն Ալեքսանյան: Հերթագրված պատգամավորներ չկան:

Հարգելի գործընկերներ, ձայնը տրվում է պարոն Սիմոնյանին Ազգային ժողովի 2024 թվականի մայիսի 21-ին գումարվող հերթական նիստերի օրակարգը ներկայացնելու համար:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Հարգելի գործընկերներ, Ազգային ժողովի 2024 թվականի մայիսի 21-ին գումարվող նիստերի օրակարգի նախագծի առաջին բաժնում պարտադիր քննարկման ենթակա 12 հարց կա: Դրանք հերթական նիստերի օրակարգում ընդգրկվում են առանց քվեարկության։

Երկրորդ բաժնում 7 նախագիծ կա: Ազգային ժողովի խորհուրդը մայիսի 20-ին նիստում քննարկել է այս բաժնում նախագծերի ընդգրկման, դրանց քննարկման հաջորդականության հետ կապված առաջարկները և քվեարկությամբ հաստատել դրանք:

Հարգելի պատգամավորներ, գլխադասային հանձնաժողովներին առաջարկվել է Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերը և ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը քննարկել հատուկ ընթացակարգով, այն է՝ նախագծերի երկրորդ ընթերցմամբ քննարկումը կազմակերպել առաջին ընթերցմամբ ընդունելուց հետո 24 ժամվա ընթացքում:

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հերթական նիստերի օրակարգի նախագծի վերաբերյալ հարցեր տալու համար կարող եք հերթագրվել: Հերթագրում: Հերթագրված պատգամավորներ չկան: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Արթուր Խաչատրյան:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Պարոն Աղվան Վարդանյանին էլ գրանցեք:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, բազում անգամ նշել էինք, որ այն ամենը, ինչ այսօր տեղի է ունենում Հայաստանի Հանրապետության սահմաններում, կարող եք կոչել ամեն ինչ, բայց ոչ սահմանազատում: Իշխանությունը, այո, մեր այդ խորհրդին հետևեց՝ սահմանազատումից առաջ սկսեց տրագիկոմիկ մակդիրներ դնել՝ ժամանակավոր սահմանազատում, պիլոտային սահմանազատում: Բայց այն, ինչ երեկ տեղի ունեցավ, արդեն սահմանազատում չէ, մանր ջեբկիրություն է, մանր գողություն է, Սովետի լավագույն ավանդույթներից եկած ինչ-որ բան է։ Մենք սխալվել ենք, պարզվում է, որ երբ Հայաստանի Հանրապետությունը կադաստրի վկայական է տվել մեր հայրենակիցներին, սխալվել է։ Եվ, բնականաբար, սխալվել է ի վնաս մեր հայրենակիցների: Ինչո՞ւ եմ ասում ջեբկիրություն, ինչո՞ւ եմ ասում մանր գողություն: Այ, սովետում էլ էր, հիմա էլ՝ խանութներում, որ մանրը վերադարձնում են, եթե սխալ է տեղի ունենում, չգիտես ինչու, էդ սխալը միշտ տեղի է ունենում ի վնաս հաճախորդի, ի վնաս շահառուի: Հիմա, այս իշխանություններն ի վնաս մեր հայրենակիցների սխալվել են՝ կադաստրի քարտեզները գծելով: Լավ, բա, սխալվեիք մի 100 մետր էլ Ադրբեջանից ավելի վերցնեիք, թե՞ վախենում էիք: Բա սխալվեիք, էդ սահմանազատումը Ջերմուկից սկսեիք, թե՞ վախենում էիք: Դե, վեր կացեք, ասեք՝ չէ, վախենում ենք, էստեղ սխալ չկա, կամ էլ ընդունեք, որ մանր գողություն եք անում: Ասում էին՝ սահմանազատումը պետք է լինի գենշտաբի 1974, 1979 թվի քարտեզներով: Երեկ հերթական օրիգինալ հայտարարություն է հրապարակվում, թե դարձավ 1969 թիվ: Իսկ ինչո՞ւ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1969 թվի որոշումներ, այլ ոչ թե 1988 թվականի միջպետական արձանագրության հիման վրա. որովհետև 1988 թվականին էլի ի շահ Հայաստանի էր, Հայաստանը կարողացավ հետ բերել Ադրբեջանի կողմից գողացած տարածքներ, բայց դուք էլի վախենում եք դա ընդունել:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Ավարտեք:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Իսկ կլինի՞, որ Ադրբեջանից վախենալու փոխարեն սեփական ժողովրդից վախենաք:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Շնորհակալություն։ Աղվան Վարդանյան, համեցեք: Չէ, պարոն Վարդանյան, դուք չհասցրիք գրանցվել, ես ձեզ գրանցեցի:

 Ա.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Բարի լույս: Հրանտ Մաթևոսյան. «Եթե ես հրաժարվեմ Արցախից, թշնամին էլ է ինձ արհամարհելու»: Հրաժարվել եք, արհամարհվում եք: Ալիևը «Նոլդու Փաշինյան» էր շվշվացնում։ Էլի է ուզելու, էլի եք արհամարհվելու։ Բայց հիմա միայն թշնամին չէ, ժողովրդի անունով եկել եք, այսօր ժողովրդից եք արհամարհված։ Ձեզ մի խաբեք, այս սրբազան շարժումը զուտ հայկական է, այն ընդլայնվելու է, մաքրելու է Հայաստանն ատելությունից, ստից, կեղծիքից, դավաճաններից, չհայերից։ Այս շարժումը նաև ձեր փրկության համար է, մի քանիսիդ չհաշված: Շնորհակալ եմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Վահագն Ալեքսանյան:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Սոնա Ղազարյան, Հրաչ Հակոբյան, Վիլեն Գաբրիելյան, դադարեցրեք խոսելը։

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, քիչ առաջ Ազգային ժողովի ամբիոնից ինձնից առաջ ելույթ ունեցան սրբազան շարժման առաջամարտիկներ, ու սա, կարծում եմ՝ լավագույն ամենացցուն բանն է, որ կարելի է հասկանալ «սրբազան» բառի՝ էս շարժման պարագայում օգտագործման կոնտեքստի մասին. ինչքանո՞վ են էս մարդիկ սրբազան շարժման առաջամարտիկներ ու կամ ի՞նչ կապ ունեն, առհասարակ, սրբազանության հետ: Բայց ինչ վերաբերում է, առհասարակ, ելույթ ունեցածներին ու ելույթներին. նախ՝ պարոն Խաչատրյան, 1974-79 թվերի քարտեզը հիմնված է 1969 թվի քարտեզի վրա, ու դուք դա, ես վստահ եմ՝ շատ լավ գիտեք: Ու այն, ինչ այս օրերին փորձում եք, առհասարակ, գեներացնել հանրային դաշտում, ուղղակի ծիծաղելի է։ Ազգային ժողովի պատգամավորներ եք, 130 տարվա կուսակցություն եք: 2023 թվին կիսահայկական ազգանունով մի ռուս պրոպագանդիստ ասել է՝ Բագրատ սրբազանը պիտի լինի վարչապետի թեկնածու, 130 տարվա կուսակցություն մի ռուս պրոպագանդիստի ասածով վերցրել եք, էդ մարդուն, տարել եք, սարքել եք, եկել այստեղից համոզում եք, թե սա զուտ հայկական է: Յա, լո՞ւրջ եք ասում: Եվ սրբազան, անունը դրել են սրբազան շարժում, սրբազան շարժման առաջնորդ սրբազանը երեսով է տալիս իր աջը համբուրելը: Էս չե՞ք, ժողովուրդ ջան: Էդ ի՞նչ եք խոսում, առհասարակ: Ասում է՝ ժողովրդի կողմից արհամարհված եք: Լու՞րջ եք ասում, մե՞նք ենք արհամարհված ժողովրդի կողմից: Մի հատ դուրս եկեք, էլի, մի հատ մի օր առանց ախռաննիկի դուրս եկեք փողոց, ժողովուրդ, մի հատ փորձեք, էնքան հետաքրքիր կլինի ձեզ համար, լուրջ եմ ասում: Մի օր դուրս եկաք մետրո, տեսաք, թե ինչ տեղի ունեցավ: Բա որ ավելի շուտ-շուտ դուրս գաք, ի՞նչ տեղի կունենա։ (Խոսք դահլիճում:) Հա, ձեզ էր վերաբերում, պարոն Խաչատրյան: (Խոսք դահլիճում:)

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ:

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Պարոն Խաչատրյան, դե, հիմա, լավ, եկեք համեմատվենք, հա, եկեք: (Խոսք դահլիճում:)

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ինչո՞ւ եք տեղից խոսում։

Արծվիկ Մինասյանը կխոսի «Հայաստան» խմբակցության անունից։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Նախ՝ պարոն Սիմոնյան, առաջարկիս նպատակը նա էր, որ մինչև աշխատանքներն սկսելը լիներ դա:

Հարգելի հայրենակիցներ, այս օրակարգում բացակայում են այս օրերին հանրությանն իսկապես հուզող և ազգային շարժումը, լայն թափ ստացած օրակարգային հարցերը։ Ավելին, այս իշխանությունն ընդամենը շաբաթներ առաջ մերժեց սահմանազատման և սահմանագծման հարցով հենց «Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունների ներկայացված նախագիծը, որը հնարավորություն պետք է տար հենց այստեղ՝ այս դահլիճում, քննարկել այն կարևոր հարցերը, որոնք առնչվում էին մեր պետության, պետականության կարևորագույն խնդիրներին: Բայց մերժեց, և հիմա էստեղից հայտարարություններ են անում, տարբեր լրատվամիջոցներով պիտակավորումներ են կատարում ու ամենաայլանդակ բառապաշարն են օգտագործում տարբեր մարդկանց հասցեին, այդ թվում նաև՝ Բագրատ սրբազանի, ու փորձում են վիրավորանքներ հասցնելով, իբր թե, նսեմացնել շարժումը: Դուք դրանով ձեր վախերն եք, ընդամենը, բացահայտում, ի ցույց դնում: Որևէ առնչություն չունեն ձեր բերած փաստարկները մեր պետության անվտանգության հետ: Ամենապարզ օրինակը բերեմ. առանց նույնիսկ հաշվի առնելու տարրական իրավական գիտելիքը, դուք օգտագործում եք «սահմանի վերարտադրություն» արտահայտությունը։ Հլը բացեք, տեսեք, թե Հայաստանի Հանրապետության որևէ օրենքում «սահմանի վերարտադրություն» հասկացություն կա՞: Դուք էս ի՞նչ եք անում, դուք ոտնահարել եք, այլանդակել եք ոչ միայն իրավական համակարգը, քաղաքական, բարոյական համակարգերը, դուք ամեն ինչ տանում եք, հանձնում եք ի՞նչի համար. մեկ բանի՝ ձեր աթոռների համար, որ մնաք էդ աթոռին կպած: Կպեք, ինչքան կպչեք, այնքան կսոսնձվեք, բայց, որ հեռացվեք, աթոռն էլ ձեզ հետ է հեռացվելու և փոխարինվելու է նորմալ, ազգային աթոռով:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Շնորհակալություն: Այսինքն՝ պարոն Մինասյան, ստացվում է, դուք ձեր բառապաշարով պնդում եք, որ Հայաստանը որևիցե սահման չունի, հա՞: Մենք ինչ-որ սահմանով անկախացել ենք, չէ՞: Բա եթե մենք, դուք ձեր խոսքն ասացիք, ես ձեզ չընդհատեցի, հիմա դուք՝ երկրորդ խմբակցության քարտուղար, Ազգային ժողովի ամբիոնից հայտարարում եք, որ Հայաստանի Հանրապետությունը սահման չունի։ Հիմա, որ մեր հակառակորդը գա, ձեր գրասենյակի մոտ պոստ դնի, ասի՝ Արծվիկ Մինասյանն ասել է՝ սահման չկա, էդ վախտ ի՞նչ եք ասելու: Հետևեք ձեր բառապաշարին։ Հայաստանն ունի կոնկրետ, հստակ սահման իրավական հիմքերով։ Շնորհակալություն: Վերջացավ մեր բանավեճը: Պարոն Մինասյան, վերջացել է։

«Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության անունից ելույթ կունենա Քաղաքացիական պայմանագիր խմբակցության ղեկավար Հայկ Կոնջորյանը:

 Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես մոտեցել եմ ամբիոնին արձանագրելու համար, որ մեր ընդդիմադիրներն այստեղ զբաղված են պարզագույն ստախոսությամբ, և էդ ստախոսության լաբորատոր նմուշը քիչ առաջ այստեղ արտահայտվեց: Մի քանի օր առաջ ձեր առաջնորդը՝ վեղարով առաջնորդը, հայտարարել էր, սուտ էր տարածել, որ Ալիևն ինչ-որ երգի ներքո շրջում է, չգիտեմ, Շուշիով, հա՞: Եվ էլի ձեր առաջնորդը երեկ, կարծեմ, հայտարարեց, որ ինքը սխալվել է, արձանագրեց, որ ինքը սուտ տեղեկություն է տարածել: Հիմա, ձեր պատգամավորը, որն ասեց ու գնաց, Թուր կեծակիով ասաց ու գնաց, ինքը եկավ, նույնիսկ ձեր առաջնորդի հերքած սուտը կրկին էս ամբիոնից տարածեց: Եվ հետո էլ խոսում եք սրբությունից, սրբազանությունից, հեսա կասեմ, խոսում եք սրբությունից, սրբազանությունից, սրբազան պայքարից և դրա տակ փորձում եք էս շարժմանը, էս քաղաքական գործընթացներին կրոնական, քրիստոնեական երանգավորում տալ։ Հարգելի գործընկերներ, դուք քաղաքական հեթանոսներ եք, գիտեք՝ ինչու՞. որովհետև Հայաստանում 2018 թվականին հաստատվել է նոր քաղաքական հավատամք, դա կոչվում է ժողովրդավարություն: Դուք՝ որպես քաղաքական հեթանոսներ, ուզում եք վերականգնել հին քաղաքական հավատամքը, որի անունն էր գողապետություն: Եվ ձեր քաղաքական հեթանոսության շարժումն էլ ունի քաղաքական հեթանոս առաջնորդ, դուք էլ, ժողովրդի անունից խոսելով, հարգելի գործընկերներ, կներեք էլի, որ անկեղծ եմ խոսում ձեզ հետ, կարող է ձեզ դուր չգալ, բայց անկեղծությունը, համենայնդեպս, գնահատեք, դուք այն աստիճան քաղաքականապես սնանկ եք, որ քաղաքական տեքստ և տեսլական գեներացնելու անկարողությունից դրդված՝ հոգևորականի սքեմի ներքո փորձում եք այսօր Հայաստանում քաղաքական իշխանություն զավթել: Իսկ ձեր գնահատականը, նորից եմ ասում՝ սա է. դուք քաղաքական հեթանոս եք և Հայաստանում փորձում եք գեներացնել քաղաքական հեթանոսական շարժում, որպեսզի վերադառնաք քաղաքական գողապետությանը, բայց Հայաստանում նոր քաղաքական հավատամք կա և վերադարձն անցյալին անհնար է, ուզում եք՝ վեղարների տակ թաքնվեք, ուզում եք՝ սքեմի տակ թաքնվեք, ինչի տակ ուզում եք՝ թաքնվեք, ինչ կերպարանքով ուզում եք՝ եկեք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Շնորհակալություն: Այսպիսով, օրակարգի քննարկումն ավարտվեց։ Քվեարկության է դրվում «Ազգային ժողովի 2024 թվականի մայիսի 21-ին գումարվող հերթական նիստերի օրակարգի նախագծի երկրորդ բաժինն ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 68

Դեմ՝ 21

Ձեռնպահ՝ 0

Որոշումն ընդունվել է, օրակարգը հաստատվել է:

Մինչև աշխատանքներն սկսելը, հարգելի գործընկերներ, առաջարկում եմ մեկ րոպե լռությամբ հարգել Իրանի Իսլամական Հանրապետության առաջնորդի, արտգործնախարարի և այլ պաշտոնյաների հետ տեղի ունեցած դժբախտության հետ կապված իրադարձությունը:

Շարունակում ենք աշխատանքը։

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Կարեն Կարապետյան: Համեցեք:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգարժան նախագահ, հարգելի գործընկերներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին», ««Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը։

Սույն նախագծերի փաթեթն ուղղված է շտկելու առկա օրենսդրական տարընթերցումների հնարավորությունը և ամրագրելու համայնքի ավագանու անդամների կողմից հանրային պաշտոն կամ հանրային ծառայության պաշտոն զբաղեցնելու արգելքը։ «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով 2022 թվականի հունիսի 9-ին իրականացված օրենսդրական փոփոխությունների արդյունքում մի դեպքում նախատեսված է հանրային պաշտոն և հանրային ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց կողմից պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պաշտոն զբաղեցնելու արգելքը, բայց մյուս դեպքում «Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքով և «Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքով այդպիսի կարգավորում նախատեսված չէ: Այս տարընկալման արդյունքում ավագանու մի շարք անդամներ համատեղում են իրենց պաշտոնը հանրային պաշտոնների և հանրային ծառայության պաշտոնների հետ: Իրականացված օրենսդրական փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելուց հետո ավագանու առաջիկա ընտրությունների ժամանակ կգործի բացարձակ արգելք համայնքի ավագանու անդամների և հանրային պաշտոնների և հանրային ծառայության պաշտոնների անհամատեղելիության մասով: Արդյունքում ավագանու անդամները չեն կարողանա համատեղել իրենց պաշտոնը հանրային պաշտոնի և ծառայության հետ։ Միևնույն ժամանակ նախագծերի անցումային դրույթներով նախատեսվել է, որ անձինք, որոնք մինչ սույն օրենքի ուժի մեջ մտնելը հանրային պաշտոնը կամ հանրային ծառայության պաշտոնը համատեղել են համայնքի ավագանու անդամի պաշտոնի հետ, կարող են շարունակել համատեղել պաշտոնավարումը մինչև տվյալ նորընտիր ավագանու առաջին նիստի գումարման օրը։

Հարկ է նշել, որ համայնքի ավագանու անդամների անհամատեղելիության պահանջներին անդրադարձ է կատարվում նաև տեղական ինքնակառավարման Եվրոպական խարտիայի Եվրոպայի կառույցների կողմից մշակված այլ համապատասխան փաստաթղթերի շրջանակներում։ Այսպես, խարտիան ամրագրում է, որ տեղական ընտրվող անձի մանդատի հետ անհամատեղելի են գործառույթներն ու գործունեությունը, և դրանց իրագործելիությունը կարող է սահմանվել միայն օրենքով կամ հիմնարար իրավական սկզբունքներով: «Եվրոպայի խորհրդի տեղական և տարածքային իշխանությունների կոնգրեսի վարքագծերի եվրոպական կարգ» վերտառության փաստաթղթի համաձայն՝ եթե պաշտոնատար անձինք ունեն ավելի քան մեկ պաշտոն, դժվար է լինում երկու պաշտոնների լիազորությունները տարանջատել։ Եվ մեկից ավելի պաշտոններ տարբեր պետական և տեղական մարմիններում, ըստ էության, գործնականում մեծ շահերի բախման իրավիճակներ են առաջացնում և հայտնում են ռիսկեր, այդ ռիսկերը կառավարելն ինքնին դժվար է դառնում։ Այսպիսով, ամփոփելով վերոգրյալը, պետք է նշել, որ անհամատեղելիության պահանջների սահմանման նպատակի առանցքը պաշտոնների մեկտեղման պարագայում շահերի բախման իրավիճակների առաջացումը կանխելն է, մյուս կողմից՝ իշխանությունների տարանջատման սկզբունքի ապահովումն է։

Անդրադառնալով նախագծերի ընդունման հրատապությանը, նշեմ, որ դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ այժմ ավագանու անդամների կողմից հանրային պաշտոն և հանրային ծառայության պաշտոն զբաղեցնելու դեպքերի առնչությամբ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովն արդեն հարուցել է վարույթներ, որոնց ժամկետը 90 օր է և լրանում է սույն թվականի մայիսի 29-ին: Հաշվի առնելով վերոնշյալը, խնդրում եմ պատեհ պահին նախագծերի փաթեթին կողմ քվեարկել: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Շնորհակալություն, պարոն Կարապետյան: Հարցերի համար հերթագրում, հարգելի գործընկերներ: Իսկ ես տեղեկացնեմ, որ այս հարցի քննարկումից հետո անմիջապես տեղի կունենա քվեարկություն, նման առաջարկ ունենք:

Սիսակ Գաբրիելյան:

 Ս.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Պարոն Կարապետյան, ավագանիները չեն վճարվում, հիմա էլ արգելում ենք աշխատել, բա, այդ մարդիկ ո՞նց են ապրելու: Այսինքն՝ ուղղորդում ենք, որ գնան մասնավորի մոտ, բիզնեսո՞ւմ աշխատեն, ո՞նց է լինելու: Ավելի մեծ կոռուպցիոն ռիսկ չկա՞, որ իրենց արգելում ենք հանրային ծառայությունը, ուղարկում ենք, ասում ենք՝ գնացեք մենակ բիզնեսում աշխատեք կամ սեփական բիզնես ունեցեք, կա՛մ մասնավորի մոտ աշխատեք, և էդտեղ կոռուպցիոն ռիսկերն ավելի չե՞ն մեծանում ըստ ձեզ:

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Գաբրիելյան, ըստ էության, այս նախագծերի փաթեթով մենք նոր կարգավորում չենք ներդնում: Այդ արգելքը սահմանված է եղել դեռևս 2018 թվականից՝ կապված հանրային ծառայության և հանրային պաշտոնի անհամատեղելիության հետ: Իսկ զուտ տեղական ինքնակառավարման և Երևանում տեղական ինքնակառավարման մասին օրենսդրության տեսանկյունից դեռևս 2001 թվականից այս համատեղելիության նորմերը և պահանջները սահմանված են եղել քիչ թե շատ, գուցե ավելի փոքր ծավալով և 2018-ին դա, ընդամենը, համապարփակվել է և սահմանվել է, առհասարակ, հանրային ծառայության հետ անհամատեղելիությունը, որը, ինչպես նշեցի, միջազգային պրակտիկա է, միջազգային ստանդարտ է շահերի հնարավոր բախման ռիսկերը նվազեցնելու և վերացնելու տեսանկյունից:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Արձագանք:

 Ս.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Չէ, չէի հարցնում, թե երբ է եղել, ավելի շատ ուզում էի հասկանալ տրամաբանությունը և ձեր կարծիքը, թե մասնավորում աշխատելով՝ շահերի բախումն ավելի չի՞ մեծանում, որովհետև, մեծ հաշվով, հանրային ծառայողը, ըստ էության, ավելի շատ, որպես այդպիսին, երբ կոռուպցիոն թեմաների հարց է բարձրաձայնվում, ինքն ակնկալվում է որպես մասնավորի շահերը պաշտպանող, ոչ թե, օրինակ՝ որ ավագանին աշխատում է նաև, պայմանական, Ազգային ժողովում և օրինակ՝ ավագանիում Ազգային ժողովի շահերն է առաջ տարել, էլի, այսինքն՝ ակնհայտ է, որ մասնավորի դեպքում ավելի շատ է շահերի բախումը: Էս մասով էի ուզում ասել, կամ, եթե էսպես է, մտածենք իրենց վարձատրելու մասին, այսինքն՝ աշխատավարձ սահմանենք և արգելենք, ընդհանրապես, ինչպես պատգամավորների դեպքում, այլ աշխատանք կատարելը։

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Բիզնես հատվածի մասնակցությունն ավագանու գործունեությանը, ըստ էության, նույնպես օրենսդրորեն սահմանված է և այդտեղ շահերի բախման, ռիսկերի նվազեցման և վերացման կառուցակարգերը նույնպես առկա են, ինչպես և քաղաքակիրթ աշխարհի բոլոր երկրներում, նույն ստանդարտները ներդրված են այստեղ: Եվ գործարար շահեր ներկայացնող ավագանու անդամն անցնում է անհամատեղելիության և բարեվարքության ստուգման հատուկ գործընթացներով, ներկայացնում է լրացուցիչ ad hoc բարեվարքության փաստաթղթեր և ձեռնպահ է մնում իրեն վերաբերելի, իր շահերին վերաբերելի նմանատիպ քննարկումներին և քվեարկություններին մասնակցությունից։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Շնորհակալություն: Հաջորդ հարցի համար՝ Ծովինար Վարդանյան: Համեցեք:

Դահլիճում լռություն:

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Պարոն Կարապետյան, թերևս, իմ հարցը մի քիչ լրացում է պարոն Գաբրիելյանի հարցին: Ի՞նչ շահերի բախման մասին է խոսքը, ես կուզենայի, ճիշտն ասած, իրավիճակը պատկերացնել: Եվ արդյո՞ք, օրինակ՝ ավագանու անդամը կարող է ինքը լինել ձեռնարկատեր, օրինակ՝ ունենալ բիզնես և իր լիազորությունները, օրինակ՝ ծառայեցնել իր բիզնեսի շահերն սպասարկելուն: Եվ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով ի՞նչ դիրքորոշում ունի այս հարցի շուրջ, որովհետև ինձ մոտ նաև հարց է ծագում՝ էդ դեպքում հայտարարագիր լրացնելու իմաստը, ինչքանո՞վ է իմաստավորվում էդ դեպքում հայտարարագիր ներկայացնելը, եթե ես կարող եմ լինել ձեռնարկատեր և լինել նաև ավագանու անդամ, օրինակ։

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Վարդանյան: Ըստ էության, գործող կարգավորումները, որոնց շտկման հետ կապված մենք հիմա ներկայացնում ենք լրացուցիչ փաթեթ, սահմանում են, որ ավագանու անդամի գործունեությունն անհամատեղելի է հանրային պաշտոնների և հանրային ծառայության պաշտոնների հետ: Այսինքն՝ գործարար անձը դեռևս սահմանափակված չէ և, այո, կարող է լինել ավագանու անդամ։ Առհասարակ, անհամատեղելիության սկզբունքները միջազգային պրակտիկայում ունեն երկու հնարավոր լուծումներ՝ առհասարակ, սահմանափակումը երկու գործառույթներ իրականացնելու միջև կամ այդ գործառույթների ազատականացումը լրացուցիչ հայտարարագրման վերահսկողական և բարեվարքության ինստրումենտներով ապահովելու լույսի ներքո: Ըստ էության, մեզ մոտ ընտրված է արգելքի մոդելը և մեզ մոտ արգելվում է, առհասարակ, հանրային պաշտոններ և հանրային ծառայություն պաշտոններ զբաղեցնելն ավագանու անդամների կողմից։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Ավարտեք:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Ինչ վերաբերում է բիզնես ոլորտի ներկայացուցիչների սահմանափակումներին, ինչպես ես նշեցի, այո, նրանք կարող են ներկա լինել ավագանիում, բայց նրանք անցնում են հատուկ կարգավորումներով և պարտավոր են, առնվազն, ներկայացնել համապատասխան ad hoc հաշվետվություններ այն հարցերի շուրջ, որոնց իրենք մասնակցելու են և որոնց դեպքում հնարավորություն է ստեղծվելու՝ իրենց շահերի բախման իրավիճակում հայտնվելու: Այս դեպքում, ուղղակի, իրենց վրա է մնում պարտավորությունը՝ ճիշտ կողմնորոշվել, թե արդյո՞ք ...

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Ավարտեք, ժամանակը վաղուց սպառվել է:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

- ... Այդ շահերի բախումն իրենց վերաբերելի կարող է լինել, թե՞ իրենք ուզում են այդ ռիսկային դաշտում հայտնվել:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Արձագանք:

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Ես, ուղղակի, ուզում եմ ասել, որ, կարծում եմ՝ պետք է էս հարցն ավելի համապարփակ լուծել, որպեսզի նման հարցադրումներ չառաջանան, առնվազն, ձեռնարկատիրության մասով: Եթե մենք արգելում ենք ինչ-որ բան, մարդուն պիտի տանք երկրորդ հնարավորությունը: Մենք հիմա ընտրել ենք թույլ տալ՝ օրինակ՝ ձեռնարկատիրությամբ զբաղվելու կամ աշխատելու մասնավորում և սպասարկելու մասնավորի շահերը, ինչը, կարծում եմ՝ նույնպես շահերի բախման տեսանկյունից կարող է, շահերի բախման տեսանկյունից չէ, առնվազն, կոռուպցիայի տեսանկյունից հնարավոր ռիսկեր է առաջացնում։ Նորից եմ ասում՝ ես կուզենայի Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի դիրքորոշումն այս հարցի շուրջ ունենալ, որպեսզի հարցն ավելի համապարփակ, ըստ երևույթին, ներկայացվի, եթե կարելի է, հետագայում, ամեն դեպքում, այս հարցը պետք է հասկանալի դառնա, թե ինչո՞ւ ավագանու անդամը չի կարող հանրային պաշտոն զբաղեցնել, բայց կարող է զբաղվել ձեռնարկատիրությամբ:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Բնականաբար, կդժվարանամ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի գործընկերոջ փոխարեն պատասխանել, թե ինչ դիրքորոշում ունեն իրենք այս մոդելի և դրա հետագա փոփոխությունների վերաբերյալ։ Ամեն դեպքում, այո, ձեր կողմից հիշատակված մոդելային լուծումներն առ այն, որ ավագանու անդամները, ինչպես խորհրդարանի անդամները դառնան այդ գործունեությամբ լիարժեք զբաղվող և վարձատրվող գործունեության ներկայացուցիչ։ Նման մոդելներ գոյություն ունեն, և նման քաղաքական մոտեցման մոդելի վերանայման դեպքում ուրախ կլինենք, բնականաբար, այդ մանրազնին ուսումնասիրություններն իրականացնել։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Արծվիկ Մինասյան:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Պարոն Կարապետյան, Սիսակ Գաբրիելյանն ու Ծովինար Վարդանյանը, ըստ էության, տվեցին հարցերը։ Բայց մեկ հարց՝ կապված էլի հանրային ծառայության հետ. վերջերս հայտարարություն տարածվեց նաև, որ հանրային ծառայողները պետք է ներկայացնեն նաև հարկային հաշվետվություն, որը, բնականաբար, ծավալով շատ ավելի փոքր է, բայց աշխատատարության տեսակետից հավելյալ բեռ է այն դեպքում, երբ կա Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին ավելի խորքային հաշվետվության ներկայացման պահանջ: Արդյո՞ք քննարկվում է այդ հարցը հանել կամ փոխել այնպես, որ մեկ անգամ ներկայացվի, և էդ խորքային հաշվետվությունը բավարար լինի, հայտարարագիրը բավարար լինի:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ձեր կողմից նշված այդ նոր մեխանիզմն օրենքի ուժով սկսելու է կիրառվել, եթե չեմ սխալվում, հունիսի վերջին և, ըստ էության, հաշվետվության այս երկու համակարգերի համադրումը փորձարկվելու է առաջին անգամ։ Իմ ունեցած տեղեկություններով՝ նրանք արդեն լիարժեք փոխգործակցված են, այսինքն՝ հանրային ծառայողը հիմա իր դեկլարացիայի հարթակում, արդեն ֆիքսելով իր հայտարարագիրը ֆինանսական մասով, նույնությամբ դա տեսնելու է, դա արտացոլվելու է նաև հարկային համակարգում և հակառակը: Ինքնաշխատ դրանք համակապակցվելու են: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Արձագանք:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Ժամկե՞տն է տեղափոխվում, պարոն Կարապետյան, ես ճի՞շտ հասկացա, թե՞ փոխվելու է, և էդ պահանջը հանվելու է:

Եվ, քանի որ ժամանակ կա, պարոն Սիմոնյան, ձեզ բնորոշ հատկությանը համապատասխան՝ հերթական անգամ խեղաթյուրեցիք իմ խոսքերը: Նախ՝ ես առաջարկում եմ ձեզ կարդալ օրենքը, իմանալ, որ «սահմանի վերարտադրություն» հասկացություն չկա, և իմ ասածը վերաբերում է հենց դրան։ Ինչ վերաբերում է սահմանին, այո, իհարկե, կա հենց այստեղ է մեր ու ձեր տարբերությունը: «Սահմանազատում» հասկացությունը, որն օգտագործվում է օրենքում, և դրա հիման վրա օգտագործված տերմինների մեջ կա «սահմանի տեղորոշում» հասկացություն: Եթե դուք խոսեիք սահմանազատման և սահմանագծման շրջանակներում տեղորոշման մասին, այնտեղ հարց էր առաջանում՝ իսկ ի՞նչ միջազգային պայմանագրի հիման վրա՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կնքված, որը չկա այսօր, բացակայում է սրա մասին է խոսքը և իրավական չիմացությունը, համեմելով ամենատարբեր բառերով, չի կարող հիմնավորում դառնալ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Արձագանք ունե՞ք:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Արձագանքեմ ձեր առաջին բովանդակային հարցին, պարոն Մինասյան: Ոչ, պահանջը չի հանվել, պահանջները երկու առանձին ինստիտուտներ են, երկու մեխանիզմներ են, որոնք, ինչպես նշեցի, հիմա փորձ է արվում՝ ներդաշնակեցնելու և ինքնաշխատ մեկ ռեզերվից մյուսը տեղափոխելու նույն տեղեկությունը, որպեսզի քաղաքացիներին և ծառայողներին չծանրաբեռնել՝ նույն ֆունկցիան երկու անգամ իրականացնելու: Ժամկետների առումով էլ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի հաշվետվությունն ավելի շուտ է ներկայացվում, քան Պետական եկամուտների կոմիտեինը: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Շնորհակալություն: Հաջորդ հարցի համար՝ Արեն Մկրտչյան:

 Ա.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Կարապետյան, մենք տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններում մեծամասնական ընտրակարգից անցում ենք կատարել համամասնական ընտրակարգի, ու տասնյակ համայնքներում նման տրամաբանությամբ ընտրություններն առաջին անգամ են տեղի ունեցել: Եվ, առհասարակ, մենք հիմա ավագանու ինստիտուտի կայացման պրոցեսում ենք տեղական ինքնակառավարման մարմիններում և նմանատիպ սահմանափակումներ մտցնելով, մենք, կարծում եմ՝ որոշակիորեն խնդիրներ ենք ստեղծում այն իմաստով, որ մենք ունենք խոշորացված համայնքներ 8,000-9,000 բնակչությամբ, և դրանք բնավ Երևանի հետ համեմատելի չեն, որտեղ ընտրությունը քաղաքական ուժերի համար շատ ավելի լայն է, և մենք պոտենցիալ պատրաստված կադրերի, որոնք հանրային պաշտոն կամ հանրային ծառայության պաշտոն են զբաղեցնում, արգելք ենք դնում՝ ընդգրկվելու ավագանու համամասնական ցուցակներում և այսպիսով որոշակի խնդիրներ ենք ստեղծում նաև որակյալ ավագանու ինստիտուտ ունենալու հարցում:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մկրտչյան, նորից ասեմ, որ այս արգելափակումները, խոչընդոտները և սահմանափակումները նոր ինստիտուտներ չեն: Ինչպես նշեցի, դա դեռ 2018 թվականից գործող ինստիտուտ է եղել: Իսկ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» և «Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքներով դրանց կարգավորումներն ավելի փոքր ծավալով ներդրված են եղել դեռևս 2001 թվականին: Մենք, ուղղակի, համապարփակել ենք և այդ բացը 3 օրենսդրական ակտերի մեջ, ըստ էության, ուղղակի, վերացրել ենք: Ինչ կախված է ձեր կողմից նշյալ՝ որակյալ կադրերին ավագանու տիրույթից հեռացնելու դիտարկմանը, նշեմ, որ 2022 թվականի փոփոխությամբ, երբ ավագանիների համար սահմանվեց բացառություն, հիմնավորման մեջ հենց այդպես գրված էր, որ այս մարդիկ ֆինանսավորում չեն ստանում, և, չստանալով՝ մենք ավագանուց կկորցնենք որակյալ, մասնագիտացված կադրեր: Մինչդեռ սա միջազգային ստանդարտի կոպիտ խախտում է, որովհետև չի թույլատրվում մեկ այլ պետական աղբյուրից ֆինանսավորմամբ ապահովել ներկայացուցչական մարմինների աշխատանքը։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Արձագանք:

 Ա.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Միջազգային պրակտիկայում բազմաթիվ են դեպքերը, երբ ավագանիները պատշաճ վարձատրվում են զուտ ավագանու աշխատանք կատարելու համար, և արգելք կա՝ այլ տեղից եկամուտ ստանալու: Ես առաջարկում եմ, որ այս թեմայով ևս մեկ կամ մի քանի համապարփակ, ընդլայնված կազմով քննարկում ունենանք և նոր փորձենք հետագայում, սա հասկանալի է, արդեն քննարկումը գնում է, ընթացքի մեջ է: Իսկ շահերի բախման մասով, ես գործընկերներիս երկրորդեմ, շատ ավելի մեծ ռիսկեր կան ոչ թե էստեղ, այլ, օրինակ՝ երբ ավագանու անդամը, որը չի վարձատրվում որպես ավագանի, բայց աշխատում է ինչ-որ մասնավոր ընկերությունում, օրինակ՝ ինչ-որ համայնքային հողը տվյալ ընկերությանն օտարման նախագծի կամ հենց իրեն պատկանող բիզնեսի քվեարկության է մասնակցում։ Ես առաջարկում եմ, որ էս մասով հետագայում քննարկումներ ունենանք, փորձենք լավարկել, որովհետև, իսկապես, աշխատելու տեղ տեսնում ենք մենք։ Շնորհակալ եմ:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մկրտչյան, ինչպես արդեն քննարկեցինք, և նշեցի, նման առաջարկները նմանօրինակ փոփոխությունների վերաբերյալ, բնականաբար, ընդունելի են, որոնք վերաբերելի են լինելու ողջ մոդելի վերանայմանը և պատեհ պահին, իհարկե, կարող ենք սկսել դրանց դիտարկումը։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Արթուր Խաչատրյան:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Պարոն փոխնախարար, հարցս վերաբերում է ձեր նախարարությանը, բայց ոչ այս օրենքին։ Արդարադատության նախարարությունը, օրը չեմ հիշում, հայտարարություն էր արել, որ իրականացնում է ժամանակավոր սահմանազատում: Խնդրեմ տեղեկացնել, թե էդ ժամանակավորը որքանո՞վ է ժամանակավոր և ժամանակավոր սահմանազատումն ի՞նչ իրավական հարաբերության, փոխհարաբերության մեջ է «սահմանի վերարտադրում» եզրույթի հետ:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Խաչատրյան, ձեր կողմից բարձրաձայնված հարցը, ինչպես նշեցիք, ներկայացվող փաթեթի հետ առնչություն չունի, իսկ ներկայացված բացատրություններն իրենց ողջ լիարժեքությամբ և մանրամասներով, ինչպես նշեցիք, ներկայացվել են նախարարության կողմից, որոնց ես, ըստ էության, ավելացնելու բան չունեմ: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Արձագանք:

   Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Պարոն փոխնախարար, ժամանակավոր սահմանազատումը ոչ թե էս փաթեթի հետ կապ չունի, այլ բանականության հետ կապ չունի։

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալության ձեր արձագանքի համար: Այնուամենայնիվ, կխնդրեի անհատական և վերացական գնահատականներից զերծ մնալ և, ըստ էության, արձագանքս նույնն է: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցող՝ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Ալխաս Ղազարյան: Համեցեք:

            Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Հարգելի գործընկերներ, հիմնական զեկուցողը ներկայացրեց նախագծի մանրամասնությունները նաև հարց ու պատասխանի տեսանկյունից: Ընդհանուր առմամբ, նշեմ, որ նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է համայնքի ավագանու անդամների անհամատեղելիության պահանջի վերաբերյալ առաջացած խնդիրների հաղթահարմամբ: Նախագծով առաջարկվում է հենց հստակեցնել համայնքի ավագանու անդամի անհամատեղելիության պահանջի վերաբերյալ առկա օրենսդրական կարգավորումները: Նաև կարևոր եմ համարում նշել, որ անցումային դրույթներով սահմանվում է, որ միայն գործող ավագանու այն անդամները, որոնք ներկայումս համատեղում են ավագանու անդամի պաշտոնները, կարող են շարունակել համատեղ պաշտոնավարումը մինչև տվյալ նորընտիր ավագանու առաջին նիստի գումարման օրը:

Նախագծի անհրաժեշտությունը բխում է նրանից, որ, ինչպես ասացի, կա նաև գործող կարգավորման նկատմամբ տարընկալում։ Ուստի՝ խնդրում եմ այս փուլում նախագծին կողմ քվեարկել, բնականաբար, հետագա աշխատանքի տեղ դեռ ունենք, դեռ միասին կաշխատենք այս նախագծի ուղղությամբ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Շնորհակալություն, հարցեր չեն կարող լինել, հարցերի համար ժամանակն սպառվել է: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Շնորհակալություն: Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք: Հարցի քննարկումն ավարտվեց, հարգելի գործընկերներ:

Հարգելի գործընկերներ, քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Կոդ՝ 832:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 69

Դեմ՝ 13

Ձեռնպահ՝ 5

Որոշումն ընդունվել է:

Այժմ քվեարկության է դրվում ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթի քննարկման հատուկ ընթացակարգի մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը: շ

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 69

Դեմ՝ 19

Ձեռնպահ՝ 0

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Կարեն Կարապետյան: Համեցեք:

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», ««Գործունեության իրականացման ծանուցման մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին», ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին« ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը:

Նախագծերն ընդունվել են առաջին ընթերցմամբ և ընդունվելուց հետո փոփոխություններ, առաջարկություններ չեն ներկայացվել։ Նախագծերի ընդունումը պայմանավորված է 2022 թվականի դեկտեմբերի 7-ին «Հանրային ծառայության մասին« օրենքում և հարակից օրենքներում շարունակական կատարելագործման և համապատասխանեցման պահանջով:

Այսպես, «Հանրային ծառայության մասին» օրենքի տրամաբանությամբ՝ պաշտոնատար անձինք առևտրային կազմակերպությունների կանոնադրական կապիտալում մասնակցություն ունենալու դեպքում այն պետք է հավատարմագրային կառավարման հանձնեն մասնագիտացված կազմակերպություններին: Սակայն գործող կարգավորումները հստակ չեն ամրագրում այդ իմպերատիվ պահանջը և կարող են հանգեցնել տարընթերցման, որ հավատարմագրային կառավարիչ կարող է հանդիսանալ նաև ֆիզիկական անձը:

Միաժամանակ օրենսդրությամբ լիարժեք կարգավորված չեն բաժնեմասերի հավատարմագրային կառավարման՝ որպես ծանուցվող գործունեության տեսակ, առանձնահատկությունները: Մասնավորապես, «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում բացակայում է առևտրային կազմակերպություններում բաժնեմասերի հավատարմագրային կառավարման ու ծանուցվող գործունեություն լինելու վերաբերյալ ուղիղ ամրագրում: Իսկ «Գործունեության իրականացման ծանուցման մասին» և «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքներով նշված են միայն սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունները, և ամրագրված չէ լրացուցիչ պատասխանատվությամբ ընկերությունների հավատարմագրային կառավարման ծանուցվող գործունեություն լինելու պահանջը:

Հետևապես՝ առաջարկվում է «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով հստակ ամրագրել, որ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունները և լրացուցիչ պատասխանատվությամբ ընկերություններն իրենց բաժնեմասերի հավատարմագրային կառավարումը ծանուցման ենթակա գործունեություն են համարվում, որ հավատարմագրային կառավարիչ կարող են լինել անհատ ձեռնարկատերերը կամ առևտրային կազմակերպությունները, և «Գործունեության իրականացման ծանուցման մասին» և «Պետական տուրքի մասին» օրենքներում լրացնել ծանուցվող գործունեությունը նաև լրացուցիչ պատասխանատվությամբ ընկերության բաժնեմասերի հավատարմագրային կառավարման համար: Վերոգրյալի հաշվառմամբ պատեհ պահին կխնդրեմ նախագծերին կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն:

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ            

-Դադարեցրեք խոսելը: Քանի որ պատգամավորները գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացել, հարցեր չեն կարող լինել: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, պարոն Կարապետյան:

Հարակից զեկուցող՝ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Լիլիթ Մինասյան: Համեցեք:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, նախագծով կարգավորվում է, թե հանրային ծառայողի կամ հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց կողմից առևտրային կազմակերպություններում բաժնեմաս ունենալու դեպքում ովքեր կարող են լինել կառավարիչներ: Սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունների և սահմանափակ լրացուցիչ պատասխանատվությամբ ընկերությունների դեպքում դրանք կարող են լինել անհատ ձեռնարկատերերը կամ առևտրային կազմակերպությունները, իսկ բաժնետիրական ընկերությունների դեպքում՝ ներդրումային ծառայություններ մատուցող անձինք: Առաջինից երկրորդ ընթերցում որևիցե փոփոխություն տեղի չի ունեցել։ Առաջարկում եմ կողմ քվեարկել: Հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, տիկին Մինասյան: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք, պարոն Կարապետյան։ Շնորհակալություն, հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ պաշտպանության նախարարի տեղակալ Հրաչյա Սարգսյան: Համեցեք:

 Հ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանը ներկայացված օրենքի նախագծով կարգավորվում են պարտադիր զինվորական ծառայության զորակոչի և վարժական հավաքների ու զինվորական վարժանքների կազմակերպման և անցկացման շրջանակներում քաղաքացիներին տրվող պատշաճ ծանուցումների եղանակները, քաղաքացու կողմից դրանց ստացումը հաստատող փաստաթղթերի և հանգամանքների շրջանակը:

Գործող օրենքով սահմանված է քաղաքացիներին իրենց զինվորական հաշվառման վայրի մարմին ներկայանալու վերաբերյալ ծանուցումների իրականացումը փաստաթղթային կամ էլեկտրոնային եղանակով: Սակայն հստակեցված չեն դրանց պատշաճ տրման ձևաչափերը: Գործընթացի առավել հստակեցման, ինչպես նաև խնդիրների լուծման նպատակով առաջարկվում է քաղաքացու պատշաճ ծանուցման մասին փաստը հաստատող փաստաթուղթ կամ հանգամանք սահմանել։

Առաջինը՝ ծանուցագիրն առձեռն հանձնելու դեպքում ծանուցագիրն ստանալու մասին քաղաքացու ստորագրությամբ հաստատված ստացականը:

Փոստային կապի միջոցով ծանուցման դեպքում՝ ծանուցագիրը ներառող փոստային պատվիրված նամակը քաղաքացուն հանձնված լինելու հաստատող փաստաթուղթը կամ էլեկտրոնային հավաստումը:

Անհատական ծանուցման դեպքում՝ «Ինտերնետով հրապարակային և անհատական ծանուցման մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված՝ քաղաքացու պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեով ուղարկված ծանուցագիրը քաղաքացու կողմից կարդալու մասին էլեկտրոնային հավաստումը:

Եվ վերջինը՝ հրապարակային ծանուցման դեպքում օրենքով սահմանված Հայաստանի Հանրապետության հրապարակային ծանուցումների պաշտոնական կայքում քաղաքացուն ուղղված ծանուցագրի քաղվածքի տեղադրումը:

Սահմանվում է ծանուցումների տրման հետևյալ հերթականությունը. քաղաքացուն ծանուցումն առաջինն իրականացվում է նրա պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեով՝ ծանուցագիրն ուղարկելու միջոցով։ Ընդ որում՝ եթե առկա է քաղաքացու համաձայնությունը՝ իրեն ծանուցելու բացառապես պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեով ուղարկված ծանուցագրերի միջոցով: Ապա` եթե նույնիսկ բացակայում է այն, կարդալու մասին էլեկտրոնային հավաստումը: Այդ դեպքում քաղաքացին պատշաճ ծանուցված է համարվում ծանուցումն ստանալու հաջորդող հինգերորդ օրվանից:

Քաղաքացու կողմից պաշտոնական էլեկտրոնային փոստ չունենալու կամ քաղաքացու պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեով ուղարկված ծանուցագիրը քաղաքացու կողմից ստանալու մասին էլեկտրոնային հավաստման բացակայության դեպքերում քաղաքացու ծանուցումն իրականացվում է քաղաքացուն ծանուցագիրն առձեռն կամ փոստային պատվիրված նամակով հանձնելու միջոցով: Ծանուցագիրն առձեռն հանձնելու անհնարինության կամ առձեռն հանձնվող ծանուցագիրը քաղաքացու կողմից ստանալուց հրաժարվելու կամ ծանուցագիրը ներառող փոստային պատվիրված նամակը քաղաքացուն հանձնված լինելու հավաստող փաստաթղթային կամ էլեկտրոնային հավաստման բացակայության կամ քաղաքացու կողմից փոստային պատվիրված նամակն ստանալուց հրաժարվելու դեպքում քաղաքացու ծանուցումն իրականացվում է հրապարակային ծանուցման միջոցով Կառավարության որոշման սահմանված կարգով: Իսկ Հայաստանի Հանրապետության հրապարակային ծանուցումների պաշտոնական կայքում քաղաքացուն ուղղված ծանուցագրի քաղվածքը տեղադրելու օրվանից հետո 10-րդ օրը քաղաքացին համարվում է պատշաճ ծանուցված:

Օրենքի նախագծով նախատեսվում է նաև, որ զինվորական կոմիսարիատներ վարժական հավաքի հայտարարման օրվան նախորդող առնվազն եռամսյա ժամկետում իրականացնում է վարժական հավաքի կազմակերպման նախապատրաստման գործընթաց հայտարարվող վարժական հավաքին քաղաքացու մասնակցությունն ապահովելու նպատակով, որի շրջանակներում Հայաստանի Հանրապետությունում գտնվող քաղաքացին պարտավոր է զինվորական կոմիսարիատի համապատասխան ծանուցման հիման վրա ներկայանալ իր զինվորական հաշվառման մարմին:

Հարգելի Ազգային ժողով, հաշվի առնելով կարգավորվող հարաբերությունների նշանակությունը, Կառավարությունն առաջարկում է օրենքի նախագծի քննարկումն իրականացնել անհետաձգելի ռեժիմով, որի կապակցությամբ խնդրում եմ օրենքի նախագիծն ընդունել առաջին ընթերցմամբ։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Սոնա Ղազարյան:

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Պարոն փոխնախարար, հարցս նախագծին է վերաբերում, եթե խոսքը գնում է միայնակ հայրերի կամ ոչ պարտադիր միայնակ հայրերի, բայց այն մասին, երբ երեխայի մայրը գտնվում է երկարաժամկետ գործուղման մեջ կամ երկրից բացակայում է արտերկրում ուսում ստանալու նպատակով, ինչպե՞ս է կարգավորում այդ հարցը: Ինչո՞ւ եմ հարցնում. որովհետև ինձ դիմել են քաղաքացիներ, որոնց եկել է 25-օրյա վարժանքների ծանուցագիրը, բայց այդ պահին նրանք երեխայի փաստացի միակ խնամողն են եղել, որովհետև կինը երկրից բացակայել է 25 օր կամ ավելի, ինչպես նշեցի, կա՛մ ուսման, կա՛մ աշխատանքի պատճառով: Ես ուսումնասիրել եմ և չեմ գտել որևէ կարգավորում, ինքս խորհուրդ եմ տվել քաղաքացուն՝ ներկայացնելու զինկոմիսարիատ փաստաթուղթ առ այն, որ այս պահին իր կինը երկրից բացակայում է: Բայց, կարծում եմ, որ, քանի որ գործ ունենք չափահաս մարդկանց հետ, որոնք կարող են նման իրավիճակներում հայտնված լինել, կարծում եմ՝ լրացուցիչ կարգավորման կարիք կա: Ձեր դիտարկումը կցանկանայի իմանալ:

 Հ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, ձեր բարձրացրած հարցը, որպես այդպիսին, նախագծին չի վերաբերում: Սա միայն ծանուցումների գործընթացն է նկարագրում։ Բայց ձեր բարձրացրած հարցը կարգավորվելու է առանձին իրավական ակտով, որտեղ ոչ միայն ձեր բարձրացրած հարցը կլուծվի, այլ նաև տարբեր այլ խնդիրներ, որոնք առկա են, թե ինչպես են իրականացվելու կցագրումներ քաղաքացիներին և ավտոմատացված համակարգի միջոցով արդեն հնարավորություն կունենանք՝ քաղաքացու վերաբերյալ իմանալու ամբողջական էլեկտրոնային տեղեկատվություն և, որպես այդպիսին, արդեն էդ քաղաքացիներին ծանուցում չի գնա: Քանի որ մենք բավական մեծ խնդիրներ ենք ունեցել 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, երբ ծանուցումներ էինք ուղարկում, և պարզվում էր, որ քաղաքացիները մահացած են կամ հաշմանդամություն ունեն: Եվ բավականին մեծ ռեսուրս էին զինկոմիսարիատները ծախսում, որպեսզի կարողանային քաղաքացիներին ներգրավել, բայց կարող եմ ասել, որ բարեփոխումների շրջանակներում մենք արդեն ունենք համապատասխան համակարգ, որը մոտակա ժամանակներում կգործարկենք, որը հնարավորություն կտա՝ խուսափելու նմանատիպ խնդիրներից։

  Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Ուզում եմ ասել, որ, ամեն դեպքում, այն քաղաքացիները, որոնք ինձ դիմել էին, ոչ թե խուսափում էին վարժանքներից, այլ, կարևորելով և ցանկանալով մասնակցել, ցանկանում էին ավելի ճկուն գրաֆիկի հետ գործ ունենալ, երբ, օրինակ՝ կինը կվերադառնա արտասահմանից, գործուղումից, ուսում ստանալու գործընթացը կավարտվի։ Այսինքն` այս ճկունությունը, եթե նախարարության հետ համագործակցությունն իրավական ակտով կարգավորվի, շատ ավելի սլացիկ կդարձնի գործընթացը: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Անդրանիկ Քոչարյան:

 Ա.ՔՈՉԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Սարգսյան, քանի որ նաև հանձնաժողովի նիստում մենք փորձում էինք հանրությանն ավելի մանրամասն տեղեկացվածություն ապահովել տվյալ խնդրի շուրջ, խնդրում եմ մեզ ներկայացնել, այնուամենայնիվ ...

Ի՞նչ անհրաժեշտության առաջ կանգնեց պաշտպանական գերատեսչությունն էս օրինագիծը բերելու համար, արդյո՞ք 25-օրյա հավաքների վերլուծությունն էր պատճառը և առաջացած խնդիրները: Դուք խոսեցիք ավտոմատ կառավարման համակարգի մասին ևս, մեզ հավաստիացրիք, որ մենք շուտով դա կունենանք, կցագրումները կլինեն շատ ավելի թափանցիկ, և նմանատիպ որևէ հարցեր չեն առաջանա: Եվ այդ հարցերի լուծումն է, որ վստահություն կառաջացնի հավաքների ճիշտ կազմակերպման և դրանք բանակի՝ որպես մոբիլիզացիոն ռեսուրս, ճիշտ կառավարման համար: Պարզապես, հարցը տալիս եմ, որպեսզի դուք ունենաք հնարավորություն՝ հանրությանը ներկայացնելու պատճառները և այս համակարգը ներդնելու խիստ անհրաժեշտությունը:

 Հ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Շատ բարի, շնորհակալություն: Ինչպես գիտեք, արդեն վերջին տարիներին վարժական հավաքների համար քաղաքացիներին ենք ներգրավում, որպեսզի պատրաստված զինապարտներ ունենանք և դրա շրջանակներում քաղաքացիների ծանուցումներ էինք իրականացնում, որպեսզի իրենց ներգրավենք վարժական հավաքներին: Բայց ընթացքում վերլուծության արդյունքը ցույց տվեց, որ բավականին մեծ քանակությամբ ռեսուրսներ ենք ծախսում, ավելի մեծ ռեսուրսներ պետք է ծախսենք, որպեսզի մեզ անհրաժեշտ քանակով պահեստազորայիններ կարողանանք ներգրավել վարժական հավաքներին և, ուսումնասիրելով այդ խնդիրները, տեսանք, որ կան օրենսդրական բացթողումներ, կան իրավական ակտեր, որտեղ կարգավորված չեն ընթացակարգերը: Եվ այդտեղից խնդիր դրվեց որպես այդպիսին՝ կարգավորել այս գործընթացը: Եվ գործընթացը կարգավորվում է հետևյալ սկզբունքով, մենք քաղաքացուն ծանուցելու ենք չորս տարբեր եղանակներով: Առաջին եղանակը քաղաքացու պաշտոնական էլեկտրոնային փոստն է, երկրորդ տարբերակը քաղաքացուն առձեռն հանձնելն է։ Եվ երրորդ տարբերակը փոստային առաքումն է: Եվ ապա, եթե առաջին երեք տարբերակներով պետությունը չի կարողանում քաղաքացուն ծանուցում իրականացնել, ապա չորրորդ տարբերակով Azdarar.am համակարգում տեղադրում է ծանուցման քաղվածք, որը տեղադրելուց հետո 10-րդ օրը քաղաքացին համարվում է պատշաճ ծանուցված, որից հետո՝ չներկայանալուց հետո արդեն կան պատասխանատվության ենթարկելու հիմքեր, որը, կարծում եմ՝ էս պրոցեսի շրջանակներում մեզ հնարավորություն կտա՝ ներգրավելու համապատասխան թվով պահեստազորայիններ, որպեսզի կարողանանք լուծել մեր առջև դրված խնդիրը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ա.ՔՈՉԱՐՅԱՆ

-Եթե ցանկություն ունեք՝ ավելացնելու ... Ես արձագանք չունեմ: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Գուրգեն Արսենյան:

 Գ.ԱՐՍԵՆՅԱՆ

-Պարոն փոխնախարար, իհարկե, շատ կարևոր նախաձեռնություն է, և ինձ թվում է, որ այս նախաձեռնությունը որոշակի կարգավորումներ կմտցնի այն փոխհարաբերություններում, որոնք ծագում են քաղաքացու և պետության մեջ որոշակի գործառույթ իրականացնելու համար: Եվ ձեր նշած չորս հնարավոր ծանուցումները, ինձ թվում է, որ 90 տոկոսով բավարար են:

Սակայն ես ուզում եմ տամ ձեզ մի հարց, նաև մի խորհուրդ: Հարցս հետևյալն է. ձեր ծանուցումների նպատակը քաղաքացուն պատասխանատվության ենթարկե՞լն է վերջում, եթե ինքը չի ներկայանում կամ, ասենք՝ չի տեղեկանում, թե՞, վերջիվերջո, ասենք՝ քաղաքացու հնարավոր ընդգրկումը: Ինձ թվում է, որ պետք է լինի երկրորդը:

 Հ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Այո, այո:

Գ.ԱՐՍԵՆՅԱՆ

-Որովհետև պետության կողմից իր ռեպրեսիվ բնույթը կիրառելու հնարավոր գործիքակազմը շատ է: Դա հարցն էր:

Եվ երկրորդ խորհուրդը կայանում է հետևյալում. Քաղաքացիները, որպես կանոն, միայն Հայաստանում չեն լինում, լինում են նաև Հայաստանից դուրս՝ իրենց աշխատանքային գործունեություն, իրենց հանգստյան գործունեություն, և այլն, որի պարագայում, դուք կարող եք էդ քաղաքացուն տեղադրել Azdarar.am համակարգում:

 Հ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Շատ բարի, շնորհակալություն: Այո, իհարկե, մեր նպատակն է, որ կարողանանք վարժական հավաքներին ներգրավել, այլ ոչ թե պատասխանատվության ենթարկել քաղաքացիներին։

Ինչ վերաբերում է ծանուցումներին, այո, քանի որ պաշտպանության նախարարությունում արդեն մոտակա ժամանակում մենք կունենանք ներդրված ավտոմատացված համակարգ, որի շրջանակներում մենք յուրաքանչյուր ծանուցման դեպքում հնարավորություն կունենանք՝ նաև ստուգելու այդ փաստը, թե արդյո՞ք քաղաքացին գտնվում է Հայաստանի Հանրապետությունում, թե՞ չէ, որը մեզ հնարավորություն կտա՝ մեր գործառույթներն օպտիմալ իրականացնելու, քանի որ ձեր բարձրացրած պարագայում կստացվեր, որ կնախաձեռնվեր քրեական վարույթ, և էդ քրեական վարույթը չէր հանգուցալուծվի, պատասխանատվության չէին ենթարկի այն հանգամանքով, որ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին չի գտնվել Հայաստանի Հանրապետությունում: Ծանուցումների իրականացման բոլոր փուլերում պարտադիր կստուգվի, թե արդյո՞ք քաղաքացին գտնվում է երկրում, թե՞ չէ: Բայց դա առանձին իրավական ակտով է կարգավորվելու: Շնորհակալություն:

  Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Գ.ԱՐՍԵՆՅԱՆ

-Այսինքն՝ ես ճի՞շտ հասկացա, որ ձեր գործողությունների ընթացքում դուք նաև, այսպես կոչված, «ՍԷԿՏ» համակարգի հետ, քաղաքացիների մուտքի, ելքի համակարգի հետ իրականացնելու եք փոխադարձ ստուգում:

 Հ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Այո:

 Գ.ԱՐՍԵՆՅԱՆ

Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Վահագն Ալեքսանյանին: Համեցեք, պարոն Ալեքսանյան:

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, հարցը շատ մանրամասն քննարկվել է պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Խնդրում եմ կողմ քվեարկել:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Հարցեր չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Արմեն Խաչատրյան:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իրականում բերված նախագիծը թվայնացման մի փոքր հատված է, քաղաքացի և պետություն փաստաթղթաշրջանառության թվայնացման առաջին էտապն է: Բայց պաշտպանության նախարարությունում հիմա մեծածավալ աշխատանք է իրականացվում՝ պահեստազորայիններին ընդգրկելու, հաշվառելու, զորահավաքներին մասնակցությունն ապահովելու, նրանց տվյալների հավաքագրման ամբողջ թվայնացման գործընթացը։ Տեսեք, ցավով պետք է նշեմ, որ և՛ 1941 թվականին Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ, և՛ 2020 թվականին 44-օրյա պատերազմի ժամանակ պահեստազորից հավաքագրումներն իրականացվել են նույն մեթոդներով, որևէ տարբերություն չկար: Մեր զինկոմիսարիատներում դեռևս այն թղթապանակների մեջ էին պահվում անձնական գործերը և, եթե մարդ էին փնտրում, պետք է թղթապանակով Պ-ն նայեին, Պողոսյանը գտնեին, հետո Պողոսյան Պողոսին գտնեին, հետո հանեին, հետո տեսնեին, թե ուր է, ինչ է, սա, ուղղակի, անտանելի իրավիճակ էր, և հիմա այս ամենը թվայնացվում է, այս ամենը կապված է բազմաթիվ համակարգերի հետ՝ «ԱՐՄԵԴ» համակարգի հետ, սահմանային անցակետերի համակարգերի հետ և ի սկզբանե հայտնի է լինելու՝ մարդը հիվանդ է, թե հիվանդ չէ, Հայաստանի Հանրապետությունում է, թե հանրապետությունում չէ։ Եվ, եթե պետք է ծանուցել, արդեն էլեկտրոնային ծանուցումը գնալու է, այդ էլեկտրոնային ծանուցման հետագիծը երևալու է: Երևալու է, թե ով է ծանուցել, ինչպես է ծանուցել։ Եվ այստեղ սուբյեկտիվ գործոններն արդեն ի չիք են դառնալու, այսինքն՝ որևէ մեկը չի կարող իր ծանոթին չծանուցել կամ ծանուցումից հետո այնպիսի իրավիճակ ստեղծել, որ չհավաքագրվի վարժական հավաքներին և այլն։ Այս պահի դրությամբ շատ մեծ ծավալով աշխատանք է իրականացվել, շուտով մենք դրա արդյունքները կտեսնենք: Եվ պարոն փոխնախարարին պետք է շնորհակալություն հայտնեմ վերջերս այդ համակարգը ներկայացնելու համար: Իհարկե, ամեն ինչ չէ, որ լուսաբանվում է, բայց, հաստատ, առաջիկայում դա տեսանելի կլինի։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Ալեքսանյան, պարոն Սարգսյան, չե՞ք ուզում եզրափակիչ ելույթ ունենալ: Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին» հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ Ռաֆայել Գևորգյան։ Համեցեք:

 Ռ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեզ ենք ներկայացնում «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Նախագծով առաջարկվում է «կորպորատիվ կառավարման կանոնագիրք» հասկացությունը սահմանել քաղաքացիական օրենսգրքում և դրա ընդունման համար անհրաժեշտ լիազորող նորմը սահմանել: Մի քանի բառով նշեմ, թե ինչ է կորպորատիվ կառավարման կանոնագիրքը և ինչու ենք մենք սա կարևորում: Կորպորատիվ կառավարման կանոնագիրքը, ըստ էության, էն ստանդարտն է, որը պետությունն առաջարկում է իր մասնավոր հատվածին որպես ուղեցույց: Այս ստանդարտին միանալու պարագայում կազմակերպությունները կարող են ներդնել կանոնագրքով սահմանված որոշակի կառուցակարգեր, որը կօգնի կազմակերպություններին՝ լինելու էլ ավելի հաշվետվողական, էլ ավելի թափանցիկ և զսպել որոշակի կոռուպցիոն ռիսկեր՝ կապված թե՛ կազմակերպության հետ, թե՛ կազմակերպության արտաքին գործոնների հետ։ Այդ առումով շատ ենք կարևորում կանոնագրքի ընդունումը և լայնածավալ կիրառումը, որի համար ունենք նաև աջակցության տարբեր մեխանիզմներ։ Մենք նախորդ տարի հաստատել ենք աջակցության մի ծրագիր, որի շրջանակներում կապիտալի շուկա մուտք գործող կազմակերպությունների համար տալիս ենք գրանտային աջակցություն: Դրամաշնորհները տրվում են թողարկող կազմակերպություններին կամ վարկանիշավորում ստացող կազմակերպություններին: Ի՞նչ կապ ունի դա կանոնագրքի հետ. ըստ էության, այն կազմակերպությունները, որոնք մուտք են գործում հրապարակային շուկաներ, կապիտալի շուկա, կլինի դա պարտատոմսերի թողարկում, թե բաժնետոմսերի թողարկում, նաև կարիք են ունենում՝ ներդնելու կորպորատիվ կառավարման համակարգ, որը թույլ կտա՝ բաժանորդագրվող ֆիզիկական անձանց, և ինստիտուցիոնալ կառույցներին էլ ավելի մեծ վստահությամբ վերաբերվելու տվյալ կազմակերպության բաժնետոմսերին և պարտատոմսերին, ինչն էլ հնարավորություն է տալիս այդ կազմակերպություններին՝ ավելի գրավիչ պայմաններով ֆինանսական ռեսուրսներ ներգրավելու իրենց կազմակերպության համար։ Մենք արդեն ունենք նույնիսկ մի քանի փորձ, և հաջող փորձեր այս տարվա ընթացքում, ովքեր օգտվել են մեր ծրագրից և ներդրել են կառավարման որոշակի կառուցակարգեր: Իսկ այս նախագծի ընդունմամբ հնարավորություն կտրվի՝ էլ ավելի մեծ թափանցիկությամբ և ավելի նոր, Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության (ՏՀԶԿ) կանոններին համապատասխան ուղեցույց ներդնել, որը կազմակերպությունները կարողանան կիրառել և հանրությանը ներկայացնել իրենց ցուցակման կամ թողարկման ժամանակ, թե կանոններից որին են համապատասխանում, որին չեն համապատասխանում և չհամապատասխանելու դեպքում պատճառները որոնք են։ Սա, ըստ էության, փափուկ կարգավորում է, չի ենթադրում պարտադիր նորմ, կամավոր է իր բնույթով, և կամավորության տրամաբանությունը նրանում է, որ արդեն պարտատոմսեր կամ բաժնետոմսեր ձեռք բերող անհատները կամ ինստիտուցիոնալ կառույցները կարողանան գնահատել այդ կազմակերպության ներկայացրած բացատրությունները և բավարար համարելու դեպքում կբաժանորդագրվեն այդ կազմակերպության բաժնետոմսերին կամ ձեռք կբերեն իրենց թողարկած թղթերը: Իսկ ոչ բավարարի դեպքում, բնականաբար, դա կթանկացնի այն ֆինանսական ռեսուրսների գինը, որոնք այդ կազմակերպությունները ցանկանում են ներգրավել: Ըստ էության, ամփոփ ներկայացրի: Եթե հարցեր կլինեն, սիրով կպատասխանեմ: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Ծովինար Վարդանյան:

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Նախ` ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել ներկայացման համար: Պարոն Գևորգյան, միանշանակ, ողջունելի է կորպորատիվ կառավարման կանոնագրքի ընդունումը կազմակերպությունների կողմից, ընդհանրապես կորպորատիվ կառավարման մշակույթը պետք է, կարելի է ասել, հիմնավորվի և հնարավորինս լայն տարածում ստանա մեր ձեռնարկատիրության ոլորտում: Բայց ես ուզում էի, ճիշտն ասած, հենց այս համատեքստում մի այլ ոլորտի ... Այլ ոլորտ ասելով, օրինակ՝ հանրային ծառայություններ մատուցող կազմակերպությունները, ըստ իս՝ պարտադիր պետք է ունենան կորպորատիվ կառավարման կանոնագիրք, և սա պետք է լինի ոչ թե հայեցողական և միայն հենց էդ կազմակերպությունների, այսպես ասած, բարեկեցությունը և բարգավաճումն ապահովելու համար, այլ հենց թափանցիկությունը հանրության համար: Եվ պատրաստվում եմ նման նախաձեռնությամբ հանդես գալ և հանրային ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններին պարտադիր պայման սարքել սա: Ի՞նչ կարծիքի եք:

 Ռ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ շատ կարևոր հարց բարձրացնելու համար։ Ըստ էության, երբ մենք փաթեթը մշակում էինք, միայն Քաղաքացիական օրենսգրքում չէինք նախատեսում փոփոխություն, նաև մի քանի այլ օրենքներում էինք նախատեսել փոփոխություն, որոնցից մեկը հենց պետական մասնակցություն ունեցող կազմակերպություններին էր վերաբերում և հանրային ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններին էր վերաբերում։ Այդ առումով մենք, այո, առաջարկում էինք օրենսդրության մակարդակով սահմանել որոշակի պարտադիր նորմ, որի շրջանակներում կազմակերպությունները կմիանան, պարտադիրությունը միանալուն էր վերաբերում, սակայն կանոնագրքի կիրառումը «բացատրիր կամ հետևիր» սկզբունքով է: Այսինքն՝ անկախ ամեն ինչից, կազմակերպությունները հնարավորություն կստանային, եթե չեն հետևում որոշակի սկզբունքների, բացատրելու, թե ինչո՞ւ չեն հետևում: Եվ արդեն հանրությունը կամ ներդրողները հնարավորություն կունենան՝ գնահատելու, թե այդ բացատրություններն իրենց համար բավարա՞ր են, թե՞ հավելյալ հարցեր են առաջացնում: Դա այն կանոնագրքի սկզբունքներն ու մոտեցումներն են, որն ուզում ենք որդեգրել: Եթե կարձագանքեք, կշարունակեմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք չունե՞ք: Գուրգեն Արսենյան:

  Գ.ԱՐՍԵՆՅԱՆ

-Հարգելի պարոն փոխնախարար, դուք ասացիք, որ արդեն ունեք որոշակի հաջողված փորձ՝ ձեր նախարարության կողմից արձանագրված ներդրումների, նաև կանոնագրքի ներդրման: Հակառակ հարցն եմ ուզում տալ. իսկ անհաջող փորձ ունե՞ք, թե՞ չէ:

 Ռ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Այո, ոչ թե անհաջող փորձ, այլ մեր տնտեսությունը վերջին 5 կամ 10 տարիների ընթացքում բավականին հետաքրքիր զարգացում է ապրել և վերջին 3 տարիներին, մասնավորապես, մեր համախառն ներքին արդյունքն արդեն հատել է որոշակի շեմը։ Միջազգային ֆինանսական կորպորացիայի՝ IFC-ի գնահատմամբ՝ կապիտալի շուկան սկսում է զարգանալ, կամ զարգացման ավելի մեծ հնարավորություններ են ստեղծվում, երբ համախառն ներքին արդյունքը հասնում է մոտ 20 միլիարդ դոլարի, էդ շեմը մենք հատել ենք: Եվ այդ առումով տեսնում ենք, որ կապիտալի շուկայում որոշակի զարգացումներ կան: Սակայն դա շարունակական ընթացք է, և երբ կազմակերպությունները մեծանում են և արդեն որոշակի չափերի են հասնում, որտեղ սեփականատերերի կողմից կառավարումն այլևս լինում է ոչ նպատակահարմար, այդ փուլից սկսած էդ փոփոխության միջով պետք է անցնեն, և սեփականատերերը պետք է փորձեն արդեն հետ քաշվել և ներդնել կառավարման նմանատիպ համակարգեր։ Հիմա մենք գտնվում ենք էդ անցումային փուլում, երբ կան բազմաթիվ կազմակերպություններ, որոնք դեռ չեն ներդրել, բայց ցանկություն ունեն՝ նման համակարգ ներդնելու:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։ Հարգելի գործընկերներ, լռեք, էլի: Շնորհակալություն:

 Գ.ԱՐՍԵՆՅԱՆ

-Պատահական չէր իմ հարցը, որովհետև ես, օրինակ՝ համար ունեմ գրադարան, որտեղ, ասենք՝ մեկ տասնյակից ավելի գրքերում նկարագրված են կորպորատիվ կառավարման անհաջող արդյունքները, կորպորատիվ կառավարման հենց այն համակարգը, որը նաև պահանջում է, կանոնագիրք եք ասում, կորպորացիայի ուստավ, էլի, անհաջող և, ասենք՝ պլանավորված անհաջող կառավարման արդյունքները: Այսինքն՝ այս փափուկ մեթոդներով ներդրման խնդիրը շատ լավ է, սակայն մտքում միշտ պետք է ունենալ, որ դա հնարավորություն է ընձեռում՝ նաև բացասական, նեգատիվ պրոցեսներ գեներացնելու: Դա նաև համաշխարհային փորձն է ցույց տալիս: Երևի, դուք շատ լավ գիտեք, որովհետև էդ մասնագիտական հմտությունները, անձնական փորձառություն ունեցել եք:

 Ռ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն, լրիվ համաձայն եմ, մենք հենց էդ պատճառով էլ գտնում ենք, որ էդ գիտելիքը Հայաստանում բավական քանակով չէ և բավական մակարդակով չէ: Մենք դիմել ենք Եվրամիության մեր գործընկերներին, և Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի տարեկան համաժողովի ընթացքում ստորագրվեց մի փաստաթուղթ, որով Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը որոշակի դրամաշնորհային աջակցություն ցույց կտա և ծրագիր կսկսի Հայաստանի Հանրապետությունում, որտեղ կընտրվեն տասնյակի մոտ խոշոր կամ միջին կազմակերպություններ, որոնք պատրաստ են այդ ճանապարհն անցնել, և նման կառուցակարգերի և կանոնագրքի ներդրման համաշխարհային լավագույն փորձը կբերվի: Մենք, Կառավարությունը, Եվրոպական միությունը, Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը կկանգնեն այդ կազմակերպությունների կողքին և իրենց ձեռքից բռնած, այսպես ասած, կտանեն այդ տրանսֆորմատիվ փոփոխությունների միջով։ Իհարկե, սա կլինի պիլոտային փորձ, իսկ արդեն էկոնոմիկայի նախարարության աջակցության ծրագիրն ավելի լայնամասշտաբ ներդրում է ենթադրում: Հուսանք՝ կհաջողենք:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Լիլիթ Մինասյանին:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարգելի գործընկերներ: Նախագծով առաջարկվում է կորպորատիվ կառավարման համակարգերում ներդնել կանոնագիրք, որը, իհարկե, լինելու է ոչ պարտադիր, սակայն Հայաստանի Հանրապետությունում գործող նմանատիպ կառավարման մոդել ունեցող ընկերությունների գրեթե 90 տոկոսն արդեն իսկ ունեն իրենց սեփական կանոնագրքերը: Այստեղ, երևի, մեկ ընդհանուր ստանդարտիզացիայի մասին է խոսքը գնում: Նմանատիպ կանոնագրքերն օգնելու են միջազգային հարաբերություններում, օրինակ՝ նման մոդելի կորպորատիվ կառավարման համակարգ ունեցող կազմակերպությունների ավելի վստահելիության բարձրացմանը, ավելի լայն գործընկերության շրջանակ ունենալուն, իրավական հարցերի պաշտպանությանը, թափանցիկությանը և կառավարման արդյունավետությանը, ընդհանրապես: Նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ստացել է դրական եզրակացություն հանձնաժողովում, առաջարկում եմ կողմ քվեարկել:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Սերգեյ Բագրատյան։

  Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Մինասյան, մինչ օրենքի ընդունումն ունե՞նք փաստացի տվյալներ, թե այս պահի դրությամբ կորպորատիվ կառավարման մեր հնարավորությունները հանրապետությունում ինչպիսի՞ն են: Եվ, երկրորդելով գործընկերոջս ասածը, արդյո՞ք դրանք միշտ հաջող են ընթանում, և արդյո՞ք անհաջողության փորձը նույնպես հաշվարկվել է այս մեթոդը ներդնելու, այս հնարավորությունը ներդնելու համար:

Եվ երկրորդը. քանի որ սա փաստորեն պարտադիր չէ, արդյո՞ք իմաստ ունի՝ ընդունել մի օրենք, որն օրենքի ուժ չունի: Այսինքն՝ ընդունենք մի բան, որը ցանկությունների ոլորտում է, կուզենան՝ կկատարեն, չեն ուզենա՝ չեն անի: Այսինքն՝ սա ի՞նչ է տալիս. մի օրենք, որը կամավորություն է ենթադրում: Առանց էդ էլ կամավոր կարող են դա ընտրել, ի՞նչն է խնդիրը, որ մենք օրենքի ուժ ենք տալիս: Շնորհակալություն:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բագրատյան, ես արդեն իմ խոսքում նշեցի, որ Հայաստանում գործող կորպորատիվ կառավարման համակարգ ունեցող ընկերությունների գրեթե 90 տոկոսն ունեն իրենց սեփական կանոնագիրք: Այսպես ասեմ, եթե, օրինակ՝ միջազգային այլ գործընկերների հետ համագործակցություն է անհրաժեշտ, նման կանոնագիրք չունենալու պարագայում ավելի բարդանում է գործընթացը: Եվ այդ պարագայում, որ տալիս ենք կամավորության սկզբունք, ոչ թե պարտադիրության, արդեն իսկ պարզ է դառնում, որ Հայաստանի Հանրապետության գրեթե ամբողջ դաշտը մտնում է սրա տակ:

Եվ երկրորդը. ինչ վերաբերում է փորձին, իհարկե, Հայաստանում նմանատիպ կառավարման մոդելն արդի չէ կամ տարածված չէ, բայց, կարծում եմ՝ կանոնագրքի ներդրումը նաև կորպորատիվ կառավարման այս մոդելի մշակույթի ձևավորման հիմնասյուներից մեկն է լինելու:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Խոսքը դրա մասին է, որ օրենքի մակարդակով ի՞նչի համար եք նախագիծ բերում կամավորության սկզբունքով: Այսինքն՝ սա կարող էր հրահանգ, ցուցում, ինչ-որ հորդոր, այդպիսի տեսք ունենար: Ասենք՝ ի՞նչն է մեզ ստիպում, որ էդ օրենքը որպես այդպիսին ընդունենք, երբ ասում ենք՝ ուզում ես՝ քո կանոնադրության մեջ դա դիր, չես ուզում՝ մի դիր: Էլ ինչո՞ւ ենք օրենք ընդունում, էլի, ես ուզում եմ հասկանալ օրենքի պարտադիր լինելու հանգամանքը, ինչո՞ւ եք այս նախագիծը բերել: Շնորհակալություն:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Նախագիծը բերվել է, որպեսզի կարողանանք Հայաստանում նման մշակույթ զարգացնել, բայց, դրանից բացի, ինչ վերաբերում է կամավորությանը, կարծում եմ, որ ընդունելու պարագայում նման կանոնագիրքը և ստանդարտները լիազոր մարմնի մշակելու կողմից շատ ավելի արդյունավետ կլինեն կորպորատիվ կառավարման համակարգ ունեցող կազմակերպությունների համար: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Գուրգեն Արսենյան:

 Գ.ԱՐՍԵՆՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, այս օրենսդրական փոփոխությունը կարևոր է մեր հետագա զարգացման համար։ Հարգելի պարոն Բագրատյան, օրենսդրական փոփոխությամբ առաջարկվող կանոնագիրքը ընկերության կանոնադրության մասին չէ, այլ ընկերության կողմից իրականացվող գործունեության և որոշումների ընդունման կարգի մասին է: Աշխարհում կա խոշոր ընկերությունների կողմից ընդունված կարգ, թե ոնց են ընդունում որոշումները և էդ որոշումները հետո ոնց են դառնում իրականություն։ Էդ ընդունված կարգը հնարավորություն է տալիս այն մարդկանց, որոնք ցանկություն ունեն՝ ձեռք բերելու, ասենք՝ որևէ ընկերության գնանշվող, ցուցակվող բաժնետոմսեր, անել հետևություններ՝ ձեռք բերի՞ այդ արժետոմսերը, թե՞ չէ որպես իր հետագա, ասենք՝ ներդրումային ծրագիր: Դա ունիվերսալ մեխանիզմ է, և էդ ունիվերսալ մեխանիզմի կիրառումը բոլորին է հնարավորություն տալիս, ոչ թե միայն մասնագետներին, բոլորին է հնարավորություն տալիս՝ էդ պարագայում հասկանալու, թե կունենա՞ հաջողություն էս ընկերությունը, թե՞ ոչ: Իսկ ինչ վերաբերում է նրան, որ, ասենք՝ պարտադիր նորմ չէ, սա փափուկ ուժի կիրառում է, այսպես ասենք, էլի, օրենսդրության մեջ, առաջարկում է խթանում, նաև պետական որոշակի աջակցություն է ցույց տրվում այն ընկերություններին, որոնք անցնում են, այսպես ասենք, դառնում են ընկերության «առողջ կյանքի կողմնակից»: Ես կարծում եմ, որ, նույնիսկ շատ ավելի մեծ փիլիսոփայություն է պարունակում էդ փափուկ ուժի կիրառումն օրենսդրական կարգավորումներ իրականացնելիս, երբ մարդիկ կամավորության սկզբունքով հասկանում են առաջարկվող փոփոխությունների դրական լիցքը, պոտենցիալը։

Ինչ վերաբերում է էդ բացասական փորձին, կա նաև բացասական փորձ աշխարհում, օրինակի համար՝ ամերիկյան «Էնրոն» ընկերության փորձը, որն էներգետիկ հսկա էր, սակայն իր մենեջմենտի ու կորպորատիվ կառավարման համակարգի առկայության պարագայում էդ համակարգի ղեկավարները կործանեցին իրենց ընկերությունը, որը նաև դարձավ դասական օրինակ: Պարոն փոխնախարարը շատ լավ գիտեր էդ դասական օրինակը: Ժամանակն ավարտվեց, էս թեմայի շուրջ ելույթը պետք է 10-15 րոպե լինի, էլի, 2 րոպեում դժվար է ասել: Սակայն ուզում եմ տեղեկացնել, որ լավ բան է ու կոչ եմ անում՝ էս նախաձեռնությանը կողմ քվեարկել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Եզրափակիչ ելո՞ւյթ, տիկին Մինասյան, պարոն Գևորգյան: Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Ազգային ժողովի պատգամավորներ Արուսյակ Մանավազյանի, Նարեկ Գրիգորյանի և Էդգար Հակոբյանի կողմից ներկայացված՝ «Հաշվեքննիչ պալատի մասին օրենքում... Հարգելի գործընկերներ լռություն ապահովեք դահլիճում:

««Հաշվեքննիչ պալատի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ Ազգային ժողովի պատգամավոր Արուսյակ Մանավազյան:

 Ա.ՄԱՆԱՎԱԶՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Հարգելի գործընկերներ, ««Հաշվեքննիչ պալատի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ առաջինից երկրորդ ընթերցում եղել է 4 առաջարկ:

Առաջին առաջարկը. «Հաշվեքննիչ պալատի մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի, 4-րդ հոդվածի 30-րդ, 31-րդ կետերում հետևյալ փոփոխությունն է եղել, վերաբերում է Հաշվեքննիչ պալատում ծառայությունը որպես պետական ծառայության նոր տեսակ ներդնելուն՝ ներդնելով վերջինիս անցման իրավական կառուցակարգերը: Փոփոխությունն իրենից ենթադրում է, բացի քաղծառայությունից, հնարավորություն տալ մասնավոր հատվածին՝ Հայաստանի Հանրապետությունում գործող միջազգային խմբի անդամ հանդիսացող և միջազգային ճանաչում ունեցող աուդիտորներին ներգրավելու հաշվեքննությանը: Եվ այդ պաշտոնների միջին վարձատրությունը. համապատասխան աշխատավարձ վճարել՝ կարգավորելով վարձատրության առաջարկվող մեխանիզմի իրացման համար անհրաժեշտ հարակից հարաբերությունները։

Երկրորդ փոփոխությունը. առաջարկում ենք «Հաշվեքննիչ պալատի մասին» օրենքի նախագծի 8-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանել, որ Հաշվեքննիչ պալատի՝ իրավաբանական անձանց ստուգման գործառույթը չի տարածվում Հայաստանի Հանրապետության օրենքով անորոշ թվով հասցեատերերի համար սահմանված հարկային արտոնությունների վրա։

Երրորդ փոփոխությունն օրենքի նախագծի 35-րդ հոդվածի 3-րդ մասին է վերաբերում. սահմանել, որ Հաշվեքննիչ պալատը յուրաքանչյուր տարի կազմում և Կառավարությանն է ներկայացնում առաջիկա տարվա իր բյուջետային ֆինանսավորման հայտը, ծախսերի նախահաշվի նախագիծը, «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով՝ Հաշվեքննիչ պալատի սահմանած կարգի փոխարեն:

Եվ չորրորդ փոփոխությունը. սույն օրենքի նախագծիի 31-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետը և 36-րդ հոդվածի, 39-րդ հոդվածի 2-րդ մասն ուժի մեջ են մտնում 2025 թվականի հունվարի 1-ից: Իսկ մինչ 2025 թվականի հունվարի 1-ը շարունակում է համապատասխանաբար վերաբերելի մասով գործել 2018 թվականի հունվարի 16-ին ընդունված «Հաշվեքննիչ պալատի մասին» ՀՀ օրենքի կարգավորմամբ: Թերևս, այսքանը։ Շնորհակալ եմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցեր չեն կարող լինել, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Նարեկ Գրիգորյանին:

 Ն.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Մեծարգո փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, նախագիծը քննարկվել է, հանձնաժողովում, տրվել է դրական եզրակացություն, ուստի՝ կոչ եմ անում՝ նախագծին կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանին: Համեցեք:

 Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ինչպես առիթ է եղել՝ հայտարարելու՝ պետական ֆինանսների կառավարման համակարգի բարեփոխումների մեր ռազմավարական նպատակներն ուղղված են հանրային կառավարման համակարգի լավագույն արդյունքին և հասարակությանը որակյալ հանրային ծառայությունների մատուցմանը: Պետական կառավարման համակարգի արդյունավետությունն ուղղակիորեն կապված է հանրային միջոցների արդյունավետ ծախսման հետ: Ընդ որում՝ հանրային միջոցների օգտագործման հստակ ներգործությունը գնահատելու համար Կառավարությունը հանձն է առել՝ ներդնելու բյուջետային ծրագրերի գնահատման այնպիսի չափանիշներ և հաշվետվողականության այնպիսի ստանդարտներ, որոնք թույլ կտան բարելավել թե՛ ռեսուրսների ծախսման անարդյունավետությունը, թե՛ ֆինանսական կարգապահությունը։

Օրակարգային այս հարցի ներքո ««Հաշվեքննիչ պալատի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և հարակից ՀՀ օրենքների նախագծերը նպատակ ունեն՝ բարձրացնելու հանրային ֆինանսների և սեփականության ոլորտում օրինականության և արդյունավետության սկզբունքների վերաբերյալ հանրությանն ու Ազգային ժողովին ներկայացվող տեղեկատվության որակը մասնագիտացված, անկախության երաշխիքներով օժտված և անկողմնակալ արտաքին պետական հաշվեքննության մարմնի գործունեության արդյունավետությունը բարձրացնելու ճանապարհով, հստակեցնելու Հաշվեքննիչ պալատի իրավական կարգավիճակը, գործունեության նպատակները և երաշխիքները, բարելավելու պալատի գործունեության կազմակերպումը, ընդլայնելու և որոշակիացնելու պալատի մանդատը, հաշվեքննության իրականացման կարգավորման, պալատում ծառայության հետ կապված հարաբերությունները։

Կառավարությունը լիահույս է, որ առաջարկվող լուծումները մոտ ապագայում կհանգեցնեն արտաքին պետական հաշվեքննության գործառույթի արդյունավետության բարձրացմանը և հիմքեր կստեղծեն Հաշվեքննիչ պալատի կայուն ինստիտուցիոնալ զարգացման համար։ Այսքանը։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Հերթագրված պատգամավորներ չկան: Պարոն Հովհաննիսյան, պարոն Գրիգորյան, տիկին Մանավազյան եզրափակիչ ելո՞ւյթ: Ո՞ւր Է տիկին Մանավազյանը: Հա, չունեք: Հարցի քննարկումն ավարտվեց: Նիստը կշարունակենք ընդմիջումից հետո։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, սկսում ենք մեր աշխատանքը:

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրակրթության մասին» օրենքում լրացում և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյան: Համեցեք:

 Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի ներկաներ, ներկայացված նախագծով 2009 թվականի հուլիսի 23-ի «Հանրակրթության մասին» ՀՕ-160-Ն օրենքի 29-րդ հոդվածի 1-ին մասը, որը վերաբերում է հանրակրթության բնագավառում Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության իրավասություններին, լրացվում է 16.1 կետով, որի համաձայն՝ հանրակրթության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեով նախատեսված ծրագրերի ու միջոցառումների իրականացման գործակիցների և նորմատիվների ֆինանսավորման կարգերի հաստատման իրավասությունը վերապահվում է Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությանը: Ներկայումս «Հանրակրթության մասին» օրենքի 30-րդ հոդվածի 1-ին մասի 26.12-րդ կետի համաձայն՝ նշված իրավասությունը վերապահված է կրթության պետական կառավարման լիազորված մարմին՝ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությանը։ Արդյունքում կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի կողմից հաստատվում են մի շարք հրամաններ, որոնք կարող են հանգեցնել բյուջետային գործընթացներում քննարկված և հաստատված բյուջետային հատկացումների չափաքանակների գերազանցմանը, ֆիսկալ ռիսկերի առաջացմանը և պետական բյուջեի համար լրացուցիչ նոր պարտավորությունների ստանձնմանը:

Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ հանրակրթության ծրագրի շրջանակներում իրականացվող միջոցառումների համար յուրաքանչյուր տարվա պետական բյուջեով նախատեսվում են համապատասխան միջոցներ, ուստի՝ պետական բյուջեի ծախսերի կանխատեսելիությունն ապահովելու, ինչպես նաև լրացուցիչ ծախսերի նախատեսումից խուսափելու նպատակով առաջարկում ենք հանրակրթության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեով նախատեսված ծրագրերի և միջոցառումների իրականացման գործակիցները և նորմատիվները, ֆինանսավորման կարգերը հաստատել ոչ թե կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի հրամանով, այլ Կառավարության համապատասխան որոշմամբ։ Շնորհակալություն, այսքանը։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում: Համեցեք, պարոն Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Հովհաննիսյան, եթե մենք կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի լիազորությունը փոխանցում ենք Կառավարությանը, բայց նաև պարզ տրամաբանության մեջ նախարարությունը Կառավարության կազմում է, և դուք նշեցիք, որ հնարավոր ռիսկերից խուսափելու համար տեղափոխում ենք Կառավարության որոշումների տիրույթ: Կոնկրետ փաստ կա՞, որի հիման վրա մենք լիազոր մարմնի լիազորությունը փոխանցում ենք Կառավարությանը: Ունե՞նք խնդիր, որտեղ առաջացել են ռիսկեր, որի հիման վրա մենք նախագիծը բերել ենք հաստատման։ Շնորհակալություն:

Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պարոն Բագրատյան, ինչպես ասեցի, իհարկե, կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարը Կառավարության անդամ է, բայց բյուջեի և ֆինանսական կարգապահության համար պատասխանատու լիազոր մարմինը ֆինանսների նախարարությունն է, և բոլոր որոշումները Կառավարությունում ընդունվում են ընդհանուր քննարկման տրամաբանությամբ, և կարող է ստացվել այնպես, որ նախարարն իր հրամանով որոշակի կարգավորումներ իրականացնի, որի հետևանքով բյուջեն պետք է ավելանա, բայց բյուջեով էդ գումարը նախատեսված չէ, և նախարարությունը, ընդհանուր առմամբ, չի վերահսկում պետական բյուջեի կատարման ընթացքը և տեղյակ չէ ֆինանսական հարաբերությունների ամբողջ սպեկտրից: Հետևաբար՝ կարիք կա, որ այն որոշումները, որոնք վերաբերում են, որոնք կարող են հանգեցնել ֆինանսական պարտավորությունների առաջացման, ինչպես անում ենք մնացած բոլոր նախարարություններում, քննարկվեն Կառավարությունում և ընդունվեն Կառավարության կողմից։ Սա է տրամաբանությունը:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ունե՞ք արձագանք, համեցեք: Պարոն Բագրատյանի խոսափողը միացրեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Հովհաննիսյան: Ես, ճիշտն ասած, այն կարծիքն եմ ունեցել, որ բոլոր նախարարությունները համատեղ պետք է որոշեն, եթե բյուջետային միջոցների ավելացման խնդիր կա: Հիմա, բնականաբար, կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարը կամ մեկ այլ նախարար ֆինանսական ռիսկերի հաշվարկին չի կարող տիրապետել, և, բնականաբար, դա պետք է ֆինանսների նախարարության հետ համաձայնեցնել: Ես ուզում եմ հասկանալ, թե արդյո՞ք մենք ունենք նախադեպ, որ դա կատարվել է առանց համաձայնության, և արդյո՞ք օրենքը թույլ է տալիս, որ լիազոր մարմնի ղեկավարը, կոնկրետ դեպքում՝ որևէ նախարար. առանց ֆինանսների նախարարության հետ, Կառավարության հետ քննարկելու, կարող է բյուջետային միջոցները գերազանցող որոշում ընդունել։ Շնորհակալություն:

 Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Իրականում հենց այդ խնդիրն ենք լուծում: Օրենքում կա այսպիսի դրույթ, որ նախարարն է որոշում կայացնում, որպես քաղաքականություն մշակող, լիազորող մարմին՝ իր հրամանով են փոփոխություններ կատարվում։ Եվ հիմա, օրենքի էս փոփոխությամբ էդ բացը լրացնում ենք, որպեսզի նման դեպքեր չլինեն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող՝ գիտության, կրթության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Նարեկ Բաբայան: Համեցեք:

 Ն.ԲԱԲԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան պարոն Արշակյան, հարգելի գործընկերներ, սիրելի աշակերտներ, ըստ էության, հարցն իր մեջ վեճ չունի։ Հարցը հանգամանալից ներկայացվեց հիմնական զեկուցողի կողմից, ինչպես նաև հարց ու պատասխանի ժամանակ բացվեց ամբողջությամբ, քննարկվել է հանձնաժողովում, ստացվել է դրական եզրակացություն։ Խնդրում եմ կողմ քվեարկել: Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Գրանցված պատգամավորներ չկան: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Պարոն Բաբայան, պարոն Հովհաննիսյան, եզրափակիչ ելույթի կարիք չե՞ք տեսնում:

Հարգելի գործընկերներ, մինչև մյուս հարցին անցնելն առաջարկում եմ ողջունել Սյունիքի մարզի Մեղրի համայնքի աշակերտներին և ուսուցիչներին, որոնք այսօր այցելել են Ազգային ժողով:

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

 Հարգելի գործընկերներ, այժմ քննարկում ենք Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրության հարցը։ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 166-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետության դատավորների ընդհանուր ժողովը Սահմանադրական դատարանի դատավորի թափուր տեղում ընտրելու համար առաջարկել է Դավիթ Խաչատուրյանի թեկնածությունը։ Հիշեցնեմ, որ հարցը քննարկվում է «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 135-րդ հոդվածով սահմանված կարգով, հետևյալ տարբերությամբ. թեկնածուին ներկայացնելու համար տրվում է մինչև 10 րոպե, թեկնածուի ելույթի համար՝ մինչև 30 րոպե, և թեկնածուի եզրափակիչ ելույթի համար՝ մինչև 15 րոպե:

Այսպիսով, թեկնածուին ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է Վճռաբեկ դատարանի նախագահ Լիլիթ Թադևոսյանին։ Համեցեք, տիկին Թադևոսյան:

 Լ.ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգելի փոխնախագահ, Ազգային ժողովի հարգելի պատգամավորներ. սույն թվականի մարտի 29-ին հրավիրվել է Հայաստանի Հանրապետության դատավորների ընդհանուր ժողով՝ օրակարգում ընդգրկելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուի ընտրության հարցը: Դատավորների ընդհանուր ժողովին մասնակցել է այդ պահին Հայաստանի Հանրապետությունում գործող 311 դատավորներից 267-ը։ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 75-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատավորը կարող է առաջադրվել, որպես Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու ինքնաառաջադրման կամ այլ դատավորի կողմից իր համաձայնությամբ առաջադրվելու եղանակով: Նշված հոդվածի համաձայն՝ ընտրված է համարվում այն թեկնածուն, որն ստացել է քվեարկության մասնակիցների առնվազն կեսից ավելի կողմ ձայները։

Որպես Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու՝ ինքնաառաջադրման եղանակով իրենց թեկնածությունն են առաջադրել Վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի դատավոր Դավիթ Խաչատուրյանը և Վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր Արսեն Նիկողոսյանը: Ընտրությունն իրականացվել է գաղտնի քվեարկությամբ, որի արդյունքում ձայները բաշխվել են հետևյալ կերպ. Դավիթ Խաչատուրյանի թեկնածությանը կողմ է քվեարկել 131 դատավոր, Արսեն Նիկողոսյանի թեկնածությանը կողմ է քվեարկել 126 դատավոր։

Արդյունքում Դատավորների ընդհանուր ժողովի կողմից Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու է ընտրվել Դավիթ Մհերի Խաչատուրյանը: Խաչատուրյանի թեկնածությունը «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքով և «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով նախատեսված ընթացակարգով առաջադրվել է Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովին:

Հարգելի պատգամավորներ, թույլ տվեք Ազգային ժողովին ներկայացնել Դատավորների ընդհանուր ժողովի կողմից ընտրված Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու Դավիթ Խաչատուրյանին:

Դավիթ Մհերի Խաչատուրյանը ծնվել է 1975 թվականին Երևան քաղաքում:

1992 թվականին ավարտել է Երևանի թիվ 128 միջնակարգ դպրոցը:

1997 թվականին Խաչատուրյանը գերազանցության դիպլոմով ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետը և նույն թվականին ընդունվել է առկա ուսուցմամբ ասպիրանտուրա Երևանի պետական համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետի քրեական դատավարության և կրիմինալիստիկայի ամբիոնում։

2000 թվականին Երևանի պետական համալսարանի գիտական խորհրդում Խաչատուրյանը պաշտպանել է թեկնածուական թեզ «Դատավորների անկախությունը Հայաստանի Հանրապետությունում. դատարանակազմական և քրեադատավարական երաշխիքներ» թեմայով, և նրան շնորհվել է իրավաբանական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան:

2000-2005 թվականներին Խաչատուրյանն աշխատել է Հայաստանի Հանրապետության Վճռաբեկ դատարանում, Դատարանների նախագահների խորհրդում նախ՝ որպես դատական ուսումնական կենտրոնի խորհրդատու, ավագ խորհրդատու, իսկ հետագայում՝ որպես իրավական փորձաքննությունների վարչության ավագ մասնագետ:

Միաժամանակ Խաչատուրյանը համակարգել է դատական իշխանության միջազգային հարաբերություններին առնչվող հարցերը, մշակել է դատական համակարգի հակակոռուպցիոն ծրագիրը և համակարգել է դրա կատարման գործընթացի մշտադիտարկումը, ինտերնետային էջի ստեղծումը և Վճռաբեկ դատարանի որոշումների առաջին հրապարակումները:

2003-2006 թվականներին աշխատել է Եվրոպական Միության կողմից ֆինանսավորվող և ՄԱԿ-ի կողմից իրականացվող՝ Հարավային Կովկասում թմրամիջոցների դեմ պայքարի տարածաշրջանային ծրագրում որպես Հայաստանում իրավական օժանդակության ծրագրի ղեկավար:

2006-2013 թվականներին Խաչատուրյանն աշխատել է Հայաստանում Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների դեսպանատանը:

2006 թվականի ընթացքում աշխատել է ԱՄՆ պետքարտուղարության թմրամիջոցների դեմ պայքարի և իրավական համագործակցության բաժնում որպես օգնական, իսկ 2007-2013 թվականներին՝ որպես ԱՄՆ արդարադատության դեպարտամենտի իրավական հարցերով մասնագետ:

2014 թվականին աշխատել է Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության ակադեմիայում որպես պրոռեկտոր, դասախոս։

2015 թվականի հունիս ամսից մինչև 2016 թվականի դեկտեմբերը, աշխատել է որպես Եվրոպայի Խորհրդի «Առողջապահության և մարդու իրավունքների պաշտպանության ամրապնդումը Հայաստանի բանտերում» ծրագրի իրավաբան-փորձագետ:

2015-2017 թվականներին աշխատել է Եվրոպական Միության մի շարք ծրագրերում որպես իրավունքի գերակայության, դատական իշխանության և մարդու իրավունքների ոլորտային բարեփոխումների փորձագետ։

2016 թվականից մինչև 2021 թվականի հունվար ամիսը Խաչատուրյանը հանդիսացել է Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանների պալատի անդամ։

2021 թվականի հունվարի 22-ին Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի կողմից ընտրվել է Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ և Հայաստանի Հանրապետության նախագահի 2023 թվականի հոկտեմբերի 30-ի հրամանագրով նշանակվել է Հայաստանի Հանրապետության վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի դատավոր:

Դավիթ Խաչատուրյանը մշտապես զբաղվել է նաև գիտամանկավարժական գործունեությամբ։

2004 թվականին դասավանդել է Հայ-ռուսական սլավոնական համալսարանում, 2008-2013 թվականներին՝ «Հայաստանի Հանրապետության դատախազության դպրոց» ՊՈԱԿ-ում:

2014 թվականին Արդարադատության ակադեմիայում մշակել և դասավանդել է «Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանի իրավաբանության հիմունքներն ու արդի միտումները», «Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի արդի հարցերը քրեական գործերով» և «Իրավունքի դատական զարգացման արդի հարցերը» դասընթացները դատավորների և դատախազների թեկնածուների, ինչպես նաև գործող դատավորների և դատախազների համար:

2017 թվականին դասավանդել է Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանական դպրոցում։

2013-2020 թվականներին Երևանի պետական համալսարանի քրեական դատավարության և կրիմինալիստիկայի ամբիոնում մշակել և դասավանդել է «Մարդու իրավունքների պաշտպանության եվրոպական չափորոշիչները քրեական դատավարությունում» և «Իրավաբանի մասնագիտական հմտություններ» դասընթացները։

Խաչատուրյանը հեղինակ է 30-ից ավելի գիտական հրապարակումների, այդ թվում՝ 5 մենագրության, 2009 թվականին հրատարակված Սահմանադրության մեկնաբանությունների և 2023 թվականին հրատարակված. «Մարդու իրավունքների հիմունքներ» ուսումնական ձեռնարկի համահեղինակ է:

Բացի այդ, փորձագետի կարգավիճակով Խաչատուրյանը ներկայացրել է Հայաստանի դատաիրավական համակարգում առկա խնդիրները Հայաստանի Հանրապետության կողմից ստանձնած միջազգային պարտավորությունների տեսակետից՝ հրապարակային ելույթներ ունենալով տարբեր հարթակներում, ներառյալ ՄԱԿ-ի Խոշտանգումների դեմ կոմիտեի նիստում (2016 թվական), Միջազգային խաղաղության Կարնեգիի կենտրոնում (2015 թվական, Վաշինգտոն, ԱՄՆ), 2012-2013 թվականներին և 2015-2018 թվականներին Հայաստանի կողմից Եվրոպական հարևանության քաղաքականության ներքո ստանձնած պարտավորությունների կատարմանը նվիրված խորհրդակցություններում Եվրոպական միության տարբեր կառույցներում՝ Եվրոպական խորհրդարան, Եվրոպական հանձնաժողով և այլն:

Դավիթ Խաչատուրյանն ամուսնացած է, ունի երկու զավակ: Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Թադևոսյանին հարցեր ուղղելու համար առաջարկում եմ գրանցվել: Գրանցում: Գրանցվել է երկու պատգամավոր: Ագնեսա Խամոյան, համեցեք:

 Ա.ԽԱՄՈՅԱՆ

-Շնորհակալության: Տիկին Թադևոսյան, նախորդ անգամ այդ ամբիոնից դուք ներկայացնում էիք Դավիթ Բալայանի կենսագրությունը, որովհետև Դատավորների ընդհանուր ժողովն ընտրել էր իրեն։ Ի դեպ, պարոն Խաչատուրյանը մրցակցության մեջ էր եղել պարոն Բալայանի հետ և ավելի քիչ թվով ձայներ էր հավաքել։ Ազգային ժողովի իշխող՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունն արհամարհեց, ըստ էության, Դատավորների ընդհանուր ժողովի ընտրությունը և չմասնակցեց քվեարկությանը։ Հիմա պարոն Խաչատուրյանին ցանկանում են  դարձնել Սահմանադրական դատարանի անդամ։ Սա ակնհայտ է: Նախ՝ ձեր գնահատականն իշխող ուժի այդ դիրքորոշմանը։

Եվ երկրորդը. ինձ կարո՞ղ եք ասել, թե ինչով է թեկնածուն զբաղվել 2009-2013 թվականներին, 2016-2020 թվականներին, որովհետև ձեր ներկայացրած կենսագրության մեջ բացակայում էր պարոն Խաչատուրյանի մի շատ կարևոր կենսագրական դրվագ: 2009-2013 թվականներին պարոն Խաչատուրյանը եղել է «Բաց հասարակություններ հիմնադրամ-Հայաստան»-ի, իսկ հասարակության շրջանում առավել հայտնի՝ «Սորոսի հիմնադրամ» կազմակերպության տնօրենների խորհրդի անդամ, 2016-20 թվականներին եղել է տնօրենների խորհրդի նախագահ: Ձեր կողմից ներկայացված կենսագրականում ինչո՞ւ էր բացակայում այս դրվագը և, ձեր կարծիքով, ինչպիսի՞ ազդեցություն այն կարող է ունենալ պարոն Խաչատուրյանի՝ Սահմանադրական դատարանի անդամ դառնալու դեպքում իր կողմնակալության կամ անկողմնակալության վրա։ Շնորհակալ եմ:

 Լ.ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆ

-Առաջին հարցի կապակցությամբ դուք իրավացիորեն նշեցիք, որ Դատավորների ընդհանուր ժողովը նախորդ ընտրությունների ժամանակ ավելի բարձր քվե է տվել Դավիթ Բալայանին: Երեք թեկնածուներից երկու դատավորներ էին ստացել բարձր քվե՝ Դավիթ Խաչատուրյանը և Դավիթ Բալայանը, բայց ձայների մեծամասնությունն ստացել էր դատավոր Դավիթ Բալայանը, և նրա թեկնածությունը համապատասխան ընթացակարգերով ներկայացվել էր Ազգային ժողովին: Թե ինչու չընտրվեց այդ դատավորը՝ դա բացառապես օրենսդիր մարմնի տիրույթում է, և ես այդ կապակցությամբ որևէ գնահատական չեմ կարող տալ: Իմ գործառույթն է Դատավորների ընդհանուր ժողովի կողմից ընտրված թեկնածուին ներկայացնելն Ազգային ժողովին: Թե ինչ նկատառումներով Ազգային ժողովը կընտրի թե չի ընտրի այդ թեկնածուին, դա բացառապես օրենսդիր մարմնի տիրույթում է:

Ձեր կողմից հնչեցված երկրորդ հարցի առնչությամբ ես ներկայացրի Դավիթ Խաչատուրյանի թեկնածությունը: Ե՛վ դատավոր Բալայանի պարագայում, և՛ դատավոր Խաչատուրյանի պարագայում ես ներկայացրել եմ կենսագրությունն այն մասով, որն առկա է հանրային հարթակներում, մասնավորապես, պաշտոնական կայքէջերում և կարող եք ձեր հարցն ուղղել ինձանից հետո հանդես եկող թեկնածուին, թե ինչով է նա զբաղվել: Ձեր կողմից մատնանշված կոնկրետ տարեթվերը, կարծում եմ՝ իմ հրապարակած կենսագրական տվյալներում առկա էին, իսկ կոնկրետ ձեր այդ հարցադրումը կարող եք ուղղել թեկնածուին:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք, արձագանք:

 Ա.ԽԱՄՈՅԱՆ

-Տիկին Թադևոսյան, արդյո՞ք դա անհարգալից վերաբերմունք չէր դատավորների նկատմամբ, դատավորների ընտրության նկատմամբ, շատ հստակ խնդրում եմ, որ այո կամ ոչ ասեք, և ուզում եմ ձեզ տեղեկացնել, որ բաց հարթակներում, այդ թվում՝ «Սորոսի հիմնադրամ»-ի պաշտոնական կայքում տեղադրված է, որ պարոն Խաչատուրյանը եղել է «Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստան» կազմակերպության տնօրենների խորհրդի անդամ, եղել է խորհրդի նախագահ, բայց ամեն անգամ այդ ամբիոնից, ի դեպ, երկու անգամ ներկայացվել է իր կենսագրությունը և երկու անգամ էլ, ինձ համար անհասկանալի, թաքցվել է իր կենսագրության այդ դրվագը։ Ես չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչո՞ւ, և նորից կրկնեմ հարցս՝ ինչպե՞ս կարող է դա անդրադառնալ պարոն Խաչատուրյանի՝ Սահմանադրական դատարանի անդամի կողմնակալության կամ անկողմնակալության վրա։ Շնորհակալ եմ:

 Լ.ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆ

-Առաջին հարցի հետ կապված՝ ես պիտի, գուցե, կրկնվեմ, բայց պիտի նշեմ, որ ոչ թե, առհասարակ, հանրային հարթակներում առկա նրա կենսագրական տվյալներն եմ ես ներկայացրել, այլ այն կենսագրական տվյալները, որոնք առկա են դատական իշխանության պաշտոնական կայքէջերում: Դա՝ առաջին հարցի առնչությամբ:

Թաքցնելու որևիցե միտում և ցանկություն չկա։ Ես նորից եմ կրկնում՝ դուք կարող եք ձեր հարցն ուղղել թեկնածուին:

Ինչ վերաբերվում է նրան թե արդյո՞ք դա անհարգալից վերաբերմունքի դրսևորում է, թե՞ ոչ, իմ տեսակետը որպես իրավաբան հետևյալն է. սահմանված է հատուկ ընթացակարգ, թե որ մարմինները կարող են ներկայացնել Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու: Թեկնածուի ընտրության հարցը համապատասխան մարմինների, այդ թվում՝ դատական իշխանության տիրույթում է: Դատական իշխանությունն ընտրել է թեկնածուներին երկու պարագայում էլ, և ներկայացրել է Ազգային ժողովին, և կարծում եմ, որ Ազգային ժողովի իրավասությունն է՝ ընտրել կամ չընտրել այդ թեկնածուին, և, կարծում եմ՝ և՛ ընտրելու պարագայում, և՛ չընտրելու պարագայում որևիցե մեկնաբանություններ ես՝ որպես իրավաբան, չեմ կարող տալ: Ես գտնում եմ, որ դա բացառապես օրենսդիր մարմնի լիազորությունն է: Դատական իշխանությունը ներկայացնում է իր թեկնածուին, և այդ թեկնածուի վերաբերյալ օրենսդիր մարմինը կատարում է այդ թեկնածուի ընտրությունը, կա՛մ ընտրում է, կա՛մ չի ընտրում: Դա իր իրավասության շրջանակներում է: Ես՝ որպես իրավաբան, այդպես եմ կարծում:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Սերգեյ Բագրատյան՝ հաջորդ հարցի համար:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Նախ՝ շնորհակալություն, տիկին Թադևոսյան՝ մանրամասն ներկայացնելու համար: Հարցս հետևյալն է. Դատավորների ընդհանուր ժողովը փակ, գաղտնի քվեարկությա՞մբ է ընտրում Սահմանադրական դատարան դատավորի թեկնածուին, թե՞ բաց քվեարկությամբ է տեղի ունենում: Շնորհակալություն:

 Լ.ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆ

-Այո, ընտրությունը կատարվում է փակ, գաղտնի քվեարկությամբ, ամփոփվում են քվեարկության արդյունքները և արդեն սահմանված ընթացակարգով՝ «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի ընթացակարգով, ես՝ որպես Վճռաբեկ դատարանի նախագահ, միաժամանակ՝ Դատավորների ընդհանուր ժողովը վարող, թեկնածուին ներկայացնում եմ Ազգային ժողովին: Ընտրությունը կատարվում է փակ, գաղտնի քվեարկությամբ:

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանք, համեցեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հետևաբար՝ դուք՝ որպես Վճռաբեկ դատարանի նախագահ, ի՞նչ կարծիքի եք, պարոն Խաչատուրյանի կարողությունները Բարձրագույն դատական խորհրդին ավելի շատ կօգնե՞ն, թե՞ Սահմանադրական դատարանին, դուք՝ որպես մասնագետ, անձնապես: Պարզ է, որ քվեարկության արդյունքները ցույց են տալիս, որ Դատավորների ընդհանուր ժողովը որոշել է, որ Սահմանադրական դատարանում են ավելի կարևոր այդ կարողությունները, իսկ դուք՝ որպես Վճռաբեկ դատարանի նախագահ, ինչպե՞ս եք կարծում: Ձեր անձնական կարծիքը:

 Լ.ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆ

-Իմ անձնական կարծիքը, հաշվի առնելով կոնկրետ թեկնածուի կենսագրությունը, ես կարծում եմ, որ կարող է իր փորձով օգտակար լինել, թե՛ Բարձրագույն դատական խորհրդում, որտեղ թեկնածուն աշխատել է, այժմ Վճռաբեկ դատարանի Քրեական պալատի դատավոր է, թե՛ նաև Սահմանադրական դատարանում: Թե դատավորներն ինչ սկզբունքով են առաջնորդվել՝ ես չեմ կարող ասել, նորից եմ կրկնում՝ դա փակ գաղտնի քվեարկությամբ է իրականացվել, և ուրիշ հարցեր էլ ուղղեցի՞ք, պարոն Բագրատյան, այդքանն է իմ պատասխանը: Կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր դեպքում պետք է հաշվի առնել թեկնածուի փորձառությունը, անցած ճանապարհը և տեսնել, թե որքանով նա կարող է օգտակար լինել: Դատավորները շատ բծախնդիր են ընտրություններ կատարելիս, և կարծում եմ՝ իրենք՝ իրենց խղճով, իրենք՝ իրենց պատկերացումներով, թե ինչպիսին պիտի լինի Սահմանադրական դատարանի դատավորը: Ի դեպ, այն պահանջները, որոնք ներկայացվում են Սահմանադրական դատարանի դատավորին, նույն պահանջները, կարելի է ասել, նույնական են նաև Վճռաբեկ դատարանի դատավորի համար, նաև Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի համար: Այստեղ, պարզապես, մի դեպքում արտադրության ոլորտում, մյուս դեպքում սահմանադրական արդարադատության ոլորտում կոնկրետ փորձը և գիտելիքներն օգտագործելն է:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արթուր Հովհաննիսյան՝ հաջորդ հարցի համար:

 Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Թադևոսյան, քանի որ Դատավորների ընդհանուր ժողովից խոսեցինք, ինձ մի հարց է հետաքրքրում, որը նաև տարբեր խմբերում քննարկվում է: Տեսեք, Դատավորների ընդհանուր ժողովն իշխանության մի ճյուղն է, դատական իշխանությունն է ամբողջությամբ, և այդտեղ կարևոր որոշումներ են կայացվում, քվեարկություններ են տեղի ունենում, այսինքն՝ Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուի ընտրության ժամանակ, ես ենթադրում եմ, և, երևի, այդպես էլ եղել է, թեկնածուները ելույթներ են ունենում, ներկայացնում են իրենց տեսլականները, ենթադրում եմ՝ Դատավորների ընդհանուր ժողովի ընթացքում նրանց հարցեր են տրվում և այլն, և սա պրոցես է, որը, իմ ընկալմամբ, պետք է ամբողջությամբ հրապարակային, հանրային լինի, հասանելի մեր հանրությանը, որովհետև մի տեսակ դավադրությունների տեսություններ են առաջանում, թե՝ ո՞նց այս դատավորը, տեսեք, մեր ընդդիմադիր գործընկերը հարց է հնչեցնում՝ այ, Դավիթ Բալայանին դուք չընտրեցիք, հետո եկավ, ընտրվեց Դավիթ Խաչատուրյանը, ուրեմն, դուք էնտեղ մի բան արեցիք: Էս դավադրությունների տեսություններից խուսափելու, հանրության ընկալումներում դատական իշխանության նկատմամբ ավելի բարձր վստահություն ունենալու համար չե՞ք կարծում, որ էս պրոցեսները պետք է հնարավորինս հրապարակային լինեն, և ի՞նչ է պետք անել դրա համար: Շնորհակալ եմ:

Լ.ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆ

-Պիտի նշեմ, որ, անշուշտ, կիսում եմ այն տեսակետը, որ որքան հրապարակային է այս կամ այն գործընթացը, այնքան այն ավելի քիչ հարցեր է առաջացնում: Ինչպես պարոն Դավիթ Բալայանի դեպքում, այնպես էլ պարոն Դավիթ Խաչատուրյանի դեպքում և, առհասարակ, Դատավորների ընդհանուր ժողովներն անցկացվում են ժողովրդավարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, միանշանակ, և, կարծում եմ՝ յուրաքանչյուր դեպքում դատական համակարգի ընտրությունը ձեզ նաև տալիս է այդ պատկերացումը, թե որքանով են դատավորներն ինքնուրույն և անկախ իրենց ընտրություններն իրականացնելիս։

Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչու Դատավորների ընդհանուր ժողովի նիստերը հրապարակային չեն, այդ հնարավորությունը նախատեսում է օրենսդրությունը, նախատեսում է նաև Դատավորների ընդհանուր ժողովի գործունեության կարգը: Պարզապես, այնտեղ կա մի կարգավորում, որ Դատավորների ընդհանուր ժողովը կարող է դռնբաց անցկացվել, այսինքն՝ դռնբաց՝ ենթադրվում է, որ դրան կարող են մասնակցել նաև զանգվածային լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներ, և այն կարող է նաև հեռարձակվել, հրապարակվել, եթե դատավորները նման որոշում կայացնեն: Յուրաքանչյուր անգամ, երբ հրավիրում է Դատավորների ընդհանուր ժողով, ես՝ որպես ընդհանուր ժողովը վարող, այդ հարցը դնում եմ քվեարկության, բայց այս պահի դրությամբ դատավորների մեծամասնությունը դեռևս կողմ չի քվեարկել այդ գաղափարին, որպիսի անցկացվի հրապարակային: Բայց հնարավորությունը նախատեսված է, եթե Դատավորների ընդհանուր ժողովը նման որոշում կկայացնի, այսինքն՝ դա օրենքով արգելված չէ, բայց թողնված է Դատավորների ընդհանուր ժողովի որոշմանը: Եթե կլինեն մեծամասնության ձայներ, ուրեմն, նաև ժողովը կլինի հրապարակային։ Առայժմ, որպես կանոն, ձայները լինում են այնպես, որ այդ գաղափարին և՛ կողմ քվեարկող դատավորներ են լինում, և՛ դեմ քվեարկող դատավորներ են լինում, բայց, ի վերջո, եթե անցկացրել ենք ոչ դռնբաց, ոչ հրապարակային, ուրեմն, դատավորների մեծամասնությունը կողմ չի քվեարկել այդ գաղափարին:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք. արձագանք:

 Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես ամենևին չեմ ուզում կասկածի տակ դնել Դատավորների ընդհանուր ժողովի նիստերի ժողովրդավարական ընթացքը, բայց կարծում եմ նաև, որ ժողովրդավարության կարևորագույն հատկանիշներից մեկը հրապարակայնությունն է, առհասարակ, թափանցիկությունը, մանավանդ, երբ խոսում են դատական համակարգի մասին, այն էլ՝ Հայաստանի Հանրապետությունում, և ես կարծում եմ՝ էստեղ մենք լրջագույն պրոբլեմ ունենք, նաև զարմացած եմ, որ երբ ամեն անգամ հարց է առաջադրվում դատավորների, և դատավորների մեծ մասը, փաստորեն, չի ցանկանում, որ իրենց քննարկումները, ընտրության պրոցեսը հանրության համար հասանելի լինեն։ Սա, իմ կարծիքով, հարց է, որը մենք պետք է աշխատանքային, գործընկերային միջավայրում հասկանանք միմյանց հետ: Շնորհակալ եմ պատասխանի համար և հուսով եմ, որ պրոցեսները կգնան այնպես, որ առաջիկայում դատական համակարգի ներսում տեղի ունեցող գործընթացներն ավելի հրապարակային կլինեն, և մեր հանրության մոտ և՛ օբյեկտիվ, և՛ սուբյեկտիվ ավելորդ հարցեր չեն առաջացնի։ Շնորհակալ եմ:

 Լ.ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆ

-Ես պիտի նշեմ … Կարո՞ղ եմ արձագանքել։ Ես կարծում եմ, որ ընտրությունը միշտ, յուրաքանչյուր դեպքում կլինի գաղտնի, և կարծում եմ, որ դա ճիշտ է, որպեսզի դատավորներն ազատորեն իրենց կամքն արտահայտեն։

Ինչ վերաբերում է այդ քննարկումներին և ելույթներին, ես նույնպես կիսում եմ ձեր տեսակետը, հնարավոր է, որ թափանցիկ լինելն ավելի քիչ հարցեր առաջացնի, բայց, հավատացեք, որքան էլ մենք դռնփակ նիստեր ենք անցկացնում, նիստերում ընթացող քննարկումները, արտահայտված տեսակետները, ի վերջո, մշտապես հրապարակվում են զանգվածային լրատվամիջոցներում և հասու են դառնում, և, կարծում եմ՝ այդ առումով մենք, կարծես թե, թափանցիկության խնդիր էլ չունենք:

Ընտրությունների մասով. ես կարծում եմ, որ բուն ընտրության, քվեարկության գործընթացը պետք է լինի գաղտնի, և դա բնական է, ճիշտ է այդ իրավակարգավորումը: Ինչ վերաբերում է այդ ընթացքին, երբ մենք ունենում ենք ընդհանուր ժողով, հատկապես միշտ զանգվածային լրատվամիջոցների հետաքրքրությունը շատ կենտրոնացած է լինում, երբ կարևորագույն ընտրություններ են իրականացվում, դա կլինի Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի, Սահմանադրական դատարանի անդամի կամ Դատավորների ընդհանուր ժողովի հանձնաժողովների անդամների ընտրություն. ամբողջ ընթացքը … Նախ՝ պիտի նշեմ, որ ընթացքը նաև տեսաձայնագրվում է դատական դեպարտամենտի կողմից, այսինքն՝ այդ մասով ցանկացած դեպքում ցանկացած թեկնածու կամ Դատավորների ընդհանուր ժողովի անդամ կարող է վերցնել, ուսումնասիրել դա, բայց դա միայն դատավորների համար է: Բայց, մենք երբևիցե նման պակաս չենք ունեցել, և ընդհանուր ժողովների ամբողջ ընթացքը զանգվածային լրատվամիջոցները մշտապես լուսաբանել են։ Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերն ավարտվեցին, տիկին Թադևոսյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարգելի գործընկերներ, այժմ ձայնը տրվում է Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու Դավիթ Խաչատուրյանին: Պարոն Խաչատուրյան, համեցեք կենտրոնական ամբիոնի մոտ:

Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի նախագահի մեծարգո տեղակալ, Ազգային ժողովի հարգելի պատգամավորներ, Հայաստանի Հանրապետության հարգելի քաղաքացիներ, սիրելի աշակերտներ, քանի որ թարմ է հարցերից հետո հնչած տպավորությունը, նախ՝ երկու դրվագով ասեմ, որ, ընդհանրապես, կենսագրական որևէ տվյալ թաքցնելու դիտավորություն կարող է առաջանալ միայն այդ ինֆորմացիան թաքուն պահելը ողջամիտ հեռանկար ունենալու դեպքում: Այսինքն՝ ես չէի ուզենա թաքցնել որևէ բան, եթե այդ կենսագրական տվյալները վաղուց հանրային քննարկման առարկա են եղել նաև Ազգային ժողովում:

Երկրորդը. ես միշտ կողմ եմ քվեարկել, որ Դատավորների ընդհանուր ժողովի նիստերը լինեն դռնբաց, ու, կարծում եմ՝ իրոք, դա հրապարակայնության և ավելորդ ենթադրություններից խուսափելու լավագույն միջոցն է:

Այժմ անդրադառնամ և ներկայացնեմ իմ ելույթը: Հաշվի առնելով, որ Հայաստանի Հանրապետությունում արդարադատության, այդ թվում՝ սահմանադրական արդարադատության հիմնական խնդիրների մասին ես խոսել եմ Վճռաբեկ դատարանի դատավորի պաշտոնին հավակնելիս իմ հնչեցրած ելույթում, այսօր կառանձնացնեմ այն ելակետային սկզբունքները, որոնք կանխորոշում են Սահմանադրական դատարանի առաքելությունը և որոշումների կայացման մեթոդը։ Դրանք են ժողովրդավարական լեգիտիմության և իրավական լեգիտիմության սկզբունքները, դատական իշխանության ինստիտուցիոնալ և դատավորների անհատական անկախությունը, և ես այս մասին խոսել եմ Դատավորների ընդհանուր ժողովում իմ ունեցած ելույթում: Այդ անկախությունը կարող է և գոյություն ունենալ և հնարավոր է բացառապես ժողովրդավարության պայմաններում, այսինքն՝ այն դեպքում, երբ երկրում գործում է սահմանադրի՝ ժողովրդի կողմից ազատ և արդար ընտրությունների արդյունքում ընտրված իշխանություն, և այդ իշխանությունն ունի սահմանադրին ներկայացնելու վստահությունը և պարտավոր է ազատ և արդար ընտրությունների արդյունքում այդ վստահությունը կորցնելու դեպքում լուռ հեռանալ և միաժամանակ պարտավոր է իրացնել այդ լեգիտիմությունն այդ վստահությունը վայելելու ամբողջ ժամանակահատվածում։ Այս տեսակետից Սահմանադրական դատարանի լեգիտիմությունը կամ իրավագոյությունը՝ գոյության իրավունքը կյանքի կոչվելու պատճառը կայանում է նրանում, որ այն լինի և գործի, որպես սահմանադրի կամքի՝ ժողովրդի կամքի իրացման երաշխավոր, այսինքն՝ gatekeeper` անգլերեն կամ պահապան այդ կամքի դրսևորման ցանկացած իրավական ձևի պարագայում, լինի դա ընդունված Սահմանադրություն, թե ընտրված իշխանություն:

Առաջինը խոսելու եմ իշխանության ձևավորման գործում Սահմանադրական դատարանի ունեցած դերակատարման մասին, քանի որ Սահմանադրական դատարանին է պատկանում վերջնական խոսքն օրենսդիր, ուստի նաև գործադիր իշխանության ձևավորման օրինականության հարցում:

Ապա բուն Սահմանադրության մեկնաբանման հիմքում ընկած մոտեցումների մասին կխոսեմ, հաշվի առնելով այն, որ հենց Սահմանադրական դատարանն է, վերջնականապես ասում, թե ինչ է ասում Սահմանադրությունը։

Եվ այսպես, ընտրություններ: Սահմանադրական դատարանը պետք է ոչ միայն երաշխավորի սահմանադրի՝ ժողովրդի կամքի ճշգրիտ արտացոլումն ընտրության արդյունքներում և չեղարկի ցանկացած այլ չընտրություն, այլև իր անկախությամբ, հեղինակությամբ և դատավորների անխոցելիությամբ ի սկզբանե բացառի գործադիր իշխանության կողմից ընտրությունները կեղծելու ցանկացած գայթակղություն, իսկ նման գայթակղությունն առաջանալու դեպքում արդյունավետորեն բացառի գայթակղությունն իրագործելու ցանկացած հնարավորություն։ Սահմանադրական դատարանն անգործություն դրսևորելու և կեղծված ընտրությունների արդյունքները վավերացնելու, առավել ևս մեկից ավելի անգամ վավերացնելու, լեգիտիմացնելու դեպքում, մեծացնում է գործադրի վճռականությունը՝ այդ քայլին գնալու, ավելին, դեպքից դեպք ավելի ուղիղ նպաստում է գործադրի մոտ ընտրությունները կեղծելու հնարավոր նախահակվածության ձևավորմանը։ Սահմանադրական դատարանը պետք է լինի այնպիսին, որ իր հեղինակությամբ ի վիճակի լինի՝ ձախողելու նման նպատակների իրականացումը, հետևաբար՝ նաև նման նպատակների առաջացումը, առհասարակ:

Հենց սա է Սահմանադրական դատարանի առաջին առաքելությունը՝ լինել Սահմանադրության հիմքում ընկած, երկրի սահմանադրական կարգը որոշող արժեքների պահապանը, որի իրականացման ուղղությամբ նրա թիվ մեկ պարտականությունն է՝ իր կազմով և որոշումներով լինելու, առնվազն, այնպիսին, որ կանխի այդ կարգը տապալելուն ուղղված, առաջին հերթին՝ գործադիր իշխանության մոտ ցանկության անգամ ձևավորումը:

Սահմանադրության մեկնաբանություն. ժողովրդավարական լեգիտիմության մասին խոսեմ: Սահմանադրական դատարանը Սահմանադրությունը մեկնաբանելիս պետք է, ինչպես ասացի, ելնի երկու գաղափարից: Առաջինը ժողովրդավարական, երկրորդը՝ իրավական լեգիտիմության սկզբունքն է։ Փորձեմ ինձ հատկացված ժամանակի սահմաններում համառոտ ներկայացնել իմ պարտականությունները դրանցից յուրաքանչյուրի էության, ինչպես նաև Սահմանադրությունը մեկնաբանելիս դրանց ներդաշնակեցման ուղիների վերաբերյալ, այդ թվում՝ երկրում սահմանադրից՝ ժողովրդից անմիջական մանդատ ստացած միակ մարմնի՝ խորհրդարանի հետ ինստիտուցիոնալ համագործակցության շրջանակներում:

Սահմանադրական դատարանի լեգիտիմությունը կայանում է երկրի սահմանադրի՝ Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդի՝ որպես հավաքական ինքնագիտակցությամբ օժտված սուբստանցի, Սահմանադրությամբ հստակ արտահայտված կամքն իրացնելու մեջ՝ առաջին հերթին ապահովելով նույն ժողովրդի կողմից ստեղծվող պետության այն անօտարելի հատկանիշների հարատևությունը, որոնք ամրագրված են որպես Սահմանադրությամբ պետությանը ներկայացվող ատրիբուտներ: Դրանք են Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան, ժողովրդավարական, իրավական և սոցիալական լինելը: Ատրիբուտներ, առանց որոնց պետությունը չի կարող ո՛չ գոյություն ունենալ, ո՛չ էլ պատկերացվել որպես այդպիսին: Այս հատկանիշներն են, որ Սահմանադրության՝ որպես ժողովրդի և պետության գիտակցված գոյության, այսինքն՝ նպատակային զարգացման ալգորիթմ կամ ներքին օրենք, կանխորոշում են այդ օրենքներին հակասող ցանկացած օրենսդրական կամ այլ նորմատիվ դրույթի կամ պրակտիկայի չեղարկումը և գոյազրկումը: Սահմանադրությունը երբեք չի կարող մեկնաբանվել այնպես, որ չեղարկման իրական վտանգի տակ հայտնվի երկրի ինքնիշխանությունը, ժողովրդավարությունը և իրավական լինելը, նույնիսկ եթե նման մեկնաբանման առիթ տան բուն Սահմանադրության տեքստում տեղ գտած դրույթները: Օրինակ՝ երբեք չի կարող Սահմանադրությունը մեկնաբանվել այնպես, որ երկրի ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրված գործադիր իշխանության ղեկավարը չկարողանա աշխատանքից ազատել գործադիր իշխանության որևէ պաշտոնյայի, եթե այդպիսի մեկնաբանման արդյունքում իրական և վերահաս վտանգ է ստեղծվելու Սահմանադրության ելակետային արժեքների, մասնավորապես,ժողովրդավարության և Սահմանադրության 14-րդ հոդվածով ամրագրված զինված ուժերի քաղաքացիական արդյունավետ վերահսկողության ներքո գտնվելու սկզբունքների իրացվելիության համար: Այսինքն՝ ժողովրդավարական երկրի Սահմանադրական դատարանի որևէ մեկնաբանություն չի կարող սուիցիդալ վնաս պատճառել նույն ժողովրդավարությանը։ Այսպիսով. առաջին ելակետային սկզբունքը, որով պետք է առաջնորդվի Սահմանադրական դատարանը Սահմանադրությունը մեկնաբանելիս, ժողովրդավարական լեգիտիմության սկզբունքն է:

Մյուս կարևոր ելակետային սկզբունքն իրավական լեգիտիմության սկզբունքն է։ Այս սկզբունքի էությունը բացահայտելու համար, նախ՝ անդրադառնանք, թե ինչ է նշանակում «սահմանադրություն» բառը, դրա վերլուծությունը, թե, ընդհանրապես, ինչու են ընդունվում սահմանադրություններ: Այս իմաստով «սահմանադրություն» նշանակում է կառուցվածք, կազմվածք, constitutio բառից, ներառյալ պետության տարածքային, պետական մարմինների համակարգի կառուցվածքը, ինչպես նաև նշանակում է սահմանազատում, սահմանների դրվածք ի դեմս իրավազորության այն տիրույթների, որոնք երկրի հիմնական օրենքով վերապահվում են տարբեր պետական մարմինների նախ և առաջ՝ ամենաբարձր մակարդակում ժողովրդի մեկ, միևնույն, միասնական իշխանության՝ օրենսդիր, գործադիր և դատական ճյուղերի տարանջատվածության տեսքով:

Դատական իշխանությունը, սակայն, հետևում է նրան, որ օրենսդրի, թեկուզ և ժողովրդի կողմից ուղիղ ընտրված օրենսդրի, թեկուզ ժողովրդավարական լեգիտիմություն ունեցող օրենսդրի կողմից ընդունված օրենքները լինեն իրավական, այսինքն՝ համապատասխանեն մարդու հիմնական իրավունքներին: Իրավունքի՝ որպես բոլորի ազատության միասնական դրսևորման ընդհանուր և անհրաժեշտ ու իր էությամբ կանխատեսելի ձևին, մեկնաբանվեն և կիրառվեն հենց այդ պահանջներին համապատասխան, իսկ դրանց չհամապատասխանելու դեպքում չեղարկվեն Սահմանադրական դատարանի կողմից, միաժամանակ երաշխավորելով մարդու իրավունքների՝ որպես անմիջականորեն գործող իրավունքի իրացվելիությունն անգամ իրացման մեխանիզմների՝ օրենսդիր մարմնի կողմից ստեղծված չլինելու պայմաններում։

Եվ այս ամենը, կրկնում եմ՝ դարձյալ ամրագրված լինելով Սահմանադրության մեջ, նույն սահմանադիր ժողովրդի կամքն է առ այն, որ հավաքական կամահայտնությամբ ուղիղ ընտրված խորհրդարանի ընդունած օրենքները չեղարկելի լինեն բոլոր այն դեպքերում, երբ դրանցով կխախտվեն այն առանձին մարդկանց հիմնական սահմանադրական իրավունքները, որոնք և հավաքականության մեջ կազմում են այդ սահմանադիրը:

Հարգելի պատգամավորներ, որպես Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածու՝ ուղիղ 6 ամիս առաջ ներկայացրել եմ իմ ունեցած պատկերացումները դատական իշխանության հայեցողության, և օրենսդրի ու սահմանադրի կամքի դրսևորմանը հետևելու պարտականության վերաբերյալ, այդ երկուսը հավասարակշռելու վերաբերյալ իմ մոտեցումները: Խտացված դրանք կարելի է ներկայացնել հետևյալ կերպ. ցանկացած դատավոր պարտավոր է իրացնել օրենսդրի հստակ արտահայտված կամքը և կարող է ակտիվիզմ, այսինքն՝ նորմաստեղծ, իրավաստեղծ վարքագիծ դրսևորել բացառապես անձի սահմանադրական իրավունքի խախտումները բացառելու համար:

Մյուս կողմից՝ դատարանի լեգիտիմությունը կամ, իմ առաջարկած բառով՝ իրավագոյությունը կայանում է նրանում, որպեսզի դատարանը կանգնի մեծամասնության, ի դեմս՝ իշխանության, և մյուս կողմից՝ անհատի և փոքրամասնության միջև, թույլ չտալու, որպեսզի նախ՝ սահմանափակման ենթարկվեն բացարձակ իրավունքները՝ անօտարելի խոշտանգման արգելք և այլն, իսկ ոչ բացարձակ իրավունքների դեպքում՝ որպեսզի դրանց սահմանափակումները լինեն օրենքով նախատեսված, հետապնդեն իրավաչափ նպատակ և լինեն այնպիսի ռացիոնալ միջոցներ, որոնք համաչափ են այդ օրենքով հռչակված նպատակներին։

Սրանով է, որ դատարանները կարող են կանխել ամենամեծ անարդարությունը, որ հնարավոր է երկրի վրա, այն է՝ երբ անարդարությունը հանդես է գալիս օրենքի անունից: Դատական ակտիվիզմի սահմանները երաշխավորված են այն սկզբունքով, որ դատավորը երբեք նոր օրենք չի ստեղծում, այլ իր որոշման մեջ հռչակում է օրենքում մինչ իր որոշումն էլ եղած բովանդակությունը, որը մինչև դատարանի որոշումն էլ առկա է եղել օրենքի տառի մեջ, սակայն բացահայտվել է միայն այժմ՝ տվյալ դատական վեճը լուծելու առիթով: Հակառակ դեպքում, դատավորը, այդ թվում նաև Սահմանադրական դատարանի դատավորը, իրավունքի գերակայությունն ու օրենքի իշխանությունն ապահովելու փոխարեն կարող է օրենսդրի կամ սահմանադրի կամքը դատական որոշման մեջ փոխարինել սեփական համոզմունքներով և ճաշակով։

Ինչ վերաբերում է արդեն Սահմանադրական դատարանի կողմից իրավունքի գերակայությունն ապահովելու իրավական լեգիտիմության հարցին, ապա օրենսդիր իշխանության գործունեության արդյունքների նկատմամբ սահմանադրական վերահսկողությունը ձեռք է բերում կարևոր առանձնահատկություններ, որոնք պետք է հաշվի առնվեն Սահմանադրական դատարանի կողմից Սահմանադրությունը մեկնաբանելիս, հատկապես, այսպես կոչված, նեգատիվ օրենսդրման կամ օրենսդրության էպիզոդիկ վերանայման ժամանակ այն հաշվով, որ մի կողմից ապահովվի իրավունքի գերակայությունը՝ իրավական լեգիտիմությունը, իսկ մյուս կողմից՝ դատարանը չմտնի պոզիտիվ օրենսդրման դաշտ, այսինքն՝ բացառապես խորհրդարանին վերապահված դաշտ:

Այդ առանձնահատկություններն առավելապես հաշվի առնող և ինստիտուցիոնալ փոխադարձ հարգանք ապահովող իմ ունեցած մոտեցումները հետևյալն են. առաջին հերթին դատարանները, ընդհանրապես, և Սահմանադրական դատարանը, մասնավորապես, և սա իմ մոտեցումն է, ուզում եմ կիսվել, և տեղյակ պահեմ, որ ընտրվելու դեպքում այդպես եմ առաջնորդվելու, պետք է գործեն նվազագույն միջամտության սկզբունքով։ Ես այս առումով կարևոր եմ համարում խոսել ընդամենը մեկ, առավել ակնհայտ խնդրի մասին մեր իրականության մեջ, որը Սահմանադրական դատարանի սահմանադրական վերահսկողության և խորհրդարանի օրինաստեղծ գործունեության հատման կետում է: Խոսքը վերաբերում է օրենսդրական բացի հակասահմանադրականությանը:

Հակասահմանադրական օրենսդրական բացի առկայությունն արձանագրելով կամ ստեղծելով նման բաց դրույթը չեղարկելու, հակասահմանադրական ճանաչելու, անվավեր ճանաչելու միջոցով, այսինքն՝ օրենսդրի տեքստից ջնջելով, delete անելով այս նորմը, Սահմանադրական դատարանը, փաստացի, ասում է, որ կա այստեղ կարգավորման բաց, որն օրենսդրի կողմից պետք է լրացվի հենց այս ձևով՝ մեր մեկնաբանմանը համապատասխան։ Այսինքն՝ ասեմ, որ կա մի բան, որը բացակայում է, ու դրա չլինելը հակասահմանադրական է։ Սա իրական վտանգ է ստեղծում Սահմանադրական դատարանի կողմից օրենսդրի վերածվելու համար: Որոշ եվրոպական երկրներում, օրինակ՝ Կիպրոսում, օրենսդրական բացի հակասահմանադրականության ստուգումը բացառվում է։ Կիպրոսի Գերագույն դատարանը գործերից մեկով որոշել է, որ օրենքի ընդունման կապակցությամբ դրսևորված անգործությունն այնքան սերտ կապի մեջ է գտնում օրենսդիր իշխանության իրացման հետ, որ այն չի կարող համարվել իր բնույթով այնպիսի անգործություն, որը ենթակա է լրացման կոնկրետ բովանդակությամբ օրենք չընդունելը հակասահմանադրական ճանաչելու հետևանքով: Ինչպես ասում է այս առիթով ԱՄՆ Գերագույն դատարանի ներկայիս նախագահ Ռոբերտսը, երբեմն դատարանից ակնկալվող լավագույն որոշումը կայանում է որոշում չկայացնելու, իշխանության մյուս երկու ճյուղերի իրավազորության տիրույթ չմտնելու մեջ։

Ես այս ամենը ներկայացնում եմ ոչ թե որպես տեսական դատողություններ, այլ, որպեսզի դուք, հարգելի պատգամավորներ, իմանաք, որ ընտրվելու դեպքում ես այս հարցերում առաջնորդվելու եմ այլ մարմինների գործունեության լեգիտիմ հայեցողության արտահայտմանը գնահատական տալիս, միշտ դրսևորելու եմ նվազագույն միջամտության մոտեցում:

Այս սկզբունքից բխող երկրորդ սկզբունքը Սահմանադրական դատարանի կողմից արդեն իր որոշմամբ տրվող լուծումներում և ձևակերպումներում առավելագույն զգուշավորություն դրսևորելու սկզբունքն է, որի նպատակն է իրավական անվտանգության ապահովումը: Ինչպես երկրի Սահմանադրության և օրենքների մեջ չպետք է տեղ գտնեն դեկլարատիվ բնույթի հայտարարություններ, անիրագործելի խոստումներ, և մանավանդ՝ քաղաքական ու կուսակցական լոզունգներ, նույնպես և բարձրագույն դատական ատյանների որոշումները պետք է տրամադրեն ռացիոնալ և իրավական համակարգի համար անվտանգ իրագործելիության որոշակի կանխավարկած: Ֆեմիդա Աստվածուհին, ի թիվս այլնի, ունի նաև ապագան տեսնելու շնորհը, և բարձր դատարանները պետք է միշտ հաշվի առնեն այն, թե ինչ հետևանքների կարող է հանգեցնել այս կամ այն որոշումը, այս կամ այն լուծումը կամ այս կամ այն լուծման այս կամ այն ձևակերպումը։

Նախադեպային իրավունքի հարյուրամյակների փորձ ունեցող երկրներում Գերագույն դատարանի որոշումներն իրենց երկրի կյանքում ունեցած կշռի ուժով համարվում են, համեմատվում են ավիակիրների, լողացող մայրցամաքների հետ, որոնց կառավարման անիվի մեկ աննշան փոփոխությունը կարող է հարյուրավոր կիլոմետրերի տարբերություն տալ ժամանման նախատեսված կետի հետ, իսկ կտրուկ փոփոխությունները, ընդհանրապես, կարող են բերել բաց ծովում շրջապտույտի առանց երբևէ որևէ ափի հանգրվանելու ողջամիտ հեռանկար ապահովելու: Որպես իմ նշած զգուշավորության օրինակ՝ էլի նշեմ ԱՄՆ փորձը, որտեղ 1796 թվականից մինչև առաջին գործը, երբ Գերագույն դատարանն այդ սահմանադրական վերահսկողությունն իր որոշմամբ, այդ նույն սահմանադրական վերահսկողության մասին ԱՄՆ սահմանադրության մեջ չկա, իր որոշմամբ ստանձնած այդ վերահսկողությունն իրացնելու պահից ի վեր՝ 1796 թվականից ի վե, մինչ վերջերս, ունեցել է ընդամենը 176 որոշում, որոնցով հակասահմանադրական է ճանաչել օրենքը։

Եվ, վերջապես, Սահմանադրական դատարանի կողմից վերը նշված, մի կողմից՝ ժողովրդավարական, իսկ մյուս կողմից՝ իրավական լեգիտիմության սկզբունքները հավասարակշռելիս պետք է առաջնորդվել այն սկզբունքով, որ Սահմանադրության և բանականության միջև հակասություն չկա։ Սահմանադրության մեկնաբանությունը, ինչպես ասացի, չի կարող կրել ժողովրդավարության, ինքնիշխանության, իրավականության համար սուիցիդալ բնույթ: Ես դրա մեկ հնարավոր օրինակ ներկայացրեցի:

Սահմանադրությունը երաշխավորելու այս մոտեցումները կյանքի կոչելու ճանապարհին Սահմանադրական դատարանը, սակայն, անհրաժեշտություն ունի, որ օրենսդիրը և սահմանադիրը՝ իրական տեքստի հեղինակը և ընդունողն ունենան նաև և դրսևորեն հանդիպակաց, այսպես ասած, մոտեցումներ և ձեռնարկեն համապատասխան ջանքեր։ Մասնավորապես, խորհրդարանը, նոր օրենսդրություն ընդունելով, չպետք է փորձի շրջանցել Սահմանադրական դատարանի դիրքորոշումները։ Այդպիսի փորձ մենք ունեցել ենք, մասնավորապես, 2007 թվականին, երբ ընդունվեց լրացուցիչ նախաքննության ինստիտուտը հակասահմանադրական ճանաչելու որոշումը, երբ գործը գնում էր դատարան, հետո արդարացնելու փոխարեն գործը հետ էր ուղարկվում նույն անձին՝ լրացուցիչ նախաքննության. քննության բացերը վերացնելու համար, դա ճանաչվեց հակասահմանադրական, ես, ճիշտն ասած, դրան նվիրել եմ մենագրություններից մեկը, մինչև որոշման կայացումը Սահմանադրական դատարանի կողմից, և խորհրդարանը մի քանի փորձ արեց՝ օրենսդրական նոր ընդունված օրենքներով չեղարկելու Սահմանադրական դատարանի դիրքորոշումը, և Սահմանադրական դատարանն ստիպված էր մի քանի այլ որոշումներ նույնպես կայացնել, դա, երևի, մի 15 տարի առաջվա բան եմ ասում, որպեսզի վերահաստատի իր դիրքորոշումը:

Այսինքն՝ կարևոր է, որ օրենսդիրն իր հերթին չփորձի չեղարկել Սահմանադրական դատարանի հստակ արտահայտված դիրքորոշումները և ապահովի այն իրողությունը, որ դրանք կարող են հաղթահարվել միայն սահմանադրական փոփոխություններով, քանի որ Սահմանադրական դատարանը որոշման մեջ բացահայտում է ոչ թե օրենսդրության, այլ՝ սահմանադրական նորմերի բովանդակությունը։

Եթե դարձյալ անդրադառնամ ԱՄՆ փորձին, որը, իմ կարծիքով, էդքան նշում եմ այն պատճառով, քանի որ համարում եմ սահմանադրական վերահսկողության լավագույն փորձերից մեկը, ապա ԱՄՆ ամբողջ պատմության մեջ եղել է ընդամենը 5 դեպք, երբ Գերագույն դատարանի արտահայտած դիրքորոշումն այնուհետև փոփոխվել է, իհարկե, Կոնգրեսի մասնակցությամբ, սահմանադրական համապատասխան փոփոխությունների միջոցով։

Սահմանադիր պարտականություններին շատ կարճ անդրադառնամ: Արդեն նշեցի, որ դա Սահմանադրության մեջ իրագործելի նպատակների ձևակերպումն է: Արդեն ասացի, որ Սահմանադրության և օրենքների մեջ չպետք է տեղ գտնեն դեկլարատիվ բնույթի հայտարարություններ և այլն։ Սահմանադրության մեջ առկա նպատակները, չէ՞ որ ինքնիշխանություն, ժողովրդավարություն, իրավական պետություն և սոցիալական պետություն, այդ բոլորը նորմ-նպատակներ են, դրանք տարբերվում են անիրագործելի նպատակներից նրանով, որ ունեն օբյեկտիվ իրականության մեջ դրանց հասնելու նախադրյալներ, այսինքն՝ պետության և անհատի մտածողության օրենքները նույնն են: Մարդ էակը նպատակադրող է, և պետությունը նույնպես մտավոր գործունեություն է իրականացնում՝ իրականության մեջ ֆիքսելով դրա հնարավոր զարգացումների տարբերակների ամբողջությունը և այդ զարգացումներից ցանկալին ընտրում է որպես նպատակ և այն ձևակերպում, և այն դառնում է իր համար օրենք, ամենաարդյունավետորեն գործող օրենքը, նպատակը: Այս առումով վտանգավոր է ոչ իրագործելի նպատակների առկայությունը Սահմանադրության մեջ, անգամ, եթե դրանք նվիրական երազներ լինեն այն առումով, որ ի սկզբանե, ընդունման պահից, փաստացի, ընդունվում է նման նպատակների իրացման, իրացվելիության անհնարինությունը, որը, իհարկե, շատ բացասական ազդեցություն է ունենում իրագործելի նպատակների՝ վերն իմ նշած՝ պետության ատրիբուտների իրացվելիության, ինքնիշխան, ժողովրդավարական, մասնավորապես, պետություն ունենալու ժողովրդի ակնկալիքների վրա։

Ես՝ որպես Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու, կարևոր եմ համարում խոսքիս վերջում նշել, որ ընտրվելու դեպքում, բնական է, Սահմանադրական դատարանի որոշումների վրա աշխատելիս հաճախ վերը նշված սկզբունքների և մեթոդների հավասարակշռման ընթացքում հաճախ. ընտրվելու դեպքում, կանգնելու եմ այս կամ այն լուծման ընտրության առջև, բայց իմ կողմից ցանկացած ընտրություն կատարելու ամենաառաջին չափանիշը հետևյալն է. ցանկացած ընտրություն գիտականորեն որպես ճիշտ որակվելու համար չպետք է լինի ընտրության իրավունքը գոյազրկող և չեղարկող: Այսինքն՝ ընտրության հավասարազոր տարբերակ չի կարող համարվել այն տարբերակը, որին նախապատվություն տալու դեպքում կորսվում է բուն ընտրության իրավունքը կամ այն դառնում է պատրանքային՝ հաշվի առնելով մարդու և ժողովրդի կուտակած փորձը և արձանագրված իրողությունները։

Վերջաբան. Ի՞նչ ասացի: Վերը նշված արժեքներն ու մեթոդական հիմքերը, իմ կարծիքով, իրական հնարավորություն են ստեղծում սահմանադրի կողմից պետական մեկ միասնական իշխանության տարանջատված երեք ճյուղերը մեկը մյուսին լեգիտիմորեն և արդյունավետորեն հակակշռելու համար, միաժամանակ ապահովելով մեկը մյուսի իրավազորության հանդեպ փոխադարձ ինստիտուցիոնալ հարգանքը և ժողովրդավարական ու իրավական լեգիտիմության անխափան իրագործումը Հայաստանի Հանրապետությունում հանուն իրավունքի զարգացման և մարդու իրավունքների պաշտպանության: Սիրով կպատասխանեմ ձեր հարցերին։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Խաչատուրյան: Հարգելի գործընկերներ, հարցերի համար գրանցում: Գրանցվել է 4 պատգամավոր: Ագնեսա Խամոյան, համեցեք:

 Ա.ԽԱՄՈՅԱՆ

-Պարոն Խաչատուրյան, նախ՝ շնորհավորում եմ ձեզ, այսօր «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունը ձեզ ընտրելու է Սահմանադրական դատարանի անդամ այնպես, ինչպես 2021 թվականի հունվարին ընտրեց Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ 5 տարի ժամկետով, այնպես, ինչպես 2023 թվականի հոկտեմբերին ընտրեց Վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի դատավոր 5 տարի ժամկետով։

Ինչ վերաբերում է ձեր կենսագրականը թաքուն պահելու միտում չունենալուն, երեք անգամ այդ ամբիոնից ներկայացվել է ձեր կենսագրականը, և երեք անգամ բացակայել է ձեր կենսագրականից այն, որ դուք 4 տարի եղել եք «Սորոսի հիմնադրամ»-ի տնօրենների խորհրդի անդամ և 4 տարի եղել ենք տնօրենների խորհրդի նախագահ: Հիմա՝ մի հետաքրքիր համադրություն. այն նույն ժամանակահատվածում, երբ դուք եղել եք «Սորոսի հիմնադրամ»-ի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ, այդ նույն հատվածում՝ 2006-2013 թվականներին, դուք զուգահեռաբար եղել եք նաև ԱՄՆ դեսպանատան գրանցված աշխատող: Հարցս հետևյալն է. ես՝ որպես Ազգային ժողովի պատգամավոր, ի՞նչ երաշխիքներ պետք է ունենամ, որ ձեր այսպիսի հարուստ կենսագրությամբ դուք, առնվազն, ազդեցության գործակալ չեք: Շնորհակալ եմ:

 Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Նախ՝ շնորհակալություն բարի ցանկությունների համար, որ ասացիք, որ ձեր ակնկալիքներով ինձ հետ կիսվեցիք՝ այսօրվա ընտրության հետ կապված, մաղթանքների համար։ Ինչ վերաբերում է «Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստան»-ում, այս «Սորոսի հիմնադրամ»-ի աշխատանքներում իմ մասնակցությանը, ես այդ հիմնադրամի աշխատող չեմ եղել: Նույն պաշտոններն ինձանից անմիջապես առաջ զբաղեցրել են, օրինակ՝ բժշկական գիտությունների թեկնածու պարոն Փիրուզյանը, որը հայտնի սրտաբան է բժշկական կլինիկայում, կարծեմ՝ նաև ամբիոնի վարիչ է, այսինքն՝ բոլոր մարդիկ, որոնք այնտեղ գտնվել են տնօրենների խորհրդում, իրենք ունեն աշխատանք: Դա ինքնին աշխատանք չէ, հետևաբար՝ նաև ձեր հարակից հարցին պատասխանելով՝ ԱՄՆ դատախազության, այսինքն՝ Արդարադատության դեպարտամենտի, որ նախարարություն է և մի մարմին է, գիտեք, այնտեղ աշխատանքի համար չէր խանգարում, նաև հիմնադրամում նախագահ կամ տնօրենների խորհրդի անդամ կամ նախագահ լինելը, որովհետև դա լրիվ հասարակական գործունեություն է, և մենք, ընդամենը, որպես վարձատրություն, ստացել ենք որպես ծախսերի հատուցում շատ սիմվոլիկ գումար, ընդամենը, եթե դա հետաքրքիր է, մոտավորապես. 100 դոլարը չանցնող ամսական գումար, որը, չեմ կարծում, թե ինչ-որ աշխատանք է ենթադրում:

Ազդեցության գործակալի հետ կապված, իհարկե, թողնում եմ ձեր, ի՞նչ ասեմ. խղճի վրա, բայց կապված նաև Վճռաբեկ դատարանի ընտրության հետ և Սահմանադրական դատարանի, և սա նույնպես ես ներկայացրել եմ Դատավորների ընդհանուր ժողովում իմ գործընկերներին, որովհետև դատավորներն էլ, մասնավորապես, իմ հարգարժան գործընկերները Վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատում, իրենք բոլորն էլ իրավունք ունեն՝ իմանալու, թե որն է իմ մոտիվացիան՝ 6 ամիս առաջ գալուց հետո հավակնելու նաև Սահմանադրական դատարանի դատավորի պաշտոնին։ Ասեմ, որ պարոն Թունյանի կողմից այլ պաշտոնի անցնելը լրիվ եղել է անակնկալ, և ես ամբողջ իմ մասնագիտական կյանքը նվիրել եմ իրավունքի, դատարանների պրակտիկայի ուսումնասիրությանը, նաև ասեմ, որ շատ բաներ կան, որոնք կենսագրության մեջ չեմ ներկայացել, ուղղակի, այն, ինչ տիկին Թադևոսյանը ներկայացրեց, սայթից վերցված էր, իհարկե, ես եմ տալիս սայթին այդ տեղեկատվությունը, շատ բաներ կան, որոնք բաց են մնացել, օրինակ՝ իմ հետազոտությունը, Սահմանադրական դատարանի մեծ հետազոտությունը որոշումների կատարման պրոբլեմների առումով, նաև կենսագրական այլ տվյալներ են դուրս մնացել, օրինակ՝ ես Ինֆորմացիայի ազատության նորաբաց կենտրոնի առաջին իրավաբանն եմ եղել և շատ այլ բաներ:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք, արձագանք։

 Ա.ԽԱՄՈՅԱՆ

-Պարոն Խաչատուրյան և՛ դուք, և՛ ես, և՛ այս թևում նստած իշխող ուժի ներկայացուցիչները գիտենք, որ այսօր «Քաղաքացիական պայմանագիր»-ը ձեզ ընտրելու է Սահմանադրական դատարանի անդամ, նորից եմ ասում՝ էնպես, ինչպես ձեր նախորդ երկու պաշտոններում է ընտրել, և երկու պաշտոններում էլ դուք, ձեր ժամկետն ավարտին չեք հասցրել, ըստ էության: Ձեր կենսագրությունն ուսումնասիրելով, ես հասկացա, որ ամենաերկար աշխատավայրը, եթե այդպես կարելի է ձևակերպել, եղել է, փաստորեն, «Սորոսի հիմնադրամ»-ը: 4 տարի այնտեղ հոգաբարձուների խորհրդի անդամ եք եղել, հետո նախագահ եք եղել չորս տարի: Ձեր կենսագրության այդ դրվագը, նորից եմ շեշտում՝ դուք համառորեն թաքցնում եք:

Այն, որ Հայաստանի Հանրապետության հակակոռուպցիոն կոմիտեի նախագահի եղբայրը, որին «Քաղաքացիական պայմանագիր»-ը գործուղում է Սահմանադրական դատարան, չի կարող անկողմնակալ լինել, դա ակնհայտ է, բայց հարցս նորից եմ կրկնում շատ հստակ. ես՝ որպես Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի պատգամավոր, ի՞նչ երաշխիքներ պետք է ունենամ, որ ձեր այսպիսի հարուստ կենսագրությամբ, որը թաքցնում եք, ի դեպ, դուք, առնվազն, ազդեցության գործակալ չեք: Խնդրում եմ ներկայացրեք այդ երաշխիքները։ Շնորհակալ եմ:

 Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Ձեր ակնկալած երաշխիքների պնդվող անհրաժեշտությունը, պայմանավորված է այն ենթադրությամբ, որ իմ նշած այդ հիմնարկներն ինչ-որ այլ գործունեություն են իրականացնում, քան նրանք իրականում իրականացնում են: Երբ դուք ասում եք՝ ի՞նչ երաշխիքներ, եթե սկսեմ պատասխանել՝ ի՞նչ երաշխիքներ, դա կնշանակի, որ այնտեղ կա մի վտանգ, որից պաշտպանվելու համար ես երաշխիքներ եմ ներկայացնում: Ոչ մի երաշխիք պետք չէ ներկայացնել, որովհետև երաշխիքների կարիք չկա, որովհետև չկա որևէ վտանգ՝ ձեր ասած մարդը լինելու՝ կախված այդ գործունեության բնույթից:

Ես ոչ մի բան չեմ թաքցնում, ես ձեզ ասացի, և միշտ դա քննարկվել է, մենք հրապարակային ենք գործել, բազմաթիվ սեմինարներ և այլ ծրագրեր ենք իրականացրել, հարյուրավոր ծրագրեր, որոնք լուսաբանվել են մամուլի կողմից, վերջապես, ինտերնետային կայքում միշտ եղել է բոլոր մեր տված գրանտների, տնօրենների խորհրդի, անդամների մասին տեղեկատվություն, և մենք նաև շատ հարգել ենք «Տեղեկատվության ազատության մասին» օրենքը, որի մշակմանը, ի դեպ, նույնպես մասնակցել եմ 2002 թվականին:

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հովիկ Աղազարյան՝ հաջորդ հարցի համար։

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Խաչատուրյան, դուք ձեր զեկույցում մի քանի անգամ հղում կատարեցիք Ամերիկայի արդարադատությունը, մասնավորապես, սահմանադրական իրավունքի տեսակետից և հետաքրքիր օրինակներ բերեցիք: Ամերիկայում չկա Սահմանադրական դատարան, կա Գերագույն դատարան: Էս իմաստով իմ հարցադրումը հետևյալն է. դուք ի՞նչ եք կարծում, նպատակահարմար չէ՞ արդյոք, որ առաջիկա Սահմանադրական փոփոխությունների ժամանակ մենք էլ անցնենք այդ համակարգին, ասենք՝ ունենանք մի հատ Գերագույն դատարան իր համապատասխան պալատներով: Սա՝ առաջին հարցը:

Երկրորդ հարցը. արդյո՞ք դուք ունեք ուսումնասիրություն, տեղեկատվություն, այսօր գործող մեր Սահմանադրական դատարանի ծանրաբեռնվածության վերաբերյալ:

 Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Ճիշտն ասած, ծանրաբեռնվածության վերաբերյալ այդպիսի հատուկ տեղեկատվություն չունեմ, ընդամենը, ենթադրում եմ այդ ծանրաբեռնվածության աստիճանի մասին՝ կարդալով որոշումները և ծանոթ լինելով քանակին, այդքանը:

Այն հարցի հետ կապված, որ Գերագույն դատարան, իրոք, Սահմանադրությամբ Ամերիկայում չկա, ես գրեթե համոզված եմ, որ հիմա էլ գոյություն չունի անգամ օրենք Գերագույն դատարանի մասին, և սահմանադրական մակարդակով է այդ սահմանադրական վերահսկողությունն ստանձնված: Ես իմ մասնագիտական կարծիքը դեռևս Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ ընտրվելու ժամանակ ասել եմ, որ մեր Սահմանադրության պայմաններում, երբ Սահմանադրությունը, ըստ էության, անմիջական գործողության իրավական ակտ է, որը քրեական, վարչական, քաղաքացիական վարույթ է կարգավորում, այժմ նաև առանձին մասնագիտացում հակակոռուպցիոն գործերով, այդ Սահմանադրությունը մեկնաբանում են և՛ Ընդհանուր իրավասության դատարանները, և՛ Սահմանադրական դատարանը։ Եվ, վերջապես, նույն ԱՄՆ փորձից ելնելով, ասեմ, որտեղ կա դիֆուզիոն, այսպես ասած, տարածված համակարգ սահմանադրական վերահսկողության, որը նշանակում է, որ բոլոր դատարաններն են կիրառում Սահմանադրությունը, օրինակ՝ Կալիֆոռնիայի դատավորը կարող է որոշել, որ Կալիֆոռնիայի խորհրդարանի ընդունած օրենքը հակասահմանադրական է: Այդպես էլ կարող է լինել: Այս մեր Սահմանադրության պայմաններում հնարավոր են լինում դեպքեր, ոնց որ հիմա կան դեպքեր, օրինակ՝ Քրեական պալատի և Հակակոռուպցիոն պալատի քրեական գործերը քննող կազմի, երբ առկա են այդպիսի ոչ թե դեպքեր, այլ վտանգներ, երբ նույն հարցի վերաբերյալ, օրինակ՝ դատավարական օրենսգիրքը նույնն է, կարող են լինել տարբեր մեկնաբանություններ, բայց երկուսն էլ բարձրագույն դատական մարմիններ են, և, իմ կարծիքով, արդարադատությունը սահմանադրական է դառնում այդ ժամանակ ոչ թե այն պատճառով, որ այն իրականացվում է սահմանադրական կոչվող դատարանի կողմից, այլ, որովհետև այդ արդարադատությունն իրականացնելու ընթացքում կիրառվում և մեկնաբանվում է Սահմանադրությունը:

Հաշվի առնենք, որ Սահմանադրությունն անմիջականորեն վարույթ կարգավորող նորմատիվ ակտ է, Սահմանադրության տեքստում և, օրինակ՝ Քրեական դատավարության օրենսգրքում բազմաթիվ են, օրինակ՝ մեղադրյալի իրավունքները, նույն տեքստով գրված նորմերը, սա շատ դժվար է լինում, և մենք ունենք որոշումներ, որտեղ իրար հակասում են Սահմանադրականի և Վճռաբեկի որոշումները, նախկինում, օրինակ՝ որոշում ունենք, երբ որ Սահմանադրական դատարանն ասել է, որ Վճռաբեկն իր այս որոշմամբ վերազանցել է իր սահմանադրական լիազորությունները։ Խոսքը վերաբերում է նրան, որ տարիներ առաջ Վճռաբեկ դատարանը որոշել էր, օրինակ՝ որ մեղադրանքը փոխելու դեպքում պետք է նոր մեղադրական եզրակացություն գրվի, այլ ոչ թե նոր մեղադրանք առաջադրելու որոշում: Այսինքն՝ հնարավոր են դեպքեր, երբ բարձրագույն երկու մարմիններ, դատական ատյաններ նույն տեքստի, նույն ձևակերպումների մասին արտահայտեն դատողություններ, տվյալ դեպքում՝ իրավունքի պաշտպանության մասով, որոնք կհակասեն իրար: Եթե արձագանքեք …

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք, արձագանք:

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Խնդրեմ շարունակեք:

 Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Այս ամեն ինչից խուսափելու համար, իհարկե, ամենաիդեալական տարբերակն է, ըստ իս՝ ունենալ այդպիսի կարգավորումներ կամ էլ փոխել համապատասխան կարգավորումները և կոնկրետ, այսպես ասած, իրավազորությունների՝ մեկը մյուսի տիրույթ մտնելուց խուսափել կամ ունենալ մեկ միասնական մարմին, ինչպես ԱՄՆ-ում է:

Ասեմ նաև, որ երբ ես ուսումնասիրում էի Սահմանադրական դատարանների որոշումների կատարումը՝ ուսումնասիրման առարկա դարձնելով և՛ ընդհանուր իրավունքի՝ (և՛ Անգլիա, և՛ Ամերիկա, և՛ Կիպրոս, և՛ Ռուսաստան), քաղաքացիական իրավունքի՝ (Ֆրանսիա), այլ երկրների փորձն այս առումով, տեսա, որ առավել արդյունավետ է նաև որոշումների կատարման տեսակետից, որովհետև որոշումների կատարման համար Սահմանադրական դատարանի որոշումը նոր հանգամանք է, որպեսզի ընդհանուր իրավասության դատարանների կողմից նորոգվի այդ վարույթը, իսկ եթե դա լինի մեկ մարմին, ըստ էության, ավելի անմիջական հետևանքներ կունենա սահմանադրական մեկնաբանությունը, նաև շատ կարևոր եմ համարում, իհարկե: Ես այս մոտեցումներն ինչո՞ւ եմ ասում. սա նշանակում է, որ իմ մոտեցումներում ես կառաջնորդվեմ նրանով, որ մեկը մյուսի իրավազորության տիրույթը չմտնի:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Գեղամ Նազարյան, համեցեք:

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Քանի որ հավակնում ենք Սահմանադրական դատարանի դատավորի պաշտոնին, ինձ հետաքրքիր է ձեր իրավական գնահատականն էսպիսի մի երևույթի., եթե ձեզ դիմեին այս հարցով, դուք ի՞նչ վճիռ կկայացնեիք: Մարդիկ ստանում են օրինական փաստաթուղթ հողօգտագործման վերաբերյալ, օրինական թույլտվություն տուն կառուցելու վերաբերյալ, կառուցում են, ապրում են, փոխանցում են իրենց ժառանգին, հետո գալիս են, ասում են՝ գիտե՞ք, պարզվում է, որ էդ թուղթը ձեզ սխալ ենք տվել, դուք, ընդհանրապես, սխալ եք էդտեղ ապրել, և մի քարտեզ ենք գտել, որի մասին ո՛չ դուք, ո՛չ ձեր հարևանները, ո՛չ էլ մենք չենք իմացել: Էդ դեպքից անցած է լինում մոտ 50 տարի: Դուք ի՞նչ վճիռ կկայացնեիք։

 Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Պետք է ամենասկզբից ընդունել այդ փաստաթղթի պարտադիր հատկանիշի, այսպես ասած, ընդունելությունը բոլորի համար, օրինակ՝ նույն հաջողությամբ, եթե վերցնենք մի շրջան, որտեղ այդ շրջանն ասում է՝ սա իմ հողն է, կոպիտ ասած, ես այստեղ տուն եմ կառուցում, այս շրջանի մեջ, ասենք, առանձին մի թաղ էլ կարող է իր համար ինչ-որ բան որոշել առանց համաձայնության մյուս թաղի կամ ընդհանուր շրջանի հետ, այսպես ասած, ունիվերսալ, միջազգային հանրության հետ, էսպես ասած: Բայց, էսքանն ասելով՝ ես կսահմանափակվեմ, ես, իհարկե, գիտակցում եմ, թե ինչի մասին է ձեր հարցը, այն առումով, որ այդ հարցերը գտնվում են այլ մարմինների, մասնավորապես, վարչապետի և արտաքին գործերի նախարարի իրավազորության տիրույթում, սա՝ մեկ, և ես իմ ելույթը գրեթե ամբողջությամբ, նվիրեցի այդ ռակուրսով, որ ինստիտուցիոնալ հարգանքը կայանում է մեկը մյուսի իրավազորության տիրույթը չմտնելու մեջ:

Երկրորդը. ենթադրվում է, որ այդ սահմանազատման արդյունքում կնքվում է խաղաղության պայմանագիր, որի սահմանադրականությունը, բնականաբար, պետք է վավերացվի, հաստատվի Սահմանադրական դատարանում, հետևաբար՝ եթե ես հիմա այդ պայմանագրի հիմքում կամ նախադրյալ հանդիսացած որևէ գործընթացի օրինականության մասին խոսեմ, դա նշանակում է, որ ընտրվելու դեպքում Սահմանադրական դատարանում ես որոշման մեջ խոսելու եմ այն նույն բանի մասին, որի մասին խոսել եմ Ազգային ժողովում, իսկ դատավորը չի կարող կրկին անգամ մասնակցել, այսպես ասած, նույն գործի քննությանը: Դատավորը մի անգամ է իր համոզմունքը հայտնում գործին վերաբերելի փաստերով և լուծման համար վերաբերելի փաստերով:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք, արձագանք:

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ես սահմանազատման մասին չէի խոսում, ես ասում եմ՝ դուք դատավոր եք, ձեզ դիմել է մի մարդ, ասում է՝ ես իմ պապերից օրինական կարգով, օրինական ստացած տունը ժառանգություն եմ ստացել, որևէ հարևան, այդ թվում՝ այլազգի, ո՛չ վիճարկել է, ո՛չ վիճել է, ո՛չ կասկածի տակ է դրել առավել քան 50 տարի, ես 50-ը մեղմ եմ ասում, հետո ինչ-որ մեկը, որը ո՛չ այդ մարդու հետ կապ ունի, ո՛չ հարևանների հետ, ասում է՝ ես նկուղից մի քարտեզ եմ գտել, որտեղ բոլորովին այլ գծագիր է, քան դուք իմացել եք հարյուր տարի: Դուք ի՞նչ վճիռ կկայացնեք։

Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Եթե դուք սահմանազատման մասին չեք խոսում, այլ խոսում եք, տվյալ դեպքում կոնկրետ քաղաքացիական գործի մասին, ես՝ որպես իրավաբան, առավել ևս չեմ կարող դրա մասին խոսել, քանի որ սա նման կլինի բժշկի կողմից հեռակա կարգով դիագնոզ տալուն, թե ինչի մասին է այս գործը, և ընդամենը մի կողմից լսելով ինչ-որ փաստարկներ, կարող է՝ մյուս կողմն այլ փաստարկներ է ներկայացնում կամ վիճարկում է ձեր ներկայացրած փաստերի իսկությունը։ Ես միանգամից ասեմ՝ եթե սենց լինի, ապա՝ սենց։ Շատ բաներ կան՝ ապացույցների թույլատրելիության, ապացույցների բեռի հետ կապված և ապրիորի ասել, որ ես այսպիսի որոշում կկայացնեի, որովհետև իմ պապը սենց բան է ասել, կամ հարևանները սենց բան են գտել, կամ քարտեզը, որը գտել են այն ժամանակ, դրանից առաջ՝ գտնելուց առաջ 50 տարի է անցել՝ փաստացի տիրապետումից սկսած, դրանք բոլորն սպեկուլյատիվ դատողություններ կլինեն, ոչ թե լուրջ իրավաբանական խոսք:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արփինե Դավոյան՝ հաջորդ հարցի համար:

 Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Հանում եմ իմ հարցը:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, պարոն Խաչատուրյան: Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Գրանցվել է 5 պատգամավոր։ Գառնիկ Դանիելյան, համեցեք: Ինչպե՞ս: Տիկին Ջուլհակյանին էլ գրանցեք: Դո՞ւք էլ եք ուզում գրանցվել: Հարգելի գործընկերներ, առաջարկում եմ վերագրանցում չանել: Ովքեր ունեն գրանցման ցանկություն, խնդրում եմ քարտուղարության միջոցով գրանցվել: Համեցեք:

 Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, ես, այսօր Ազգային ժողովում լինելու պլաններ առանձնապես չունեի, բայց Կիրանցի մեր սիրելի հայրենակիցներն ինձ պատվիրակել են այսօր լինել Ազգային Ժողովում և Ազգային ժողովի ամբիոնից ներկայացնել այն ամբողջ ողբերգությունը, որը տեղի է ունենում իմ հայրենի Տավուշի մարզում: Ամիսներ շարունակ Կիրանցի, Ոսկեպարի, Բաղանիսի մեր հայրենակիցներն ապրում են ողբերգական օրեր: Օրեր, որոնք մեզ բոլորիս մտածելու, վերաարժևորելու, իրապես հասկանալու և այս ողբերգությունների շղթան դադարեցնելու, մի պահ կանգնելու և հասկանալու, թե մենք որտեղ ենք գնում, ինչ է կատարվում և այսպես ինչքան պետք է շարունակվի։

Երկար է խոսվել սահմանազատման ու սահմանագծման թեմայի հետ կապված, տարբեր խոսակցություններ են եղել թե՛ Ազգային ժողովում, թե՛ Ազգային ժողովից դուրս, բայց, անկեղծ պետք է խոսենք, նաև «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունն է դրանում մի քանի անգամ համոզվել, որ սա միակողմանի զիջում է: Ադրբեջանը պահանջել է, Հայաստանն այդ պահանջները բավարարել է, և ոչ թե բավարարել է, զուտ ինչ-որ տարածքային խնդիրների, վեճերի, այս կամ այն կողմ մի բլրի, չգիտեմ, մի առվակի խնդիրն է … Կոնկրետ մարդկանց, կոնկրետ ճակատագրերի մասին եմ ես ուզում խոսել:

Սիրելի հայրենակիցներ, սա պատմական Կիրանց գյուղն է: Կարմիր գծով գծված է այն բաժանարար գիծը, որ պետք է բաժանի գյուղը երկու մասի՝ ադրբեջանական և հայկական: Այդտեղ եկեղեցին է, որը գիտեք, որ պարոն Նազարյանը նախաձեռնել է, և կառուցվում է այդ եկեղեցին, որևէ մեկդ համոզվելու համար կարող եք այցելել Կիրանց գյուղ և տեսնել, դպրոցն է, որը կառուցվում է: Իմ մոտ կան առնվազն 50 և ավելի վկայականներ, 50 և ավելի մարդկանց իրական մարդկային ճակատագրեր, որոնք էս օրերի ընթացքում իրենք փաստաթղթով նախատեսված, կադաստրով տրված, որ հիմա ասում եք՝ դե, կադաստրի վկայական չկա, կադաստրի վկայականը սխալ է տրվել, էդ մարդը, որ պապից ժառանգել է, սխալ է ժառանգել, հիմա, որ ասենք՝ պապից ժառանգել է, կասեք՝ մի հատ գտեք պապին, պապին գտնենք, կասեք՝ մեկ էլ պապուպապին գտեք, կեղծ է:

Այսինքն՝ մարդը ժառանգել է, պապենական իր հորական օջախն է եղել, իր պապական օջախն է եղել, այսօր ասում եք՝ էդ քոնը չէ, էդ Ադրբեջան է: Դպրոցը, եկեղեցին քոնը չէ, մերը չէ. Ադրբեջան է, սրա հետ պետք է հաշտ լինեք, պետք է խոնարհվեք ադրբեջանցիների առաջ և ընդունեք: Հենց որ ասում ենք՝ բա, անվտանգային հարցը, լավ, եկավ, բերեցիք, տեղավորեցիք, ջարդեցիք այդ մարդկանց, անչափահասներին, ծերերին, կարմիր բերետավորներ ուղարկեցիք, էդ մարդիկ ջարդեցին, հետո համբուրվեցին իրար հետ, ասացին՝ նորմալ է ամեն ինչ, ինչ լավ, ինչ կարգին գործ ենք արել, առաջնագիծը հանձնում ենք թշնամուն, գյուղի ծերերին կարողացել ենք խոշտանգել, անչափահաս երեխաներին կարողացել ենք խոշտանգել, մի հատ էլ համբուրվում ենք, որ ամեն ինչ նորմալ է: Հիմա, լավ, բերեցիք ծեծելով, ջարդելով, էլ ընդդիմությունից չեմ խոսում, կամ այն մարդկանցից, որ էս օրերի ընթացքում անօրինությունների և, չգիտեմ, էլի … Արդեն էլ ո՛չ պատգամավորի մանդատ, ո՛չ մամուլի մեր ներկայացուցիչների նկատմամբ … Լավ, այդ ամեն ինչը՝ հեչ, կարևոր չէ, անցել ենք այս ճանապարհով, կանցնենք էլ, բայց, լավ, բերեցիք, էնտեղ նստեցրիք էդ մարդկանց, կանչել եք էդ մարդկանց, ասել են՝ բա, մեր անվտանգությունը ո՞նց պետք է ապահովեք, ասել եք՝ ծառ տնկեք:

Հիմա, Ազգային ժողովում, այստեղ անվտանգության աշխատողներ կան, էդ անվտանգության աշխատողները թող դուրս գան, էստեղ ծառեր տնկենք, սաղ տեղերում ծառեր տնկենք, նորմալ կլինի, անվտանգությունն ապահովված կլինի: Լավ, աբսուրդին էլ չափ ու սահման կա: Չի կարելի սեփական ժողովրդին ծաղրանքի ենթարկել: Նույն այդ մարդիկ հարց են տալիս, ասում են՝ բա, էդ որ եկել եք, ասում եք՝ ծառ տնկեք, բա, որ ադրբեջանցին էդ ծառն անցնի՞: Ասում եք՝ 7 օր կարող է չանցնել, բայց, ուշադիր, 8-րդ օրը կարող է էդ ծառն անցնել: Կարող է անցնել, և մենք անվտանգությունը չենք ապահովում:

Հիմա էլ հազարավոր ոստիկաններով, ծեծ ու ջարդով երեկ պիլոտային ծրագիր իրականացրիք, փառք ու պատվով 3 հատ տոմբի եք դրել, կողքին էլ «Ալֆա» ջոկատը նստած է, միթոմ թե, էդ տոմբին որ հանեցին, Հայաստանը վերջացավ, ջոկատները հսկում են: Ջոկատները, հաղթանդամ տղաները հսկում են, որ հանկարծ այդ սյունը չհանեն:

Հիմա՝ հարցը. էս մարդկանց ճակատագրերը, որ ասում եք՝ դե, գիտենք, որ Հայաստանը կադաստրի վկայական չունի, ձեր ասածն է՝ Հայաստանը կադաստրի վկայական չունի, բայց էս իրական մարդիկ իրական կադաստրի վկայական ունեն, պապենական ապրել են այդ հող ու ջրի վրա, էդ իրենց հողն է ու ջուրն է, ու որևիցե մեկը չի կարող ուրիշ բան ասել, չի կարող ասել: Էսօր Արցախը տնավեր սարքեցիք, Արցախը հանձնեցիք Ադրբեջանին, հիմա էլ եկել է Տավուշի հերթը: Գիտե՞ք, որ հիմա եկել է Տավուշի հերթը: Գնացե՞լ եք մի հատ Կիրանց, հանդիպե՞լ եք էդ ժողովրդի հետ, տեսնո՞ւմ եք, թե ինչ օրեր են ապրում էդ մարդիկ, ինչ վիճակում են այդ մարդիկ: Անվտանգություն չեք երաշխավորում, որևիցե երաշխիք չկա, որ վաղն այդ առաջնագիծը հանձնելուց հետո, 30 տարի կահավորված առաջնագիծը հանձնելուց հետո, որոշ ժամանակներում քարը-քարի վրա դրվել է 1990-ական թվականներից մինչ էսօր, ձեր իշխանության ժամանակ էլ, նախկին իշխանության ժամանակ էլ գործ է արվել այդ առաջնագծի վրա, հիմա կանգնելու է Ադրբեջանի ստորաբաժանումը, որը սահմանապահ չէ, 6 տարի Ադրբեջանն արդեն իր զորքերին սահմանապահի համազգեստ հագցրած, մինչև ատամները զինված է, ինքն ստանում է իր առաջնագիծը, մեր առաջնագիծը, մեկ էլ՝ էդ գյուղի մեջտեղում կանգնելու է: Ստրատեգիական նշանակություն ունեցող բարձունքներում, ական չկա, պաշտպանական գիծ չկա, գալու է, մի քանի օր հետո կանգնի: Դրա դիմաց կանգնելու է մեր սահմանապահը՝ ընդամենը մի հատ ԱԿ հրաձիգով զինված, և դուք մտածում եք, որ դրանից հետո էդ գյուղերն ու էդ տարածաշրջանը …

Լավ, չէ, առանց սարկազմի, առանց բանի, առանց մուննաթի, այդտեղ մա՞րդ է ապրելու, մեր ժողովուրդը կարողանալո՞ւ է այդտեղ անվտանգ ապրել: Չէ, չի կարողանալու անվտանգ ապրել, ամենայն անկեղծությամբ, ամենայն ազնվությամբ, ես չեմ տեսնում որևէ շանս՝ այդտեղ ադրբեջանցիների հետ ապրելու: Չի լինելու: Այս մարդիկ արդեն Արևմտյան Ադրբեջանի հեռուստատեսություն են բացում, մտածում են, թե ոնց պետք է անեն, որ ադրբեջանցիներին բերեն, այստեղ բնակեցնեն, արդեն Վարդենիսի մասին են մտածում:

Էս մարդկանց պահանջներն անհատնելի են: Քանի անգամ էլ էստեղ ենք ասել, քննարկումների ժամանակ էլ ենք իրար հետ խոսել, պաշտոնյաներ են եկել, Կառավարության ներկայացուցիչներ են եկել, բոլորն անխտիր ասել են՝ Ադրբեջանի պահանջներն անհատնելի են, չի հատնելու Ադրբեջանի պահանջը: Կոնկրետ օրինակներով, կոնկրետ մարդկանց էլ կարող եմ ասել՝ պաշտպանության ոլորտից, անվտանգության ոլորտից, չգիտեմ՝ մինչև տնտեսական ոլորտ, այդ հարցերը տվել ենք, ասել են՝ չէ, Ադրբեջանի պահանջներն անհատնելի են:

Այսինքն՝ մենք հերթական պահանջը բավարարում ենք, տեղը չենք ստանում ոչինչ: Ընդամենը հանձնում ենք մեր առաջնագիծը, մեր անվտանգությունն ու սպասենք, տեսնենք, թե Ադրբեջանը նորից հերթական ինչ պահանջներ է մեր առջև դնելու: Կոչս բոլորին. սա արդեն վերջն է, և բոլոր այն մարդիկ, որոնք մտածում են, որ այս անգամ էլ հայրենիքի մի մասը տալով որևիցե կերպ Ադրբեջանի պահանջները զսպելու են, չարաչար սխալվում են:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ես արտահերթ ելույթով հանդես կգամ: Պարոն Դանիելյան, թույլ կտա՞ք (Աղմուկ դահլիճում:) … Պարոն Դանիելյան, հանգստացեք, խնդրում եմ: Պարոն Գաբրիելյան … Դե, լավ, հասկացանք:

Հարգելի գործընկերներ, սկսենք հանձնելուց։ Ես, ճիշտն ասած, ուշադրություն էի դարձնում, թե դուք հանձնել ասելիս ո՞ր կողմ էիք նայում, Արցախը հանձնեցիք, ոնց որ, ճիշտ էիք նայում, այս կողմ էիք նայում, որովհետև Արցախի կապիտուլյացիայի փաստաթուղթն ստորագրել է Արցախի Դաշնակցությունը ներկայացնող և հեղաշրջման արդյունքում իշխանության եկած անձը։ Եվ դա, իհարկե, փաստագրված է, և, ճիշտն ասած, մի բան էլ եմ ուզում ձեզ ասել: Ընդհանուր առմամբ, երբ մենք խոսում ենք ինֆորմացիա թաքցնելուց, տիկին Խամոյանն այսօր 3 անգամ ինֆորմացիա թաքցնելուց խոսեց, ճիշտն ասած, ես փորձեցի ChatGPT-ին հարցնել, թե ինչպես կարելի է թաքցնել ինֆորմացիան, որն ինտերնետում կա, մի երկու էջ պատասխանում էր, թե ինչ պրոցեսներով է պետք գնալ, որպեսզի այդ ինֆորմացիան թաքցվի, այսինքն՝ ինտերնետում առկա ինֆորմացիան հնարավոր չի թաքցնել: Դրանք փաստագրված են, ամեն կերպ առկա են, և պետք չէ մի բան, որը քաղաքական որևէ ուժ չի արել, նրան վերագրել այդ բանը, և պետք չէ նաև ձեռքերը լվանալ արդեն արված քայլերից։

Ճիշտն ասած, ելույթ ունենալ ինձ ստիպեց մի արտահայտություն, որը վերաբերում էր սահմանային սյուների հսկողությանը: Ընդհանրապես, պարոն Դանիելյանը, իհարկե, գնաց, բայց ուզում էի հարց ուղղել. սյունը, ընդհանրապես, հսկում են սահմանապահները և հսկում են հակառակորդից։ Եվ պարոն Դանիելյանն ասում է, որ մեզանից սյունը հսկում են: Ես ուզում եմ հասկանալ՝ իրենք ուզում են գնալ, այդ սյունը հանե՞լ: Ընդհանրապես, Հայաստանի սահմաններին տեղադրված սյուները հեռացնելու գործողությունը թշնամական գործողություն է պետության նկատմամբ, և ես հորդորում եմ, որ նա չկարծի, որ սահմանապահներն իրենից են սյունը պաշտպանում, իսկ եթե նա ցանկություն ունի՝ այդ սյունը հանելու կամ իր նման էլի մարդիկ կան՝ տարբեր հագուստներով, որոնք ցանկանում են գնալ և Հայաստանի սյուները հանել, ընդհանրապես, մենք նման գործողություններ սպասում ենք հակառակ կողմից, կարող են ինչ-որ ձևով ներթափանցել ադրբեջանական տարածք, հետո այնտեղից զգալ, սկսել այդ սյուների դեմ կռիվ անել, սահմանապահ զորքերին էլ կպաշտպանեն Հայաստանի սահմանները, ինչպես որ հարկն է և ինչպես որ նախատեսված է Հայաստանի Սահմանադրությամբ և օրենքներով:

Հիմնականում սա էի ուզում ասել։ Ճիշտն ասած, շատ ասելիք կա, բայց չեմ ցանկանում ձեր ժամանակը չարաշահել, ընդամենը, ուզում էի ասել, որ ձեր կատարած գործողություններից պետք է դասեր քաղեք և ամենամեծ դասը, որը դուք կարող եք քաղել, դա Արցախի հետ տեղի ունեցածն է: Խնդրում եմ վերցրեք, նորից թերթեք ձեր կենսագրությունները, նորից թերթեք ձեր ասածները և խոսքերը, թերթեք ձեր գործողությունները, և հետո ինքներդ ձեզ հարց տվեք, թե դա ինչի՞ բերեց և առաջարկում եմ, որ նույն խորհուրդները մեզ չտաք: Մենք շատ լավ գիտենք, թե ինչ ենք անում, մենք շատ լավ գիտենք, թե Հայաստանի սահմանազատումն ու սահմանագծումն ինչպիսի անվտանգային երաշխիքներ է բերում մեր երկրին, և մենք շատ լավ գիտենք, թե ինչպես պաշտպանել Հայաստանի սահմանները և անվտանգությունն ապահովել, և դա պետք է լինի ոչ միայն ռազմական, այլ նաև իրավական, միջազգային փաստաթղթերի միջոցով։ Եվ, եթե անհրաժեշտ լինի, կպաշտպանենք երկու կողմից էլ։ Բայց հույս ունեմ, որ դրա անհրաժեշտությունը չի լինի։ Շնորհակալություն:

Հարգելի գործընկերներ, այժմ՝ ընդմիջում։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼՆԵՐ ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ ԵՎ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, սկսում ենք նիստը։ Հաջորդ ելույթի համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում Վահագն Ալեքսանյանին: Համեցեք, պարոն Ալեքսանյան։

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, քիչ առաջ Ազգային ժողովի ամբիոնից ելույթ ունեցավ «Հայաստան» դաշինքի պատգամավոր Գառնիկ Դանիելյանը, ու մենք, բոլորս հնարավորություն ունեցանք՝ լսելու այն ելույթներից մեկի կրկնօրինակումը կամ նմանակումը, որոնք լսվում էին 2023 թվականի սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղի ազգային ժողովում, գրեթե նույնական ելույթ՝ գրեթե նույնական բառապաշարով, գրեթե նույնական բառամթերքով ու գաղափարախոսությամբ։

Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային ժողովում հնչած ելույթների մեջ էլ էր, որ Լեռնային Ղարաբաղի դաշնակցական, մերձդաշնակցական, քոչարյանական, սերժսարգսյանական պատգամավորները փորձում էին Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունն անվանել ազգակործան, հողատու, իրենց էլ անվանել ազգափրկիչ, հայրենասեր, ազգային ու նմանատիպ այլ պերճ ու վսեմ բառեր։ Ուզում եմ հիշեցնել բոլորիդ, որ էդ նույն պատգամավորների ձեռամբ ընտրված նախագահն այդ ելույթներից ընդամենն օրեր անց ստորագրեց Լեռնային Ղարաբաղի լուծարման մասին հրամանագիրը։ Եվ այդ փաստն արդեն գրվել է պատմության դասագրքերում, այդ փաստը գրվելու է բոլոր պատմության դասագրքերում, որ Լեռնային Ղարաբաղում իշխանության եկան դաշնակցական, քոչարյանական, սերժսարգսյանական ուժերը, ու նրանց կողմից ընտրված նախագահն ստորագրեց Լեռնային Ղարաբաղը լուծարելու մասին հրամանագիրը։ Դա, առհասարակ, էդ պրոցեսում ներգրավված ոչ մի քաղաքական ուժի երբեք ու կյանքի ոչ մի դրվագում չի հաջողվելու մաքրել իր քաղաքական ճակատից։ Ակնհայտ է, սիրելի քաղաքացիներ, մի կարևոր բան, երբ նույն մարդիկ լրիվ նույնական խոսույթով փորձում են գեներացնել գրեթե նույնական պրոցես, ապա ակնհայտ է, որ այդ պրոցեսի վերջնարդյունքը ևս պիտի որ նույնը լինի։ Ակնհայտ է, որ երբ նույն մարդիկ, ովքեր Լեռնային Ղարաբաղում ընտրված իշխանությանը հեռացրեցին իշխանությունից, բերեցին իրենց իշխանությունը, նշանակեցին իրենց մարդուն իշխանության, հետո էդ մարդու ձեռամբ լուծարեցին Լեռնային Ղարաբաղը, ակնհայտ է, որ երբ Հայաստանում փորձում են գեներացնել նույնական պրոցես նույն բառամթերքով, հետապնդում են միևնույն նպատակը, ու երբ խոսում եք նրա մասին, որ իշխանությունը մեզ երաշխիք չի տալիս, ես` որպես իշխանության ներկայացուցիչ, եկեք մի շատ կարևոր երաշխիք տամ հիմա ձեզ ու Հայաստանի Հանրապետության բոլոր քաղաքացիներին, եթե հանկարծ ինչ-որ հրաշքով էս մարդկանց նախաձեռնած պրոցեսը հաջողի, որպես այդպիսին, ինչը, իհարկե, հեքիաթների ժանրից է, բայց, ամեն դեպքում, եթե հաջողվի, այդ պրոցեսի վերջնարդյունքը մեկն է՝ Հայաստանի Հանրապետության լուծարման հրամանագիր, ինչպես Լեռնային Ղարաբաղում, նույնական, 100 տոկոսանոց երաշխիք ենք տալիս դրան, 100 չէ, 101, 150, 200 տոկոսանոց երաշխիք ենք տալիս դրան։ Ու դա ակնհայտ ճշմարտություն է, սիրելի քաղաքացիներ, որովհետև աննորմալ է սպասել այլ բան մի քաղաքական շարժումից, որի լիդերը, բացի Ալիևի փաստաբանը լինելուց, ուրիշ բան չի անում, առավոտից իրիկուն շրջում է Հայաստանի Հանրապետությունով մեկ, տեղ-տեղ՝ մեքենայով, տեղ-տեղ՝ ոտքով ու հայտնում է հետևյալը. էս իշխանությունը պատերազմ բերող է, էս իշխանությունն է հրահրել պատերազմը, էս իշխանությունն է բերել պատերազմը: Բացարձակ փաստաբանություն, որը ես, կարծում եմ՝ օրինակ` Ադրբեջանի շահերի ներկայացուցիչները տարբեր միջազգային դատարաններում շատ սիրուն կերպով այդ ելույթների կտորները պարբերաբար կօգտագործեն իրենց պաշտպանական ճառերում կամ այլ վայրերում։ Հայաստանի Հանրապետության իշխանությանը մեղադրել պատերազմ հրահրելու, պատերազմ բերելու մեջ կարող է անել միայն Ալիևի փաստաբանը։ Ես, այո, հայտարարում եմ, այն մարդը, որը նման բան հայտարարում, նա Ալիևի փաստաբանն է, նա ադրբեջանական ռեժիմի փաստաբանն է, ուրիշ ոչինչ, բայց սա, ի դեպ, այդ ստերից եզակին չէ կամ միակը չէ այն ստերից, որ հորդելով, էսպես, մեռոնի տեղ սղացնում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների վրա։

Սիրելի քաղաքացիներ, եթե կհիշեք, սրանից մոտ 10 օր առաջ էդ շարժման առաջնորդներից մյուսն էլ հայտարարել էր, որ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունից 4-5 պատգամավոր արդեն զանգել ու իրենց աջակցությունն են հայտնել իրենց շարժմանը։ Հիմա այստեղ եք «Հայաստան» դաշինքի, այսինքն` այս շարժման բուն ստեղծող, հովանավոր կամ, չգիտեմ, մի խոսքով, դուք ավելի լավ գիտեք, թե ինչպես է կոչվում ձեր դերն այդ շարժման մեջ, հարգելի գործընկերներ։ Էստեղ եք, մի հատ խնդրում եմ, էլի, մատով ցույց տվեք մի պատգամավորի, որը ձեզ զանգել, աջակցություն է հայտնել, մի հոգու ցույց տվեք, էլի, որ ձեզ զանգել, աջակցություն է հայտնել։ Նկատի ունեմ, սիրելի քաղաքացիներ, որ էս մարդիկ, ուղղակի, մի նպատակ ունեն, երեկոյան կամ ցերեկոյան հավաքվում են, ստեր են ասում իրար, ուրախանում են դրանից, գոռում են, ծափ են տալիս, գնում են տները։ Հիմա, ձեզ ասել են, Հանրապետության հրապարակում հավաքված սիրելի քաղաքացիներ, մեր քույրեր ու եղբայրներ, ձեզ ասել են, որ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունից 4-5 պատգամավոր աջակցություն է հայտնել էս մարդկանց։ Ստել են, թեկուզ մի հոգի չի հայտնել, բայց, մեծ հաշվով, էդքան էական չէ, որովհետև դուք վաղուց պետք է հասկացած լինեիք, որ էդ մարդիկ վաղուց թքած ունեն, թե ինչ են ասում, թքած ունեն, թե սուտ են ասում, թքած ունեն, թե ճիշտ են ասում, որովհետև, եթե թքած չունենային, ամեն երեկո չէին հավաքվի ու ստի ընթերցանության ժամ չէին հայտարարի, որը պիտի ստիպված լինեին հաջորդ օրը հերքել, բայց, չնայած, մեծ հաշվով, այլ բան, նորից եմ ասում՝ սպասել չէր էլ կարելի։

Երաշխիքների հարցին վերադառնալով` ես նորից ուզում եմ շեշտել, որ մեր երաշխիքները մեր միջազգային լեգիտիմությունն է, մեր երաշխիքները Հայաստանի Հանրապետության օրեցօր զարգացող հարաբերություններն են ԱՄՆ-ի հետ, Եվրոպական միության հետ, միջազգային այլ կարևոր գործընկերների հետ։ Այս մարդկանց առաջարկած երաշխիքը Սամվել Շահրամանյանն է։ Խնդրեմ, ընտրությունը յուրաքանչյուրինն է, բայց չգիտես ինչու, ինչ-որ բան ինձ վկայում է, որ ձեր առաջարկածը մեր առաջարկածից մի քանի անգամ ավելի ցածր ու շատ ավելի վատ երաշխիք է, որովհետև, երբ գնում եք Կիրանց կամ գնում եք Հայաստանի Հանրապետության այլ մարզ ու փորձում եք քաղաքացիներին համոզել, թե, իբր, պետք է կռվել, պետք է պաշտպանել, պետք է էս անել, պետք է էն անել, բայց էդ քաղաքացիներին, չգիտես ինչու, չեք պատմում այն մասին, թե այդ շարժման, այդ առաջին շարքերում կանգնած մարդկանցից ով իր որդուն ինչ հոդվածով է բանակից ազատել, որովհետև, եթե սկսեք այդ թեմայից խոսել, ինձ չի թվում, որ այդ մարդկանց ձեր ասածն էլի կշարունակի համոզիչ թվալ կամ, առհասարակ, մինչև հիմա համոզիչ է թվում։

Սիրելի քաղաքացիներ, Հայաստանի Հանրապետությունն ինքնիշխան ու անկախ պետություն է։ Սա շատ մարդկանց դուր չի գալիս, նաև այս պատճառով է, որ տարատեսակ ռուսական պրոպագանդիստներ, օրինակ` 2023 թվականին հայտարարեցին, որ պետք է Հայաստանում ընդդիմադիր շարժումը ղեկավարի Վազգեն Գալստանյանը, որի եկեղեցական անունը Բագրատ Գալստանյան է, 2023 թվականի սեպտեմբերին, մասնավորապես, դրանից մի քիչ առաջ էլ նույն բանը հայտարարել էր Ռոբերտ Քոչարյանը՝ առանց անուն տալու։ Ակնհայտ է, թե ովքեր են սպասարկում այս շարժումը, ակնհայտ է, թե ովքեր են կանգնած այս շարժման հետևում, ակնհայտ է նաև, որ հենց էդ ամենի բերումով էս շարժումն արդեն մարած է, բայց չի կարելի բացառել, որ յուրաքանչյուր մարող շարժում ինչ-որ պահի ունենում է ագրեսիվացման փուլ։ Ես կխնդրեմ, որ այդ մարգինալացման ու ագրեսիվացման փուլի շրջանում փորձեք ըմբռնումով մոտենալ մեր այն քաղաքացիներին, ովքեր տուրք կտան այդ մարգինալացած ու ագրեսիվացած շարժման առաջնորդներին՝ որպես էդպիսին, տուրք չտալ նրանց կողմից տարածվող ատելության խոսքին, նրանց կողմից տարածվող թշնամական քարոզին, ստերին, կեղծիքներին, որոնք ամենօրյա ռեժիմով դուրս են ժայթքում եկեղեցու բակում, ինչը, կարծում եմ` կատարելապես խայտառակություն է իր բնույթով, այնուամենայնիվ։ Այս ամեն ինչը, ես վստահ եմ, որ դուք ինձանից էլ ու այստեղ նստած յուրաքանչյուրից էլ շատ ավելի լավ եք հասկանում։ Ու մի անգամ չէ, որ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներն ապացուցել են իրենց ողջախոհությունը, իրենց խելամտությունը, ու դուք դա անում եք ևս մեկ անգամ՝ տուրք չտալով հերթական օտարերկրյա ծագում ու ծագումնաբանություն, ինչու ոչ, նաև գաղափարական հենք ունեցող շարժմանը։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Քրիստինե Վարդանյան։

Ք.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, ես, ուղղակի, ցանկություն հայտնեցի՝ այս ամբիոնից անդրադառնալու մի քանի թեզերի, որոնք վերջին ամիսների ընթացքում, հատկապես վերջին օրերի ընթացքում ամենաակտիվ կերպով տարածվում են իշխող ուժի կողմից, բայց մինչև այդ Վահագն Ալեքսանյանն ասում է` ես մի երաշխիք կարող եմ տալ. որ եթե էս շարժումը հաջողվի, ինչ կլինի։ Հիշեցնեմ, որ շարժման պահանջն այս փուլում իշխանափոխությունն է։ Ասում է՝ ես երաշխավորում եմ, որ կլինի Արցախի պատմությունը, տենց էլ անհնար է զսպել ու չհարցնել` պայմանավորվել ե՞ք արդեն, էլի հարձակվելու ե՞ն: Այո, մի ընդհատեք, հանգիստ։

Հիմա, ի՞նչ տեղի ունեցավ Արցախում: Նենց հպարտությամբ գալիս են էստեղից, թե՝ սեպտեմբերի 19-ին ստորագրվեց Արցախի լուծարման բանը, քիչ է մնում՝ տոն հայտարարեք էդ օրը։ Դա ողբերգություն է, այդ փաստաթղթով որևէ մեկը չի հպարտանում, բայց գիտե՞ք, թե որն է ձեր ու ձեր ստորագրած այդ փաստաթղթի տարբերությունը, անընդհատ մոռանում եք ասել, որ այդ փաստաթուղթը չեղարկվել է Էդ փաստաթուղթն ստորագրած մարդու կողմից, և դուք դրա մասին իրազեկվել եք։ Հիմա ուրախանում եք: ի՞նչն է տենց զարմանալի, շատ վատ է, եթե իշխող ուժ եք ու չգիտեք, շատ վատ է։ Հիմա ասում են՝ կնքվեց Արցախի լուծարման հրամանագիրը։ Այո, անհավասար պատերազմում, երբ Արցախը մի օրում Ադրբեջանին չորս անգամ ավելի շատ զոհ պատճառեց, քան 44-օրյա պատերազմի միջինում, Արցախի մենակ մնացած բանակը, էն բանակը՝ մենակ մնացած էն կառույցի կողմից, աշխարհում էն միակ ուժի կողմից, որն ուներ սահմանադրական պարտականություն` պաշտպանելու ու Արցախի կողքը կանգնելու, դա Հայաստանի Հանրապետությունն է, այլ կառույց աշխարհում, որը սահմանադրական պարտականություն ուներ` միջամտելու ու կանխելու տեղի ունեցողը, չկա, էդ կառույցի ղեկավարը դուք եք։ Այո, մենակ մնալով անհավասար կռվում, 9 ամիս սոված մնալով էն պայմաններում, երբ վերջին օրերին զինվորին արդեն իր օրվա բաժնի կեսը չէր հասնում, եղավ էն աղետը, որը եղավ, ստորագրվեց էդ փաստաթուղթը, որով ոչ ոք չի հպարտանում, և առաջին հնարավորության դեպքում չեղարկվեց։ Այն սուտը, որ այստեղից հնչում է, չգիտեմ՝ դուք ում եք մեղադրում, էստեղից արդեն բան է դարձել՝ դաշնակցականների կողմից։ Ո՞ր մեկն էր դաշնակցական, հստակ, Սամվել Շահրամանյանը երբեք չի եղել դաշնակցական, դաշնակցական է Դավիթ Իշխանյանը։ Եթե մի քիչ մարդ լինեիք, էլ չասեմ՝ մի քիչ հայ ունեիք, էդ մարդու անունը, որը հիմա Բաքվի բանտում է գտնվում …

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Տիկին Վարդանյան, խնդրում եմ կոռեկտության սահմանների մեջ մնացեք, եթե չեմ ընդհատում, դա չի նշանակում, որ ինչ բառ ուզեք՝ կօգտագործեք, թե չէ՝ ես կասեմ՝ ով է մարդ, ով է հայ։

 Ք.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Ես մաքսիմում կոռեկտության սահմաններում եմ, հանգստացեք։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ես հանգիստ եմ, դուք հանգստացեք։ Ներողություն, դադարեցրեք ինձ ընդհատելը, ձեզ նկատողություն կամ նախազգուշացում եմ հայտարարում, հիմա շարունակեք։

 Ք.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Ոնց կուզեք, իշխանությունն էլ է ձերը, ամբիոնն էլ, չագուճն էլ, Պետական պահպանության ծառայությունն էլ ձեր հրամանին է սպասում, ոնց կուզեք։

Հիմա, էս ստերի տարափում, էն ստերի, որ մեր ժողովրդին բան են անում, սենց մատուցում են, ի՞նչ է տեղի ունեցել։ Էս մարդիկ զարմանում են, որ Սահմանադրության խախտմամբ իրականացնում են միակողմանի զիջումների գործընթաց առանց որևէ իրավապայմանագրային հիմքի։ Չեն կարողանում պատասխանել պարզ հարցի. մեկդ կարո՞ղ է էս ստերի փոխարեն գալ, այստեղ կանգնել, ասել` ի՞նչ է զիջում Ադրբեջանը։ Ինչից ասես խոսում եք, բացի տրիվիալ հարցի պատասխանելուց։ Եթե սրանք բանակցություններ են, եթե էս ամեն ինչը փոխզիջում է, ի՞նչ է զիջում Ադրբեջանը։ Էդ հարցին չեք կարողանում պատասխանել, մարդիկ հասկանում են, թե ինչ է կատարվում, ու նենց եք վրդովվում, որ ձեր դեմ ցույցեր են լինում, որ հազարավոր մարդիկ փողոցում են հայտնվում, որ պաստառներ են պահում, բա, ի՞նչ պիտի անեին, պիտի շնորհակալությո՞ւն հայտնեին։ Հիմա էլ ձև են գտել, էդ տասնյակ հազարավոր մարդկանց հեշտ ձևն է, ԿաԳեԲե-ի շպիոն են. ձեր գործընկերը, չգիտեմ, Տարոն Չախալյանը … Ընդամենը, պետք է վիդեո նկարել, կարմիր օղակի մեջ վերցնել, ու ԿաԳեԲե-ի շպիոն են։ Ժողովուրդ, մոռացել ե՞ք, որ իշխանություն եք, ո՞վ չգիտի դատախազության տեղը, եկեք էս նիստից հետո իրար հետ գնանք, էդ շպիոնների ցանկը որ ունեք, բան արեք, հաղորդում տվեք հանցագործության մասին, տեղը չգիտե՞ք, թե՞ փաստ չունեք։ Եթե տեղը չգիտեք, եկեք իրար հետ գնանք, ի՞նձ եք ասում. եկեք իրար հետ գնանք, հաղորդում ներկայացրեք հանցագործության մասին։ Բա, ինչո՞ւ եք էդ փաստերը վերցրել ու նստել էստեղ, գլխավոր դատախազին հարց է տվել գործընկերը, թե քանի՞ գործ կա հարուցված շպիոնաժի հոդվածով. զրո։ Ու էս պատմության մեջ ամենահետաքրքիրն էն է, որ շպիոնությունից է խոսում մի ուժ … Ես գիտեի, թե, լուրջ եմ ասում, ձեր քարոզիչները ձեզ ասած կլինեն, որ էդ թեման փակեք։ Ժողովուրդ ջան, ինչ ուզում եք՝ կարող եք ասեք, բայց ձեր ղեկավարին նվիրված երգ կա Ադրբեջանում։ Ես հիմա միացնում եմ Լոս Անջելեսում թուրքերի հակահայ հավաքի ձայնը, (միացվում է ձայնագրություն), լսում ե՞ք, թե ինչ են վանկարկում, դաշնակցություն չեն վանկարկում, չգիտեմ, այլ ընդդիմադիր գործիչ չեն վանկարկում, Փաշինյան են վանկարկում։ Հասկանո՞ւմ եք, Թուրքիայից ինձ պաշտպանող հայտարարություն չի եղել 2021-ին, որ անթույլատրելի է այստեղ իշխանափոխությունը, ձեզ պաշտպանող հայտարարություն է եղել։ Հիմա, երբ ձեր հենարանը դարձել են Թուրքիան ու Ադրբեջանը, եկել եք … Ի՞նչ շպիոնաժ, ժողովուրդ, ախր, ով ինչից է խոսում, գողն առաջինն է գոռում՝ բռնեք գողին, չէ՞։

Երկրորդ թեզը, որ էլի վախեցնում են մեր ժողովրդին, ասում են՝ սա պիտի անենք, որովհետև, եթե չանենք, կլինի պատերազմ, ու իրենց դիրքավորում են որպես խաղաղության մունետիկներ կամ խաղաղություն բերող ուժ։ Խաղաղությունը շատ լավ բան է, մենակ անտրամաբանական մարդը կարող է խաղաղություն չուզել, բայց դուք կարո՞ղ եք խաղաղությունից խոսել։ 2020-ից հետո 4 տարի մնացել եք իշխանության, 4 հարձակում է եղել Հայաստանի ու Արցախի վրա։ Այո, դուք սուտ եք ասում, դուք հենց հիմա սուտ եք ասում, եթե փաստ ունեք, որ իմ օգնությամբ է եղել այդ հարձակումը, գնացեք, դիմեք դատախազություն, եթե տեղը չգիտեք, ես ձեզ հետ կգամ։ Հերիք են այս մանիպուլյացիաները, սուտ եք ասում: Այո, 4 տարվա ընթացքում խաղաղություն բառը դուք ամենաշատ օգտագործած ու չարչրկած ուժն եք, էն ուժն եք, որի օրոք եղել են ամենաշատ հարձակումները Հայաստանի վրա։ Հիմա, դուք ո՞նց պիտի կարողանաք այդ անվտանգությունն ապահովել, մի հատ կբացատրե՞ք, տրամաբանորեն կկարողանա՞ք բացատրել, եթե չեք կարողանում ասել ձեր իսկ բանակցությունները։ Արդեն այնտեղ եք հասել, որ էլ երրորդ ուժին էլ չեք կարող մեղադրել։ Դուք հայտարարեցիք, որ երկկողմ եք բանակցում, առանց միջնորդների, ձեր զրոյական կետից սկսում եք էդ բանակցությունները, հայտարարեցիք, որ Ադրբեջանի հետ գնում եք խաղաղության գործընթացի, ու մեկ էլ՝ հոպ, չէ, պիտի նախ` զորքերը հետ քաշենք մեր պաշտպանական գծի ամենաուժեղ հատվածից։ Կապիտուլյացիան էլ ո՞նց է լինում, պոզով-պոչո՞վ է լինում… Վահագն Ալեքսանյան, ոչ մեկը չի հպարտանում Ղարաբաղում տեղի ունեցածով, ես էլի եմ կրկնում. հիմնական տարբերությունն էդ է, որ դուք ձեզ համար դա տոն եք սարքել, մեզ համար դա ողբերգություն է։ Հետո այստեղ կանգնած, ամբիոնից ասում են` թիկնապահներով եք պտտվում։ Մեկին ցույց կտա՞ք, քանի՞ անգամ եք Խաչատուր Սուքիասյանի փոքրիկ կենտրոնում քանի հոգով շրջում, քանի՞ հոգով է շրջում էս հետևի աթոռին նստածը՝ Ազգային Ժողովի ղեկավարի աթոռը զբաղեցնողը։ Լավ, սուտը չափ ու սահման պիտի ունենա ու բարոյականության հետ պիտի էդքան չհատվի, չէ՞։ Հասկանալի է, որ հիմա թվում է, թե ամբողջ ինֆորմացիոն դաշտը ձերն է, անվերջ կարող եք այս ստերը կրկնել ու դարձնել ճշմարտություն, բայց, լավ, էս ամեն ինչը վերջ ունի։

Մի բան էլ. ասում են, որ Ադրբեջանի հետ պայմանավորվենք, ասենք, որ սա մեր սահմանն է, վերջ, դրանից հետո էլ հարձակում չի լինի։ Կոսովոն չունե՞ր միջազգայնորեն ճանաչված սահման, Սիրիան չունե՞ր միջազգային ճանաչված սահման, Սիրիայի միջազգայնորեն ճանաչված սահմանն արգելք հանդիսացա՞վ Թուրքիայի ներխուժման համար։ Ասում են` լիքը ուժեր՝ արևմտյան ու տարբեր, ողջունել են, է, Չեխոսլովակիայի հանձնումն էլ են լիքը ուժեր ողջունել, հետո, թե ինչ եղավ չեխ ու սլովակ ժողովուրդների հետ՝ շատ հուզիչ ու շատ ողբերգական է։ Մեզ համար ի՞նչ կապ ունի, թե ով է ողջունել կամ ով չի ողջունել, եթե դա հակառակ է մեր շահերին։

Եզրափակելով էս ամեն ինչը, սիրելի հայրենակիցներ, ես իմ գործընկերների նման 100 տոկոսով չեմ, պնդի, թե շարժումն ուր կհասնի կամ չի հասնի, ես մի բան գիտեմ, որ որևէ իշխանություն, անգամ ամենաբռնապետականը, հավերժ չէ, մինչև էդ, մինչև իր գնալը մենք պիտի հասկանանք, թե ոնց կարող ենք չթողնել՝ մեզ հնարավորինս մանիպուլացնել, դրա համար խնդրում եմ, ամեն անգամ, երբ կգան, ոսկե սարերի մասին ձեզ հեքիաթ կպատմեն, պարզ հարց տվեք, որի պատասխանը որևէ մեկը չունի. ի՞նչ է զիջում Ադրբեջանը: Ու եթե իրենք ձեզ կասեն, որ Ադրբեջանը մեզ սահման է տալիս կամ ընդունում է, որ իր կողքին Հայաստան կա, իմացեք, որ իրենք ուղիղ ասում են, որ Ադրբեջանին դարձրել են մեր անվտանգության երաշխավորը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկին Վարդանյան, ի դեպ, Կոսովոն, եթե նկատի ունեք հիմա, ունի մասնակիորեն ճանաչված սահման, եթե նկատի ունեք 1990-ականների վերջի, 2000-ականների սկզբի իրադարձությունները, ընդհանրապես, չուներ միջազգայնորեն ճանաչված սահման։

Արփինե Դավոյանը հիմա ելույթ կունենա: Մինչ այդ, տեղեկացնեմ, որ մեզ են այցելել և մեր ելույթներին հետևում են Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան համար 2 հիմնական դպրոցի աշակերտները և ուսուցիչները: Ողջունենք նրանց։

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Գործընկերներին կոչ եմ անում հաշվի առնել, որ մեզ հետևում են մեր աշակերտները և տեղից չարձագանքել իրար և կոռեկտության սահմաններից դուրս չգալ։ Շնորհակալություն։ Խնդրեմ, տիկին Դավոյան։

 Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ռուբինյան։ Հարգելի գործընկերներ, սիրելի երեխաներ, ձեզ ուզում եմ հիշեցնել, որ այսօր մենք Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուի ընտրություն ենք կատարում, և, եթե ամեն ինչ բնականոն գնար, ապա այստեղ ելույթները նվիրված էին լինելու Սահմանադրական դատարանին, արդարադատությանը և մեր թեկնածուին, սակայն սա ո՛չ առաջին, ո՛չ միակ քննարկումն է, որտեղ մենք խոսում ենք այլ հարցերի վերաբերյալ։ Ես ներողություն եմ խնդրում ձեզանից այստեղ հնչող հնչող տարբեր արտահայտությունների վերաբերյալ, որոնք կարող են ձեզ դուր չգալ, բայց սա թիվ մեկ քաղաքական ամբիոնն է։

Ինչի՞ մասին է խոսքը։ Մինչև անդրադառնամ նախկին ելույթին, ուզում եմ մեկ բան ասել, այս կողմից պարոն Խաչատուրյանին հարց հնչեց՝ սորոսականության հետ կապված, Ագնեսա Խամոյանը հարց հնչեցրեց ազդեցության գործակալների, «Բաց հասարակությունների հիմնադրամ»-ի մասին, ուղղակի, ուզում եմ մեկ նկատառում անել, որը մի տեսակ մոռացվել է։

Ուրեմն, սորոսականության թեման ի հայտ է եկել «Երկիր մեդիա»-ի հայտնի հարցազրույցում Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից, երբ նրան առաջադրվել էր մարտի 1-ի գործով մեղադրանքը։ Ի դեպ, «Երկիր մեդիա»-ն 150,000 դոլար դրամաշնորհ է ստացել նույն «Բաց հասարակությունների հիմնադրամ»-ից, նույն սորոսականներից։ Հիմա «Երկիր մեդիա»-ն ազդեցության գործակա՞լ է համարվում, թե՞ ոչ: Այ, երբ դուք այդ հարցին կպատասխանենք, ես կառաջարկեմ պարոն Խաչատուրյանին՝ էն հարցին նորից ուղիղ պատասխանել։ Ես «Երկիր մեդիա»-ն եմ ասում, հետո կարող եմ ասել` Հայկ Ալումյան, Արա Բաբլոյան, Գևորգ Կոստանյան, Կարեն Բեքարյան, Հայկ Բաբուխանյան և այլոք, ովքեր բավականին մեծ գումարներ են ստացել «Բաց հասարակությունների հիմնադրամ»-ից։ Հետևաբար՝ ստից եք, չէ՞, խոսում, էդ սուտն սկսվել է հենց էդ սորոսականության թեման, հետևելով ռուսական պրոպագանդային, հայկական մեդիա դաշտ բերելուց։ Հերիք է, էլի, խոսում եք անընդհատ սուտ խոսելուց, ձեր ամբողջ շարժումը, որն սկսվել է, ինչպես չակերտավոր եմ ես ասում՝ սրբազան, դուք կարող եք ասել՝ սրբազան, դա արդեն ձեր գործն է, ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ Ոսկեպարի եկեղեցին տալիս ենք թշնամուն։ Գառնիկ Դանիելյանը եկել է էստեղ, տարբեր բաներում է մեղադրում, ամենաառաջին հեղինակն ինքն է, ասում է՝ Ոսկեպարի եկեղեցին մնում է թշնամուն, Ոսկեպարի եկեղեցին տվեցինք։ Դե, լավ, էլի, ասենք, իմանալով հանդերձ մի բան, որը չկա … Ես նկատել եմ, որ «Հայաստան» դաշինքի սենց հետաքրքիր պրակտիկա է ձևավորվել՝ վստահ և մի քանի անգամ ասել ինչ-որ բան։ Հետո, էդ, որ մեզ մեղադրում եք, թե ամբողջ քարոզչությունը … Ամբողջ լրատվական դաշտը ձեզ է սպասարկում, մեռան մեր մասին ինչ ասես գրելով։ 2018 թվականից ամբողջ լրատվական դաշտն ինչ ասես գրում է մեր մասին, մեկ էլ հիշում են, որ Տարոն Չախոյանը մի բան է գրել, մենք էլ ենք շատ բան գրել, անուններ էլ չեմ ուզում տալ: Լավ, էդ ամբողջ լրատվական դաշտը ծառայում է ձեզ, ծառայում է ամենատարբեր ձևերով և անընդհատ մանիպուլացնելով և ադրբեջանական թեզերը բերելով հայկական մեդիա դաշտ: Ու խոսում են սուտ խոսելուց։

Ինչպիսի՞ն կլինի շարժումը։ Շարժումն ինչի՞ մասին է, ընդհանրապես, հենց էդ ստի վրա հիմնված ձեր շարժումն ինչի՞ մասին է։ Սկզբից ոչ մի բանի մասին էր, հետո պարզվեց՝ մի ժամ են տալիս, հետո պարզվեց՝ հարյուրհազարավոր քաղաքացիներ։ Ժողովուրդ ջան, մի խաբեք, հարյուրհազարավոր քաղաքացի որ լինի, էդ մասին պետք չէ համոզել մարդկանց, որ հարյուրհազարավոր քաղաքացի կա, ինքնըստինքյան բոլորը կիմանան դրա մասին։

Տիկին Վարդանյան, որ ասում եք` դուք տոն եք սարքել Արցախի լուծարումը, դուք էլի ամեն ինչ արեցիք, որ այդ պրոցեսը լինի ու հիմա մեզ վրա եք էդ ողջ պատասխանատվությունը գցում։ Եկաք ընտրեցեք էդ մարդուն, բոլորդ ողջունեցիք, սատարեցիք, ասացիք՝ մենք գիտենք, Գեղամ Մանուկյանն եկավ, էստեղից լուրջ ճառեր ասաց, թե հեսա տեսեք՝ ինչ է լինելու, հեսա տեսեք, Ղարաբաղի հարցն ինչ է լինելու, ի՞նչ եղավ. լուծարեցին։ Իսկ այն, որ անընդհատ խոսում եք կապիտուլյացիայի մասին, խոսում եք, ասում եք, դե, ի վերջո, մի հատ բացատրեք, դասական կապիտուլյացիայի օրինակ, դասական, զենքերը հանձնելով՝ լուծարեցին պետությունը, և հիմա եկել եք, մեզ ասում եք` տոն ենք սարքե՞լ։ Չէ, տոն չենք սարքել, ուղղակի, ուզում ենք ասել, որ մենք էլ հիշողություն ունենք, էլի, որ էդ Արցախի դրոշները ձեր դեմը դրած նստեցիք, գնացիք փողոցներում մի տարի թափառեցիք, դրանից բան փոխվե՞ց, Արցախի լուծարման վերաբերյալ որևէ բան փոխվե՞ց, ինչ որոշել էիք, էդ էլ եղավ։ Համենայնդեպս, ես չտեսա, որ այդ լուծարումից հետո գայիք այստեղ, ասեիք՝ դե, մենք սխալվել ենք, մենք ճիշտ հաշվարկ չենք արել … Իշխանությունը մերն է, մենք արդեն կանենք … Արդեն այնտեղ մեր ու ձեր էիք արել … Վերջացրեք, ամոթ է, իրականում ամոթ է։

Կամ եկել են, ամենախայտառակությունն է, պետք է ասեմ՝ նոր ձայնագրություն է միացնում, Լոս Անջելեսում թուրքերը, չգիտեմ ինչ … Հա, ի՞նչ, օրինակ` ի՞նչ, էդ ձեր սիրելի սրբազան Բագրատ Գալստանյանը, որ մոնտաժված վիդեո է դնում, որտեղ Ալիևն ինչ-որ երգ է … Չէ, չի դնում, ինչ-որ մեկը դնում է, ասում է` Ալիևն այդ երգը լսում էր։ Հետո էլ ասում է՝ դե, հա, դե, բա, սենց, նենց … Բա, որ տենց չէր, ինչո՞ւ էիք տենց ոգևորված ասում։ Ես ուզում եմ հասկանալ՝ հաճույք է ձեզ պատճառո՞ւմ։ Ձեզ հաճույք է պատճառում անընդհատ խոսել, որ մենք շատ վատ վիճակում ենք, որ մեզ մոտ ողբերգական օրեր են սկսվել, մենք առաջնագիծը հանձնել ենք, ջոկատները պիտի սյունը հսկեն։ Այդ սյունը դրված է նրա համար, որ խաղաղությունն սկսվում է այդ սյուներով։ Եկեք ծաղրեք, հարց չկա, եթե դա ձեզ հաճույք է պատճառում, ծաղրեք, եթե ձեզ հաճույք է պատճառում գնալ, միջպետական ճանապարհը փակել, հետո … Պետությունն իր գործառույթը, միևնույնն է՝ կատարելու է։

Էն, որ դաշնակցությունն ուզում է չգիտեմ ինչ, այնտեղ Բագրատը, Գալստանյան գալիս է, ասում է՝ ես որևէ քաղաքական ուժի հետ կապ չունեմ, գնում է, միջպետական ճանապարհ է փակում, գալիս է, հրաժարական է պահանջում, բայց ասում է՝ ես որևէ քաղաքական ուժի հետ կապ չունեմ, ու ձեզանով է շրջապատված։ Հա, հասկացանք, Գառնիկ Դանիելյանին մարդ չէր ճանաչում, տարաք, դրեցիք կողքին, հիմա բոլորը ճանաչում են, բայց չի կարելի ասել, որ ... Հա, էդ էլ դուք եք ասում, հա, մի հատ էլ ավտո ուներ, անունը դրել ենք եպիսկոպոսամոբիլ, եթե տենց։ Կամ էլ թիկնապահներից եք խոսում, նորմա՞լ է, Եկեղեցում որ քաղաքացուն ասում են՝ էդ դիտմա՞մբ ես եկել։ Քահանան եկեղեցում քաղաքացուն ասում է՝ դիտմա՞մբ ես եկել, ու կողքի թիկնապահները … Ես տենց բան ոչ մի տեղ չէի տեսել, քաղաքացին դիտմա՞մբ գնում է եկեղեցի, հա՞։ Հիմա դուք դիտմա՞մբ եք եկել այստեղ, նման տեքստերով հանդես գալիս։ Ես կարող եմ ասել, որ դիտմամբ եք եկել, ու ծիծաղում եք չգիտեմ ինչի վրա, չեմ կարողանում հասկանալ։

Անընդհատ որ խոսում եք սուտ, կեղծ, դե, Գառնիկ Դանիելյանը չունի սուտ խոսելու մեջ հետը մրցող, առավոտից իրիկուն, էլ չկա նրա նմանը, մեկ էլ Գալստանյանն է տենց հետը մրցում։ Գիտե՞ք՝ ինչի է նման. էն որ Սերժ Սարգսյանը հարցազրույց էր տալիս, 2021 թվին էր, ինչքան հիշում եմ, որ երկար, երկար բացատրեց ամբողջ բանակցային գործընթացը, ու, ասենք՝ վերջում ուզում էր մի ձևով համոզել, որ ամեն ինչ ճիշտ է գնացել, ասաց՝ մենք ստանալու ենք միջազգայնորեն երաշխավորված խոստում։ Չգիտեմ՝ էդ ինչ է նշանակում, հիմա ձեր ամբողջ ստի բանը դրա մասին է, էլի, ինչ-որ խոստումներ, ստեր, սենց խոսում եք առավոտից իրիկուն։

Սահմանազատումը պիտի կատարվի, Հայաստանի Հանրապետությունը պիտի ունենա սահմաններ, և դա որևէ մեկը չի կարող կասկածի տակ դնել, առավել ևս, դուք, որովհետև դուք Հայաստանի սահմանների անվտանգության համար ոչ մի բան չեք արել։ Հայաստանի սահմանների անվտանգային համակարգերի վրա ոչ մի բան չեք արել, Սերյան Օհանյանի ականջն էլ կանչի, կոնսերվի բանկաներով, որ անընդհատ մեզ համոզում էր, որ, դա միջազգայնորեն ճանաչված բան է, այդ կոնսերվի բանկաները լավ բան են։ Էն, ինչ արվել է այս մի քանի տարում, դրա մի տոկոսն էլ չեք արել, բացի բանակը թալանելուց, ու հերիք է խոսել անվտանգությունից ու կեղծ բարեպաշտությամբ ու աղոթքների տակ։ Իրականում ամոթ է, էլի, մի հատ նայեք, տեսեք, էլի, թե ժողովուրդը ձեզ ոնց է վերաբերվում։ Ուղղակի, մի հատ վերանայեք ձեզ, ընդամենը, էդքան բան։ Շնորհակալություն եմ հայտնում, և, պարոն Խաչատուրյան, ներողություն նման ելույթի համար, ես ձեզ հաջողություն եմ մաղթում։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արծվիկ Մինասյան։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուի հարցն է քննարկվում։ Ինչպես ամիսներ առաջ կանխատեսել էինք, քաղաքական մեծամասնությունը՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր»-ը Սահմանադրական դատարանը լիարժեքորեն զավթելու իր օպերացիան հերթական արարին է բերել։

Դուք հիշում եք, հավանաբար, որ Դավիթ Բալայանին, որն ընտրվել էր ոչ թե միայն դատավորների ժողովին մասնակցող, ընդհանրապես, դատավորների բացարձակ մեծամասնության կողմից, Ազգային Ժողովի մեծամասնությունը մերժեց, չմասնակցեց քվեարկությանը, և ակնհայտ էր, որ պետք է հերթական դիրքը զավթվի, որպեսզի ի՞նչ արվի. որպեսզի շատ պարզ մի բան արվի, որպեսզի իրենց ապօրինի, հակասահմանադրական, առերևույթ հանցագործ գործողությունները երբևէ սահմանադրական արդարադատություն իրականացնող մարմնում քննության առարկա չդառնան, իսկ Սահմանադրության համաձայն` Սահմանադրության գերակայությունն ապահովող մարմինը հենց Սահմանադրական դատարանն է: Առ այդ այս պահի դրությամբ ամբողջությամբ ոտնահարելով և խախտելով սահմանադրական բազմաթիվ կարգավորումները, քաղաքական մեծամասնությունը Կառավարության և Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ իրականացնում է այնպիսի արարքներ, որոնք առանձնապես ծանր հանցագործություններ են:

Առաջինը՝ այն, որ ըստ էության, իրականացնելով Հայաստանի Հանրապետության տարածքների հանձնումը թշնամուն, էս մարդիկ ոչ միայն խուսափում են հանրաքվեից, այլ նաև դա քողարկելու նպատակով, դա ծածկադմբոց ենթարկելու նպատակով հիմա էլ կեղծ են հայտարարում այն սեփականության վկայականները, որոնք տրված են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներին Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնապես հաստատված կադաստրի վկայականներով։ Նրանք, ըստ էության, կեղծ են որակում այն բնակավայրերը, որոնք Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան իրավազորության ներքո են գտնվում։ Նրանք ապօրինաբար սահմանափակում են Կիրանց գյուղ մտնող բոլոր ճանապարհները` խախտելով Սահմանադրությունը, խախտելով «Պետական սահմանի մասին» ՀՀ օրենքը, բոլոր օրենքները, բոլոր նորմերը, և, կիրառելով բռնի ուժ, քաղաքացիներին, Ազգային ժողովի պատգամավորներին չեն թողնում տեղաշարժվել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում։ Սրանք ոչ միայն բացարձակ խախտումներ են, սրանք աննկարագրելի բնույթի խախտումներ են։ Այս ամենը խոսում է այն մասին, որ մենք գործ ունենք մի իշխանության հետ, որը սեփական աթոռը պահելու, նեղ բարեկեցությունը պահելու նպատակով պատրաստ է ամեն տեսակի զիջումների, ամեն տեսակի բռնությունների, ազգի ու ժողովրդի ամեն տեսակ նվաստացումների, միայն թե իրենք իրենց աթոռներին մնան։

Հատկանշական է, որ, երբ կեղծիք է կատարվում անգամ պարզ իրավական տերմինների մեջ և դրա մասին բարձրաձայնում ես, միանգամից թեքում են թեման շարժման վրա։ Նորից եմ կրկնում՝ Հայաստանի Հանրապետության որևէ օրենսդրական ակտում, կամ միջազգային որևէ փորձում բերեք, թե ինչ ասել է «սահմանների վերարտադրություն» արտահայտությունը, բերեք, էլի, բերեք ցույց տվեք, բերեք հրապարակեք, ասեք՝ այ, տեսեք, էս մեր օրենքում կա «սահմանի վերարտադրություն» հասկացություն։ Չկա այդպիսի բան, սա էլ եք կեղծում, սա էլ եք փոխում, որպեսզի կարողանաք Ալիևի պահանջները կատարել։

Հարց է տալիս լրագրողն ինձ, ասում է` ո՞րն է իրենց ասած իրավական հիմքը, իմ պատասխանը շատ պարզ էր. մեծամասնության իրավական հիմքն Ալիևի պահանջներն են, ուրիշ պահանջ չկա, ուրիշ հիմք չկա։ Մեկ խոսում են 1976 թվի քարտեզից, մեկ՝ 1969 թվի քարտեզից, վկայակոչում ես, ասում ես՝ լավ, խորհրդային ժամանակահատվածի 1988 թվականի երկու հանրապետությունների նախարարների խորհրդի նախագահների տեղակալների փաստաթուղթը, ասում է՝ դա իրավական հիմք չէ, և արդարադատության նախարարությունը, ոչ ավելի, ոչ պակաս, նման հայտարարություն է անում։ Սա ի՞նչ է, սա ազգային դավաճանություն է, ուրիշ ոչ մի բան։ Այսինքն` էս ամենն անելուց հետո եթե որևէ խելամիտ, ողջախոհ մարդ կողքից նայի, կասի՝ լավ, էդ դեպքում մեծամասնությունը, մեծ հաշվով, չպիտի մտածի, որ էս պետությունը պիտի գոյություն ունենա, հակառակ դեպքում արդարադատությունն անխուսափելի է լինելու։ Եվ ի՞նչ է անում մեծամասնությունն ու իշխանությունը. գնում է պետությունը քանդելու, կազմաքանդելու տարբերակով։

Ես ինձ հարց էի տալիս, էս ամբիոնից ինչո՞ւ են էսօր հատկապես նորից հիշել Արցախն իրենց կեղծ սուտ թեզերով, հետո լրատվությունը նայեցի, որ Բագրատ սրբազանը հանդիպել է Արցախի պետական ինստիտուտների ներկայացուցիչների հետ, արդեն հասկացա, թե ձեր թիրախը հիմա որն է. ևս մեկ անգամ հարվածներ հասցնել Արցախին, շարժմանը։ Շարժումը ձևավորվել է այն հիմնարար արժեքի վրա, որը կոչվում է ազգային արժանապատվություն, փորձել պիտակավորել, փորձել անվանարկել էն կոչերը, երբ Բագրատ սրբազանը խոսում է հաշտության օրակարգի մասին, երբ խոսում է երկիրն ու պետությունն էս վիճակից դուրս բերելու մասին, և դա դարձնել թիրախ, նշանակում է, որ դուք ոչ միայն չեք ապրում էդ արժեքներով, դուք, ուղիղ հակառակը, ինչպես, եղել եք ատելության, վրեժխնդրության, թշնամանքի քարոզչություն տանելով, նույն ձևով շարունակում եք առաջ գնալ։

Երկրորդը. անընդհատ շարժման մասին կեղծ, սուտ տեղեկություններ տարածելով, հավատացեք, դուք չեք թուլացնի շարժումը, դուք, հակառակը, ավելի եք ուժեղացնելու։ Դրա փոխարեն դուք պետք է կարողանաք ձեր մեջ ուժ գտնել, հասկանալ ձեր սխալները, ձեր թերությունները։ Էն ճանապարհը, որը դուք բռնել եք ու գնում եք, վերջնականապես պետականության կործանման է տանում։ Ինչպես կյանքը ցույց է տվել, հատկապես վերջին չորս տարիներին, ինչի մասին որ դուք խոսում եք որպես նպատակ, իրականացնում եք ուղիղ հակառակը։ Դուք խոսում եք Արցախը պաշտպանելու մասին, Արցախն անպաշտպան թողեցիք, դուք խոսում էիք երջանիկ կյանքի մասին, դժբախտություն բերեցիք, դուք խոսում եք Հայաստանի ինքնիշխանությունը պաշտպանելու մասին, ինչքան հնարավոր է՝ հարվածներ եք տալիս էդ ինքնիշխանությանը։ Դուք խոսում եք Տավուշի մարզից որևէ տարածք չտալու մասին, հակառակ դեպքում տվողի ձեռքերը կկտրվեն, ոչ միայն չեն կտրվում ձեռքերը, ձեռքերը բազմապատկվում են, դառնում են տասնյակ, հարյուրավոր ձեռքեր, ու հիմա էլ վկայակոչում եք ու երաշխիք եք բերում էս ամենին թշնամի երկիր հանդիսացող Ադրբեջանին ու իր նախագահին։ Բերում եք որպես երաշխիք, այսպես կոչված, իբր, միջազգային լեգիտիմություն ասվածը։ Լսեք, ինքներդ արդեն լեգիտիմ չեք, դուք ամբողջ ձեր նախընտրական ծրագիրն եք տապալել, հիմա էլ բերել եք, մի հատ արհեստական թեմա եք գցել՝ միջազգային լեգիտիմություն։ Էդ որտե՞ղ է արձանագրված։ Միջազգային իրավունքի սկզբունքներում հստակ ասում է, թե ինչով պիտի շարժվի երկիրը։ Դուք անգամ սրանք եք արհամարհել, անտեսել, վերցրեք, մի հատ նայեք էդ, եթե չունեք, կուղարկեմ ձեր մեյլերին, նայեք մի հատ, ախր, ամենատարրական բաներն եք ոտնահարել։ Հիմա էլ մարդկային նվազագույն հարգանքն եք ոտնահարում, էս ամբիոնից Եկեղեցուն անվանարկել, պիտակավորել, սրբազանների հասցեին ամենավերջին այլանդակություններն անել …Է, հա, հետո՞։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, լռեք։ Շարունակեք, պարոն Մինասյան։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Ես ուզում եմ ձեզ հիշեցնել, չնայած, գուցե անօգուտ է, բայց ուզում եմ հիշեցնել նաև Ազգային Ժողովի պատգամավորի երդման տեքստը, որտեղ երդվել եք և ասել եք, որ դուք պետք է պահպանեք Սահմանադրությունը։ Չի կարող Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան իրավազորության ներքո գտնվող որևէ տարածք, իսկ էսօրվա տարածքները Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան իրավազորության ներքո են, հանձնվել թշնամուն առանց հանրաքվեի։ Սա պարզ, տարրական դրույթ է, որ ձևակերպված է, և երբ Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուն էս ամբիոնից հարցին պատասխանելիս, ըստ էության, խուսափում է, ոչ թե նրա համար է, որ ինքը վստահ է, որ մեծամասնությունը կընտրի, կուղարկի Սահմանադրական դատարան և հետագայում էդ հարցը քննարկման առարկա կարող է դառնալ դատարանում, այլ, պարզապես, թեկնածուն` ինքը լավ գիտի, որ Նիկոլ Փաշինյանն ու դուք պատրաստ եք ամբողջությամբ Հայաստանը զիջել, մենակ թե մնաք էդ աթոռներին կպած։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Լռություն: Նիստը վարողի իրավունքով ես ելույթ կունենամ։

Հարգելի գործընկերներ, պարոն Խաչատրյան, լռեք, հարգելի գործընկերներ, պարոն Խաչատրյան, պարոն Սուքիասյան, պարոն Քոչարյան, խնդրում եմ իմ ժամանակը վերականգնել։

Հարգելի գործընկերներ, սրբազան շարժման հարգելի ներկայացուցիչներ, թեև ես կարծում եմ, որ կարելի է, օրինակ՝ ավելի հաջող անվանում ընտրել, օրինակ` սրբազան դաշինք, ի՞նչ վատ է, որ, Սերժ Սարգսյան, Ռոբերտ Քոչարյան, Հայ հեղափոխական դաշնակցություն, եկեղեցու որոշ սպասավորներ, հիրավի սրբազան դաշինք, որը պետք է վերականգնի հին կարգերը, Անտանտը չէ, 19-րդ դարում էր, կհիշեք, Ավստրիան, Ռուսական կայսրությունը և այլն:

Հարգելի գործընկերներ, նախ` ուզում եմ մի հատվածով արձագանքել հարգարժան պարոն Մինասյանին։ Նախ` ասում է՝ կարո՞ղ եք ցույց տալ օրենսդրական ակտ, որտեղ սահմանվում է «սահմանների վերարտադրություն» տերմինը, ես ուզում եմ, որ մի կողմ թողնենք այս իրավաբանական սեթևեթանքները, պարզ բացատրեմ, թե ինչի մասին է խոսքը։ Հայաստանն ու Ադրբեջանը միմյանց տարածքային ամբողջականությունը ճանաչել են Խորհրդային Միության փլուզման պահին խորհրդային հանրապետությունների միջև գոյություն ունեցած ադմինիստրատիվ սահմաններով։ Այսինքն` Հայաստանի սահմանները համապատասխանում են ՀԽՍՀ սահմաններին, Ադրբեջանի սահմանները համապատասխանում են ԱԽՍՀ սահմաններին, հետևաբար՝ մենք նոր սահմաններ չենք կարող գծել, որովհետև նոր սահմաններ գծելու կարիք չկա, նոր սահմանը, նույն ինքը հին սահմանն է Խորհրդային Միության փլուզման պահին: Երբ մենք ասում ենք, որ վերարտադրում ենք սահմանը` նկատի ունենք, որ. փաստացի, որ սահմանագծման գործընթացում վերականգնում ենք, վերահաստատում ենք խորհրդային հանրապետությունների միջև գոյություն ունեցած ադմինիստրատիվ սահմանները։

Պարոն Մինասյանն ասում է՝ մեկ ասում եք 1976 թվականի սահման, մեկ ասում եք՝ 1969 թվականի սահման։ Ոչ, կոնկրետ այս հատվածում սահմանազատման հիմքը 1976 թվականի Գլխավոր շտաբի քարտեզն է, որն իր հերթին հիմնված է 1969 թվականի սահմանի վրա։ Երբ ասում եք՝ 1988 թվականի փաստաթղթեր, էլի ինչ-որ տպավորություն է ստեղծվում, որ կա ինչ-որ նոր, այլ քարտեզ, որը մեզ շատ ավելի ձեռնտու է։ Տենց չէ, ժողովուրդ ջան։ Խորհրդային ուշ շրջանի քարտեզների միջև մեծ տարբերություններ չկան։

Անվանարկել Եկեղեցուն, ասում է` անվանարկում եք եկեղեցուն։ Հարգելի գործընկերներ, ես հասկանում եմ, որ դուք ուզում եք, նախ` որոշ եկեղեցականներն են ուզում իրենց նույնացնել եկեղեցու հետ, դուք էլ՝ սրբազան դաշինքի անդամներդ. էդ գծի մեջ ուզում եք դուք էլ ձեզ նույնացնել Եկեղեցու հետ, բայց Եկեղեցու հետ ոչ մեկը չի կարող նույնանալ, ինչպես, օրինակ` պետական պաշտոնյաները չեն կարող նույնանալ պետության հետ։ Եթե մեր որոշ եկեղեցական սպասավորներ ուզում են զբաղվել քաղաքականությամբ, ուրեմն, իրենք պետք է գիտակցեն, որ իրենք կարող են ենթարկվել քննադատությունների և այլ բաների, դա չի նշանակում, որ իրենք պիտի Հայ առաքելական սուրբ եկեղեցին վերցնեն որպես վահան և պաշտպանվեն քաղաքականության մեջ, կամ, չգիտեմ, աջը համբուրելը դարձնեն քաղաքական կապիտալ։ Ուզում եմ տեղեկացնել մեր հարգարժան եկեղեցական սպասավորներին, որ երբ մարդիկ համբուրում են իրենց աջը, իրենց աջը համբուրում են ոչ որպես մարդ, համբուրում են որպես Աստծո սպասավոր։ Եվ եթե իրենք որոշել են դառնալ այլ ուժերի սպասավոր, դա չի նշանակում, որ մարդիկ այդ համբույրը նվիրել են այդ ուժերին։

Հիմա վերադառնամ նաև մի կարևոր բանի։ Պարոն Մինասյանն ասաց, որ «Քաղաքացիական պայմանագիր»-ը, իշխանությունը գնում են պետությունը քանդելու տարբերակով, այսինքն` մենք գնում ենք պետությունը քանդելու տարբերակով, մենք չգիտենք, թե ինչ է ինքնիշխանությունը և այլն։ Շատ լավ, շատ լավ է, որ պարոն Մինասյանը Հայ հեղափոխական դաշնակցության ներկայացուցիչն է, եկեք իրար հետ նայենք դաշնակցության CV-ը, թե ինչ են ասել դաշնակցության ներկայացուցիչները, ինչ են արել։ Սկսենք։ Ընդ որում, դաշնակցության փոխհարաբերություններն անկախության և պետության հետ, ընդհանրապես։ 1918 թվական, սրանից մի տարի առաջ տեղի էր ունեցել հեղափոխություն Ռուսաստանում, երկար չասեմ, էլի, մի խոսքով, բոլորը գիտեն պատմությունից, թե ինչ իրավիճակ էր։ Այդ ժամանակ, բնականաբար, ամենաազդեցիկ ուժը Հայ հեղափոխական դաշնակցությունն էր, նույնիսկ անկախություն չի հռչակվում, այսինքն` հայտարարվում է, որ հայ ազգային խորհուրդը, եթե չեմ սխալվում, իր վրա է վերցնում հայաբնակ գավառների կառավարումը, այսինքն` իրենք նույնիսկ անկախություն չեն հռչակում, և կան որոշ պատմական հետազոտություններ, որոնք վկայում են այն մասին, որ իրենք էդքան էլ կողմ չէին էդ գաղափարին՝ թեև իրենց արդարացումներով, մտածում էին, որ կան անվտանգային ռիսկեր և այլն, բայց փաստ է։ Հետո, երբ վերցնում են իշխանությունը հայկական գավառների վրա, իրենց մի մեծ հատված չի գալիս Թիֆլիսից Երևան, չեն գալիս, ու հասկանում եք, չէ՞, աբսուրդի մակարդակը. մի երկրի իշխանություն ուզում է նստել այլ տեղ։

Գնում ենք 1920 թվականի ամառ … Հա, դե, չեմ ասում՝ բոլորը, բայց մի մեծ հատված չի եկել։

Հաջորդը. 1920 թվականի ամառ, մի կողմից Հայ հեղափոխական դաշնակցությունն առաջ է մղում, եթե էսպես անվանենք, Սևրի գործընթացը, հույս ունի, որ Սևրի պայմանագրով ամրագրված կետերը կդառնան իրողություն, ես գիտեմ, որ այն ժամանակ դաշնակցության մեջ նաև բանավեճեր են եղել, բայց փաստը մնում է փաստ, 1920 թվականի վերջին Հայ հեղափոխական դաշնակցություն հանձում է իշխանությունը բոլշևիկներին և փակում անկախ Հայաստանի էջը, բառիս բուն իմաստով, այսինքն` դեպք համար մեկ. Հայ հեղափոխական դաշնակցությունը փակում է անկախ Հայաստանի էջը, առնվազն, չէ, առնվազն չէ, մոտ յոթանասուն տարով։ Իհարկե, մեր դաշնակցական գործընկերները կասեն` դա մենք չենք ստորագրել, մենք, օրինակ` Ալեքսանդրապոլի պայմանագրի ստորագրումից չորս ժամ առաջ իշխանությունը հանձնել էինք բոլշևիկներին, բայց կհամաձայնեք, որ դա, ընդամենը, արդարացում է, ինչպես, օրինակ` արդարացում է հետագա որոշ գործողությունների դեպքում, որոնց հիմա կհասնենք։ Այսինքն` 1920 թվականին Դաշնակցությունը համաձայնվում է անկախ Հայաստանի վերացմանը։

Գանք 1988 թվականին, երբ ղարաբաղյան շարժումն էր, ՀՅԴ բյուրոյի ներկայացուցիչը, եթե չեմ սխալվում, Մարուխյանն ասում էր` դաշնակցության, իհարկե, երազանքն է անկախ Հայաստանը, բայց մենք կարծում ենք, որ հիմա դա ռիսկային է։ Կրկին 1988 թվական, եթե չեմ սխալվում, սեպտեմբեր։ ՀՅԴ-ը մյուս ավանդական կուսակցությունների միասին համատեղ հայտարարություն է անում, կա ինտերնետում, կարող եք գտնել, որտեղ Ղարաբաղի և Հայաստանի արի ժողովրդին կոչ են անում չխաթարել մեր երկրի միասնությունը, բնականոն կյանքը, չխաթարել լավ հարաբերությունները միութենական մյուս հանրապետությունների հետ։ Այսինքն՝ ըստ էության, դեմ են հանդես գալիս ղարաբաղյան շարժմանը և անկախությանը, հասկանո՞ւմ եք։ Դեպք համար երկու, որ ՀՅԴ-ը դեմ է անկախությանը։

1998-2020 թվականներ, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, Սերժ Սարգսյանն էս թվականներին եղել են նախագահներ, Նիկոլ Փաշինյանն էլ երկու տարի էս ընթացքում եղել է վարչապետ։ Ես չեմ հիշում մի դեպք, երբ որ դաշնակցությունն այդ տարիներին կողմ արտահայտված լինի որևէ փոխզիջումային տարբերակի, իհարկե, դուք կասեք, դաշնակցությունն էլի կասի՝ չէ, մենք իրական փոխզիջումներին կողմ ենք եղել, կամ մենք կողմ ենք եղել արժանապատիվ խաղաղությանը, ոչ թե թուրքի առաջ սողալուն, բայց փաստը մնում է փաստ, նույնիսկ, Սերժ Սարգսյանը, որը վատ հարաբերություններ չուներ, ամեն դեպքում, դաշնակցության հետ, նույնիսկ իր առաջ մղած օրակարգերի, չգիտեմ, Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորում կամ նույն մադրիդյան սկզբունքներ և այլն, նույնիսկ այդ առումով ստացել է Հայ հեղափոխական դաշնակցության հակակրանքը և դիմադրությունը։

Էս պայմաններում գալիս ենք 2020 թվական, 44-օրյա պատերազմ, հետագա իրադարձություններ, Լաչինի միջանցքի արգելափակում, գալիս է 2023 թվականը։ Հայ հեղափոխական դաշնակցությունը և սրբազան դաշինքի մյուս անդամները, այսինքն` Ռոբերտ Քոչարյանը, Սերժ Սարգսյանը, որոշ հոգևոր առաջնորդներ հավաքվում են Ազատության հրապարակում, ասում են՝ այո, վերջապես, Լեռնային Ղարաբաղում իշխանություն փոխվեց, ամեն ինչ լավ է լինելու, ուրախ ենք, հույս ունենք, որ նույնը կլինի Հայաստանում։ Դրանից 9 թե 10 օր անց իրենց իշխանության, էսպես ասենք, հետ փոխկապակցված անձինք ստորագրում են Լեռնային Ղարաբաղի լուծարման փաստաթուղթը։ Հա, հետո գալիս, ասում են՝ հա, լուծարվել Է, բայց հետո չեղարկվել Է։ Էդ նույն բանն Է, էլի, Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրն Է։ Հա, ստորագրվել Է, բայց մենք դրանց երեք ժամ առաջ հրաժարական էինք տվել, հանձնել էինք բոլշևիկներին։

Հիմա, սա է դաշնակցության CV-ը, ու այսքանից հետո որ մեզ մեղադրում եք պետությունը քանդելու մեջ կամ անկախության արժեքը չիմանալու մեջ, ես զարմանում եմ։ Հարգելի գործընկերներ, եթե վերանանք, էլի, քաղաքական կուսակցություններից, դիրքորոշումներից, մենք, դարեր չէ, լավ, տասնամյակներ շարունակ փորձել ենք մի տրամաբանություն, որը, եթե նայեք մեր պատմությունը, չի բերել լավ արդյունքների։ Մենք կորցրել ենք տարածքներ, մենք ունեցել ենք զոհեր, մենք արդարացիորեն համարել ենք, որ տարբեր փուլերում առկա փոխզիջումային կամ զիջումային տարբերակներից ոչ մեկը չի պարունակել բավարար երաշխիք, բայց արդյունքում միշտ ստացել ենք վատագույն տարբերակը։ Եվ նույնիսկ եթե ձեր փաստարկն այն է, որ հիմա սահմանազատման գործընթացի արդյունքում չկան բավարար երաշխիքներ մեզ համար, դա չի նշանակում, որ մենք չպիտի ոչ մի բան անենք, դա նշանակում է, որ մենք մեր գործողություններով պիտի ստեղծենք այդ երաշխիքները։ Մենք այս գործընթացով հենց դա ենք անում, մենք ստեղծում ենք այդ երաշխիքները։ Այսքանը, շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Արուսյակ Ջուլհակյան, համեցեք։

 Ա.ՋՈՒԼՀԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, Ազգային Ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, թույլ տվեք. ներողություն խնդրելով բոլորից, խոսքն սկսել հետևյալ արձանագրումից. ամեն շարժվող բան չէ, որ շարժում է, ամենայն հարգանքով բոլորի նկատմամբ։

Պարոն Մինասյանը խոսեց պատգամավորական երդումից, և ես հիշեցի, որ Հայ հեղափոխական դաշնակցությունը 2021 թվականի օգոստոսի 2-ին, երբ մենք բոլորս երդվում էինք այստեղ, պատգամավորական երդում էինք տալիս, հրաժարվեց, պարզապես, երդվել: Ինչևէ։ Սահմանադրության պահպանման մասին խոսեց պարոն Մինասյանը, և ինձ մոտ կրկին վատ հիշողություններ արթնացան։ Ես հիշեցի, թե ինչպես 1998 թվականին, երբ «Հայաստան» դաշինքի քաղաքական առաջնորդ Ռոբերտ Քոչարյանն առաջադրվում էր Հայաստանի Հանրապետության նախագահի պաշտոնում, որևէ կերպ չբավարարելով նստակյացության ցենզին, խախտեց Սահմանադրությունը։ Ինչպե՞ս բացատրվեց դա, թե ինչու Հայաստանի Հանրապետության 10 տարվա քաղաքացիություն չունեցող անձը կարող է դառնալ Հայաստանի Հանրապետության նախագահ, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահի կողմից հայտարարվեց, որովհետև Արցախը Հայաստան է և վերջ, մի հայտարարություն, որը գիտեք, ե ինչքան եք քննադատել և չարչրկել վերջին տարիներին։

Սահմանադրական դատարանի ամբողջական զավթման մասին խոսք գնաց, ես հիշեցի, որ 2015 թվականին, երբ մեր հարգարժան գործընկերները Հայ հեղափոխական դաշնակցությունից ջատագովում էին սահմանադրական փոփոխությունները, որոնցով Սահմանադրական դատարանի բոլորովին նոր մոդել էր առաջարկվում, սահմանադրական փոփոխություններից, թերևս, ամենադրական բանը, քանի որ բավականին առաջադեմ մոդել էր, այդ փոփոխությունների ընդունումից անմիջապես հետո որոշում կայացվեց, որ Սահմանադրական դատարանի այդ մոդելը ձեռնտու չէ Հայաստանի հանրապետական կուսակցությանը և նրա կոալիցիոն գործընկերոջը՝ Հայ հեղափոխական դաշնակցությանը, և որոշում կայացվեց, որ մոտավորապես 30 տարով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրական դատարանը պետք է զավթվի և այնտեղ նախագահ պետք է կարգվի Հայաստանի հանրապետական կուսակցության անդամ պատգամավոր Հրայր Թովմասյանը, բայց դա էլ՝ մի կողմ։ Պարոն Մինասյանը հարմարավետորեն մոռանում է, որ 2003 թվականին Ազգային Ժողովի կողմից Սահմանադրական դատարանի անդամ է նշանակվել իրենց կուսակից Կիմ Բալայանը։ Զավթո՞ւմ էիք այդ ժամանակ Սահմանադրական դատարանը, երբ ձեր կուսակցին ուղարկում էիք Սահմանադրական դատարան։ Եթե այո, եկեք ընդունենք, որ դա զավթման ուղղված քայլ է եղել։ Հիմա էլ դժգոհում եք, որ Դավիթ Բալայանը չի քվեարկվել Ազգային Ժողովի կողմից։ Ուզում էիք Կիմ Բալայանի ժառանգականությո՞ւնն ապահովել Սահմանադրական դատարանում։ Հարգելի գործընկերներ, եկեք պարզ խոսենք իրար հետ։

Տիկին Վարդանյանն ասում է, որ մենք այն ուժն ենք, որի օրոք չորս անգամ Հայաստանի Հանրապետության վրա հարձակվել են։ Ես ցավում եմ, բայց պետք է հիշեցնեմ, որ Հայ հեղափոխական դաշնակցությունն այն ուժն է, որի օրոք Հայաստանի 100,000 կմ-ից մնացել է 30,000 կմ։ Ցավով նաև պետք է բոլորիս հիշեցնեմ, որ աշխարհում երկրների սահմանները գծվել են մինչև 20-րդ դարի կեսերը։ Եղել են դաժան պատերազմներ, միլիոնավոր մարդիկ են զոհվել, դրանից հետո աշխարհը որոշել է, որ դրանից հետո այլևս սահմանները չեն փոխվելու, էդպես է տեղի ունեցել։ Հիմա, որ դուք բողոքում, ասում եք` ինչո՞ւ են մեր սահմաններն այսքան, ինչո՞ւ են 29,743 կմ մասին խոսում. որովհետև դուք դա եք ժառանգել մեզ, այդ պատճառով, որովհետև ձեր իշխանության օրոք այս երկիրը դարձել է մոտավորապես 30,000 կմ և ընդարձակման որևէ հնարավորություն, ինչպես արդեն ասացի, աշխարհակարգը 20-րդ դարի կեսերից հետո օրինական հնարավորություն այլևս չի ճանաչում։

Տիկին Վարդանյանն ասում է, որ ոչ ոք չի հպարտանում Արցախի կապիտուլյացիայով, իհարկե, որևէ մեկը, որևէ ողջամիտ մարդ չի կարող հպարտանալ Արցախի կապիտուլացիայով։ Միաժամանակ խոսում եք այն մասին, թե մինչև ամբողջական սահմանազատման գործընթաց չլինի, որևէ քայլ Հայաստանի Հանրապետությունը չպետք է կատարի, մինչև ամբողջական պայմանավորվածություններ չլինեն, Հայաստանի Հանրապետությունը համաձայնություն չպետք է տա։ Հարցնում եք՝ իսկ ի՞նչ է զիջում Ադրբեջանը։ Էս հարցը 30 տարի տվել եք դուք։ Ես նորից պետք է վերադառնամ կարգավորման փաթեթներին՝ փուլային և փաթեթային, նորից պետք է վերադառնամ 1998 թվականին։ Հայաստանի Հանրապետությունում հեղաշրջում տեղի ունեցավ հենց այդ հարցի հիմքի վրա, որովհետև որոշ քաղաքական գործիչներ, այդ թվում` և՛ այս հատվածում, և՛ այն հատվածում նստած կամ նստելու հնարավորություն ունեցող քաղաքական ուժի ներկայացուցիչներ պնդում էին, որ մինչև չլինի ամբողջական պայմանավորվածություն, մինչև չլինի փաթեթային լուծում, Հայաստանի Հանրապետությունը, Լեռնային Ղարաբաղը չպետք է տան համաձայնություն այդ պայմանավորվածություններին։ Ուզեցիք ամեն ինչ և միանգամից, ստացանք ոչինչ և աստիճանաբար։

Հիմա նորից այս սահմանազատման գործընթացի շրջանակներում նույն հարցն ենք քննարկում, նորից ասում եք՝ փուլային լուծումների պետք չէ գնալ, աստիճանական պայմանավորվածությունների պետք չէ գնալ, կարգավորման չպետք է գնալ փոքր-փոքր քայլերով։ Միանգամից եկեք պայմանավորվենք, եթե միանգամից չենք պայմանավորվում, ուրեմն, վերջ, ոչ մի բան էլ պետք չէ անել, պետք է գնանք պատերազմի։ Դա չեք ասում, իհարկե, բայց դա ենթադրվում է, ոզնուն էլ պարզ է, որ փաթեթայինը, հարգելի գործընկերներ, ինչպես 1998-ին էր պատերազմ, այնպես էլ հիմա է պատերազմ, փաթեթային լուծումը պատերազմն է։

Հիմա տիկին Վարդանյանը Կոսովոյի մասին խոսեց, իհարկե, շփոթում էր Կիպրոսի հետ, ուզում եմ բոլորիս մի բան հիշեցնել. այն ժամանակ, երբ Կիպրոսի ճանաչված սահմանները խախտվեցին, և Կիպրոսի տարածքային ամբողջականությունը խախտվեց, և գրեթե կեսն օկուպացվեց, այո, Թուրքիայի կողմից, Կիպրոսում առաջնորդը կղերականության ներկայացուցիչ էր։ Այսքանը։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հաջորդ ելույթում տեղափոխություն կա, ճի՞շտ եմ հասկանում։ Արթուր Հովհաննիսյան, համեցեք։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Բարև ձեզ, ձեզ, սիրելի հայրենակիցներ, հարգելի գործընկերներ, ես անհոգնել պետք է անդրադառնամ ընդդիմության ստերին, կեղծ թեզերին և մանիպուլյացիաներին, և առաջին հերթին մեր հայրենակիցներին ճշմարտությունը տեղ հասցնելու համար, որովհետև հիմա շատ դժվար ժամանակներում ենք ապրում։ Ընդդիմադիր շրջանակներն էլ փորձում են ամեն օր, ամենժամյա ռեժիմով մանիպուլացնել մեր հայրենակիցներին, խաղալով էլի մեր հայրենակիցների հույզերի հետ։ Նորից պետք է վերադառնամ, նրան, թե ինչպե՞ս և ովքե՞ր հանձնեցին Արցախը։ Ընդդիմությունն էլի եկել ու ասում է, որ Լեռնային Ղարաբաղը դուք հանձնեցիք և այլն, և այդպես շարունակ։ Էլի, ախր, 50-60 տարի առաջ տեղի ունեցած իրադարձության մասին չենք խոսում։ Գործընկերներս արդեն նշեցին։ Այն ժամանակ, երբ մենք մեր միջազգային գործընկերների հետ զօրուգիշեր աշխատում էինք դիվանագիտական խողովակներով, որ ապահովենք Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչների և Ադրբեջանի ներկայացուցիչների հանդիպումը միջազգային հովանու ներքո, այս դավաճանների խմբակը, որը հիմա վեղարով առաջնորդի հետևում է թաքնվել, ամեն բան անում էր, որ Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունները, նախ` Լեռնային Ղարաբաղում պալատական հեղաշրջում տեղի ունենար, հետո այդ հեղաշրջման արդյունքում եկած մարդիկ փակեն Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի երկխոսության դուռը, ինչը տեղի ունեցավ։ Տեղի ունեցավ պալատական հեղաշրջում։ Էս որ դաշնակներն ասում են՝ Լեռնային Ղարաբաղի նախագահը դաշնակ չի եղել, հա, օքեյ, դաշնակ չի եղել կուսակցական պատկանելությամբ, բայց էստեղ և Ղարաբաղի դաշնակցական պատգամավորներով, դաշնակներով, այդ մարդուն նշանակեցին Լեռնային Ղարաբաղի նախագահ, որը մի քանի օր հետո լուծարեց Լեռնային Ղարաբաղը, ինչպես արդեն մեկ անգամ նշել եմ, վերջնականապես փակելով Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի համար իրենց հայրենիքում ապրելու հնարավորությունը, որովհետև, այո, եթե Եվլախի փոխարեն Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչները Սոֆիայում սկսեին խոսակցություն, հնարավոր է, որ տեսական փոքրիկ հնարավորություն լիներ, որ մինչև հիմա այդ խոսակցությունը շարունակվեր, ինչ-որ լուծումներ կգտնվեին առանց շրջափակման, և մարդիկ իրենց հողում ապրեին։ Եվ այս դավաճանական խմբակը Լեռնային Ղարաբաղի այդ ժամանակվա իշխանությունների հետ փակեց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի՝ իրենց հողում ապրելու վերջին հնարավորությունը, փակեց միտումնավոր, ամեն բան արեց, որ դա տեղի չունենա։ Ահա, մի հետաքրքիր իրադարձություն, որը հենց հիմա տեղի է ունենում Հայաստանի Հանրապետությունում, քաղաք Երևանում, Լեռնային Ղարաբաղը լուծարած պատգամավորներով և կառավարության անդամներով հանդիպում են այս դավաճանական խմբակի վեղարով առաջնորդի հետ։ Շնորհակալություն, այո, ես էլ եմ ասում` եկել են փորձի փոխանակման համար, ես էլ ասում եմ` էդ ոնց եղավ, որ Սամվել Շահրամանյանին Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի գլխի վրայով ուղղաթիռով բերեցին, տենց անվտանգ դեսանտ իջեցրին Հայաստան։ Ահա, թե ինչու, որ գան այստեղ, փորձի փոխանակում անեն, թե ինչպես լուծարել Հայաստանի Հանրապետությունը։ Գլուխներդ պատին եք տվել, բոլոր հնարավոր պատերին, թե ինչպես լուծարել Հայաստանի Հանրապետությունը, այ քեզ բան, ու դա անել որոշ հոգևորականների դեմքով, հետո գալ այստեղ և մեզ ասել, որ մենք Եկեղեցուն անվանարկում ենք։ Մե՞նք ենք եկեղեցուն անվանարկում, ներողություն, Եկեղեցին էդ մի քանի հոգևորականները չեն, մի պղծեք Եկեղեցին մի քանի հոգևորականներով։ Էդ գնում եք, Եկեղեցու բակը դարձրել եք հանրահավաքի վայր, այ քեզ բան, էստեղ Բաղրամյան պողոտայում էիք պալատկաներ խփել, խորոված-քյաբաբ փարթիներ էիք անում, ասացի՝ Վազգեն Մանուկյանի օղորմաթասով։ Հիմա էլ գնացել եք եկեղեցու բակ, առավոտից երեկո, եկեղեցու բակում հոգևորականի շորերով մարդն առավոտից իրիկուն սուտ է խոսում, հետո հաջորդ օրը, իհարկե, գնում է, ասում է, որ սուտ է խոսել, երևի, մտածում է, որ անցնում է տենց, փչվում է, հա, բայց տենց չէ, էլի, ես հոգևորական չեմ, բայց գիտեմ, որ ձևը տենց չէ, չէ՞, հարգելի գործընկերներ, վսյո, ուրեմն, ճիշտ գիտեմ, լավ է։ Ինչո՞ւ եք գնում, էդ եկեղեցու բակը պղծում։ Հանրապետության հրապարակում չկարողացաք հավաքվել, օպերայում, ոնց-որ թե, չկարողացաք հավաքվել, քիչ էիք, փոքր տեղ եք ման գալիս, որ քանա՞կ երևա, լավ տեղ կա, փոքր հրապարակ կա՝ Գարեգին Նժդեհի հրապարակը, չնայած, ոնց-որ, դուք Շենգավիթում, Երրորդ մասում, այդ կողմերում չեք կարողանում ման գալ։ Դե, Երրորդ մասում ճշմարտության նկատմամբ առանձնահատուկ վերաբերմունք կա, ձեզ այդտեղ դժվար թե թողնեն մտնել, նենց որ էդտեղ էլ չեք կարողանա հանրահավաք անել։ Մնաց եկեղեցու բակը։ Հիմա, ինչո՞ւ եք պղծում եկեղեցին, հարգելի հոգևորականներ, մի քանի հոգի, ինչո՞ւ եք էնպես անում, որ Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդը չուզենա մտնել այդ եկեղեցին։ Ժողովուրդ ջան, Երևանում մարդիկ կան, որոնք քաղաքական հայացքների պատճառով սուրբ Աննա եկեղեցի չեն ուզում գնալ։ Հիմա այս մարդիկ եկել են, մեզ ասում են, որ դուք Եկեղեցին պղծում եք, այ քեզ բան։

Կարճ ասած, շատ կարևոր մի հանգամանք կա այս ամբողջ պատմության մեջ, որ հենց հիմա այդ շարժումը, որի անունը դրել են սրբազան, ես չգիտեմ՝ դրա ինչն է սրբազան, ովքեր են սրբազան, արածներից որն է սրբազան, ես չգիտեմ՝ «սուրբ» բառի հետ ինչ կապ ունեն։ Այս մարդկանց գլխավոր իրադարձությունը պլանն այն է, որ հիմա փորձի փոխանակում են անում Լեռնային Ղարաբաղը լուծարած իշխանությունների հետ դաշնակցական պատգամավորներով, հիշում եք՝ ինչ ելույթներ էին այնտեղից հնչում՝ մենք պիտի ինքնորոշվենք, մենք ոչ մեկի հետ չենք խոսելու։ Ինքնորոշվեցի՞ք, հա՞, տարա՞ք Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ճակատագիրը, ի՞նչ արեցիք, հիմա եկել եք, ի՞նչ երեսով եք, ընդհանրապես, դուք նայում էս էկրաններին, կամերաներին ու խոսում մարդկանց հետ։ Դուք Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի երեսին նայելու բարոյական իրավունք չունեք։ Ես զարմանում եմ, Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը պետք է այս ամեն ինչը տառ առ տառ, դետալ առ դետալ իմանա և վերաբերմունք արտահայտի ձեր նկատմամբ, առաջին հերթին Լեռնային Ղարաբաղը լուծարած իշխանությունների նկատմամբ, այ քեզ բան, մի հատ էլ երես ունեք, գալիս եք էստեղ, համարձակվում եք մեզ մեղադրել ինչ-որ բաների մեջ։

Եվ, վերադառնալով ձեր պայքարներին, էդ վեղարավորների, հա՞, վեղարովների, հա, մի բանով եմ ուզում ավարտել։ Մի հատ մուլտֆիլմ կար, որ շարժումը տեսնում եմ, որ սենց քայլում է քաղաքում, ուզում եմ, ուղղակի, մեր հայրենակիցներին ասել՝ սիրելի հայրենակիցներ, սատանա կա քաղաքում։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հաջորդ ելույթի համար` Վաղարշակ Հակոբյան: Համեցեք։

 Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, շարժումը, որ շրջում է Երևանի փողոցներով, կոչվում է, իրենք անվանում են ստի դեմ, կեղծիքի դեմ, մանիպուլյացիայի դեմ, բայց երբ փոքր-ինչ ուշադիր ես հետևում այդ շարժմանը, հասկանում ես, որ այնտեղ հնչեցվող մտքերն ամբողջությամբ սուտ են, կեղծիք, մանիպուլյացիա, ստորություն: Տարբեր որակումներ կարելի է, իհարկե, տալ, բայց էդ աբսուրդի մասին խոսելիս, էստեղ գործընկերը ներկա է, որը նշեց, որ Արցախի կապիտուլյացիայի պայմանագիրը չեղարկվել է, ասում է՝ Արցախի կապիտուլյացիայի ստորագրումը չեղարկվել է։ 100,000 մարդ լքեց Արցախը, մարդիկ ունեզրկվեցին, տնազրկվեցին, հարյուրավոր տարիներով, հազարավոր տարիներով այդ հողում ապրած մարդկանց կապիտուլացրեցին, հանեցին իրենց բնօրրանից հեղաշրջման արդյունքում, եկել, այս ամբիոնից հայտարարում են, որ կապիտուլյացիոն պայմանագիրը չեղարկված է։

Այս հայտարարությունն անողներն իրականության հետ որևէ կապ չունեն, ես չեմ ուզում այլ բառամթերք օգտագործել, որևէ կապ, որովհետև տրամաբանություն ունեցող մարդը չի կարող այդպիսի հայտարարություն անել, բա, որ չեղարկվել է, այդ 100,000 մարդիկ ինչո՞ւ հետ չեն գնացել։ Հիմա էլ այդ մարդկանց մանիպուլացնում, հանում եք փողոցները, խաբում եք այդ մարդկանց, հանում եք փողոցները 2021 թվականից սկսած։ Այս շարժման հետևում կանգնած են այն մարդիկ, որոնք 1818 թվականի մայիսի թավշյա հեղափոխության հենց հաջորդ օրը պայքարել են Նիկոլ Փաշինյանի դեմ, «Քաղաքացիական պայմանագրի» դեմ, մեր իշխանության դեմ։ Որևէ այլ դերակատար չկա այնտեղ, մի հատ ահասարսուռ վերնագիր կարդացել էինք, որ Վազգեն Մանուկյանը Կիրանցում էր, մի հատ էլ ահասարսուռ վերնագիր կարդացինք մի քանի օր առաջ. «Սրբազանը հանդիպել է Վազգեն Մանուկյանի հետ»։ Հանդիպում եք, որ ի՞նչ անեք, ինչո՞ւ եք մեր քաղաքացիներին հուսահատեցնում ամենավատ ձևով։

Ախրաննիկներից եք խոսում։ Պապլավոկի զուգարանում մարդուն սպանած քաղաքական ուժի ներկայացուցիչներն ախրաննիկներով շրջելուց են խոսում: Գործակալական ցանցերից եք խոսում։ Մի հատ ձեր կողքերը նայեք, թե ձեր գործընկերների և այլ երկրի ներկայացուցիչների հայտարարություններն ինչ արագությամբ են իրար հաջորդում, նույնաբովանդակ հայտարարություններն ինչ արագությամբ են միմյանց փոխլրացնում, լրացնում, զարգացնում, և տեսեք, թե այդ հայտարարությունների քանի տոկոսն է պետականության դեմ։

Տիկին Խամոյան, ես չեմ կարծում, որ, լինելով «Հայաստան» դաշինքի անդամ, «Սորոսի հիմնադրամ»-ի մասին դուք, ընդհանրապես, բան կարող եք խոսել։ Տասնյակ փաստեր մենք կարող ենք ներկայացնել, հիմա չեմ ուզում անուններով խոսել, այստեղ արդեն հնչեց, դուք, չեմ ասում՝ անձամբ դուք, ձեր քաղաքական ուժի ներկայացուցիչներն են ֆինանսավորվել «Սորոսի հիմնադրամ»-ից։ Ձեր հետ փոխկապակցված հեռուստաընկերություններն են ֆինանսավորվել «Սորոսի հիմնադրամ»-ից։

Ես ուղիղ հայտարարում եմ, որ այս շարժման հետևում կանգնած են այն մարդիկ, որոնք 2018 թվականի հեղափոխությունից հետո եղել են ընդդիմություն, եղել են ռևանշիստներ, եղել են կոռուպցիոներ, թալանչիներ, ընդ որում՝ դուք բացառիկ ունակություն ունեիք, երբևէ ոչ մեկի մտքով չէր կարող անցնել, որ կարող է քաղաքական ուժ լինել, որը Եկեղեցուն կհանի իր սեփական ժողովրդի դեմ, որը Եկեղեցու ներկայացուցիչների հետևում թաքնվելով՝ կստիպի, որ Եկեղեցու ներկայացուցիչները հայտարարություն անեն, որը ոչ միանշանակ կընդունվի ժողովրդի կողմից։ Միայն դուք կարող էիք այնպես անել, որ պատարագին մասնակցող քաղաքացուն դուրս հրավիրեին եկեղեցուց։ Միայն դուք կարող էիք այնպես անել, որ որակումներ հնչեին եկեղեցականների մասին, և, հակառակը, եկեղեցականները որակումներ տային սեփական հոտի ներկայացուցիչների մասին։ Դուք՝ անհավատներդ, միայն դուք կարող էիք դա անել։ Անհավատներով լծվել եք եկեղեցու պաշտպանությանը, այս ամեն ինչը սին է, մտացածին և որևէ հիմնավորում չունի։ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն հերթական անգամ տանում եք բախտախնդրության, մենք դա ձեզ թույլ չենք տա, ժողովուրդը դա ձեզ թույլ չի տա։ Եվ, գիտե՞ք, էմոցիոնալ տեքստեր եք ասում անընդհատ։

Պարոն Դանիելյանը գնաց, իմ կարծիքով, նա այսօր պետք է մնար և լսեր ելույթները, մանավանդ որ տենց ամպագոռգոռ ելույթ ունեցավ, ուղղակի, հեռացավ, գնաց։ Հիմա այստեղ գործընկերները նշեցին, որ սուտ է հնչել՝ Եկեղեցու հետ կապված։ Հիմա ես հարց ունեմ. ինչո՞ւ եք ստում, ինչո՞ւ եք ամենաբարձր մակարդակով ստում, ի՞նչ է, ձեզ թվում է, որ մեր քաղաքացիներն աչքեր չունե՞ն, ականջներ չունե՞ն, չե՞ն տեսնում, թե ինչ տարածք է մնում Հայաստանի Հանրապետության սուվերեն տարածքում, ինչը չի մնում։ Բա, որ տենց լավ ցիտում եք, խոշորացված համայնքի ղեկավարը մի քանի օր առաջ ինտերվյու էր տվել և պարզաբանել էր, տարածքների մասին էր խոսել։ Բա, ինչո՞ւ այդ մեջբերումները չեք անում, ձեռք չի տալի՞ս ձեզ, որովհետև ձեր նպատակը մանիպուլյացիան է, կեղծիքը։

Շատ ցավում եմ, որ այսօր մենք քաղաքական առումով դիսկուրս ենք ունենում եկեղեցական սպասավորների հետ։ Սա բացառիկ բան է, որը դուք փորձում եք ամեն կերպ վերածել անջրպետի, անջրպետի Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդների և որոշ եկեղեցական սպասավորների միջև, այսպիսի բան միայն կարող էր ալբանացին նախաձեռնել, որն իրեն ալբանացի է հորջորջել և Հայաստանի Հանրապետության հետ որևէ կապ չունի, և այսպիսի բան կարող էր անել միայն անհավատը։ Շնորհակալություն ուշադրության համար։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արտահերթ ելույթով հանդես կգամ ես։

Հիմա ուզում եմ հասկանալ, թե մենք ինչո՞ւ ենք շարունակում նույն բաներն անընդհատ կրկնել մարդկանց, որոնք այդ բանը կա՛մ չեն հասկանում կա՛մ չեն ուզում հասկանան, մանիպուլացնում են։ Ինչքան նույն բանն ասենք պարոն Մինասյանին, պարոն Խաչատրյանին, նոր էլի պատգամավորներ էին ելույթ ունենում։ Անընդհատ նույն բանն ասում ենք, նույն բանը, իրենք գալիս են, պտտացնում են, նույն բանը կրկնում են։ Այդ մարդիկ մեղք են, որ մեզ հեռուստացույցով նայում են, արդեն գժվել են մեր ձեռքը, որովհետև մենք մեր նույն բանն ենք ասում, իրենք իրենց նույն բանն են ասում։ Այս մարդկանց մեջ կա երկու տեսակի մարդ, մեկն այն մարդիկ են, որոնք ոչ ուղղակի ձևով, բայց գործակալական ցանց են ներկայացնում, ուղղակի ձևով չէ, նենց չէ, որ զանգում, ասում են՝ դու էսօր էս բանը պիտի ասես, այդ ամեն ինչը շատ նուրբ է, գործակալական այդ բանը շատ մեծ գրքերից բոլորս գիտենք, տենց ձևեր ունեն, մի մասը դա է, մի մասը, այսպես ասած, մոլորյալներն են, որոնք, իրոք, հավատում են, որ էս վատ «ՔՊ»-ականները եկել են, հիմա գնացել են, սենց հանձում են ամեն ինչ, ինչ կա։ Այն, ինչ իրենք ասում են այդ մարդկանց, այդ բանին հավատում են։ Հիմա այդ մարդկանց հետ աշխատելը մեր համար ընդունելի է, միգուցե փորձենք բացատրել, բայց այն մյուս մասսան ունի մի նպատակ՝ Հայաստանի Հանրապետությունը որպես անկախ միավոր պիտի գոյություն չունենա, իսկ գիտեք, թե պատահակա՞ն է Եկեղեցուն ներքաշել այս ամեն ինչի մեջ։ Դուք ո՞նց եք պատկերացնում, եթե Հայաստանի Հանրապետությունն ուժեղ, կայացած, անկախ պետություն է, ի՞նչ է լինում, օրինակ` այն համայնքների հետ, որոնք Եկեղեցին արտերկրում կարգավորում է, այդ համայնքների վրա ազդեցությունը, այդ օգնությունները, փողը, այդ ամեն ինչը, այդ ազդեցությունը, բա ի՞նչ է լինում դրա հետ. ոչ մի բան, վերանում են, իրենք իրենց լիազորությունը, իրենց հնարավորությունները կորցնում են։ Դրա համար էլ հիմա զանգը կանչում է, ասում է՝ վերանում ենք որպես կառույց, սա է ամբողջ խնդիրը, և իրական նպատակը, յուրաքանչյուր դեպքում, երբ Հայաստանի Հանրապետությունը ոտքի է կանգնում, և պետություն՝ որպես այդպիսին, պիտի հստակ ձևակերպվի, վերցնել և տալ, հանձնել, օրինակ` Ռուսաստանի Դաշնությանը։ Սա է, այս մարդկանց նպատակը, ինչո՞ւ եք դրել, բան անում։ Գալիս է Գառնիկ Դանիելյանը, որի անկեղծությանը, ի դեպ, ես հավատում եմ, գալիս, ասում է` դպրոցը տվեցին, եկեղեցին տվեցին, 50 հատ տունը տվեցին, էս տվեցին, էն տվեցին, որ ձեռքը բռնած՝ գնաս, ասես՝ եղբայր, հլը մի հատ ցույց տուր, էդ ո՞նց, այսինքն` ինչ կատարվում է, ուղիղ եթերով տեղի է ունենում։ Ճիշտ եմ ասում, չէ՞։

Տիկին Վարդանյանը, որ ելույթ էր ունենում, ասում է՝ էս հետևում նստած, աթոռը զբաղեցնող անձը թիկնապահներով է։ Լո՞ւրջ ես ասում, որևիցե երկրի Ազգային ժողովի նախագահ կա՞, որը պետական պաշտպանության ենթակա չի՞, հա՞, լո՞ւրջ, կամ, ձեզ թվում է, թե դա իմ ընտրությո՞ւնն է, ես երևանցի տղա եմ, ես միշտ Երևանի կենտրոնով քայլել եմ ու միշտ էլ քայլելու եմ, բայց դուք իմ գործընկերոջ, իմ ընկերոջ նկատմամբ ականատես եղաք, որ մարդուն սպանում էին, այնքան հարձակվեցին վրան, այնքան հարվածեցին, մինչև մտածեցին` մահացած է, նոր էդ մարդուն հանգիստ թողեցին, մտան էս սենյակ։ Այսինքն` ձեր նպատակը ո՞րն է, որ պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաները չունենա՞ն։ Սկսենք Ռոբերտ Քոչարյանից, իրենից, որպես երկրի նախկին ղեկավար, վերցնենք էն պաշտպանությունը, որն ինքն օրենքով ունի, ինչո՞ւ է թիկնապահով է ման գալիս, եթե, իհարկե, կարողանում է Երևանում ման գալ, կամ իր որդին ինչո՞ւ է իր շուրջը թիկնապահներ ման տալիս կամ որպես օգնական գրանցում։ Դա իմ ընտրությունը չէ, նենց չէ, որ իմ ուշքը գնում է, որ կողքիս միշտ երեք հոգի կան, ես ինչ հեռախոսով խոսում եմ կամ ուր գնում եմ, այդ երեք հոգին հետս գալիս են։ Դա ընտրության հարց չէ, ես դրա կարիքը չունեմ, բայց, ասենք՝ ո՛չ իմ երեխաները, ո՛չ իմ կինը, ո՛չ վարչապետի երեխաները … Ազատ շրջում են: Դա ինչ օրինակ է, որ բերում եք էստեղ, մանիպուլացնում եք՝ հետևը նստած … Ես ընտրված եմ` ի տարբերություն ձեր ղեկավարի, որը երբևիցե Հայաստանի Հանրապետությունում չի ընտրվել, նենց որ, բան արեք, խոսելիս միշտ իմացեք, որ դրա հակառակ կողմը կա։

Ի՞նչ է տեղի ունենում. տեղի է ունենում հետևյալը. կրկին անգամ փորձ արվեց մարդկանց հույզերի վրա խաղալով՝ շարժում գեներացնել, փորձը չհաջողվեց, և հիմա, այսպես ասած, ելքի ստրատեգիա է ընտրվում, թե ոնց պետք է … Դե, պետք է, չէ՞, իրավիճակից դուրս գան ինչ-որ ձևով։ Ես շատ ցավում եմ, որ Եկեղեցին ներքաշվեց էս ամեն ինչի մեջ։ Ես կարծում եմ, որ նաև եկել է ժամանակը, որ մենք քննարկենք, հասկանանք, թե այն հարկային պարտավորությունները, որոնք բոլորի համար Հայաստանի Հանրապետությունում առկա են, Եկեղեցու հանդեպ ինչու չեն կիրառվում։ Ես կարծում եմ, որ մենք էդ հարցը պիտի մոտ ժամանակներս քննարկենք, որովհետև հերիք եղավ, էլի, մեր էմոցիաների, մեր պատմության, մեր արդեն իսկ քաղաքական դաշտում գործ անելու համար գնալ, աշխարհասփյուռ հայությունից փող հավաքել, հարստանալ, մոմ ծախել, կոկա-կոլա ծախել, գինի ծախել, գինու ռեստորաններ ունենալ ու չվճարել։ Ես ուզում եմ հասկանալ` ինչո՞ւ պիտի իրենք հարկ չվճարեն, և, ընդհանուր առմամբ, օրենսդրական առումով մենք պետք է մի հատ վերանայենք, հասկանանք, թե ինչով է, օրինակ՝ եկեղեցականը, որի թաթիկը համբուրում են, օրենքից ավելի բարձր հասարակ գործարարից, որը հարկ է վճարում, որը բանակի համար փամփուշտ է գնում, ինձ համար գործարարները, մեծ հարկատուներն ամենակարևոր մարդիկ են։ Իրենք ֆինանսավորում են Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը։ Հիմա էդ մարդիկ պիտի հարկ վճարեն, իրենք պիտի հարկ չվճարե՞ն։

Երևանի կենտրոնում նստավայր ունի կաթողիկոսը, կա Սուրբ Աննա եկեղեցի, որտեղ միտինգներ են անցկացնում։ Այ քեզ բան։ Էս սեփական միտինգի գրասենյա՞կ է, ուզում եմ հասկանալ, այդ ո՞վ է ձեզ թույլ տվել՝ մտնել իմ Հայ առաքելական եկեղեցու շինություն և միտինգներ կազմակերպել։ Այդտեղ միտինգ կազմակերպելու տեղ չէ, այդտեղ Աստծո հետ հաղորդակցվելու տեղ է, դուք Աստված չեք ու Աստծուց շատ հեռու եք։

Իսկ ինչ վերաբերում է Դաշնակցությանը, ես նախանձով եմ վերաբերվում Դաշնակցությանը, ես կուզենայի կարողանալ այդ աստիճան, չեմ ուզում վատ բառ օգտագործել, բայց ձև անել, որ, ընդհանրապես, որևիցե բանի հետ կապ չունեմ, ինչ արել են, արել են, ու գալ, տենց խոսել։ Ես զարմանում եմ։ Մեկ-մեկ տպավորություն է, որ իրենք մոռանում են, թե ով են, ում հետ են գործակցել, ինչու են այստեղ եկել, ու մարդկանց էլ … Իրենց թվում է, թե մարդիկ մոռացել են։ Ինչո՞ւ չեք կարողանում մարդ հավաքել, գիտե՞ք, որովհետև քաղաքական առաջարկ չունեք: Իրենք գալիս, ասում են, որ էսինչը սխալ է, բայց քաղաքացուն առաջարկ չեն ներկայացնում, ասում են` էս սխալ է, որովհետև սենց, սենց, և մենք առաջարկում ենք սա։ Չկա առաջարկ, որովհետև իրականությունը միակն է` Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունն անում է ամեն ինչ, որ Հայաստանն ունենա հստակ սահման։ Երբ որ այստեղից ասվում է` իսկ ի՞նչ ենք ստանում մենք հակառակը, ժողովուրդ, հարգելի ընկերներ, ստանում ենք սահման, ո՞վ է հարձակվելու այդ սահմանի վրա, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած սահմանի վրա ո՞վ է հարձակվելու, իքս երկի՞րը, ոչ, հարձակվելու է Ադրբեջանը, եթե դու ունենաս վեճ։ Մենք ստանում ենք համաձայնեցված սահման։ Այդ լուսանկարը, որը վարչապետը տեղադրել էր, առաջին սյունը, պատմական լուսանկար է, դա մեր պատմության համար ամենակարևոր լուսանկարներից մեկն է։ Ես շատ մեծ ցանկություն ունեմ և ամեն ինչ անելու եմ, որ մենք էդ սահմանը Վրաստանից մինչև Պարսկաստան ամբողջությամբ ունենանք։ Եվ կարծում եմ` իմ գործընկերներն այդ հարցում նույնպես կսատարեն։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Մինչև ընդմիջում մենք 6 րոպե ունենք, տիկին Մինասյան, 6 րոպեից ավելի՞ է ձեր ելույթը: Դե, համեցեք, փորձեք … Ուրեմն, ընդմիջման գնանք, արդեն կթողնենք վաղվան։ Շնորհակալություն։

    ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 124-րդ հոդվածի համաձայն յուրաքանչյուր հերթական նիստերի երեքշաբթի օրվա վերջին հիմնական նիստում պատգամավորները կարող են հանդես գալ մինչև 3-ական րոպե հայտարարությամբ։ Հերթագրված, սակայն դահլիճից բացակայող պատգամավորը զրկվում է տվյալ նիստում հայտարարությամբ հանդես գալու իրավունքից։ Նիստն ավարտվում է հերթագրված վերջին պատգամավորի հայտարարությունից հետո։ Պատգամավորները հայտարարությամբ հանդես են գալիս ըստ հերթագրման հաջորդականության։ Խնդրում եմ նախապատրաստվել հերթագրման։ Չեմ ավելացնելու հետո, հիմա ով հերթագրվեց` հերթագրվեց, հարգելի գործընկերներ։ Հերթագրում։ Տիգրան Աբրահամյան։ Եթե պատգամավորը չի հերթագրվել, ավելացրեք։ Տեղում բարձրացրեցի։

 Տ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարգելի հայրենակիցներ, Ադրբեջանի քաղաքականությունը, այսպես կոչված, սահմանային ճշգրտումների շուրջ իր մեջ բավականին վտանգավոր նպատակներ է պարունակում։ Ճիշտ է, հայաստանյան իշխանությունը պնդում և փորձում է հասարակության մոտ տպավորություն ստեղծել, թե իրենք խաղաղություն և անվտանգություն են բերելու, բայց իրականում այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում մեր սահմաններում, այս պահին՝ Տավուշի հատվածում, քաղաքական և անվտանգային դետոնացիայի է հանգեցնելու։ Իշխանության խոստումները խաղաղություն բերելու առումով մեր հասարակության համար վաղուց վերածվել են բլեֆի հենց միայն այն պատճառով, որ բոլորի աչքի առաջ է այս իշխանության գործունեությունը, որը մարդկանց բացառապես ցավ, տառապանք, անորոշություն և կորուստներ է բերել։ Ի դեպ, պատահական չէ, որ Ադրբեջանի թելադրանքով, այսպես կոչված, սահմանային ճշգրտումները հենց Տավուշի վերոնշյալ հատվածներից են սկսվել։ Ադրբեջանը փորձում է օգտվել հայաստանյան իշխանության բացառիկ խոնարհումից և արագ մխրճվել բոլոր այն հատվածներում, որոնք նրան մարտավարական և ռազմավարական առավելություն կապահովեն, իսկ Հայաստանին՝ քաղաքական հպատակություն։ Ընդ որում՝ այն, ինչ այսօր արվում է, այսպես կոչված, դելիմիտացիայի, դեմարկացիայի անվան տակ 2020-2023 թթ. Ադրբեջանն արեց ուժի կիրառման միջոցով։ Սյունիքի, Վայոց ձորի, Գեղարքունիքի ուղղությամբ ադրբեջանական մխրճումներն ավարտելուց հետո թիրախ է ընտրվել Տավուշը, հետագայում անցում է կատարվելու Նախիջևանի ուղղությամբ։ Նպատակը Հայաստանի շուրջ օղակը սեղմելն է, որի պարագայում Ադրբեջանը կստանա քաղաքական երաշխիք, որ այսուհետև Հայաստանի ցանկացած իշխանություն ցանկացած հարցի բանակցման ժամանակ այլ ելք չի ունենա, քան կատարել ադրբեջանական կամքը։ Իրադրության լրջությունն առաջին հերթին նրանում է, որ իշխանությունը ոչ միայն միջնաժամկետ և երկարաժամկետ կտրվածքով խաղաղություն չի բերելու, այլ իրենից հետո հավերժ կռացածի կարգավիճակ է ապահովելու հաջորդ բոլոր կառավարությունների համար։ Այս ամբիոնից այսօր իշխանությունը պնդում հնչեցրեց, թե մենք գիտենք, թե ինչպես Հայաստանի անվտանգությունը պաշտպանել։ Ոչ, չգիտեք, ինքնախաբեությամբ մի զբաղվեք, առավել ևս մարդկանց մի մոլորեցրեք։ Կամ, ասում եք` մենք շատ լավ գիտենք, թե ինչ ենք անում։ Սա էլ հիշեցնում է ձեր քաղաքական առաջնորդի հայտնի խոսքն Արցախի հարցով բանակցությունների վերաբերյալ, երբ ասում էր` ինչ պետք է, այն էլ բանակցում ենք։ Թե ինչ եղավ հետո և ինչ դաժան իրականության հետ առերեսվեց մեր ժողովուրդը՝ բոլորը գիտեն։ Այնպես որ, մեր քաղաքացիներին երկրորդ անգամ դժոխքի միջով չանցկացնեք։ Որքան շուտ կանգ առնեք, հեռանաք ու առերեսվեք իրականությանը, այնքան լավ և՛ մեր երկրի, և՛ մեր ժողովրդի, և՛, ի դեպ, ձեզ համար։

  Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արծվիկ Մինասյան։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, Հայաստանի Կառավարությունը հերթական նախաձեռնությունն է բերել խորհրդարան, որը ոչ միայն ապիկար է իր էությամբ, այլև ուղղակի հարված է մասսայաբար խախտվող իրավունքների պաշտպանության համակարգին։ Հարցն այն է, որ ներկայացվել է մի նախաձեռնություն, ըստ որի՝ փաստաբանների այսօրվա գործող շրջանառության 5 տոկոսանոց հարկվող համակարգը փոխարինվում է ավելացված արժեքի հարկի 20 տոկոս և շահութահարկի 18 տոկոս հարկման համակարգով` առանց հաշվի առնելու երկու կարևոր հանգամանք։ Առաջինն այն է, որ փաստաբանությունը նաև իրավապաշտպան գործունություն է, և բազմաթիվ քաղաքացիներ, կազմակերպություններ օգտվում են իրավաբանական այս ծառայությունից նույնիսկ անվճար հիմունքներով, ինչն էականորեն, փաստորեն, սահմանափակվում է այս նախաձեռնությամբ և ստիպված են լինելու փաստաբանները, փաստորեն, անվճար ծառայություն մատուցելու դիմաց վճարել լրացուցիչ գումարներ, որն անտրամաբանական է։

Եվ երկրորդ կարևոր հանգամանքը. փորձ է արվել՝ փաստաբանությունը նույնականացնելու առևտրային գործունեության հետ և ստանդարտ հարկման համակարգ է առաջարկվում։ Այս նախաձեռնությանը դեմ են արտահայտվել ինչպես Փաստաբանների պալատը, այնպես էլ բազմաթիվ իրավապաշտպան կազմակերպություններ և իրենց որոշումով, իրենց մոտեցումներով փաստարկում են, որ նման վարքագիծը բերելու է Հայաստանի Հանրապետությունում խախտված իրավունքների անպաշտպանությանը, ինչպես նաև մի շարք դեպքերում, պարզապես, մարդիկ, որոնք վճարունակ չեն լինելու իրենց իրավունքները պաշտպանելու հարցում, հայտնվելու են իրավական կամայականությունների տիրույթում։ Փաստաբանները նաև այսօր մեկօրյա գործադուլ են հայտարարել` նկատի առնելով նաև այս հանգամանքը և դիմելով փաստաբաններին, իրավապաշտպան մյուս կառույցներին: Մեր աջակցությունը հայտնելով, մեր համակարծիքությունը հայտնելով իրենց առարկություններին, պահանջում ենք, որպեսզի, այնուամենայնիվ, խորհրդարանը, խորհրդարանի մեծամասնությունը գիտակցի այս ոլորտի կարևորությունը և թույլ չտա, որպեսզի հանուն պետական բյուջեն այդ հատվածով լցնելու նպատակի ոտնահարվի Սահմանադրությամբ երաշխավորված՝ քաղաքացիների հիմնական իրավունքների պաշտպանության գործառույթը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Պրն Մինասյան, շնորհակալություն։ Ես համաձայն եմ, որ հարցը շատ կարևոր է և ձեզ կխնդրեմ, կառաջարկեմ վաղը հարց ու պատասխանի ժամանակ այս հարցի շուրջ հարց և քննարկում բարձրացնել, որովհետև ձեր ասած ... Կարծում եմ՝ ձեր խմբակցության որևէ անդամ կկարողանա դա անել։ Կարծում եմ՝ կարևոր հարց եք բարձրացնում։ Հաջորդը ելույթ կունենա Լիլիթ Գալստյանը: Համեցեք։

 Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, երկար մտածում էի, թե ինչ ասել այս երեք րոպեի ընթացքում, որ չի ասվել անցնող երեք և ավելի տարիներին։ Ի՞նչ ասել, որ համարժեք լինի մեր տասնյակ հազարավոր այն հայրենակիցների ընդվզմանը, որոնք իբրև հայ մարդ սրբազան շարժման հաղթանակի մեջ են տեսնում իրենց լինելիությունն ու Հայաստանի պետականության փրկությունը։ Ի՞նչ ասել, որ համարժեք լինի կիրանցի այն կնոջ արցունքներին, որի ոչ միայն պապենական տունը, այլև արցախյան ազատամարտում զոհված երկու որդիների գերեզմաններն են մնում թշնամուն նվիրվող հողում։ Ի՞նչ ասել, որ համարժեք լինի Գեղարքունիքի, Վայքի և Սյունիքի հազարավոր բնակիչների՝ Կիրանցի աղետալի ճակատագրին չարժանանալու սպասմանը։ Ի՞նչ ասել մի դահլիճում, ուր «թուրք» ածականն ընդունելի է, իսկ «դավաճան»-ը` մարսված։ Ի՞նչ ասել, որ համարժեք լինի Ոստիկանության այն ոհմակաենիչերական վարքագծին, որը դարձել է քաղաքական մեծամասնության միակ և նողկալի հենարանը։ Դուք, իհարկե, չեք գիտակցում, որ հանուն թշնամու, հանուն սեփական անփառունակ իշխանության, ոստիկանական մահակի ու սապոգի տակ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն և պետությունն ենք նվաստացնում։ Դուք նաև ոստիկանին եք ոչնչացնում` նրան դարձնելով համազգային ատելության թիրախ։ «Լափաման» կոդային բառն էլ չի աշխատում, այսօր նոր ձևակերպում շրջանառեցիք՝ նախկիններին գուցե նաև ինձ մեղադրելով քաղաքական գողապետության մեջ` ձեզ վերապահելով ժողովրդավարությունն ու ժողովրդի անունից խոսելու հավատամքը։ Այս պատերից ու սեփական ապահովության գոտուց դուրս եկեք, բացեք ձեր աչքերը, տեսեք և լսեք, թե մարդիկ ինչ են մտածում ձեր մասին կամ ինչ են արձանագրում միջազգային կազմակերպությունները։ Հայաստանն Արևմտյան Ադրբեջան համարող ցեղասպանի հետ գործակցող, հակաիրավական գործընթացներով Հայաստանի Հանրապետության իրավազորության տարածքները թշնամուն հանձնող, սահմանադրական կարգ տապալող, Հայաստանի ինքնիշխանությունը կասկածի տակ դրած քաղաքական ուժը դեռ շարունակում է նախկիններին մեղադրել։ Այո, անցյալում եղել են սխալներ, որոնց համար պետք է պատասխան տալ։ Միշտ եմ դա ասում, բայց այդ սխալները հայրենիք, պետականություն, ցեղասպանություն չեն արժեցել, ոչ մի իշխանություն այդքան կորստաբեր չի եղել և հարցականի տակ չի դրել պետության ապագան, ինչպես դուք` իշխող ուժը։ Իհարկե, ստի և մանիպուլյացիայի մեջ դուք անգերազանցելի եք։ Այսօր Ազգային ժողովի փոխխոսնակի շուրթերից հերթական մերկապարանոց սուտը հնչեց։ Սա էական էլ չէ, չեմ էլ անդրադառնա։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ո՞ր փոխխոսնակի, դա էլ ասեք, տիկին Գալստյան։

 Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Արշակյանի։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հա, լավ, այդ դեպքում։ (Ծիծաղ դահլիճում:)

Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Վերականգնեք րոպեներս։ Ուրեմն, այսօր Ազգային ժողովի փոխխոսնակ Արշակյանի շուրթերից հերթական մերկապարանոց սուտը հնչեց։ Սա արդեն էական էլ չէ։ Կարող եք դիմել հին հունական սոֆիզմին կամ Եվբուլիդեսի եղջերավոր սոփեստությանը, բայց հենց ձեր քաղաքական ուժի ճակատից երբեք չի ջնջվելու Արցախն Ադրբեջանի մաս ճանաչելը, կրկնապատկված Եռաբլուրը, Արցախի անվտանգային երաշխավորի սահմանադրական պարտականության ուրացումը և, իհարկե, գալու է պատասխան տալու ժամանակը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Էդուարդ Աղաջանյան, համեցեք։

 Է.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, ցավոք պետք է արձանագրել, որ Հայաստանի Հանրապետությունում քաղաքական միտքն ապրում է ճգնաժամ, և, իմ գնահատմամբ՝ այս գործընթացն սկիզբ է առել 2021 թվականին, արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններից հետո։ Ինչո՞ւ հենց այդ պահից. քանի որ, ըստ էության, բոլոր այն թեզերը, որոնցով քաղաքական ուժերը մտան նախընտրական քարոզարշավ և որի հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները բաց, արդար և թափանցիկ ընտրությունների միջոցով ձևավորեցին լեգիտիմ իշխանություն, ահա այդ նույն թեզերը, այս կամ այն կերպ, արդեն երրորդ տարին շարունակ շրջանառվում են այս ամբիոնում։ Իշխանությունը, իհարկե, որոշ չափով կրում է քաղաքական մտքի այս դեգրադացման պատասխանատվությունը, բայց այդ դերում մենք՝ որպես իշխանություն, հայտնվել ենք մեկ պատճառով, այն է` մեզ չի հաջողվել ընդդիմությանը բերել քաղաքակիրթ, բովանդակային և կառուցողական դաշտ, չնայած, որ, միանշանակ, մշտապես այդ ուղղությամբ ջանք չենք խնայել։ Առհասարակ, իմ սուբյեկտիվ կարծիքով՝ ժողովրդական հասարակություններում քաղաքական մտքի թե՛ գեներացման, թե՛ դեգրադացման համար մեկ պատասխանատուն օրվա ընդդիմությունն է, քանի որ ընդդիմության որակից է կախված իշխանության գործունեության նկատմամբ վերահսկողության արդյունավետությունը, և իշխանության վարած քաղաքականության նկատմամբ ընդդիմության քննադատության որակից և լրջությունից է կախված դրանց նկատմամբ իշխանությունների արձագանքի որակն ու լրջությունը։ Ցավոք, ինչպես արդեն նշեցի, օրվա ընդդիմության քաղաքական մտքի ապիկարության պայմաններում մեր հասարակությունն ստիպված է երեք տարի շարունակ լսել ընդդիմության՝ փչացած սկավառակի նման կրկնվող նույն քննադատությունը և, տրամաբանորեն, իշխանության կողմից՝ նույն արձագանքը, քանի որ տրամաբանական է, որ անվերջ կրկնվող անհեթեթ մտքերն անարձագանք թողնելը հղի է որոշ վտանգներով, այդ թվում` այնպիսի տպավորության տեսքով, որ եթե չենք արձագանքում, ուրեմն, համաձայնվում ենք դրանց հետ։ Ըստ այդմ, ցավալիորեն, մենք՝ որպես իշխանություն, կամա թե ակամա, դառնում ենք այս ցածրորակ շոուի մասնակից։ Ի դեպ, քաղաքական և վերլուծական շրջանակներում կա տարածված կարծիք առ այն, թե ինչու է ընդդիմության շարժումը տեղից դեռ չշարժված՝ հաջորդ իսկ օրը մարում և. ըստ այդ կարծիքի՝ գլխավոր պատճառը քաղաքական տեքստի բացակայությունն է։ Ընդհանուր առմամբ, կիսելով այս տեսակետը, այնուամենայնիվ, կուզեի դրան ավելացնել մի շատ ավելի կարևոր հանգամանք, այն է` քաղաքական կոնտեքստը, որովհետև եկեք համաձայնենք, որ նույնիսկ եթե նորընծա քաղաքական գործիք Վազգեն Գալստանյանի շուրթերից հնչի ամենաարդի, ամենաարդար, ամենանորարար, ամենադիպուկ, ամենասուր և ամենահոգևոր քաղաքական տեքստը, ժողովրդի ընկալման մեջ այն, միևնույնն է գրոշի արժեք չի ունենա, որովհետև այդ փառահեղ տեքստի հիմքում թիկունքում մեծ ականջներով տեսանելի է այս շարժման քաղաքական կոնտեքստը Ռոբերտ Քոչարյանի, Սերժ Սարգսյանի, տարատեսակ ռուսական մեդիա պրոպագանդիստների և, վերջ ի վերջո, Աստծո սպասավորի հագուստի քողի ներքո իրենց Եկեղեցու հետ նույնականացնող երեսպաշտ սուբյեկտների տեսքով։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արմենուհի Կյուրեղյան։

 Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, մեծամասնությունն այնքան է վախեցած իր իշխանությունը կորցնելուց, այնքան է վախեցած ադրբեջանցիներին բարկացնելուց, այնքան է պատրաստակամ Ալիևի հրամանները կատարել, որ 8 պատգամավորի մուտքը Կիրանց արգելելու համար այնտեղ էր հասցրել հարյուրավոր սև ու կարմիր բերետների։ Ասեմ, որ մինչև մեր Կիրանց հասնելը Դիլիջանի ոլորաններում հանդիպեցինք պադավատապետության դեմ պայքարողին ուղեկցող պետական համարանիշներով մի մեծ շքախմբի։ Իսկ թե ինչ էր անում նա այնտեղ՝ օդում տարբեր լուրեր են կախված։ Եթե վախի դրսևորում չէ, ապա ի՞նչ է, երբ գունավոր բերետներին հրամայում են անել ամեն ինչ, որ որևէ պատգամավոր չմտնի Կիրանց, որովհետև Ալիևը նման պահանջ է դրել, որ հանկարծ որևէ պատգամավոր չհանդիպի Կիրանցի բնակիչներին, չխոսի նրանց հետ, չտեսնի իրավիճակը։ Երբ մեզ՝ մի քանի պատգամավորիս հաջողվեց սարերով ու ձորերով, պարտիզանի նման շրջանցելով բերետավորներին, հասնել Կիրանց, գիտե՞ք, թե ինչ արեցին։ Պատգամավորների մյուս խմբի ճանապարհը փակելու համար անօդաչու բարձրացրին, ճշտեցին դաշտում նրանց տեղն ու բերետներով նորից փակեցին ճանապարհը։ Սա չե՞ք դուք, սա չէ՞ ձեր տեսակը։ Ես եղել եմ Կիրանցում, տեսել եմ իմ աչքով, թե որն եք համարում այն գիծը, որը պետք է սահմանապահով դառնա կիրանցեցու անվտանգային գոտին։ Դպրոցը և սահմանագիծն իրարից հեռու են այնքան, որքան այս ամբիոնը՝ այ էն վերջին աթոռից։ Կիրանցին ունի 63 աշակերտ, ասում եք՝ ծառ տնկեք, անվտանգ կլինի, կարող եք նաև պատ շարել։ Սա է ձեր խոստացած անվտանգությունը, և դուք ձեզ համարում եք հարց լուծող իշխանություն։ Հիմա դուք երեք տուն, ավտոտնակ, գյուղի խմելու ջրի պոմպակայանը, Հայաստան-Վրաստան ճանապարհը երկու տեղ կտրում, տալիս եք Ադրբեջանին և ասում եք, թե անվտանգություն եք ապահովում։ Սա՞ է ձեր հայրենասիրությունը։ Պրն Թունյանն ասում է, թե, իր կարծիքով, հայրենասիրությունը հայրենիքը մաքուր պահելն է։ Պրն Թունյան, հայրենիքը մաքուր պահելուց առաջ նախ՝ հայրենիք պետք է պահել։ Տիկին Խանումը, պրն Մհերն իրենց տունը, հողամասը, բակը մաքուր են պահում, բայց դուք որոշեցիք, որ դա իրենց տունը չէ, որ իրենց ունեցած սեփականության վկայականը սխալմունք է։ Ո՞վ է ձեզ նման լիազորություն տվել։ Դուք, որ կիրանցու, ոսկեպարցու քվեն էիք խնդրում, նրանց ասացի՞ք, որ իրենց վկայականներն ուժ չունեն, դուք խաբել եք նրանց բոլորին, խաբելով քվե եք ստացել, հիմա էլ բղավում եք, թե լեգիտիմ եք։ Դուք լեգիտիմ չեք, դուք պետք է հեռանաք, այսօր դա է պահանջում հայ ժողովուրդը։ Դա դուք էլ եք զգում, հակառակ դեպքում այդքան ոստիկանների պատի հետևում չէիք թաքնվի։ Ալեքսանյանն ասում է՝ ոչ մեկդ առանց թիկնապահի փողոց չեք դուրս գալիս։ Այդ ինչքան եք վախեցած, որ իմ կողքին կամ մյուսների կողքին կանգնած ամեն մեկի մեջ թիկնապահ եք տեսնում։ Ինձ կծանոթացնե՞ք իմ թիկնապահի հետ, իմանամ, էլի, թե ով է։ Իշխանությունը պահելու համար երկիրը կտոր-կտոր թշնամուն հանձնողը կապիտուլյանտ է, և նա պետք է հեռանա։ Եվ դուք ոչ միայն հեռանալու եք, այլև պատասխան եք տալու ձեր բոլոր արածների համար։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Անդրանիկ Քոչարյան, համեցեք։

 Ա.ՔՈՉԱՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, առավոտյան Արծվիկ Մինասյանը մեզ մեղադրեց մանդատները չդնելու մեջ։ Բայց, կներեք, մենք չենք դնում, դուք ինչո՞ւ չեք դնում։ Բնական հարց է առաջանում։ Ինչքան մենք ենք իշխանություն, այնքան էլ դուք եք իշխանություն։ Միասին կորոշենք, բայց դուք այդ քայլին գնացող չեք։ Դա չի հարցը։ Չխանգարեք, խնդրում եմ։ Իմ րոպեները խնդրում եմ բան արեք ... Արծվիկ Մինասյանի տեսակետը, շարունակությունը և արարը, ըստ էության, իրացրեց Ռոբերտ մարգարեն, որը լաոյի հերթական արարի մասին երկու տարի առաջ, գուցե մեկուկես տարի առաջ արդեն այդ ցանկությունն ավետել էր մեզ, որ պետք է սրբազանի կերպարով լաոն նորից արթնանա։ Լաոն, ոնց որ թե, արթնացավ, սկսեց Կիրանցից հոգևորականի, սրբազանի կարգավիճակով։ Օրեր անց, արդեն 13-րդ օրն է, առանց քաղաքական պահանջների, մտահոգված, փորձեցին քաղաքական օրակարգ գեներացնել և շարժվեցին դեպի Երևան առանց այդ օրակարգի։ Երևան հասնելուն պես նոր արդեն արարն ստացած լաոն հայտարարեց, որ մեկ ժամ է տալիս Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի հրաժարականի համար։ Բնականաբար չեղավ, 20 րոպե, էլի չեղավ, գնացին տուն։ Այդ ընթացքում հանդիպումներ հյուրանոցի բակում, եպիսկոպոսամոգոլի տարածքում, որը բոլորս տեսանք: Քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչները, պատասխանատուներն ապահովում էին գործնականում այդ հավաքների մարդաշատությունը և դրա օրակարգը։ Դա էլ անցավ, անցանք արդեն սրբազան շարժմանը։ Սրբազանը դարձավ սրբազան շարժման լաոյի կերպարը, և սրբազան շարժումը շուտով կդառնա խաչակրաց շարժում և, չգիտեմ, թե դրա վերջն ինչ է լինելու։ Հիմա սկսվեցին դահլիճային հանդիպումները մյուս սրբերի հետ։ Եթե սրբազան շարժումը տեղի ունեցավ որպես մշակույթի գործիչների սուրբ հավաք, հետո տեղի ունեցավ պահեստազորի սպաների սուրբ հավաք, այնտեղ էր նաև սուրբ Վիտալի Բալասանյանը, որը մասնակից էր Արցախի հայաթափմանը և այնտեղ խորհուրդ էր ստեղծվում, ռազմական այդ խորհուրդը չգիտես ինչ խնդիր պետք է լուծի։ Այսօր էլ հոգևորականը հանդիպում է ունենում Արցախը լուծարած քաղաքական իշխանության հետ, և առանց ամոթի այդ քաղաքական իշխանությունն սկսում է օրակարգի մասին խոսել առանց մտածելու, թե Արցախը հայաթափելու գործընթացի մեջ մեղքի ինչ բաժին ունեն իրենք և, Հայաստան գալով հանդերձ, ինչպիսի հսկայական պարտքով եկան Հայաստան և Հայաստանի գործող իշխանությունը, որն ուրացել էր Արցախը, այդ պարտքը վերցրեց իր վրա և այդ խնդիրը պետք է լուծի արցախահայության համար։ Արցախահայությունն իրենց պետք է հանրապետության հրապարակում գուցե ամսի 26-ին։ Այդ մարդկային ներուժն է պետք, որովհետև մշակույթի գործիչները գնացին երգեցին։ «Երազի իմ երկիր հայրենի»-ն սուրբ Շուշան Պետրոսյանը երգեց և հոխորտաց ոստիկանական ուժերի առաջ, թե՝ դուք չեք կարողանում երգել։ Ես տիկին Պետրոսյանին ուզում եմ հիշեցնել, որ իր վերջին ամուսինը, որը Ոստիկանության ծառայող էր, «Երազի իմ երկիր հայրենի» երգը երբևիցե լսե՞լ է, թե՞ չէ։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Սոնա Ղազարյան։

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Մեծարգո պրն փոխխոսնակ, մեզ հետևող սիրելի քաղաքացիներ, սիրելի գործընկերներ, պարզվում է, որ Լիլիթ Գալստյանը չգիտի, թե ինչից խոսել այս ամբիոնից, չգիտի արդեն, թե ինչ ասել, իսկ ես գիտեմ, թե ինչ ասել։ Տիկին Լիլիթ Գալստյանը պետք է նախ և առաջ՝ գնահատական տա իր կուսակցական նախկին գործունեությանը, իր կոալիցիոն իշխանության եղած ժամանակ կատարված մի շարք արարքներին։ Տիկին Գալստյանը, երևի թե, դեռ չի գիտակցել, որ իրենց շարժումները պարբերաբար ձախողվում են մի շատ պարզ պատճառով. որովհետև տիկին Գալստյանը չի ընդունում, որ իր նախկին քաղաքական թիմն ունեզրկել է ժողովրդին, գողացել դպրոցից, մանկապարտեզից, մանկատնից։ Չի գիտակցում, որ չի կարողացել բանակցություններով լուծում տալ, և Սերժ Սարգսյանն այս ամբիոնից հայտարարել է, որ փակուղու են բերել հասցրել։ Չի գիտակցում տիկին Գալստյանը, որ մարտի 1-ին, հոկտեմբերի 27-ին գնահատական չի տրվել։ Տիկին Լիլիթ Գալստյանն այս ամբիոնից ամենակարևորը չի ասել ու հետո ասում է՝ չգիտեմ՝ ինչ ասեմ։ Մենք կարող ենք ձեզ ժողովրդավարության դասեր տալ, տիկին Գալստյան, կարող ենք ասել, թե մարտի 1-ի լուսադեմին Ոստիկանության ոհմակային արարքներին ինչ գնահատական պետք էր տալ։ Ու հիմա դուք տեսե՞լ եք, թե ձեր շարքերում տեղ գտած պատգամավորներն ինչ ձևով են խոսում ոստիկանների հետ։

Եվ վերջում ուզում եմ Եկեղեցու դրվագին ինքս էլ անդրադառնալ։ Ես ցավ եմ ապրում, որ եկեղեցուց վռնդել են քրիստոնյա հետևորդին։ Ես ցավ եմ ապրում, տեսնում եմ մեկնաբանությունը, ասում են` իսկ ի՞նչ է ասել այդ մարդը։ Երբ դուք եկեղեցին դարձրել եք քարոզարշավի հարթակ, քաղաքական ելույթների տեղ, չե՞ք կարող ընկալել, որ ձեզ ընդդիմախոս քրիստոնյա կա։ Ժողովրդին արդեն դարձրել եք հայ ու չհայ, քրիստոնյա ու չքրիստոնյա։ Փաստորեն, եկեղեցի մտնելիս ես պետք է ֆեյս կոնտրոլ անցնեմ` ես «ՔՊ»-ակա՞ն եմ, թե՞ «ՔՊ»-ական չեմ, «ՔՊ»-ական հետևո՞րդ եմ, թե՞ ոչ։ Ու պատրաստ եղեք, երբ դուք եկեղեցում քաղաքական ելույթ եք ունենում, դրան կարող են ընդդիմախոսել քրիստոնյա հետևորդներ, կարող են ձեզ հետ համաձայն չլինել։ Այս շարքերում պատգամավորներից մեկը, ուսերը ոլորած, հանում է, էդ ի՞նչ էր։ Ես ակնկալում եմ Վեհափառից գնահատական սրան, ես ակնկալում եմ Վեհափառից գնահատական տեղի ունեցածի նկատմամբ։ Անհասկանալի է, ինձ համար անհասկանալի է։ Ես սուրբ Աննա եկեղեցու կողքով անցնում եմ, պետք է երկու անգամ մտածեմ՝ մտնե՞լ, թե՞ չէ։ Եթե մտնեմ, կասեն՝ Գալստանյանի շարժմանն եմ միացել։ Բայց ես ուզում եմ իմ հավատքն իրացնել, էս ի՞նչ նոր բան է։ Դուք հասկանո՞ւմ եք, թե եկեղեցուն ինչ վնաս եք տվել։ Ինձ դիմում են ՔՊ-ական քրիստոնյաներ՝ ասելով, որ իրենք վախենում են եկեղեցի մտնել, որովհետև կա՛մ այն մեկնաբանությունն է ստանալու, որ միացել են քաղաքական շարժմանը, կա՛մ դուրս են վռնդվելու։ Դուք իրավունք չունեք եկեղեցուց որևէ հավատացյալի վռնդել, և ես ակնկալում եմ Վեհափառի գնահատականը տեղի ունեցածին։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ես կարծում եմ, որ, եթե այդ գնահատականը չլսենք, ուրեմն, կստացվի, որ համաձայն է։ Բաբկեն Թունյան։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Բարև ձեզ, հարգելի գործընկերներ, ճիշտն ասած, պրն Քոչարյանն այս մասին նույնպես խոսեց, ես էլ էի ֆիքսել։ Այսօր առնվազն երկու անգամ արտահայտություն հնչեց, որ մենք կառչած ենք մեր աթոռներից: Բա, եթե մենք կառչած ենք մեր աթոռներից, դուք էլ ուզում եք մեզ մեր աթոռներից հանել, ամենաէֆեկտիվ ճանապարհներից մեկը ձեր մանդատներից հրաժարվելն է, կարող եք գնալ այդ քայլին։ Ի դեպ, ձեր կողմնակիցներից ոմանք ձեզ այդ կոչն անում են։ Բայց, իմ կարծիքով, դուք այդ քայլին չեք գնում, որովհետև դուք էլ եք ձեր աթոռներից պոկվելու, հետո արդեն չեք կարողանալու վերադառնալ և չեք կարողանալու օգտագործել պատգամավորի պաշտպանիչ վահանը։ Հիմա, դուք որ ասում եք՝ պատգամավոր ենք, ես նայում էի էն օրն ուղիղ եթերը, ասում եք՝ ինչպե՞ս եք խոսում պատգամավորի հետ, ինչպե՞ս եք համարձակվում փակել պատգամավորի ճանապարհը։ Իսկ ի՞նչ է պատգամավորը. ձեզ համար պատգամավորը մենակ էն է, երբ մարդը պետք է իրավունք ունենա՝ ինչ-որ տեղեր մտնելու, ինչ-որ տոնայնությամբ խոսելու։ Իմ կարծիքով, պատգամավոր լինելն առաջին հերթին պարտականություն է։ Ու, եթե ձեր պարտականությունները լավ կատարած լինեիք, այսօր Արծվիկ Մինասյանը փաստաբանության մասին խոսելու փոխարեն մի քանի առաջարկ ներկայացրած կլիներ։ Հանձնաժողովի նիստին մասնակցած կլինեիք, պրն Ավետիսյան։ Ոչ մի նիստի չեք մասնակցում, ոչ մի առաջարկ չեք ներկայացնում։ Գալիս եք մի հատ այդ պահին որևէ մեկդ... Վերջին նիստին, երբ քննարկվել են Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունները, ոչ մեկդ չկայիք։ Ո՞նց թե՝ սուտ եմ ասում։ Պրն Ավետիսյան, եթե ես տեսագրությունը հիմա դնեմ ու դուք տեսնեք, որ ձեզանից... Վերջին նիստին... Ես խոսում եմ կոնկրետ այս նիստի մասին, երբ Հարկային օրենսգրքի փոփոխություններն էին քննարկվում։ Դարձել եք քաղաքական հավաքչությամբ զբաղվող քաղաքական ուժ։ Այսինքն` տեսնում եք, թե որտեղ ինչ թեմա կա՝ մի քիչ արդիական, գալիս եք, այդ մասին սկսում եք էդ թեմայի խոսել։ Հիմա շարժման մասին չեմ ուզում խոսել, անունը սրբազան կդնեք, դա ձեր իրավունքն է, խաչակրաց կդնեք, դա ձեր իրավունքն է, ուղղակի, մարդիկ շատ լավ տեսնում են, թե ինչ է կատարվում։ Նախ՝ տեսնում են, որ այդտեղ կա անկեղծության խորը պակաս։ Այսինքն` շարժումն առաջնորդողը, խոսելով քրիստոնեությունից, համերաշխությունից, մի կողմից՝ չի նկատում, թե իր հետևորդներն ինչ լեքսիկոնով են խոսում, բռնության ինչ կոչեր են անում, ինչ բռնությունների են դիմում և այդ շարժման մասնակիցներն էլ իրենց կողմից, իբր, չեն նկատում, թե իրականում ինչով է զբաղված հոգևորականը, որը պետք է քրիստոնեության խնդիրներով զբաղվեր։ Բայց մարդիկ այս ամեն ինչը լավ տեսնում են։

Եվ վերջում, տիկին Կյուրեղյան, շատ ուրախ եմ, որ իմ գրառումները կարդում եք, բայց հայրենասիրությունն ինձ համար միայն հայրենիքը մաքուր պահելը չէ։ Այնտեղ մինիմում 30 բան թվարկել էի։ Իմ կարծիքով, հայրենասիրությունն ամենաառաջին հերթին առանց ավելորդ պաթոսի ու հայրենասիրության մասին խոսելու գործը նորմալ անելն է՝ ամեն մեկը՝ իր տեղում։ Դուք մի հատ մտածեք, թե ձեր գործը ոնց եք անում, հետո նոր մյուսներին հայրենասիրության դասեր տվեք։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Լիլիթ Մինասյան։

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, ներողություն եմ խնդրում, բայց այսօր ամբիոնից չեն հնչելու ազգադավ, ազգային արժանապատվություն, հանցագործություն, հանցագործներ, ապազգային, թուրքահպատակ, թուրք, դավաճան և նմանատիպ պաթոսախեղդ արտահայտություններ։ Ես փորձելու եմ հնարավորինս անկեղծ ներկայացնել իրավիճակը մեր հայրենակիցներին և փաստերով խոսել՝ ի տարբերություն ձեզ։

Պրն Մինասյան, հարգարժան, ցավոք սրտի, նախկինում իմ դասախոսն է եղել, բայց նման արտահայտություն է անում ամբիոնից՝ բերելով իրավաբանական տերմինոլոգիա։ Ասում է` ինքնիշխան իրավազորության տակ գտնվող տարածքները հանձնելու դեպքում, ըստ Սահմանադրության՝ մենք պետք է հանրաքվե կատարենք։ Սահմանադրության խախտում եք անում, կոպիտ հանցագործություն եք կատարում։ Հիմա կարդում եմ Սահմանադրության 205-րդ հոդվածը։ «Վերպետական միջագգային կազմակերպություներին Հայաստանի Հանրապետության անդամակացության, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության տարածքի փոփոխությանը վերաբերող հարցերը լուծվում են հանրաքվեների միջոցով», էստեղ որտե՞ղ կա «ինքնիշխան իրավազորություն» տերմինը։ Չկա, հարգելի հայրենակիցներ, կարող եք բացել, ինքներդ պարզել։ Արդեն երկու ամիս է՝ մեր հարգարժան գործընկերները գոռում են՝ Ոսկեպարը հանձնեցինք, հիմա հասկացան, որ չենք հանձնել, հետ եկանք, Կիրանցը կիսվում է. պրն Դանիելյան, խնդրում եմ Կիրանցի ամբողջ տարածքը նայեք ու տեսեք, թե ինչ հատված է անցնում Ադրբեջանին։ Այնտեղ մի կամուրջ է և մի փոքր հողատարածք, ամբողջ Կիրանցի մասին չի կարծող խոսք գնալ։ Արցախը հանձնեցիք, անցաք Տավուշին։ Սա ամբողջությամբ աբսուրդի ժանրից է։ Այսինքն` դուք գուժում եք հերթական անգամ ինչ-որ բաներ, որ պետք է Տավուշի վրա հետք թողնեն՝ տավուշցիներին անհանգստություն պատճառելով։ Անվտանգության երաշխիքներ եք ասում, չկան անվտանգության երաշխիքներ։ Հետո ասում եք՝ հաղթանդամ տղաները հսկում են սյուները։ Մեր ազգային անվտանգության ծառայողների մասին է խոսքը։ Հաղթանդամ տղաները հսկում են կիրանցեցիների անվտանգությունը։

Մի կարևոր նկատառում եմ ուզում անել. անընդհատ շեշտվում է, որ կիրանցեցին չի մնալու, գնալու է այդ գյուղից։ Ուզում եմ հասկանալ, թե ինչո՞ւ եք հոգեբանական տեռորի ենթարկում այդ մարդկանց։ Գնացե՞լ եք Շուռնուխ, Որոտան, Երասխ, Պարույր Սևակ, Խաչիկ գյուղ։ Այդ բոլոր գյուղերը սահմանակից են, սահմանամերձ գյուղեր են, որտեղ 15-20 մետր հեռավորության վրա է կանգնած ադրբեջանցի սահմանապահը, զորքը, 2021 թ. ի վեր այդ տարածքում որևէ միջադեպ չի գրանցվել։ Ինչո՞ւ եք ուզում անընդհատ հոգեբանական տեռորի միջոցով այնպես անել, որ այդ գյուղը դատարկվի, հակառակը, փոխանակ գնաք, փորձեք մի լուծում գտնել այնտեղ, մի ձևով աջակից լինել, գնում եք, ավելի եք խորացնում այդ մարդկանց հոգեբանական ծանր վիճակը։

Սիրելի հայրենակիցներ, մեզանից յուրաքանչյուրը շատ լավ գիտակցում է այս գործընթացի ցավոտ լինելու բնույթը, և ոչ մեկս երջանիկ չենք այս իրավիճակից։ Բայց սա լավագույնն է և սա միակ ճանապարհն է, որ Հայաստանի Հանրապետություն ն ունենա հստակ սահմանազատված սահման, որն ապահովելու է մեր անվտանգությունը։ Եվ ես կարծում եմ, որ մենք պետք է գնանք այս ուղղությամբ։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Անուշ Քլոյան։

Ա.ՔԼՈՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, այս օրերին պետության դեմ ուղղված այս խայտառակ շարժումը, եթե, իհարկե, կարելի է շարժում անվանել, ի սկզբանե երևում էր, որ հաջողություն չէր ունենալու։ Սա ժողովրդին անկախության դեմ հանելու ձև է այս փխրուն ժամանակներում։ Այս շարժման հեղինակ Վազգեն Գալստանյանը թողել է իր հոգևոր սուրբ գործը, դարձել է քաղաքական գործիչ։ Այս մարդը՝ ատելության քարոզ տարածողը քաղաքացիներին բաժանում է երկու շերտի` մտահոգներ և դավադիրներ։ Մեկն էլ իր հերթին պահանջում է Եկեղեցու տիրապետության տակ վերադարձնել գյուղերը, Մատենադարանը։ Եկեղեցու որոշ պարագլուխներ ուզում են անսահման իշխանություն։ Այս նախկին հոգևորականի և չստացված քաղաքական գործչի, ինչպես նաև Եկեղեցու պարագլուխների գերխնդիրն այն է, որ իրենք չեն կարողանում համակերպվել լեգիտիմության, մեծամասնության ընտրության, ինչպես նաև մեր ինքնիշխանության, ժողովրդավարության ու պետականության հետ։ Իրենց միշտ աջակից ու հենարան պետք է լինի քրեաօլիգարխիկ ռեժիմը կամ պախարակված հեղինակությամբ այն անձինք, որոնք էլ այսօր կանգնած են իրենց կողքին։ Այս շարժման ետևում թաքնված Ռոբերտ Քոչարյանի նպատակը, որին, ի դեպ, սատարում են դրսի ուժերը, մեկն է` ոչնչացնել Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը, ժողովրդավարությունը, դարձնել երկիրը մեկ այլ պետության ծայրագավառ, ինքն էլ երազում է դառնալ ծայրագավառի դիկտատոր։ Այս ուժերի կողմից մեր պետության այս կործանարար գործընթացը նոր չի սկսվել։ Ռոբերտ Քոչարյանը 1998-2003 թթ. առաջադրվել է Հայաստանի Հանրապետության նախագահ՝ խախտելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը՝ ինչ-որ տեղեկանք ներկայացնելով։ Այս մարդը որպես գույք պարտքի դիմաց մեր ռազմավարական նշանակություն ունեցող օբյեկտները, ենթակառուցվածքները, հանքերը հանձնեց Ռուսաստանի Դաշնությանը։ Ինքն է մեր երկրի ամենավատ բարքերի ճարտարապետը, ինքն է դարձել երկրում հանցավոր արժեքներով առաջնորդվելու կնքահայրը, ընտրակեղծարարության, քրեաօլիգարխիայի, կոռուպցիայի, թալանի, ունեզրկումների, կրիմինալ խմբավորումների հիմնադիրն այս մարդն է։ Իր կառավարման տարիներին են 30 քաղաքական գործիչների սպանություն իրականացրել, զուգարանում ծեծելով մարդ սպանել։ Հոկտեմբերի 27-ը տեղի է ունեցել իր կառավարման տարիներին։ Այս բոլոր գործողություններն ուղղված են միայն պետականության հիմքերը թուլացնելուն։ Իսկ 2008թ. մարտի 1-ի ահաբեկչական գործողությունների արդյունքում Հայաստանի Հանրապետության 10 անմեղ քաղաքացիների գնդակահարումը վերջնականապես տապալեց մեր ժողովրդավարական զարգացման որևէ հույս, աշխարհի առաջ հեղինակազրկվեց մեր պետությունը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Աննա Գրիգորյան։

 Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Ցանկացած իշխանության առաջնային խնդիրը պետք է լինի ապահովել պետության և քաղաքացիների անվտանգությունը։ Եվ միայն Հայաստանում է, որ իշխանության գերնպատակը սեփական իշխանությունն ամեն գնով պահելն է և սեփական անվտանգության խնդիրը լուծելն է։ Ձեր կառավարման տարիների արդյունքում Արցախն ամբողջությամբ հայաթափված է, թշնամական զորքերը մխրճված են մեր երկրի ամբողջ տարածքում, մեր երկիրը շագրենու կաշվի պես փոքրանում է մե՛կ բանավոր պայմանավորվածությունների, մե՛կ գաղտնի հակապետական պայմանագրերի, երբեմն էլ հանցավոր անգործության հետևանքով, ինչպես, օրինակ՝ Տեղ գյուղում։ Սրանք չոր փաստեր են, այլևս պատմություն։ Իսկ այսօր Տավուշում տեղի է ունենում այն, ինչ տեղի ունեցավ Սյունիքում տարիներ առաջ։ Էլի հանձնվեցին ճանապարհներ, տներ և զրո երաշխիք, որ էլ չեն հարձակվի ադրբեջանցիները։ Ավելին, Սյունիքում զիջումներից հետո ստացանք նոր հարձակումներ։ Իսկ շուռնուխցիները, որոնց տները հանձնվեցին ադրբեջանցիներին, մինչև այսօր մնում են առանց տների։ Եվ այս համատեքստում Ազգային ժողովի փոխնախագահներից մեկի ասածը, իհարկե, զավեշտ է, երբ ասում էր, որ իրենք կիրանցեցիների հետ միասին կանցնեն այս բարդ գործընթացով։ Քանի՞ անգամ եք եղել այդ ժողովրդի հետ, նրանց կողքին։ Դուք վաղուց իրականությունը տեսնում եք բացառապես ձեր պադավատների պատուհաններից։ Այն, ինչ տեղի է ունենում Տավուշում, անխոս, միակողմանի զիջումներ են։ Բայց այս գործընթացում ստի և ցինիզմի սահմաններն են աներևակայելի։ Ուրեմն, քանդել են ամբողջ պաշտպանական բնագիծը, հանձնում են դեպի Վրաստան գնացող միջպետական ճանապարհը, առաջնագիծը բերում հասցնում են գյուղի դպրոցից բառացիորեն մի քանի մետրի վրա, մի հատ սյուն դնում և ասում են՝ այ հիմա, ժողովուրդ, դուք հիմա անվտանգ եք։ Այսինքն` անվտանգ չէին, երբ կիլոմետրերով հեռու էր առաջնագիծն իրենց տներից, այլ հիմա են անվտանգ։ Ցինիզմի աստիճանը, էլի։ Կամ ասում եք՝ 25 հեկտար հող է անցնում Հայաստանի Հանրապետությանը։ Ո՞ւմից է անցել։ Մեր վերահսկողության տակ գտնվող հողերը թանկով վաճառո՞ւմ եք ժողովրդին որպես ձեռքբերում և սրան զուգահեռ՝ չեք ասում գեթ մի երաշխիք. համաձայն որի՝ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքները կանցնեն Հայաստանին։ Ու, ընդհանրապես, որևէ երաշխիք գոյություն չունի։ Իսկ այն մարդիկ, որոնք այսօր ասում են` վերջ, թույլ չենք տալու հերթական զիջումն իրականացնել մեր կենսական շահերի հաշվին, տարատեսակ անուններ եք կպցնում` գործակալ, էլ չգիտեմ ինչ։ Այսինքն` հոգևորականը, զոհվածի ծնողը, կիրանցեցին, որին, վկայականները ձեռքներին, ասում եք՝ դուրս արի քո տնից, այն այլևս ադրբեջանական է, գործակա՞լ են։ Ադրբեջանի և Թուրքիայի բոլոր պահանջները բավարարածներն այլոց գործակալ լինելու մասին են խոսում առանց որևէ ապացույցի։ Զավեշտ, էլի։ Ի միջի այլոց, շարժման մեջ են նաև ձեր հարազատները։ Իրե՞նք էլ են գործակալ։ Այսօր ձևավորված համաժողովրդական շարժման բոլոր մասնակիցները գիտակցում են պատմական ողբերգությունները, որի միջով անցել ու անցնում ենք ձեր կառավարության օրոք, ձեր գործողությունների արդյունքում։ Այս շղթան պետք է ընդհատվի։ Շարունակական զիջումների, անվերջ ստի, նվաստացման, ստորացման այս շղթան պետք է ընդհատվի։ Ի միջի այլոց, Նիկոլ Փաշինյանն ինքն է գրել իր քաղաքական մահախոսականը, իր դատավճիռը՝ Արցախը ճանաչելով Ադրբեջանի կազմում, ուրանալով Հայոց ցեղասպանությունը, անվերջ ստելով, զիջելով տարածքներ, մարդկանց տներ, գերեզմաններ, պատերազմ հայտարարելով մեր ինքնության դեմ, պատմության դեմ։ Շարժման նպատակն է իրավաբանորեն արձանագրել այս իշխանության քաղաքական վախճանը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Բայց սուտն էլ սահմաններ ունի։ Ասում է՝ ուրանում է Հայոց ցեղասպանությունը։ Հասկանո՞ւմ եք, ստի գագաթնակետ։ Սրբավաճառներ եք դուք։ Արփինե Դավոյան։

 Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ստից և ցինիզմից խոսք գնաց, ասացի՝ մի հատ ես խոսեմ այստեղից դուրս եկող մարդկանց ստի և ցինիզմի մասին։ Առավոտյան Արծվիկ Մինասյանն ասում էր մանդատները դնելու մասին, անընդհատ խոսում էր։ Ձեր 10 մատին էլ մեխ տան, դուք մանդատ դնող չեք, եթե դուք մանդատ դնող լինեիք, 2021 թ. այս կողմ մանդատ կդնեիք։ Սա՝ մեկ։

Երկրորդը` ստի և ցինիզմի մասին։ «ՔՊ»-ից մարդիկ զանգում են Վազգեն Բագրատ Գալստանյանին և փրկության ուղիներ են փնտրում։ Ասենք՝ սուտ ասելուն էլ ձև կա, ստին էլ չափ կա, ստին էլ հավանականության ինչ-որ չափեր կան։ Ո՞վ է ձեզ զանգել։ Հիմա եկեք, այստեղ կանգնեք, ձեր սրբազան աստվածային շարժման բոլոր մասնակիցներով ասեք, թե ով է զանգել ձեզ։ Տիկին Խամոյան, եթե գիտեք, ասեք, եթե չէ… Խնդրում եմ ասեք, թե ով է զանգել ձեր սրբազան աստվածային շարժմանը «ՔՊ»-ից։ Դուք ասելիք չունեք և անգլիական ձևով հեռացաք։ Ոչինչ։ Պարզ է, որ չէիք ունենալու։ Ստի մասին՝ առավոտից, ստով պարուրված համաժողովրդական շարժում, սուտ համար եսիմ որ։ Երբ ինչ-որ շարժում է սկսվում, դրա անունը որ դնում եք համաժողովրդական շարժում, դրանից համաժողովրդական շարժում չի դառնում։ Իրականում եթե ինչ-որ բան վերածվում է համաժողովրդական շարժման, բոլորն իմանում են, դրա համար էլ համաժողովրդական է։ Համադաշնակցական և համաեկեղեցական, հոգևորական լոկալ փոքրիկ շարժումը, որը, ոնց հասկացա, ընթանում է նաև Վեհափառի բարձր հովանու ներքո, համաժողովրդական անվանելը մեղք է, իսկ սուտ խոսելը մեղքերից մեկն է։ Քանի որ այսօր մեր գործընկերները շագրենի կաշվից խոսեցին, Լիլիթ Գալստյանը սիրում է մեջբերումներ անել։ Եվ այս ամբողջ շարժումը, շարժում էլ ասում են, մի տեսակ չի հնչում, էլի, չգիտեմ, ո՞նց կարելի է արշավանքը սրբազան … Մի խոսքով։ Դյուման էլ հոգևորական մի հերոս ուներ, ով Դյումա է կարդացել, հաստատ, կհիշի։ Մի հոգևորական կար, որը շատ ակտիվ էր, շատ աշխույժ էր, ճանապարհորդում էր տարբեր մարդկանց հետ։ Մի հատ նայեք, հետաքրքիր է, էլի, տարիներ են անցնում, բայց հոգևորականների նմանությունները մի տեսակ պահպանվում են։ Ուզում եմ հասկանալ՝ դուք տեսնո՞ւմ եք զուգահեռականներ, զուգահեռներ տանո՞ւմ եք, թե՞ չէ: Եվ վերջինը՝ էլի ցինիզմի և ստի շարքից՝ Ալիևը պահանջեց, Ալիևի պահանջով, Ալիևն ասաց։ Ալիևի հետ էդ ինչքան մոտ եք, որ մանրամասն գիտեք, թե Ալիևն ում որտեղ ինչ է ասել, ինչ պահանջներ է դրել ու այդ պահանջները կատարվում են։ Ես վստահ եմ, որ դուք Ալիևի հետ առավոտյան սուրճ եք խմում, ցերեկը թեյ եք խմում, հետո գնում եք, հաց-մաց եք ուտում իրար հետ, Ալիևը ձեզ պատմում է, դուք էլ գալիս եք Ալիևի պատմածն այստեղից մեզ եք պատմում։ Վերջացրեք, ժողովուրդ, ամոթ է։ Իրականում չգիտեմ՝ ամոթ է, թե ամոթ չէ, բայց բառեր չկան։ Սա ստի և ցինիզմի ձեր համապարփակ դրսևորումն է։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, բոլորդ անխտիր անցնում եք ժամանակը։ Մի արեք։ Հայկ Կոնջորյանը դահլիճում չէ։ Վահագն Ալեքսանյան։

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, ես չգիտեմ, թե ինչքան ուշադիր եք լսում մեր ընդդիմադիր գործընկերների տեքստերը, բայց խնդրում եմ շատ ուշադիր լսել, որովհետև այնտեղ շատ կարևոր թաքնված մեսիջներ կան բոլորիս համար։ Մեզ մեղադրում են, ասում են՝ Արցախին մենակ թողեցիք։ Դա որպես արդարացում են փորձում օգտագործել նրա համար, որ ստորագրեցին Լեռնային Ղարաբաղի լուծարման հրամանագիրը։ Գիտե՞ք, թե ի՞նչ է նշանակում «Արցախը մենակ թողեցիք» արտահայտությունը։ Նշանակում է հետևյալը, որ Հայաստանի Հանրապետության ոչ հարգելի իշխանություններ, երբ դուք ամիսներ, տարուց ավելի շարունակ մեզ ասում էիք՝ գնացեք, Լեռնային Ղարաբաղի իշխանություններին ասում էիք՝ գնացեք բանակցեք, գնացեք Սոֆիայում բանակցեք արևմտյան հովանու ներքո Ադրբեջանի ներկայացուցիչների հետ, երբ մենք ասում էինք՝ չէ, չենք անելու ձեր ասածը, երբ մենք Լեռնային Ղարաբաղի գործող իշխանությունն անվանում էինք ձեր սատելիտ, հետո այդ իշխանությունը փոխեցիք, հետո էլի փորձեցինք ամեն կերպ տապալել ձեր կազմակերպած բանակցությունները, ոչ մի կերպ չմասնակցեցինք այդ բանակցություններին, ամեն ինչ մեր ուզածով ու մեր սրտով արեցինք, ու երբ որ ամեն ինչի վերջում պատերազմ սկսվեց, Ադրբեջանը հարձակվեց Լեռնային Ղարաբաղի վրա, դուք Արցախը մենակ թողեցիք նրանով, որ Հայաստանի Հանրապետության 18, 20, 19, 25, 30, 40 տարեկան զինվորներին ու զինվորականներին չուղարկեցիք կռվելու։ Չուղարկեցիք Հայաստանի զինված ուժերը Լեռնային Ղարաբաղում մեր արած սխալների, ընդդիմության սխալների համար կռվելու, չուղարկեցիք կռվելու, չուղարկեցիք զոհվելու, որ հետո էլ մեր սիրելի ընդդիմադիր գործընկերներն առիթ ունենային՝ այդ զոհերին ևս մեկ անգամ վերցնելու, քաղաքական սակարկման էժանագին առիթ դարձնելու։ Դա է այդ ամբողջ մեղադրանքի ողջ էությունը։ Ասում են՝ պատասխանատվություն, ճակատագրեր։ Էդ քանի՞ անգամ եք պատասխանատվություն վերցրել, 120,000 մարդու իրենց տներից հանել, բերել հասցրել եք այստեղ, էդ ի՞նչ պատասխանատվություն եք կրել։ Էդ լկտիությանն ինչ-որ պահի չափ, սահման, վերջ, վերջակետ գալո՞ւ է, թե՞ չի գալու։ Ինչ-որ մեկդ կանգնել բացատրե՞լ է Լեռնային Ղարաբաղի 120,000 բնակիչներին, թե ինչու եք ամեն կերպ խաթարել Սոֆիայում կայանալիք բանակցությունները, ինչ-որ մեկը փորձե՞լ է այդ հարցին պատասխան տալ։ Իսկ փորձե՞լ է պատասխանատվություն վերցնել իր վրա նրա համար, որ այդ բանակցությունները չկայանալու հետո այդ 120,000 հոգին իր տնից զրկվել է, քանի հարյուր մարդ է մահացել։ Այդ պատասխանատվությունը ձեզ վրա վերցրե՞լ եք ու սա լկտիության գերգագաթնակետն է։ Ինչ-որ խունտա կար Լեռնային Ղարաբաղում, իրենք իրենց չգիտեմ ինչ էին անվանում, այնտեղ իշխանազավթում են արել, լուծարման հրամանագիրն ստորագրել են, եկել են այստեղ, ասում են՝ Հայաստանի իշխանությունները պետք է հեռանան, որ Հայաստանը փրկվի։ Եղբայր, այդ ձեր փրկչական գործողությունները, դրա շարունակությունն ու ձեր իմացած տեխնոլոգիաները հեռու պահեք Հայաստանի Հանրապետությունից, գործ չունեք։ Առհասարակ, չգիտեմ, եթե գետում խեղդվող մարդ էլ տեսնեք, աշխատեք չփրկել, որովհետև ձեր փրկածից խեր չկա, մի փորձեք, մի կպչեք, մի մոտեցեք ոչ մի բանի, էդ լկտիությանն էլ վերջ տվեք, առհասարակ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արմեն Խաչատրյան։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, առանձնակի սեր չունեմ՝ միշտ արձագանքելու և հակադարձելու այն կեղծիքներին և ստերին, որոնք հնչում են այստեղ, բայց հիմա, երևի թե, հնարավոր չէ չարձագանքել։ Տեսեք, մեզ մեղադրում են պետությունը քանդելու, Ադրբեջանի թելադրանքով շարժվելու և մի շարք այլ մեղքերի մեջ։ Հիմա ես թվարկում եմ միայն պաշտպանական ոլորտին վերաբերող մի քանի միջոցառումներ, որոնք իրականացրել է այս իշխանությունը և թող մեր ժողովուրդը գնահատական տա, թե ով է քանդել ու քանդում։ Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում ամրաշինական կառույցներ ամբողջ Հայաստանի սահմանի երկայնքով, որոնք ապահովում և ապահովելու են մեր զինվորների անվտանգությունն ամենաբարձ մակարդակով, նման ամրաշինական կառույցներ երբևէ չեն եղել և այնպիսի կառուցվածքներ ունեն, որոնք ապահովելու են մեր զինվորների գրեթե 100 տոկոսանոց անվտանգությունը։

Զենքի ձեռքբերման դիվերսիֆիկացիա։ Այսօր մենք զենք ենք ձեռք բերում տարբեր երկրներից, այն երկրներից, որոնք հայտնի են և երկրներ կան, որոնք անհայտ են, ինչը մեկ-երկու տարի առաջ անհավանական էր թվում, բայց մենք դա անում ենք, և ստացվում է։

Զորամասերի կառուցում։ Քիչ առաջ պաշտպանության նախարարության էջում զորամասի նկար դրվեց, մինչ այժմ չենք խոսել, որը կառուցվել է Սյունիքում և եթե այդ նկարը մի քանի օր առաջ ընդդիմությանը ցույց տայինք, նրանք կասեին՝ սա, հաստատ, Շվեյցարիայի կամ չգիտեմ որ երկրի կառույց է կամ զորամաս է։ Բայց, փառք Աստծ,ո դա մեր զորամասն է, նորագույն զորամաս է մեր զինվորների համար։

Վ. Սարգսյանի անվան ռազմական ակադեմիայի ստեղծում։ Ռազմական ակադեմիան գոյություն չուներ մի պահ, դարձել էր գաղութի և զորամասի արանքում ինչ-որ հաստատություն և այսօր այդ ռազմական ակադեմիան դարձել է աշխարհի 19 ռազմական ակադեմիաների ասոցիացիայի անդամ, ռազմական ակադեմիան ավարտածներին տրվում է 3-սենյականոց բնակարան։ Նման բան երբևէ չէր էլ կարելի պատկերացնել, որ լեյտենանտը կարող է ստանալ 3-սենյականոց բնակարան։

Աշխատավարձերի բարձրացում, ատեստացիա, ամբողջ համակարգի, զինկոմիսարիատների թվայնացում, ռազմավարական նշանակության ճանապարհների կառուցում։ Էլ չեմ ասում՝ 500 դպրոցների, մանկապարտեզների կառուցում, շինարարության աննախադեպ աճ, բյուջեի կրկնապատկում։ Եվ այս ամենն արվում է Հայաստանի Հանրապետության բյուջեի հաշվին, իսկ մենք մտածում էինք, որ մենք այնքան աղքատ էինք, որ չէինք կարող նման բաներ անել։ Պետք է ասեմ, որ այս թվարկածներս կարող էին իրականացվել վերջին 10-20 տարիների ընթացքում շատ հանգիստ ռեժիմով, առանց շտապելու և մենք շատ ու շատ արհավիրքներից խուսափած կլինեինք։ Ահա այսպես ենք քանդում երկիրը, ինչպես ասում է ընդդիմությունը։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Վաղարշակ Հակոբյան։

 Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, ԺԷԿ-ի պետի, այն էլ՝ կեղծ ստորագրությամբ Հայաստանի Հանրապետության նախագահ դարձած մարդու թիմակիցները, որի և որի հաջորդի կառավարման ընթացքում Հայաստանի Հանրապետությունից չգիտեմ քանի հարյուր հազար, երևի, մեկ միլիոն մարդ է արտագաղթել, այսօր խոսում են, որ Կիրանցում մարդ չի մնալու, խոսում են, որ սահմանամերձ գյուղում մարդ չի մնալու, վախեցնում են ժողովրդին, գնում, այնտեղ ստեր են խոսում, էմոցիաների վրա են խաղում։ Տո, ձեզանից ո՞ր մեկն է անցած 20 տարվա ընթացքում սահմանամերձ գյուղերում շրջել, դուք տեսե՞լ եք, թե այդ գյուղերում ինչ է կատարվել։ Գյուղ կա, որ մտնում էիր, ընդհանրապես, ոչինչ չկար։ Այս վերջին 5 տարվա ընթացքում հարյուրավոր են դեպքերը, որտեղ ճանապարհներ են կառուցվում։ Գնում ես գյուղ՝ այդ ճանապարհի բացմանը, ասում են՝ այստեղ վերջին անգամ ճանապարհ է կառուցվել ասենք 1983 թ., չգիտեմ, 1985 թ.։ Բազմաթիվ են սահմանամերձ այն գյուղերը, որտեղ ընդհանրապես ճանապարհ չի եղել։ Այնտեղի բնակիչներն առաջին անգամ են ասֆալտապատ ճանապարհ տեսնում։ Բազմաթիվ են այն սահմանամերձ գյուղերը, որ դուք տենց շատ լավ պահում էիք, որտեղ 1-2, 5 տուն էր, տան լուսավորություն էր վառվում երեկոյան։ Բայց ինչո՞ւ ենք միայն սահմանամերձից խոսում։ Գնանք տարբեր մարզեր, Երևանից հեռու ինչ-որ մարզեր, տեսնենք, թե ինչ է կատարվել։ Գիտեք, սա էլ իրականության խեղաթյուրումն է։

Հիմա՝ երկու բառով՝ Եկեղեցու գործունեության մասին։ Ես հիշում եմ, որ 2005 թ., 2006 թ., 2007 թ. շրջանավարտների հարյուրավոր հայտեր էին լինում ճեմարաններ, հարյուրավոր, չեմ չափազանցում, հարյուրավոր երիտասարդներ ուզում էին դառնալ հոգևոր սպասավորներ, եկեղեցականներ, ծառայել Եկեղեցուն, Աստծուն։ Եթե ես չեմ սխալվում, վերջին տարիներին 1-2, 5 դիմում է լինում, եթե չեմ սխալվում, տարի է եղել, երբ, ընդհանրապես, ճեմարան դիմորդ չի եղել հոգևոր կրթություն և ծառայություն իրականացնելու համար։ Եկեղեցու մեր սպասավորները, իմ խորին համոզմամբ, սրա մասին պետք է մտածեն։ Սա ամենակարևոր ցուցիչն է, որն այսօր առկա է հարաբերություններում։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ալխաս Ղազարյան։

Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, վերջին օրերին հայտնի ընդդիմադիր զարգացումների առաջնորդության հարցում որքան էլ շեշտադրվում էր հոգևորականի անձը և Եկեղեցին, այնուամենայնիվ, այս գործընթացն ավելի խիստ բաժանարար գծեր դրեց, քան նախկինում էր։ Հոգևորականի առաջնորդած էլիտան հանրությանը հստակ որակումներ տվեց` մերոնք, ձերոնք, հայ, թուրք, սև, սպիտակ, մինչդեռ նույնիսկ սիմվոլիկայի առումով հենց իրենք էին հաճախ զգեստափոխվում սևից սպիտակի կամ սպիտակից սևի։ Եվ, չնայած այս ամենին, այդ զարգացումները մեր հասարակության ու պետության համար մի շատ կարևոր արդյունք տվեցին։ Այո, բաժանարար գծեր դրվեցին, բայց ոչ թե սևի ու սպիտակի, ինչպես հայտարարում էին այդ շարժման անդամները, այլ բաժանումը քաղաքակրթական էր` պետություն ունենալ-չունենալ, հոգևոր և չհոգևոր: Գիտակցված թե ակամայից, բայց օրեր առաջ «Անի գրանդ հոթել»-ի հարկի տակ հավաքվել էին գաղափարակիցներով, որոնցից շատերը նախկինում տարբեր պատճառներով խուսափում էին կիսել միևնույն քաղաքական հարթակը։ Չնայած բազմիցս մատնանշել էինք, որ, ի հեճուկս իրենց թվացյալ տարակարծությունների, նրանք համախոհներ են։ Նույն սեղանի շուրջ էին կեղծ արևմտամետն ու պրոֆեսիոնալ չեկիստը, վերջին բոլշևիկն ու կեղծ դեմոկրատը, գուբեռնիստն ու կեղծ անկախականը, աստվածամերժն ու բարձրաստիճան հոգևորականը. մի յուրօրինակ էլիտա, ավելի շուտ՝ հակաէլիտա, որովհետև իրական քաղաքական էլիտաներին առաջնորդում են քաղաքակրթությունը և դրա վրա հիմնված գաղափարախոսությունը, պետության զարգացման տեսլականը, ազատությունը, ժողովրդավարությունը, անկախությունն ու ինքնիշխանությունը։ Մինչև «Անի գրանդ հոթելի» հավաքույթի շահառուների նպատակը մեկն էր` իշխանություն ու այդ ամենը՝ բացառապես Հայաստանի անկախության ու ինքնիշխանության հաշվին։ Այստեղ յուրաքանչյուրն իր մտահոգություններն ուներ, ու նրանցից ոմանց չէր բավարարում իրավիճակը, երբ հայ ժողովուրդը և Հայաստանը չեն սպասարկում իմպերիայի շահերը, այլ սեփական շահերն են առաջ տանում, կեղծ դեմոկրատին անհանգստացնում էր Հայաստանում առկա իրական ժողովրդավարությունը, կեղծ արևմտամետին անհանգստացնում էին քաղաքակիրթ աշխարհի հետ Հայաստանի խորացող հարաբերությունները, իսկ բարձրաստիճան հոգևորականին այլևս չէր բավարարում Աստծո կողմից տրված հոգևոր իշխանությունը և, ի հակադրում բոլոր հոգևոր կանոնների և աշխարհիկ օրենքների, նրանք այլևս նյութական կյանքի ու աշխարհիկ իշխանության տիրելու հայտ էին ներկայացրել։

Հարգելի գործընկերներ, այս ամենն ինձ հիշեցնում է նմանանուն մի ֆիլմ, օսկարակիր տրագիկոմիկ ֆիլմ ` «Գրանդ հոթել Բուդապեշտ», սակայն «Գրանդ հոթել Անի»-ում իրավիճակն իրականում տրագեդիա էր, քանի որ, ի տարբերություն նշած ֆիլմի, որտեղ անձնական և կենցաղային հարցեր էին լուծվում, «Գրանդ հոթել Անի»-ում պրիմիտիվ սցենարով, անորակ ռեժիսորով ու վատ դերասանական խաղով լուծվում էր երկրի, պետության ու մեր բոլորի ճակատագիրը։ Եվ ես համոզված եմ, որ տարիներ անց մեզանում կհայտնվի մի հայ ռեժիսոր, որ կցանկանա վավերագրել «Գրանտ հոթել Անի»-ի այդ օրերի իրադարձությունները՝ սերունդների դատին հանձնելով հավաքվածների իրական նպատակները, որոնք, անկասկած, Հայաստանի, նրա ազատության և ինքնիշխանության մասին չէին։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Լիլիթ Ստեփանյան։

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ելույթս վերնագրեմ «Եղծ աղանդոց»։ Տևական ժամանակ է, ինչ Երևանի փողոցներում դարձյալ մոլեգնում է մի շարժում, որի անալոգը 2018 թ. ի վեր տեսել ենք տարբեր ժամանակահատվածներում ըստ քաղաքական հորոսկոպի ժամանակ առ ժամանակ, երբ ընդդիմությունն անհույս փորձում է արթնացնել լաոյին։ Բայց մի փոքր տարբերություն կա այս շարժման և նախորդ շարժումների միջև։ Այս անգամ շարժումն առաջնորդում է հոգևորական։ Ի դեպ, սա ամենամեծ հարվածն է բոլոր այն քաղաքական ուժերին, որոնք սատարում են կամ աջակցում են կամ հովանավորում են այս շարժմանը։ Մասնավորապես, շարժման մասնակիցները խոսում են համերաշխությունից, սիրուց, հանդուրժողականությունից, բայց հաջորդ րոպեին վիրավորում և ստորացնում են ազգային փոքրամասնություններին, հաշմանդամություն ունեցող անձանց, անիծում բոլոր նրանց, ովքեր չեն կիսում իրենց տեսակետները։ Ավելացնում են, որ նրանք չհայ են։ Ինչ խոսք, սա սիրո և համերաշխության բացառիկ դրսևորում է «եթե ծեծում է, ուրեմն, սիրում է» խորագրի ներքո։ Խոսում են, որ այս շարժումը դեմ է ապօրինություններին և իրենք պիտի վերջ տան դրանց։ Բայց որոշումներ են ընդունում ագորայի սկզբունքներին համաձայն։ Ձեռի հետ Սահմանադրություն են փոխում, ոտի վրա սահմանադրական դրույթ են փոխում, վարչապետի թեկնածու են ընտրում, հետն էլ չեն հարցրել, թե այդ վարչապետի թեկնածուն համաձա՞յն է իրենց առաջարկին, թե՞ ոչ։ Ավելին, վարչապետի ենթադրյալ թեկնածուն ասում է, որ եթե Աստված կամենա, ապա ո՞վ է ինքը, որ ընդդիմանա։ Հիմա ուզում եմ լուրջ հարց տալ. ինչպե՞ս են իմանալու, որ Աստված է կամեցել և հենց իրենց է կամեցել։ Երազո՞վ է գալու ասելու, աղավնի՞ է գալու նստելու սրբազանի ուսին, թե՞ ձեռքը բարձրացնելու է և ասելու է «Եղիցի լույս», և մութ գիշերը դառնալու է ցերեկ։ Կարծում եմ՝ սրանք հարցեր են, որոնք շարժման մասնակիցներին նույնպես կհետաքրքրեն։

Երբ մենք սկսեցինք խոսել պետական սահմանի սահմանազատման մասին հակառակ կողմից խոսում էին, որ Հայաստանի Հանրապետությունն արդեն պետական սահման ունի։ Հիմա ասում են, որ, իհարկե, կարևոր է սահմանազատումը, բայց մենք դա կանենք արժանապատիվ։ Խոսում ենք իրավական հիմքերի մասին՝ հղում անելով Ալմա-Աթայի հռչակագրին։ Ասում են՝ իհարկե, կարևոր է իրավական հիմքը, բայց այն պետք է լինի արժանապատիվ։ Հիմա ուզում եմ լուրջ հարցնել։ Երբ մենք առաջարկում ենք լսել ձեր քաղաքական օրակարգը, պարզվում է, որ դուք ունեք այն նույն օրակարգը, ինչը մենք անում ենք, բայց դուք ասում եք, որ դա կարող եք անել արժանապատիվ։ Հիմա` հարց. արժանապատիվ քարտեզը ո՞րն է, արժանապատիվ սահմանաքարը ո՞րն է, Ալմա-Աթայի արժանապատիվ հռչակագիրը ո՞րն է։ Լուրջ հարցնում եմ։ Հիմա, որ դուք իրականացնեք սահմանազատումը նույն իրավական հիմքերի վրա, օրինակ՝ ի՞նչ եք անելու։ Սահմանաքարի փոխարեն վիշապաքա՞ր եք դնելու, Արտաշես Առաջինի սյուների՞ց եք բերելու դնելու, իրականում ազգային տարազո՞վ եք անելու կամ գուցե աղուհացո՞վ եք դիմավորելու Ադրբեջանի սահմանազատներին։ Իսկապես, ուզում եմ հասկանալ, թե արժանապատիվը ո՞րն է։ Տվեք մեզ «արժանապատիվ» բառի ձեր ձևակերպումը։ Ասում եք՝ սա չակնկալիքների շարժում է։ Այսինքն` այս գլխից ասում եք, որ ձեր շարժումը զրո է՝ զրո պատասխանատվությամբ։ Եվ իզուր չէ, որ փորձում եք երիտասարդներին ներգրավել այս շարժման մեջ, որովհետև նրանք չեն տեսել և չգիտեն, որ դուք պատասխանատվություն կրում եք միայն մարտի 1-ի համար շամպայնի գինիների և լայնաժպիտ դեմքով մարտի 1-ի հովանավորի կողքին։ Ասում եք՝ տաճարը պետք է հաղթի փողոցին։ Դուք ոչ միայն տաճարը նույնացրել եք Եկեղեցու հետ, մի հատ էլ ձեզ նույնացրել եք տաճարի հետ։ Հիմա ես առաքելական եկեղեցու հետևորդ եմ, և ինձ համար եկեղեցին ոչ սրբազան Բագրատն է, ոչ էլ Գարեգին Երկրորդը։ Խնդրում եմ խմբագրեք ձեզ և, ի դեպ, ավելացնեմ, որ Աստվածաշնչում գրված է, որ եկեղեցին քո մեջ է, ինչպես նաև ավելացնում է՝ կուռքեր մի ստեղծեք։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Լուսինե Բադալյան. հանո՞ւմ եք։ Ռուստամ Բաքոյան։

 Ռ.ԲԱՔՈՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, ես ելույթս կունենամ, եթե թույլ տան մեր ընդդիմադիր գործընկերները, ցավոք, ոչ մեկ, տեղում չէ, ինչպես միշտ տեղում չեն եղել։ Որպես չհայ ելույթ կունենամ, քանի որ իրենց շարժման մեջ հատկապես այս մասով չհայերի, հայերից բացի մնացածին Հայաստանից մաքրելու և նման կոչերով շարժման մասին պետք է խոսեմ։ Հատկապես վերջին շրջանում խորացել է ատելություն սերմանող խոսքն այլակարծության նկատմամբ։ Ատելության հիմքով ելույթներ են հնչում ընդդիմադիր շարժման ներկայացուցիչների կողմից տարբեր հարթակներում, տարբեր փողոցներում, ճանապարհներին, տարբեր ռայոններում, մինչև կհասնեն Երևան։ Կրկին հիշեցնեմ Հայաստանի Հանրապետությունում ընթացող գործընթացների իրական պատկերը։ Տավուշի մարզում ծավալվող գործընթացները ոչ թե սահմանային փոփոխություններ են ենթադրում, այլ պետական սահմանի վերարտադրում և տեղորոշում։ Եվ, ցավոք, մեր ընդդիմադիր գործընկերներն իշխանություն ձեռք բերելու համար ամեն անուն կպցնում են և ամեն հնարավոր ձևերով փորձում են մեր քաղաքացիներին ապակողմնորոշել և այլ ֆոնի տակ ներկայացնել այս պատմական իրողությունը, որը մեզ համար անհրաժեշտ է, որպեսզի հասնեն իրենց բաղձալի նպատակներին, քանի որ պարբերաբար հեղափոխությունից հետո, իսկ ավելի շատ արդեն 2020 թ. պատերազմից հետո տարբեր ձևաչափերով, տարբեր անուններով, անուններ փոխելով, տեսքը փոխելով, բեղեր դնելով, հագուստ հագնելով, երկար և տարբեր գույների հագուստներ կրելով՝ փորձում են շարժումների միջոցով հասնել իրենց նպատակին։ Պետք է ասեմ, որ մեր քաղաքացիները, քանի որ լավ տեղյակ են, լավ գիտակցում են, որ սա միակողմանի զիջում չէ, սա տարածքների հանձնում չէ։ Հայաստանն ու Ադրբեջանն առաջին անգամ պաշտոնապես իրագործում են սահմանագծման և սահմանազատման գործընթաց, որի քարտեզագրական հիմքը Խորհրդային Միության ժամանակների իրավական հիմնավորում ունեցող ամենաթարմ տոպոգրաֆիական քարտեզներն են, որոնք կազմվել են նման իրավասություն ունեցող մարմինների կողմից։ Տավուշում տեղադրվող սահմանային սյուները վերահսկում են սահմանագծման և սահմանազատման իրավական անհրաժեշտությունը, վերարտադրում խաղաղության ամրագրման հրամայականը։ Կոչ կանեմ մեր ընդդիմադիր գործընկերներին, որ գոնե հարգեին այն 2-3 ազգակիցներիս, ովքեր չհայ էին և գտնվում էին հրապարակում, իրենց այդ կողմնակիցներին և նման հայտարարություններ չանեին։ Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր քաղաքացիներին պետականամետ դիրքորոշման, իրականությունը ճիշտ ըմբռնելու և ողջախոհության համար։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Մարիամ Պողոսյան։

 Մ.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, ես ևս ցանկանում եմ խոսել սահմանազատման գործընթացից։ Եվ երբ արդեն այս սահմանազատման գործընթացը նոր պետք է մեկնարկեր, ընդդիմադիրների կողմից թեզ շրջանառվեց, թե Տավուշի չորս գյուղեր հանձնում են։ Սիրելի հայրենակիցներ, Տավուշի մարզում երբևիցե չեն եղել այդպիսի գյուղեր` Խերեմլի, Կիզիլ Հաջիլի, Բաղանիս-Այրում և Աշաղի-Ասկիպար։ Երբևիցե այդ գյուղերը չեն եղել Տավուշի մարզում, չեն եղել Հայաստանի Հանրապետության սուվերեն տարածքում և այդ թեզը, հաճախ ենք հանդիպումներ ունենում քաղաքացիների հետ, աշակերտներ են այստեղ մեզ հյուրընկալվում և հենց այդ թեզը, որ ասում են՝ Տավուշի չորս գյուղեր, արդեն իսկ այդ թեզը սխալ է, որը ներմուծվել է մեր ընդդիմադիրների կողմից։ Պետք է նաև ֆիքսենք, որ սահմանազատման արդյունքում Հայաստանի Հանրապետության սուվերեն տարածքից մենք ոչ մի միլիմետր չենք զիջում։ Այստեղ արդեն սովորել ենք ընդդիմադիրների պարբերաբար վիրավորանքներին, բայց Արծվիկ Մինասյանի այսօրվա ասածին, ուղղակի, չեմ կարող չանդրադառնալ։ Նա ասում է` դուք զիջում եք տարածքներ, որպեսզի պահեք ձեր աթոռները։ Պրն Մինասյան, ցավոք, մեր ընդդիմադիրները ելույթ են ունենում ու գնում են, այժմ դահլիճում չեն, բայց, պրն Մինասյան, մենք պատերազմից հետո ամենադժվար շրջանում գնացել ենք արտահերթ ընտրությունների ու 2021 թ. սկսած մենք պարբերաբար ասել ենք՝ վայր դրեք մանդատները, մենք նորից կարող ենք գնալ արտահերթ ընտրությունների։ Բայց դուք պատրաստ չեք, որովհետև մի կերպ, մարդկանց զգացմունքների հետ խաղալով, դուք կարողացաք ինչ-որ մանդատներ ձեռք բերել Ազգային ժողովում ու վստահ չեք, որ եթե նորից արտահերթ ընտրություններ լինեն, դուք անգամ այսքան մանդատ կարող եք ձեռք բերել։ Պրն Մինասյան, մենք չենք գնում զիջումների, ոչ մի միլիմետր Հայաստանի Հանրապետության սուվերեն տարածքից մենք չենք զիջում ոչ ոքի։ Մենք սահմանազատում ենք, մենք գծում ենք մեր սուվերեն տարածքը, և սահմանազատված տարածքը ամենաանվտանգ տարածքն է, ամենաանվտանգ սահմանն է։ Մենք ցանկանում ենք մեր հայրենակիցների, մեր անվտանգությունն ապահովել։ Այն ժառանգությունը, որը մենք ստացել ենք ձեզանից, որ տարիներ շարունակ հարցը չեք լուծել ու թողել եք մեր սերունդների վրա ու հիմա եկել եք, արդեն հայրենասիրությունից եք խոսում ու ձեր թիմակցից որևէ մեկը, որն անընդհատ հայրենասիրությունից է խոսում, չեք կարող ասել, որ ինձանից կամ իմ թիմակիցներից որևէ մեկից ավելի հայրենասեր եք։ Իսկ հիմա արդեն հավատքի հետ եք հակադրում մեզ, Եկեղեցու անունն եք տալիս, մենք երբևիցե չենք հակադրվում Եկեղեցուն ու Եկեղեցու մեկ կամ մի քանի սպասավորներ չեն կարող մեզ հակադրել Եկեղեցու հետ։ Մենք սահմանազատում ենք, մենք ցանկանում ենք անվտանգ տարածքներ, որպեսզի մեր հաջորդ սերունդներին թողնենք ապահով, խաղաղ Հայաստան։ Եվ արդեն հետագա սերունդները, երբ կգան աշակերտներ, մենք աշակերտների հետ հանդիպում ենք, իրենց հետաքրքրությունների ոլորտն իրենց տարիքին չի համապատասխանում, իրենք խոսում են միայն պատերազմից և այն թեզերից, որոնք ընդդիմադիրներն են տանում։ Ես ցանկանում եմ, որ հաջորդ սերունդները խոսեն իրենց տարիքին, իրենց հետաքրքրություններին համապատասխան, ինչպես ցանկացած այլ երկրում խաղաղ պայմաններում աշակերտները խոսում են և իրենց հետաքրքրություններն ունեն։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, մեր այսօրվա նիստն ավարտվում է, կհանդիպենք վաղը։ Ցտեսություն։