ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼՆԵՐ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ ԵՎ ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Բարի լույս, հարգելի գործընկերներ, զբաղեցրեք ձեր տեղերը և նախապատրաստվեք գրանցման: Գրանցում: Գրանցվել է 65 պատգամավոր: Քվորում կա, կարող ենք սկսել նիստը:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, բարի լույս: «Ազգային ժողովի ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագիծը ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է Ազգային ժողովի նախագահի տեղակալ Ռուբեն Ռուբինյանին: Համեցեք:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, «Ազգային ժողովի ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագծի առաջին բաժնում ընդգրկված հարց չկա:

Երկրորդ բաժնում այն հարցերն են, որոնց վերաբերյալ գլխադասային հանձնաժողովները ներկայացրել են դրական եզրակացություն։ Դրանք 7-ն են, որոնք ընդգրկվում են ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում առանց քվեարկության։

Երրորդ բաժնում ընդգրկված մեկ հարց կա՝ «Հայաստան» խմբակցության ներկայացրած` «Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանական Հանրապետության միջև սահմանազատման և սահմանագծման վերաբերյալ» հայտարարության նախագիծն է, որի վերաբերյալ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովը ներկայացրել է բացասական եզրակացություն: Այս հարցը նստաշրջանի օրակարգ ընդգրկելու համար պետք է քվեարկենք առանձին։ Հիշեցնեմ, որ բացասական եզրակացություն ստացած նախագիծը քննարկելիս 3-ական րոպե տևողությամբ ելույթի իրավունք ունեն հեղինակը և գլխադասային հանձնաժողովի ներկայացուցիչը, որից անմիջապես հետո նախագիծն օրակարգում ընդգրկելու մասին հարցը դրվում է քվեարկության։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Այժմ խնդրում եմ հարցեր տալու համար գրանցվել։ Գրանցված պատգամավորներ չկան։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ քննարկում ենք երրորդ բաժնում ընդգրկված նախագիծը, որի քննարկումից անմիջապես հետո կկազմակերպենք քվեարկությունը։ Համեցեք, պարոն Ռուբինյան:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ձայնը տրվում է հայտարարության նախագծի հիմնական զեկուցող Արթուր Խաչատրյանին։ Պարոն Խաչատրյան, 3 րոպե ժամանակ ունեք:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, այն, ինչ այսօր կատարվում է Հայաստանում և կոչվում է «պիլոտային սահմանազատում», իրականում Հայաստանի Հանրապետությունը մաս-մաս կտրտելով թշնամուն տալու գործընթաց է։ Գործընթացն առանց որևէ իրավական հիմնավորման սկսվեց Շուռնուխից, երբ տարածքները, որոնց վրա Հայաստանի Հանրապետությունն ուներ տիտղոս, կային սեփականության վկայականներ՝ տրված հանուն Հայաստանի Հանրապետության, այսինքն՝ Հայաստանի Հանրապետության անունից, առանց որևէ հիմնավորման տվեցին թշնամուն։ Հիմա տեսնում ենք, թե Սյունիքում ինչ է կատարվում, ինչքան է դժվարացել հաղորդակցությունն Իրանի և աշխարհի հետ: Նույնը հիմա կատարվում է Տավուշում։ Որպեսզի դա կանխենք, մենք փորձ արեցինք, որ Ազգային ժողովն ընդունի հայտարարություն, որպեսզի այդ հայտարարությամբ կանոնակարգենք այն գործընթացը, որն այսօրվա իշխանությունները ոգևորությամբ կոչում են «սահմանազատում», այն է՝ հասկանանք, թե ինչ հիմքով է տեղի ունենում սահմանազատումը: Եվ առաջարկեցինք իրավական բազա, առաջնորդվել իրավական փաստաթղթերով, առաջնորդվել լավագույն փորձով և, վերջ ի վերջո, անել այն, ինչ Կառավարությունը խոստացավ, բայց հերթական անգամ դրժեց իր խոստումը։ Մասնավորապես, մեջբերում եմ Մհեր Գրիգորյանի խոսքերը. «Մենք առաջին փուլում քննարկեցինք և հաստատեցինք աշխատակարգը: Այս փուլում քննարկում ենք համատեղ գործունեության կանոնակարգը, որը շատ ավելի մեթոդական նկարագրություն է պարունակելու: Երբ սա ավարտենք, 2 երկրներն էլ տվյալ փաստաթղթի նախագիծը կդնեն ներպետական շրջանառության մեջ որպես օրենքի նախագիծ»:

Կառավարությունը փոխվարչապետի մակարդակով դրժեց իր խոստումը: Որևէ օրենքի նախագիծ այստեղ չի ներկայացվել, որով կկանոնակարգվի այս գործընթացը: Փորձեցինք այդ բացը լրացնել, և ի՞նչ․ որևէ բան չի կատարվում։ Այսօր Կառավարությունը մի բան էլ առաջ է գնացել. սահմանազատումից բացի, սահմանազատումից անդին իրականացնում է նաև սահմանագծում: Սահմաններն ինչ-որ կերպ, անհասկանալի իրավապայմանագրային բազայի վրա գծվում են: Փաստացի, այնտեղ ինչ-որ սյուներ են տեղադրվել: Ո՞վ է այդ իրավունքը տվել, ո՞ւմ հրամանով, հրահանգով, որոշմամբ է դա եղել: Սահմանազատման և սահմանային անվտանգության հանձնախումբը, որն ստեղծվել է, զուտ խորհրդատվական բնույթի մարմին է, կարող է խորհուրդ տալ: Ո՞ւմ է տվել այդ խորհուրդը, ինչպե՞ս է որոշումը կայացվել։

Եվ, վերջապես, այս հայտարարության մեջ կա ևս մի սկզբունքային կետ, որից իշխանությունը խուսափում է, ինչպես ժանտախտից: Մենք հստակ նշում ենք, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանային կոնտուրների որոշումը որևէ կերպ չի կարող ազդել Արցախի Հանրապետության և արցախյան հակամարտության քաղաքական կարգավորման գործընթացի վրա։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ձայնը տրվում է նախագծի հարակից զեկուցող Մարիա Կարապետյանին։ Համեցեք:

 Մ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Հարգարժան փոխխոսնակներ, հարգելի գործընկերներ, պարոն Խաչատրյան, Հայաստանի Հանրապետության տարածքից ոչ մի միլիմետր չի զիջվում ոչ մեկի: Այս պահին ընթացող սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացները ոչ այլ ինչ են, քան Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանի վերարտադրության գործընթացներ, Հայաստանի գործող, գոյություն ունեցող պետական սահմանի վերարտադրության գործընթաց: Այդ սահմանի վրա կարելի է սյուն տեղադրել: Հայաստանի Հանրապետության տարածքից, կրկնեմ՝ ոչ մի միլիմետր ո՛չ զիջվում է, ո՛չ էլ նույնիսկ փոխանակվում է:

Հարգելի գործընկերներ, արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովը քննարկել է Դաշնակցության և կայսրության համատեղ հայտարարության նախագիծը և մերժել այն, քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունը 29,743 կմ² է, և Դաշնակցության անկեղծ ցանկությունը՝ ունենալ ավելի մեծ Հայաստան, ցավոք, օգտագործվում է կայսրության կողմից՝ հանգեցնելու ավելի փոքր Հայաստանի, կամ, առհասարակ, Հայաստանի պետականության վերացման: Հայտարարության նախագիծն առաջարկում է, որ Հայաստանը որպես Ադրբեջանի հետ սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացի հիմք առաջարկի 1993 թվականի սեպտեմբերի դրությամբ շփման գիծն այն հիմնավորմամբ, որ այդ ժամանակ է Ադրբեջանը վավերացրել Անկախ պետությունների համագործակցության կանոնադրությունը: Ըստ էության, սա առաջարկ է՝ հրաժարվել Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանից և վերադառնալ ռազմական գործողությունների տրամաբանության: Սա բացարձակապես անընդունելի է և պարունակում է իր մեջ Հայաստանի Հանրապետության համար իրավական, քաղաքական, դիվանագիտական և ռազմական ռիսկեր: Թե՛ Հայաստանը, թե՛ Ադրբեջանը վավերացրել են, ստորագրել են Ալմա-Աթայի հռչակագիրը 1991 թվականի դեկտեմբերի 21-ին, այդպիսով միանալով նորաստեղծ Անկախ պետությունների համագործակցության կազմակերպությանը: 1993 թվականին գրվել է ԱՊՀ կանոնադրությունը: Ադրբեջանն այն վավերացրել է 1993 թվականի սեպտեմբերին և այդ օրը ևս մեկ անգամ ստորագրել է Ալմա-Աթայի հռչակագիրը: Հայաստանը ևս ԱՊՀ կանոնադրությունը վավերացրել է նույնպես 1993 թվականի նոյեմբերին:

Հաջորդը․ անհնար է ԱՊՀ կանոնադրությունն առանձնացնել ԱՊՀ մյուս հիմնադիր փաստաթղթերից: Կանոնադրությունում ասվում է, որ պետություններն ընդունում են այդ կանոնադրությունը։ Մեջբերում եմ. «…Վճռականությամբ լի՝ կյանքի կոչելու «Անկախ պետությունների համագործակցության ստեղծման մասին» համաձայնագրի, այդ համաձայնագրին կից արձանագրության, ինչպես նաև Ալմա-Աթայի հռչակագրի դրույթները»։ «․․․Պետություններն իրենց հարաբերությունները կառուցում են այդ թվում հետևյալ սկզբունքների հիման վրա»: Մեջբերում եմ. «Պետական սահմանների անխախտելիությունը, գոյություն ունեցող սահմանների ճանաչումը և անօրինական տարածքային ձեռքբերումներից հրաժարումը, պետությունների տարածքային ամբողջականությունը և օտար տարածքի մասնատմանն ուղղված ցանկացած գործողություններից հրաժարումը»:

Անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել, որ սկսած առնվազն 2008 թվականից՝ Ադրբեջանը միջազգային ատյաններում պնդել է Ալմա-Աթայի հռչակագրի և ԱՊՀ կանոնադրության հետևյալ իմաստը, պարոն Խաչատրյան, շնորհակալ եմ, որ սրա վրա հրավիրեցիք իմ ուշադրությունը: Մեջբերում եմ կրկին. «ԱՊՀ բոլոր նորանկախ հանրապետությունները հաստատակամ դիրքորոշում են որդեգրել՝ պահպանելու իրենց նախկին վարչական, ներպետական սահմանները որպես միջպետական սահմաններ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո»:

Կրկում եմ՝ հանձնաժողովն առաջարկում է դեմ քվեարկել հայտարարության նախագիծը լիագումարում կրկին քննարկելու առաջարկին: Շնորհակալ եմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, այժմ քվեարկության է դրվում «Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանական Հանրապետության միջև սահմանազատման և սահմանագծման վերաբերյալ» հայտարարության նախագիծն ութերորդ գումարման յոթերորդ նստաշրջանի օրակարգում ընդգրկելու մասին հարցը:

Վարման կարգով՝ Արծվիկ Մինասյան:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-20 րոպե ընդմիջում։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-20 րոպե ընդմիջում:

 ԸՆԴՄԻՋՈՒՄ

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արթուր Հովհաննիսյան, խնդրեմ՝ վարման կարգով:

 Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, ինչպես գործընկերս՝ Մարիա Կարապետյանը, հարակից զեկույցում նշեց հիմնավորումները, ես էլ պետք է վերահաստատեմ, որ հայտարարության տեքստով որևէ նոր բան չի առաջարկվում այն գործընթացներին, որոնք այսօր տեղի են ունենում Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունն ապահովելու համար, և, ըստ էության, պարունակում են ռիսկեր և վտանգներ Հայաստանի Հանրապետության պետականության համար, ուստի՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունը դեմ է քվեարկելու այս նախագծին։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Քվեարկություն:

Կողմ՝ 27

Դեմ՝ 51

Ձեռնպահ՝ 0

Որոշումը չի ընդունվել։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ մտքերի փոխանակության համար հերթագրվել: Հերթագրում: Հերթագրվել է 10 պատգամավոր: Արծվիկ Մինասյան:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Հարգելի հայրենակիցներ, քաղաքական իշխանությունը՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր»-ը, ևս մեկ անգամ մերժեց պետականանպաստ այս հայտարարության նախագծի ընդունումը՝ դրանով իսկ ևս մեկ անգամ դրժելով իր նախընտրական խոստումները, դրանով իսկ ևս մեկ անգամ հաստատելով, որ ինքը, ըստ էության, հայ ժողովրդի, հայկական պետականության հետ առնչություն չունի, դրանով իսկ ևս մեկ անգամ հիմնվելով, ինչպես էստեղ հիմնավորվեց, ադրբեջանական փաստարկներն այս ամբիոնից հնչեցնելով՝ փորձեցին առաջ մղել այդ փաստարկները, մինչդեռ մեր առաջարկի բուն նպատակն ու հիմքը՝ միջազգային իրավունքին համապատասխան՝ ապահովել Հայաստանի անվտանգության ավելի բարձր մակարդակ՝ պաշտպանված միջազգային փաստաթղթերով, միջազգային իրավունքով, 1970 թվականի «Միջազգային իրավունքի սկզբունքների մասին» դեկլարացիային համապատասխան: Այն, ինչ մենք էստեղ լսեցինք, ուղիղ հակառակն է և Հայաստանը տանում է հերթական միակողմանի զիջումների և վերջնականապես կոտորման:

Եվ մի կարևոր հանգամանք. իմ գործընկեր Արթուր Խաչատրյանն արդեն նշեց, որ այս հայտարարության մեջ առանցքային կետերից մեկը նաև Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի պաշտպանությունն է այն առումով, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման և սահմանագծման հարցը որևէ կերպ չի կարող սահմանափակել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի հավաքական իրավունքը և միջազգային երաշխիքներով վերադառնալն իր ծննդավայր, իր հայրենիք, ինչպես նաև որևէ կերպ կանխորոշել Լեռնային Ղարաբաղի կամ Արցախի կարգավիճակը։ Մեծամասնությունը դեմ քվեարկելով, ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ ինքն ուրացել է Արցախը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Գեղամ Նազարյան:

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Երեկ ուշ երեկոյան «Հայկական ժամանակ» թերթի հոդվածագիրը նշել էր, որ Գեղամ Նազարյանն ստում է, և կիրանցիների հետ հանդիպման ժամանակ չի հնչել միտք, որ գյուղի կենտրոնով կարող է սահման անցնել։ Ես ձեզ ուզում եմ վստահեցնել, որ Գեղամ Նազարյանը երբեք չի ստում, և գյուղի կենտրոնը ոչ թե աշխարհագրական կենտրոնն է, այլ պատմական կենտրոնը, ինչպես Երևանի, Սանկտ Պետերբուրգի, Վաշինգտոնի: Գյուղի կենտրոնն այնտեղ է, որտեղ գտնվում է գյուղի եկեղեցին, գյուղի դպրոցը, գյուղի կալը և գյուղի գրասենյակը: Եվ հետո, ամենակարևորը՝ չի կարելի հոգեբանական կտտանքների ենթարկել մարդուն, որն ապրում է սահմանում, որը տասնամյակներով ապրել է սահմանում ու պահել է էդ սահմանը: Գյուղի բնակիչների պահանջը մեկն է՝ իրենց օրինական պատկանող ոչ մի թիզ հող չհանձնել հարևան հանրապետությանը։

Մարիա Կարապետյանը նշում է, որ ոչ մի մ² հող Հայաստանի Հանրապետության տարածքից չի հանձնվելու Ադրբեջանին: Կիրանցիները նույնն են պահանջում, որովհետև էսօր վտանգ կա, որ իրենց օրինական, կադաստրով տրված հողը, որը միշտ, տասնամյակներով, Սովետական Հայաստանի տարիներին, դրանից առաջ, Հայաստանի Հանրապետության տարիներին եղել է իրենցը, իրենց պապի սեփականությունը, մնա իրենց սեփականությունը: Կիրանց գյուղի բնակչի պահանջը սա է, և չի կարելի նրան հոգեբանական կտտանքի ենթարկել և այլն:

Ինչ վերաբերում է ստին, ապա մի քանի վայրկյան ավելի կխոսեմ, մի բան եմ ուզում հիշեցնել․ երբ հայտնի դարձավ, որ «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության նոր գրասենյակը լինելու է Սայաթ-Նովա-Չարենց խաչմերուկում, ես գրեցի, որ շատ ուրախ եմ, որովհետև, ոնց որ, «Քաղաքացիական պայմանագրի» գործերը լավացել են, և իրենք նոր գրասենյակ ունեն, որին հաջորդեց տաղանդավոր քաղաքական գործիչ, այսօր Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահ Վահագն Հովակիմյանի հուզառատ գրառումն այն մասին, որ Գեղամ Նազարյանն ստում է, և նման ոչ մի բան չկա, բայց մեկ օր հետո ինքն այնտեղ նիստի էր մասնակցում: Հետո ներողություն էլ չխնդրեց: Էսքանը, որ ստի մասին իմանաք։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արմեն Ռուստամյան:

 Ա.ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ

-Այս նախագծի, որ ներկայացվեց և տապալվեց մեծամասնության կողմից, նպատակը մեկն էր՝ փորձել սահմանազատման, սահմանագծման գործընթացները բերել մեր շահերի պաշտպանության դաշտ, և դա իրականացնել թե՛ մեր օրենսդրությանը համապատասխան, թե՛ միջազգային փորձին և պրակտիկային համապատասխան: Միջազգային պրակտիկան և փորձը տալիս էին մեզ լրջագույն հնարավորություն՝ էսօր գործընթացները տանել ի շահ Հայաստանի Հանրապետության: Երբ էստեղ խոսվում է, որ մենք սահմանազատում, սահմանագծում չենք անում, այլ, պարզապես, վերարտադրում ենք կամ վերականգնում ենք եղած սահմանները, մի պարզ հարց է առաջանում․ եթե էդ սահմանները կան, ինչո՞ւ եք վերարտադրում ու վերականգնում հենց էդ հատվածում, բա, ամբողջական վերականգնեք, որ ամբողջական էլ հարցը լուծվի: Ուրեմն, դուք էլ գիտեք, որ դա էդպես չէ: Էդ «հատվածական սահմանազատում» կոչվածը միջազգային պրակտիկայում գոյություն չունի: Դա Ադրբեջանի հորինածն է և ձեզ պարտադրվածը: Դուք դա չեք էլ թաքցնում, դուք ասում եք՝ եթե մենք սա չանենք, նոր սպառնալիքներ կառաջանան Հայաստանի նկատմամբ: Այսինքն՝ ունենք ագրեսոր հարևան երկիր՝ թշնամաբար տրամադրված մեր նկատմամբ, որը, բնականաբար, իր ուզածին հասնելու է կա՛մ մեր կամքով, կա՛մ ուժի սպառնալիքով և պատերազմով: Եվ ձեր ղեկավարը, ոչ ավելի, ոչ պակաս, էս ամբիոնից հայտարարում է, որ էս ամենն անելուց հետո լավ լինելը ես չեմ երաշխավորում, որ լավ կլինի, բայց, եթե չանենք, հաստատ, վատ կլինի, դա երաշխավորում եմ: Այսինքն՝ մենք ունենք իշխանություն, որը լավ լինելը չի երաշխավորում, բայց վատ լինելը հաստատ երաշխավորում է: Օր առաջ էսպիսի իշխանություններից էս ժողովուրդը պետք է ազատվի, որովհետև ավելի ու ավելի վատ է լինելու, որովհետև դա է երաշխավորում էս իշխանությունը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Գեղամ Մանուկյան:

 Գ.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-1991 թվականի ճիշտ այս օրը Հայաստանը սգում էր, հայ ժողովուրդը սգում էր: Գետաշենում, Մարտունաշենում տեղի բնակչությանը պաշտպանելիս անհավասար մարտում զոհվեցին հրազդանյան ջոկատի հրամանատար Զարզանդ Դանիելյանը, գետաշենցի դաշնակցական Վալերի Նազարյանը, Հայաստանի ազգային հերոս, դաշնակցական Թաթուլ Կրպեյանը, Երևանի ժողինստիտուտի ուսանող, դաշնակցական Արթուր Կարապետյանը, գիտնական, դաշնակցական Սիմոն Աչիկգյոզյանը: Երանի նրանց, որ հայրենիքի համար զոհվեցին, երանի նրանց, որ չտեսան ուրացումը, երանի նրանց, որ չտեսան, որ Դաշնակցությանն ատում են Թուրքիայում, Ադրբեջանում, մեկ էլ՝ Հայաստանի խորհրդարանում՝ քաղաքական մեծամասնությունը: Այս հարցի քննարկման ժամանակ Մարիա Կարապետյանին տվեցի պարզ հարց՝ ցույց տալ աշխարհում գեթ մեկ երկիր, որը սահմանի 4 փոքր, բառացի օգտագործել եմ՝ կրճոնների վրա սահմանազատում, սահմանագծում է իրականացնում, մնացածը չճշտված սահմաններ են: Չկարողացավ բերել մեկ օրինակ, որովհետև չի կարող աշխարհում լինել որևէ այլ խելագար կառավարություն, որ իր երկրի փոքրիկ մի քանի սահմաններում հետ քաշվի, երբ իր երկրի հսկայական հատվածներ օկուպացված են դիմացի կողմից: Ցանկացած նորմալ երկրում, որտեղ ոչ խելագար կառավարություն է, այդ նորմալ երկրներում իրավապահ մարմիններն առաջին իսկ բանը, որ կանեին (վաղը Գլխավոր դատախազն է գալու), կալանքի օրդերը կստորագրեին հայրենիքի անվտանգային, պետական շահերը դավաճանելու մեղադրանքով:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Նիստը վարողի իրավունքով ես ելույթ կունենամ արտահերթ:

Հարգելի գործընկերներ, ամիսներ շարունակ Ադրբեջանը փորձում էր հետքայլ անել Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիման վրա միմյանց տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու և դրա հիմքով դելիմիտացիա և դեմարկացիա իրականացնելու վերաբերյալ պայմանավորվածությունից: Ամիսներ անց, վերջերս՝ ապրիլին, տեղի ունեցավ պայմանավորվածություն, ստորագրվեց արձանագրություն, որով կողմերը վերահաստատեցին, որ դելիմիտացիայի հիմքը լինելու է Ալմա-Աթայի հռչակագիրը: Ի՞նչ է դա ենթադրում. որ վերարտադրվելու են այն ադմինիստրատիվ սահմանները, որոնք գոյություն են ունեցել հայկական և ադրբեջանական ԽՍՀ-ների միջև Խորհրդային Միության փլուզման պահին, այսինքն՝ 1991 թվականի դրությամբ:

Հարց տանք. ինչո՞ւ էր Ադրբեջանը փորձում սրանից խուսափել։ Պատասխանը հետևյալն է. որովհետև Ադրբեջանն ուզում էր, որ Հայաստան-Ադրբեջան սահման չլինի կամ լինի լղոզված, և գործի ուժեղի իրավունքը, այսինքն՝ գործի հետևյալ տրամաբանությունը. ում զորքը որտեղ կարող է կանգնել, այնտեղ էլ իր սահմաններն են։ Ի դեպ, տարօրինակ զուգադիպությամբ մեր ընդդիմադիր արքեպիսկոպոսներից մեկը վերջերս ուզում էր, որ նույն տրամաբանությունը մենք բոլորս որդեգրենք: Հիմա ինձ համար շատ տարօրինակ է և անհասկանալի, թե ինչու է մեր խորհրդարանական ընդդիմությունը լծվել այս տրամաբանության լեգիտիմացմանը, որովհետև երբ մեր ընդդիմությունը բերում է Ազգային ժողովի հայտարարության նախագիծ, որտեղ ասում է, որ պետք է սահմանազատման հիմք ընդունվի 1993 թվականի շփման գիծը, դա նշանակում է ասել, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանի հիմքը ոչ թե պետք է լինեն իրավաբանական հիմնավորում ունեցող փաստաթղթերը և քարտեզները, այլ շփման գիծը, իսկ շփման գիծն ինքնին նշանակում է մի գիծ, որը ձևավորվել է հետևյալի արդյունքում՝ ով որտեղ կարողացել է, կանգնել է, այսինքն՝ կրկին ուժի իրավունք: Ես չեմ հասկանում, թե էս լեգիտիմացման իմաստը որն է: Այսինքն՝ դուք լեգիտիմացնում եք ուժի իրավունքը, և պարզ է, չէ՞, որ երբ սկսի գործել ուժը, ձեր դաշնակիցներն իրենց պարտավորությունները չեն կատարելու, ու լինելու է այն, ինչ բազմիցս եղել է: Ու խնդրում եմ չբարդացնել ամեն ինչ, չփորձել ինչ-որ լեզվաբանական հնարքներով փորձել ձեր արածի էությունը փոխել: Էս ամեն ինչի մեխը հետևյալն է․ Հայաստան-Ադրբեջան սահման կա, այն անհստակ չէ: Հիմա վերահաստատվել է սկզբունքն առ այն, որ այդ սահմանը վերարտադրվելու է, այսինքն՝ դելիմիտացիան տեղի է ունենալու Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիման վրա, այն է՝ 1991 թվականի դրությամբ եղած ադմինիստրատիվ սահմանների հիման վրա, որոնք դարձել են միջպետական սահման: Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արփինե Դավոյան:

 Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես համաձայն եմ պարոն Նազարյանի հետ, որ չի կարելի հոգեբանական կտտանքի ենթարկել մարդկանց: Այո, բայց ի՞նչ է տեղի ունենում ամեն օր վերջին շաբաթների ընթացքում: Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները ենթարկվում են հոգեբանական կտտանքների տարբեր մարդկանց կողմից, քիչ առաջ՝ նույնպես, և՛ քաղաքական շրջանակների, և՛ հոգևորական ռազմատենչ շրջանակների, և՛ ինչ-որ ակտիվ մարդկանց շրջանակների կողմից մարդիկ ամեն օր ենթարկվում են հոգեբանական կտտանքների, նրանց ամեն օր ասվում են այս ամբիոնի մոտ հնչած թեզերը՝ ավելի վատ տարբերակներով։

Սիրելի գործընկերներ, երբ դուք ասում եք՝ ուզում ենք այս գործընթացն այնպես անել, որ լինի միջազգային իրավունքով պաշտպանված, ես ուզում եմ հասկանալ, թե ձեր միջազգային իրավունքը և այն միջազգային իրավունքը, որն այսօր կանգնում է Հայաստանի Հանրապետության, այս սկսած գործընթացի կողքին, ինչպե՞ս են իրարից տարբերվում։ Ուզում եմ հասկանալ, թե միջազգային իրավունքը քանի՞ ճյուղ ունի՝ դաշնակցակա՞ն ճյուղ ունի, հանրապետակա՞ն ճյուղ ունի՞, հոգևորակա՞ն ճյուղ ունի: Ուզում եմ հասկանալ՝ էդ միջազգային իրավունքը մե՞կը չէ: Եթե ամբողջ աշխարհը ողջունում է էս գործընթացը, ո՞նց է լինում, որ չեք ողջունում դուք և Ռուսաստանի Դաշնությունը: (Խոսակցություն դահլիճում:) Շատ պատահականորեն: Կամ ո՞նց է լինում, որ այն, ինչ ասվում է ամեն օր, ինչը պարոն Ռուբինյանն ասաց, որ տեղի է ունենում 1991 թվականի սահմանների հստակեցում, հաստատում ․․․ Չէ, ամեն օր պետք է գալ, ասել, որ Հայաստանի Հանրապետության հողերը մաս-մաս հանձնում են: Ինչո՞ւ եք ուզում մարդկանց զգացմունքների հետ ամեն օր խաղալ, առավել ևս՝ Տավուշում բնակվող մեր հայրենակիցների: Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Վահագն Ալեքսանյան:

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի մեծարգո փոխնախագահներ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, ուզում եմ մի խոստովանություն անել էս ամբիոնից. իմ տպավորությամբ՝ Հայաստանի ընդդիմադիր քաղաքական դաշտում իր ազնվությամբ ու ճշտախոսությամբ աչքի է ընկնում Հանրապետական կուսակցության, կարծեմ՝ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը: Ֆանտաստիկ կերպար է պարոն Շարմազանովը, պարբերաբար բացահայտում է էն ամենը, ինչը հավաքական ընդդիմությունը խնամքով փորձում է թաքցնել։ Նախ՝ պարոն Շարմազանովը խոսեց միջանցքի մասին՝ բացահայտելով, փաստացի, ընդդիմության ծրագրերը միջանցքը տալու մասին, և վերջերս էլ՝ երեկ կամ առաջին օրը, եթե չեմ սխալվում, Էդուարդ Շարմազանովը մի ոչ պակաս ֆանտաստիկ գրառում է արել, կմեջբերեմ 2 առանձին նախադասություն, որոնք կոնտեքստից կտրված չեն. «Հայրենիքը մշտական է ու հավիտենական, պետությունը` (ուշադրություն) փոփոխական: Պետության սահմանները կարող են ընդարձակվել և փոքրանալ»:

Հիմա ինչի՞ մասին է էս հայտարարությունը, սիրելի գործընկերներ, մեր ընդդիմության համար պետությունը փոփոխական է, էսօր Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի պատգամավոր են, վաղն ինչ-որ գարադսկոյ դումայի պատգամավոր կլինեն «Արմյանսկի օբլասծի»` որպես էդպիսին: Իրենց համար, մեկ է՝ պետությունը փոփոխական է: Էսօր մեր ընդդիմադիր գործընկերները Հայաստանի Հանրապետության եռագույնին են եռագույն ասում, վաղը մի ուրիշ եռագույնի եռագույն կասեն, վերևի երիզը՝ սպիտակ, ոչ մի տարբերություն, ի՞նչ է եղել, պետությունը փոփոխական է: Պետությունը հո հայրենի՞ք չէ, որ մշտական լինի, հենց սրա մասին է խոսքը: Էստեղ է արժեբանական, հիմնական ու միակ տարբերությունը, սիրելի քաղաքացիներ: Մեզ համար Հայաստանի Հանրապետությունն անփոխարինելի է, Հայաստանի Հանրապետության անկախությունն անսակարկելի է, իսկ էս մարդկանց համար՝ ոչ, ու դրա մասին նրանք բացահայտ են հայտարարում, հետևաբար` մնացած բոլոր հետևությունները ձերն են՝ Հայաստանի Հանրապետությո՞ւն, թե՞ «Արմյանսկի օբլասծ»: Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Մարիա Կարապետյան:

 Մ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Հարգարժան փոխխոսնակներ, հարգելի գործընկերներ …

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Լռություն դահլիճում:

 Մ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Պարոն Արծվիկ Մինասյան, ասացիք, որ պետականանպաստ է հայտարարության նախագիծը: Պետություններն ունենում են պետական սահման: Դուք առաջարկում եք առաջնորդվել շփման գծով: Դրա ի՞նչն է պետականանպաստ: Ասում եք՝ ադրբեջանական փաստարկներ ներկայացրի: Այն, որ պետական սահման չկա Հայաստանի Հանրապետության ու Ադրբեջանի միջև, դա է ադրբեջանական փաստարկ: Պետական սահման կա: Եվ, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքին անդրադարձաք, էդ իրավաբանական վերլուծությունը, որ դուք կատարել եք՝ հայտարարության տեքստի մեջ զետեղելով, մոտավորապես նման է պարոն Ռուստամյանի կողմից վարչապետի խոսքերի մեկնաբանության որակին առ այն, թե ինչն է երաշխավորված, ինչը՝ ոչ: Եթե ասում եք՝ 1993 թվականի շփման գիծը պետք է լինի սահմանազատման ու սահմանագծման հիմք, ի՞նչ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունք: Դուք ասում եք՝ Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է լինի այնքան ընդարձակ, որքան 1993 թվականի շփման գիծն է։ Մենք հանձնաժողովում փորձեցինք պարզաբանել, թե էդ գիծը որտեղով է անցնում, իհարկե, հստակ պատասխան չստացանք ո՛չ քառակուսի կիլոմետրերով, ո՛չ էլ տեղանքներով: Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքն այդտեղ որտե՞ղ եք տեղավորում, եթե հստակություն չեք մտցնում, թե էդ շփման գիծը որտեղով է անցել՝ Հայաստանի Սյունիքի մարզի միջև մի կողմից և Ադրբեջանի միջև՝ մյուս կողմից: Ինքներդ ինքնորոշման իրավունքն էս հայտարարության նախագծով ոչնչացրել եք, ըստ էության, և հետո էլ ասում եք, որ հայտարարության նախագիծը նաև հավելյալ հնարավորություն է պարունակում ինքնորոշման իրավունքի համար։ Շնորհակալ եմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Լուսինե Բադալյան։

 Լ.ԲԱԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ինձ շատ հետաքրքիր է, թե երբ «շփման գիծ» եզրույթը մենք բերում ենք օրակարգ, արդյո՞ք էդտեղ վտանգներ չենք տեսնում, և որտեղի՞ց է էն երաշխավորությունը, որ շփման գիծն ընկալվելու է միայն 1993 թվականի շփման գիծ: Իսկ կարո՞ղ է՝ հանկարծ չլինի էդ երաշխիքը, ու շփման գիծն էսօրվա շփման գծով գնա: Դա ձեզ ձեռք տալի՞ս է, թե՞ ոչ: Իսկ կարող է՝ մի հատ էլ բախում լինի, էդ շփման գիծը մի քիչ էլ ավելի խորանա Հայաստանի Հանրապետության ավելի խորքեր: Դուք երաշխավորո՞ւմ եք, որ էդպես չի լինելու։ Այսինքն՝ եթե մենք պետականամետության մասին ենք խոսում, ընդհանրապես, և միջազգային իրավունքի մասին, ինձ ծանոթ չէ միջազգային իրավունքում շփման գծով սահմաններ որպես պետական սահմաններ հաստատելու տարբերակը: Մենք շարունակում ենք պնդել, որ Հայաստանի Հանրապետությունը պիտի ունենա հստակ գծված և միջազգայնորեն հաստատված պետական սահմաններ և մենք գիտենք, թե ինչ ճանապարհով ենք գնում և վստահ ենք, որ հաջողելու ենք: Ես նաև հասկանում եմ, որ շատ ընդդիմադիր գործիչներ, որոնք հոգու խորքում շատ լավ հասկանում են, թե ինչ ճանապարհով է գնում այսօրվա Կառավարությունը, շատ կուզենային իրենք անել էդ գործընթացները, և իրենց պետք է շատ արագ հեղաշրջում անել և շարունակել էդ գործընթացը տանել մինչև վերջ, սա՝ մի մասով: Մյուս մասով, եթե մենք խոսում ենք, քիչ առաջ իմ գործընկերը նշեց մեկ ընդդիմադիրի արտահայտություն, մեկ ուրիշինն էլ ես ասեմ: Ասենք՝ նույն եկեղեցու ներկայացուցիչներն ասում են, երեկ պարոն Քոչարյանն էլ էդ մասին շեշտեց, կոնկրետ մեջբերում եմ. «Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը պիտի ուժեղացնի եկեղեցին, որպեսզի, եթե վաղը պետություն չլինի, եկեղեցին կարողանա տեր կանգնել ժողովրդին»:

Ժողովուրդ, ի՞նչ մտադրություններով, ի՞նչ պատկերացումներով եք դուք առաջ շարժվում և առաջնորդում էս ժողովրդին։ Ընդհանրապես, ասելիք կա: Ժամանակը շատ կարճ է, բայց առջևում 10-րոպեանոց ելույթներ ունենք և կփորձենք էս ամենն ավելի մանրամասն քննարկել, բայց առաջարկում եմ հետ կանգնել «շփման գիծ» արտահայտությունից և դա փոխարինել «պետական սահման» միջազգայնորեն հաստատված տարբերակով։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ես չգիտեի, որ էդպիսի բաներ են ասել, և ապշած եմ, ճիշտն ասած: Վլադիմիր Վարդանյան:

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Սիրելի քաղաքացիներ, մի պահ պատկերացրեք, որ այս հայտարարությունն ընդունվեց: Ի՞նչ էր փոխվելու Հայաստանի Հանրապետության համար, Ադրբեջանի համար, ընդհանրապես։ Ոչինչ: Մեր գործընկերները փորձում են նենց տպավորություն ստեղծել, որ միջազգային փաստաթուղթ է մեզ առաջարկվել, ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարն ասել է՝ այ, Հայաստան, առաջնորդվեք սրանով, իսկ մեծամասնությունը դեմ է: Ոչ, խոսքը վերաբերում է բացարձակապես միջազգային իրավունքի որոշ կտոր-կտոր հավաքած, ի դեպ, կտոր-կտոր հավաքած մոտեցումներին, որոնք որևիցե մեկը չի կիսում և չի էլ կարող կիսել, որովհետև եթե խոսում ենք Ալմա-Աթայի հռչակագրի մասին, Ալմա-Աթայի հռչակագիրն ասել է շատ հստակ․ ժողովուրդ ջան, եթե ձևավորում եք անկախ պետություններ, դուք ձևավորելու եք էդ անկախ պետությունները նախկին մետրոպոլիայի, կներեք էդ արտահայտության համար, վարչական սահմաններով և վերջ: Որևիցե շփման գծի վրա հիմնված սահման չկա և չպետք է լինի: Այն արտահայտությունը, որ դուք փորձում եք, ցավոք, ամենայն հարգանքով, մանիպուլյատիվ ձևով օգտագործել՝ հղում կատարելով 1970 թվականի «Միջազգային իրավունքի սկզբունքների մասին» հռչակագրի վրա, այնտեղ օգտագործվում է «դեմարկացիոնայա լինյա», և խոսքը վերաբերում է աշխարհում ճանաչված դեմարկացիոն գծերի վերաբերյալ, որոնք առնչվում են, օրինակ՝ Հյուսիսային և Հարավային Կորեայի, Հնդկաստանի և Պակիստանի միջև առկա դեմարկացիոն գծին, դեմարկացիոն գծին, որ գոյություն է ունեցել Հյուսիսային և Հարավային Վիետնամի միջև՝ սահմանված, միջազգային փաստաթղթերով հստակեցված, որոնք որևիցե եղանակով չեն դիտարկվում որպես պետական սահման: Կամ դուք, իրոք, համոզվա՞ծ եք, որ նույնիսկ ձեր գործընկերների մոտ արտասահմանում ըմբռնում կստանաք, որ շփման գծով պետք է սահմանն անցնի: Հլը մի հատ Կիպրոսի մեր գործընկերներից հարցրեք, էլի, օրինակ՝ իրենց համար ընդունելի՞ է շփման գծով սահման անցկացնելը: Մի հատ հարցրեք այլ երկրում ապրողներին, օրինակ՝ Հնդկաստանի մեր գործընկերներին հարցրեք …

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ջերմուկի բնակիչներին …

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Ջերմուկի բնակիչներին … Տարածքի նկատմամբ տիտղոսը և տարածքի փաստացի վերահսկողությունը տարբեր բաներ են, իսկ մենք արձանագրում ենք, որ Ալմա-Աթայի հռչակագրով Հայաստանի Հանրապետությունն ունի տիտղոս Հայաստանի Հանրապետության ամբողջ ինքնիշխան տարածքի վրա: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Սոնա Ղազարյան: (Խոսակցություն դահլիճում:) Համեցեք, տիկին Ղազարյան:

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Մեծարգո փոխնախագահներ, մեզ հետևող սիրելի քաղաքացիներ, այսօր քննարկում ենք ընդդիմության կողմից ներկայացված մի նախագիծ, որն օրակարգում ներառելու հարցը մեծամասնության կողմից դեմ քվեարկվեց, բայց ուշագրավ է, որ պարոն Խաչատրյանն իր ելույթն սկսեց հետևյալ ձևակերպմամբ՝ հայրենիքը մաս-մաս թշնամուն տալու մասով: Հիմա, պարոն Խաչատրյան, ես իրականում չեմ սիրում ազգային հիմքով մարդկանց վիրավորել և հիմա ավելի նրբանկատ կձևակերպեմ, բայց, եթե ինչ-որ մեկն էս դահլիճում համարում է, որ Խեյրումլին, Բաղանիս-Այրումը, Ասկիպարան իր հայրենիքն է, ապա նա Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի չէ: Հիմա, շարունակությունը, էն, որ սովորաբար դուք եք մեզ վիրավորում, ես ձեռնպահ կմնամ ազգային հիմքով վիրավորելուց։ Դուք այստեղ գալիս և մեզ ասում եք … Չեմ ասում՝ ադրբեջանցի եք: Էս էի ասում՝ եթե դուք Խեյրումլին, Բաղանիս-Այրումը, Ասկիպարան ձեր հայրենիքն եք համարում ու եկել էստեղ, մեզ մեղադրում եք հայրենիքը մաս-մաս … (Խոսակցություն դահլիճում:)

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Մի արձագանքեք տեղից: Տիկին Ղազարյան, շարունակեք:

 Ս.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շատ լավ: Դուք խոսում եք սահմանագծման գործընթացին պետականամետ մոտեցում չցուցաբերելու մասին, ու էստեղ ուզում եմ հասկանալ, թե ում շահից է բխում սահմանազատված սահման չունենալը և շփման գիծը պահպանելը: Էս ընթացքում նման պահանջ հստակ ներկայացնում էր Ադրբեջանը՝ ձգձգելով սահմանազատման գործընթացը, մյուս կողմից էլ լավ պատրվակ ու առիթ է Ռուսաստանի համար՝ մեր սահմանները չպաշտպանելու, իրենց պարտականությունները չկատարելու: Դուք ձեր ներկայացրած նախագծով ասում եք՝ մի կողմից … 2 նախադասություն իրար հետևից: Ասում եք՝ 1993-ի շփման գիծն ընդունենք, հետո ասում եք՝ դե, հղում էլ կանենք ԽՍՀՄ վերջին քարտեզներին: Էստեղ ո՞ւմ եք խաբում, պարոն Խաչատրյան: Հա, ձեր նախագծում կա, և էդ հարցը մենք ձեզ ուղղել ենք փակ նիստի ընթացքում: Էստեղ մի այլ ընդդիմադիր գործիչ էլ, ոչ էս նիստերի դահլիճում, ասում է՝ էնտեղ, որտեղ կանգնած է հայ զինվորը, էդ է մեր պետությունը: Տենց առաջին հայացքից շատ հետաքրքիր ձևակերպում է, բայց հետո հարց է առաջանում. ինչո՞ւ են իրենք հրաժարվում Սև լճի տարածքից, Ջերմուկի դիրքերից, Արծվաշենից: Շատ հարցեր կան, որոնք ավելի երկար ելույթի հնարավորության դեպքում արժե քննարկել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-«Հայաստան» խմբակցության անունից ելույթ կունենա Արծվիկ Մինասյանը։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, իսկապես 10-րոպեանոց ելույթներ կան, որտեղ առավել մանրամասն նորից կանդրադառնանք էս հարցին, բայց «ՔՊ»-ական պատգամավորների այս կարճ ելույթները մի քանի ընդհանրական մոտեցում ձևավորեցին ինձ մոտ:

Առաջինը․ խեղաթյուրել այն, ինչ ասվում է: Չտիրապետելով ոչ միայն միջազգային իրավունքի, այլ նաև ներպետական օրենսդրության կարգավորումներին, էստեղից կատարվում են հայտարարություններ։ Ուրեմն, հարգելիներս, ձեզ ուզում եմ հիշեցնել, որ Կառավարության բազմաթիվ որոշումներում «շփման գիծ» և «պետական սահման» հասկացությունները նույնականացվել են, և դրա վերաբերյալ կա Կառավարության կոնկրետ որոշում: Դա՝ այն դեպքում, երբ պաշտպանվում է անվտանգությունը։

Երկրորդը․ երբ մենք խոսում ենք «շփման գիծ» արտահայտության մասին, 1993 թվականի սեպտեմբերի 24-ից հետո առաջին խոշոր հրադադարը, որ հաստատվեց 1994 թվականին, հրադադարի գիծը դառնում է հենց այն հիմնականը, որը պաշտպանվում է ՄԱԿ-ի կոնվենցիայով, պարոն Վարդանյան, և էնտեղ օգտագործվում է նաև «հրադադարի գիծ», որը հավասարապես պաշտպանվում է ինչպես պետական սահմանը:

Երրորդը․ էստեղ խոսույթի մեջ շատ կարևոր, ընդգծված արտահայտություններ էին գնում: Պարոն Ռուբինյանն ասում է՝ ձեր դաշնակիցները՝ ակնարկելով Ռուսաստանին և, երևի, Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Բայց դուք ի՞նչ գիտեք, թե ես ում էի ակնարկում, պարոն Մինասյան:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ռուբինյան: Ձեր դաշնակիցները թուրք-ադրբեջանցիներն են, այո, մեր դաշնակիցներն էլ ռուսներն են: Պրծա՞նք, սա՞ է ձեր ուզածը։

Եվ երրորդը․ կարմիր գծով գնում էր նորից սեփական իշխանությունը պահելու, աթոռը պահելու ձգտումը, որը, Վահագն Ալեքսանյանի ձևակերպմամբ, իսկ իրենց խոսքերը, որպես կանոն, իրականություն են դառնում, ինչ խոստանում են՝ ուղիղ հակառակ ձևով, վերջում Հայաստանը վերածելու եք գուբերնիայի։ Այ դա է ձեր քաղաքականությունը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Մինասյան, իրականում Դաշնակցությունն իր պատմության ընթացքում էնքան դաշնակիցներ է ունեցել՝ երիտթուրքերից սկսած, ՀՀԿ-ով վերջացրած: (Խոսակցություն դահլիճում:) Չէ, մեզանով ավարտված չէ, որովհետև մեզանից հետո նոր դաշնակիցներ եք ձեռք բերելու: Նենց որ, շատ բարդ է իմանալ, թե ես ում էի ակնարկում. ում ասես՝ կարող էի ակնարկել։

«Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության անունից ելույթ կունենա խմբակցության քարտուղար Արթուր Հովհաննիսյանը։

 Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նախ՝ կարծում եմ՝ Դաշնակցությունը դաշնակիցներ չի ունեցել, այլ՝ տերեր, հիմա էլ է նույն տրամաբանությունը:

Հարգելի գործընկերներ, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև չափազանց կարևոր արձանագրություն է ստորագրվել, և մենք ֆիքսել ենք սկզբունք՝ Ալմա-Աթայի հռչակագիրը, որով պետք է սահմանազատում և սահմանագծում իրականացնել։ Հիմա, սրան դեմ էր Ադրբեջանը, համաձայնել է, բայց ընդդիմությունը դեռևս շարունակում է դեմ լինել՝ շարունակելով Ադրբեջանի նարատիվները: Շատ կարևոր է ադրբեջանական էս 4 գյուղերի մասով իմանալ, և ընդդիմությունն էլ սրա մասին շատ լավ գիտի, որ սրանք վերջին լեգիտիմ փաստարկներն են Ադրբեջանի համար՝ Հայաստանի Հանրապետության վրա հարձակվելու։ Ընդդիմությունը սա գիտի: Գիտի և հիմա ամեն բան անում է, որ էս պրոցեսը տեղի չունենա՝ Հայաստանը պատերազմի մեջ ներքաշելու համար, հետո հայտնի սցենարով՝ փրկիչներին բերելու համար, Հայաստանում մի գավառապետ նշանակելու համար՝ իր գեղեցիկ միջանցքով: Սա է ընդդիմության նպատակը: Ընդդիմությունը խոսում է պետականությունից, միջազգային իրավունքից, սակայն նույն ընդդիմության ներկայացուցիչը, ինչպես գործընկերներս իրավացիորեն նշեցին, խոսում է, որ սահմանն ավարտվում կամ սկսվում է այնտեղ, որտեղ կանգնած է զինվորը: Սա անգրագիտության ամենա, չգիտեմ, վերևի մակարդակն է՝ խոսել պետականության մասին և միջազգային իրավունքի մասին, հետո խոսել դրան 180 աստիճան հակասող որևէ այլ թեզի մասին:

Լեռնային Ղարաբաղի ուրացումից եք էլի խոսում, ժողովրդի ինքնորոշումից եք խոսում: Էդ լո՞ւրջ եք ասում: Դուք գոնե դրա մասին մի խոսեք, էլի: Ձեր պալատական հեղաշրջման արդյունքում Արցախում իշխանափոխություն արեցիք, հետո Լեռնային Ղարաբաղի մեր հայ ժողովրդի իրավունքների պաշտպանության համար Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչներին Սոֆիայի փոխարեն էլ Եվլախ ուղարկեցիք: Դուք եք Ղարաբաղի ներկայացուցիչներին Եվլախ ուղարկել, միջազգային հովանու ներքո խոսակցության փոխարեն ուղարկել եք Եվլախ, մեն-մենակ եք թողել ադրբեջանցիների հետ: Դուք եք դա արել և ասում եք՝ պարզ հարց ենք տալիս: Էդ մենք ենք ձեզ պարզ հարց տալիս, մենք ձեզ հարցնում ենք՝ Հայաստանի Հանրապետության սուվերեն տարածքը քանի՞ կմ² է: Դուք էդ հարցի պատասխանը չգիտեք: Գիտե՞ք՝ ինչու. որովհետև աշխարհում ձեզ նման հակապետական ընդդիմություն, պարզապես, գոյություն չունի։ (Խոսակցություն դահլիճում:)

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց:

Այժմ ձայնը տրվում է պարոն Ռուբինյանին՝ Ազգային ժողովի 2024 թվականի ապրիլի 30-ին գումարվող հերթական նիստերի օրակարգը ներկայացնելու համար: Համեցեք, պարոն Ռուբինյան: Նաև ուզում եմ հիշեցնել, որ քիչ անց քվեարկություն ունենք:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, Ազգային ժողովի 2024 թվականի ապրիլի 30-ին գումարվող նիստերի օրակարգի նախագծի առաջին բաժնում պարտադիր քննարկման ենթակա 11 հարց կա: Դրանք հերթական նիստերի օրակարգում ընդգրկվում են առանց քվեարկության:

Երկրորդ բաժնում 7 նախագիծ կա: Ազգային ժողովի խորհուրդն ապրիլի 29-ի նիստում քննարկել է այս բաժնում նախագծերի ընդգրկման, դրանց քննարկման հաջորդականության հետ կապված առաջարկները և քվեարկությամբ հաստատել դրանք: Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Հռիփսիմե Գրիգորյան։ Բոլորը հանո՞ւմ են հարցերը: Մարդ կա՞, որ հարց ունի: Շնորհակալություն, պարոն Ռուբինյան: Հարցերն ավարտվեցին: Այժմ մտքերի… (Խոսակցություն դահլիճում:) Առաջարկում եմ լռություն և խնդրում եմ մեկնաբանությունները պարփակված պահել ձեր գործընկերների համար։ Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակության համար գրանցում: Գրանցվել է 3 պատգամավոր։ Գուրգեն Մելքոնյան: Հանո՞ւմ եք: Վլադիմիր Վարդանյան:

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես ստիպված պետք է անդրադառնամ այն դրույթին, որն իմ գործընկերներն այստեղ հիշատակում էին՝ կապված դեմարկացիոն գծերի հետ: Սա չափազանց կարևոր է։ Ինչո՞ւ եմ ասում, որ պետք է զգույշ լինենք՝ միջազգային իրավունքի մեկնաբանությամբ հետ կապած, և, երևի թե, օրիգինալի լեզվով նայենք, ես կփորձեմ ընթերցել էդ հատվածը։ Տեսեք, սա վերաբերում է ոչ թե տարածքների դեմարկացիային, այլ վերաբերում է ուժի չկիրառմանը: Ես ռուսերեն բնօրինակով կընթերցեմ, որպեսզի բոլորի համար հասկանալի լինի: «Ռավնիմ օբռազոմ, կաժդոյե գասուդարստվո աբյազանո վազդերժիվածսյա ատ ուգռոզի սիլոյ իլի եյո պրիմենենիյա ս ցելյու նառուշենիա մեժդունարոդնիխ դեմարկացիոննիխ լինիյ, տակիխ, կակ լինիի պերեմիրյա, ուստանովլեննիխ իլի սաատվետստվույուշչիխ մեժդունարոդնոմու սագլաշենիյու, ստառանոյ կատոռովո յավլյաետսյա դաննոյե գասուդառստո իլի կատորոյե էտո գասուդարստվո դալժնո սաբլյուդած նա կակոմ լիբո ինոմ ասնավանիի»։ Եվ շարունակությունը, այ, շարունակությունը չեք ասում: «Նիչտո վ վիշե սկազաննոմ նե դոլժնո իստալկովիվածսյա կակ նանասյաշչեե ուշչերբ պազիցիյամ զաինտծերեսովաննիխ ստառոն վ ատնաշենիի ստատուսա ի պոսլեդստվիյ ուստանովլեննիյա տակիխ լինիյ սագլասնո իխ ասաբիմ ռեժիմամ իլի կակ նառուշայուշչեե իխ վրեմեննի խառակտեռ»։ Խոսքը վերաբերում է ուժի չկիրառման առանձնահատկություններին: Խոսքը վերաբերում է նրան, որ, այո, ուժ չպետք է կիրառես, բայց դա սահմանի համար հիմք չէ: Խոսքը վերաբերում է նրան, որ տիտղոսի նկատմամբ իրավունքը շարունակվում է… Տեքստն ամբողջական պետք է կարդալ: Եվ ամենակարևորը, հարգելի գործընկերներ, այս հատվածը գրված չէ որպես միջազգային սահմանների գծման սկզբունքի դրսևորում: Սա վերաբերում է ՄԱԿ-ի կանոնադրության 2.4 հոդվածում նախատեսված ուժի կիրառման սահմանափակումներին: Այո, բայց սա հիմք չէ սահմանները գծելու համար: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արթուր Խաչատրյան: (Խոսակցություն դահլիճում:)

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Ոչ միայն պարոն Վարդանյանը հիմնավորեց մեր ասածը, այլ նաև պարոն Հովհաննիսյանը, ասաց՝ հիմա Ադրբեջանն էլ է համաձայն Ալմա-Աթային, այսինքն՝ դուք և Ադրբեջանը նույն գիծն եք տանում։ Շնորհակալություն, պարոն Հովհաննիսյան, այդ պարզաբանման համար, շատ շնորհակալություն: Տիկին Ղազարյան, ասում եք՝ մաս-մաս տալիս ենք: Այո, մեծ մասով, փոքր մասով, իհարկե, տվել եք Ջերմուկում, տվել եք թուրքին, էդքան լավն եք, դե, էդ պիլոտային սահմանագծումը և սահմանազատումը Ջերմուկից սկսեք: Բա, Ջերմուկից սկսեք, Ներքին Հանդից սկսեք, Վարդենիսից, Շորժայից սկսեք, Իշխանասարից սկսեք: Չեք սկսում: Սև լճից սկսեք, գոնե: Էդ էլ չեք սկսում: Գիտե՞ք, թե ինչու չեք սկսում. որովհետև չեն թողնում ձեզ թուրքերը, որովհետև թուրքերը ձեզ պարտադրում են էդ կապիտուլյացիան: Հասկանո՞ւմ եք, թուրքերը ձեզ պարտադրում են կապիտուլյացիա, որովհետև բանականությունն ի՞նչ է ասում. ասում է՝ լավ, դուք էստեղ խնդիր ունեք, մենք էլ այստեղ խնդիր ունենք, դե, եկեք հայելային անենք: Վախենում եք թուրքերի մոտ ծպտալ: Դե, արեք, դե, էդ սյունը տարեք Ջերմուկում խփեք: Բա ինչո՞ւ չեք անում: Չեն թողնում թուրքերը, չէ՞: (Խոսակցություն դահլիճում:) Բա, որ չեք ուզում, որ սյուն լինի, եկեք միասին գնանք, էդ սյունը պոկենք, տանենք, շպրտենք: Ասում եք՝ չենք ուզում սյուն, ասում եք, չէ՞: (Խոսակցություն դահլիճում:)

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Պարոն Վարդանյան, դադարեցրեք ձեր արդարացի ռեպլիկները, որոնք լիովին ճշմարտացի են, բայց, դադարեցրեք դա:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Ես խնդրում եմ էդ 7 վայրկյանն ավելացնել, էլի…

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Կավելացնեմ:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-…Արդարացի բանի հետ կապված, ի՞նչ ասացիք, զայրո՞ւյթ, հա, էդ արդարացի զայրույթի …

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Չէ, ռեպլիկ:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Տեղին և արդարացի՝ ևս 3 վայրկյան ավելացրեք: Ուրեմն, սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը, պարոն Վարդանյան, պետք է խաղաղ պայմաններում լինի, առանց ուժի սպառնալիքի, ինչը մենք տեսնում ենք, և ինչը դուք էլ չեք թաքցնում: Այսինքն՝ եկեք տղամարդավարի խոստովանեք… (էդ 12 վայրկյանը չմոռանաք)… որ ձեզ պարտադրում են էդ գիծը, և ձեզ ոչ ոք թույլ չի տալիս` ևս մի ձող վերցնել և գնալ Սև լճում խփել, որովհետև դուք ադրբեջանական օրակարգով եք շարժվում: Եվ մի բան. դուք ձեր ելույթներից մեկի ժամանակ ասացիք՝ Հռոմի Սենատում կար մեկը, որը միշտ իր ելույթը վերջացնում էր՝ «Կարթագենը պետք է ոչնչանա» բառերով: Հիշեցնեմ ձեզ, որ Կարթագենը ոչնչացել է: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Նիստը վարողի իրավունքով ես արտահերթ ելույթ կունենամ։ (Խոսակցություն դահլիճում:)

Հարգելի գործընկերներ, պարոն Խաչատրյան, ես զարմանում եմ, թե դուք ոնց եք կարողանում մի ելույթի ընթացքում ինքնահակասող 2 բան ասել: Ասում եք՝ բա, սկսեք Սև լճից, կամ Վարդենիսի հատվածից, կամ Ջերմուկի հատվածից: Ինչո՞ւ էդտեղից չեք սկսում: Բայց միևնույն ժամանակ դուք բերում եք հայտարարություն՝ հիմնավորելու, որ, ընդհանրապես, պետք չէ ո՛չ սկսել, ո՛չ ավարտել, որովհետև, այո, որովհետև … (Խոսակցություն դահլիճում:) Խնդրում եմ, էլի, մի բան արեք: Ես հիմա ինքս ինձ կավելացնեմ 5 վայրկյան ձեր ռեպլիկների պատճառով։ Խնդիրը հետևյալն է, հարգելի գործընկերներ, ըստ էության, ձեր արգումենտացիան հետևյալն է, որ պետք է դելիմիտացիայի, դեմարկացիայի հիմք հանդիսանա շփման գիծը: Շփման գծերը ձևավորվում են ռազմական ուժի ճանապարհով, որովհետև ուրիշ ձև չկա: Շփման գիծն ի՞նչ է. 2 կողմից բանակները, որն ինչքան ուժ ունի, գալիս են առաջ, ինչ-որ տեղ կանգնում են, օրինակ՝ չգիտեմ, հրադադար են կնքում կամ չեն էլ կնքում, սենց, ով որտեղ կարողանում է, կանգնում է։ Հիմա, եկեք տրամաբանական շղթա կառուցենք: Ըստ մեզ՝ ո՞վ ունի ագրեսիվ նպատակներ, Հայաստանի Հանրապետությո՞ւնը, թե՞ Ադրբեջանը։ Թույլ տվեք պնդել, որ, երևի թե, ընդդիմության և մեծամասնության մեջ կոնսենսուս կա, որ Հայաստանն ագրեսիվ նպատակներ չունի, Ադրբեջանն էլ ունի, հետևաբար՝ ո՞ր կողմին է ձեռնտու շփման գիծը, այսինքն՝ ուժի իրավունքով, ուժի իրավունք չի լինում, ուժով ձևավորվող շփման գիծը վերցնել որպես դելիմիտացիայի հիմք: Ընդ որում՝ ի տարբերություն, սահմանի, որն իրավաբանական հասկացություն է, շփման գիծն առաձգական բան է, որովհետև շփման գիծը … Եթե ձեզ թվում է, որ հավանականությունն ավելի մեծ է, որ շփման գիծը մենք ենք տանելու առաջ, ցավոք, իրականությունն էն է, որ դա լրիվ հակառակն է, հետևաբար՝ հա՛մ գալիս եք, փորձում եք քանդել Ալմա-Աթայի տրամաբանությունը, հա՛մ ուզում եք ասել՝ սահմանը չպիտի, այսինքն՝ իրավաբանորեն հիմնավորված սահմանը չպիտի լինի դելիմիտացիայի հիմքը, այլ շփման գիծը, հա՛մ ասում եք՝ ինչո՞ւ Սև լճից չեք սկսում: Մենք անում ենք սա, որպեսզի հիմնավորենք և՛ Սև լճի՝ Հայաստանի սուվերեն տարածքների օկուպացիան, և՛ Սոթքի, և՛ Ներքին Հանդի, և՛ Ջերմուկի, և՛ Բերքաբերի, և էսպես շարունակ: Եթե ձեր տրամաբանությամբ գնանք, ուրեմն, կա մի տրամաբանություն․ սա ջունգլի է, ով ինչքան ուժ ունի, էնտեղ կանգնում է: Չե՞ք հասկանում, որ սա անտրամաբանական հակասություն է։ Շնորհակալություն: (Խոսակցություն դահլիճում:)

Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց: Եվ քվեարկության է դրվում Ազգային ժողովի 2024 թվականի ապրիլի 30-ին գումարվող հերթական նիստերի օրակարգի նախագծի երկրորդ բաժինն ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 56

Դեմ՝ 23

Ձեռնպահ՝ 0

Որոշումն ընդունվել է:

Հարգելի գործընկերներ, նիստերի օրակարգը հաստատվեց: Սկսում ենք նախագծերի քննարկումը:

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Առևտրի և ծառայությունների մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարի տեղակալ Վաչե Տերտերյան: Համեցեք:

Վ.ՏԵՐՏԵՐՅԱՆ

-Բարև ձեզ, հարգելի Ազգային ժողով, հարգելի փոխնախագահներ: Ազգային ժողովի քննարկմանը ներկայացվում է օրենսդրական նախաձեռնությունների փաթեթ, մասնավորապես, ««Առևտրի և ծառայությունների մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին», ««Տեղական տուրքերի և վճարների մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերը: Մենք Ազգային ժողովում ընդունել էինք շրջիկ առևտուրը կանոնակարգող օրենք Երևանի մասով, հիմա այս փաթեթով մենք այդ կարգավորումները և մի շարք խմբագրական, գործընթացն ավելի լավարկող փոփոխություններով առաջարկում ենք Հայաստանի Հանրապետության բոլոր համայնքների մասով: Երկրորդ ընթերցման ռեժիմով է, ներկայացվում առաջարկություններ չենք ստացել։ Խնդրում ենք ձեր համապատասխան դիրքորոշումը նաև այս ռեժիմով։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Քանի որ պատգամավորները գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացրել, հարցեր չեն լինի: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տարածքային կառավարման, տեղական ինքնակառավարման, գյուղատնտեսության և շրջակա միջավայրի պահպանության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վահե Ղալումյանին: Համեցեք:

 Վ.ՂԱԼՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մեծարգո փոխնախագահներ, հարգելի գործընկերներ, ուզում եմ ավելացնել, որ օրենքի նախաձեռնությունը քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն, ձեզ նույնպես առաջարկում եմ կողմ քվեարկել։ Ուզում եմ ավելացնել նաև, որ օրենքի առաջին կարգավորումները վերաբերել են Երևան քաղաքին, որոնց քննարկումների ժամանակ առաջարկություն է եկել՝ տարածելու հանրապետության մյուս խոշոր քաղաքների վրա: Առաջարկում եմ կողմ քվեարկել:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Դավիթ Առուշանյան։

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, 2022 թվականին Գյումրու քաղաքապետարանը ձեռնամուխ եղավ՝ Գյումրու կենտրոնական հատվածում և, ընդհանուր առմամբ, քաղաքում մաքրելու փողոցային առևտուրը, բայց փողոցային առևտրով զբաղվողները կարողացան գտնել օրենքի էն բացերը, որոնք իրենց հնարավորություն էին տալիս՝ շրջիկ առևտուրը կազմակերպելու մեքենաների մեջ, և նրանք շարունակեցին էն գործունեությունը, որն անում էին: Էդտեղ ունենք օրենքի մեծ բաց, որովհետև օրենքի էն նախագիծը, որը կա, վերաբերում է միայն Երևան քաղաքին: Եվ էս օրենքի ուժի մեջ մտնելը նաև հնարավորություն է տալիս Գյումրուն և այլ քաղաքներին, որ կարողանան պայքարել փողոցային առևտրի դեմ, որը ոչ միայն հարիր չէ մեր քաղաքներին, այլ նաև առողջապահական, բնապահպանական և սանիտարական այլ լուրջ խնդիրներ է իր մեջ պարունակում: Եվ շատ շնորհակալ եմ մեր գործընկերներին, որ այս նախագիծը բերել են և հնարավորություն են տալու՝ մեր քաղաքապետարանի գործընկերներին՝ օրենքի սահմաններում պայքարելու փողոցային առևտրի դեմ։ Շնորհակալ եմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Եզրափակիչ ելույթի կարիք, պարոն Ղալումյան, պարոն Տերտերյան, չեք տեսնում: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարի տեղակալ Վաչե Տերտերյան:

 Վ.ՏԵՐՏԵՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ներկայացվող օրենքների նախագծերի փաթեթը, մասնավորապես, պարոն Ռուբինյանը նշեց, «Քաղաքացիական կացության ակտերի մասին», օրենքում լրացում կատարելու, «Իրավաբանական անձանց պետական գրանցման, իրավաբանական անձանց առանձնացված ստորաբաժանումների, հիմնարկների և անհատ ձեռնարկատերերի պետական հաշվառման մասին» օրենքում լրացում կատարելու, «Հյուպատոսական ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու, «Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» օրենքում լրացում կատարելու և «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին օրենքում լրացում կատարելու մասին է։ Բովանդակության առումով խնդիրը կայանում է հետևյալում. դեռևս 2016 թվականին մենք հայտարարել ենք որպես քաղաքականություն, որ պետական որոշակի գործառույթներ կարող են մատուցվել ոչ միայն լիազոր մարմինների համապատասխան թվային հարթակների միջոցով, այլ դրա համար կարելի է օգտագործել և պիտի օգտագործվեն թվային ավելի լայն հնարավորություններ, ինչն այդ ծառայություններն ավելի հասանելի ու մատչելի կդարձնի բնակչությանն ամենատարբեր կետերում: Համապատասխան որոշման նախագծով այդ թվում՝ նաև 51 համայնքների, որտեղ մենք ստեղծել էինք քաղաքացիների սպասարկման գրասենյակներ, թույլ է տրվել պետական ծառայությունների այդ փաթեթն իրացնել նաև համայնքային կենտրոններում, որտեղ էդ ՔՍԳ-ներն աշխատում են։ Հիմա մենք այդ հնարավորությունը մեծացրել ենք, և թվով 75 բնակավայրերում, որոնք ընդգրկված են 51 համայնքներում, ունենք քաղաքացիների սպասարկման գրասենյակներ՝ պատշաճ համալրված տեխնիկական և ծրագրային միջոցներով և ցանկանում ենք պետական ծառայությունները, որոնք սահմանված են Կառավարության համապատասխան որոշմամբ, մատուցել նաև այդ համայնքներին կամ այդ բնակավայրերին, ինչով բնակչությանն ավելի հասանելի կդարձնենք այդ ծառայությունները: Հիմա անհրաժեշտ է Կառավարությանը լիազորող նորմ՝ էս օրենքներում փոփոխություններ կատարելու, որպեսզի Կառավարության համապատասխան այդ որոշման մեջ, որն ընդունվել էր մինչև իրավական ակտերին վերաբերող փոփոխությունները, մենք կարողանանք համալրել համայնքների ցանկը, և Կառավարությունը կայացնի էդ որոշումը։ Այսինքն՝ մենք լիազորող նորմ ենք սահմանում, եթե ավելի կարճ ու հասկանալի ասենք, որպեսզի կարողանանք այս լրացուցիչ հնարավորությունն իրացնել և համայնքներում այդ ծառայությունները մատուցել։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում: Հարգելի գործընկերներ՝ կանգնած, նստեք կամ դուրս եկեք դահլիճից։ (Խոսակցություն դահլիճում:) Սերգեյ Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Տերտերյան, տվյալ նորմը, որ Կառավարությանը պետք է լիազորեր, համայնքների համար պարտադիր կատարմա՞ն է, թե՞ իրավունք է, որից կարող են օգտվել։ Շնորհակալ եմ:

 Վ.ՏԵՐՏԵՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Իրավունք է, որից իրենք, վստահ եմ, որ շատ ոգևորությամբ օգտվում են, որովհետև, վերջին հաշվով, դրանք նաև իրենց համայնքներում և բնակավայրերում բնակվող բնակիչների համար հասանելի են դարձնում էդ ծառայությունները: Եվ այն համայնքներում, որտեղ էդ ՔՍԳ-ներն արդեն կան, և էդ լիազորությունն արդեն տվել էինք գործող որոշման շրջանակներում, դրանք բավականին ակտիվ իրացվում են: Մենք ունենք լավ օրինակներ, մասնավորապես, Ջրաձորում, օրինակ՝ Կապսի ջրամբարի հողերի օտարման պարագայում։ Առիթը պիտի օգտագործեմ, ասեմ, որ համապատասխան մասնագիտական ունակության և Կադաստրի պետական կոմիտեի շահագրգիռ մասնակցության պարագայում, երբ կադրային հարցը լուծվեց, և մասնագետին պատրաստեցին, էնտեղ մի շարք՝ 100-ից ավելի գրանցումներ կատարվել են հենց Ամասիայի համայնքում: Այսինքն՝ քաղաքացիների սպասարկման գրասենյակից տվյալները մուտք են արվել, և Կադաստրի պետական կոմիտեի համակարգը կարողացել է մշակել էդ տվյալները և քաղաքացուն հասանելի դարձնել գրասենյակից։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Չունե՞ք արձագանք: Հարցերն ավարտվեցին: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

 Վ.ՏԵՐՏԵՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Ալխաս Ղազարյանին: Համեցեք:

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Հարգելի գործընկերներ, քննարկվող նախագծերի փաթեթը քննարկվել է պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացության: Հիմնական զեկուցողն էլ ներկայացրեց նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը, ուստի՝ խնդրում եմ նախագծին կողմ քվեարկել:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Հարցեր չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք, Տիկին Ղազարյան, չե՞ք տեսնում, Պարոն Տերտերյան, չե՞ք տեսնում։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Ազգային ժողովի պատգամավոր Սիսակ Գաբրիելյանի կողմից ներկայացված՝ ««Տեսալսողական մեդիայի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Սիսակ Գաբրիելյան: Համեցեք:

 Ս.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, հարգելի քաղաքացիներ, նախագիծը վերաբերում է «Տեսալսողական մեդիայի մասին» օրենքում փոփոխության այն դրույթին, ըստ էության, այն հոդվածին, որով հնարավորություն է տրվում հանրային հեռարձակողին՝ ունենալու ևս մեկ հանրապետական սփռման կապուղի: Առաջին ընթերցումից հետո օրենքում կատարվել է մեկ լրացում: Ըստ էության, գիտեք, որ Հանրային հեռուստաընկերության վրա կան պարտավորություններ, ի տարբերություն մյուս հեռուստաընկերությունների՝ կան նաև լրացուցիչ պարտավորություններ, և առաջինից երկրորդ ընթերցում լրացում է կատարվել, որ այդ պարտավորությունները կտարածվեն 2 կապուղիներով հեռուստաընկերությունների վրա: Ընդհանուր, այսքանը:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Գրավոր առաջարկներ չեն եղել, հարցեր չեն լինի։

Զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում գիտության, կրթության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հասմիկ Հակոբյանին։ Համեցեք:

 Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, նախագծով առաջարկվող փոփոխությամբ իրավական հիմքեր են ստեղծվում Հանրային հեռուստաընկերությունը հասանելի դարձնելու համար ամբողջ հանրապետությունում, այժմ այն միայն մայրաքաղաքային սփռում ունի: Առաջինից երկրորդ ընթերցում, ինչպես նախագծի հեղինակը ներկայացրեց, մեկ փոփոխություն է եղել, լրացում է եղել, և այս տեսքով ևս հանձնաժողովը դրական եզրակացություն է տվել նախագծին, ես էլ կոչ եմ անում՝ կողմ քվեարկել:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Մխիթար Հայրապետյանին։ Համեցեք:

 Մ.ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, մեծահարգ պատգամավորներ, Կառավարությունը կողմ է օրենսդրական այս նախաձեռնությամբ առաջարկվող փոփոխություններին, այն է՝ Հանրային հեռուստաընկերություն լրատվական հեռուստաալիքի հանրապետական սփռմանը: Պարզապես, օգտվելով առիթից, ևս մեկ անգամ ուզում եմ արձանագրել, որ Կառավարությունը գտնում է, ակնկալում է, որ համապատասխան սլոթ զբաղեցնելու համար նախատեսված ֆինանսական պարտավորությունները կփակվեն Հանրային հեռուստաընկերության ներքին միջոցների վերաբաշխմամբ: Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Հայրապետյան, եզրափակիչ ելույթի կարիք չե՞ք տեսնում, տիկին Հակոբյան, դուք նույնպես չե՞ք տեսնում, պարոն Գաբրիելյան, դուք էլ չե՞ք տեսնում: Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի գործընկերներ, մենք մեր աշխատանքը կշարունակենք ընդմիջումից հետո։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, զբաղեցրեք ձեր տեղերը, շարունակում ենք մեր նիստը։ Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված` ««Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` արդարադատության նախարարի տեղակալ Լևոն Բալյան, համեցեք:

 Լ.ԲԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում ««Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։ Նախագծի ընդունումը պայմանավորված է կատարողական վարույթի շրջանակում ֆիզիկական անձ պարտապանի աշխատավարձի և այլ տեսակի եկամուտների վրա բռնագանձում տարածելու վերաբերյալ դրույթները հստակեցնելուն, պարտապան ֆիզիկական անձանց լրացուցիչ սոցիալական երաշխիքներ նախատեսելու, ինչպես նաև կատարողական գործողությունների իրականացման արդյունավետությունն ապահովելու անհրաժեշտությամբ։

Այսպիսով, նախագծով առաջարկվում է 200,000 դրամ և ավելի բռնագանձման պահանջով վարույթներով նախատեսել հնարավորություն՝ պահանջատիրոջ համաձայնության դեպքում, անկախ պարտապանին սեփականության իրավունքով պատկանող գույքի առկայությունից, բռնագանձում տարածել պարտապանի աշխատավարձի վրա, եթե չկան բռնագանձման ենթակա դրամական այլ միջոցներ, և եթե պարտապանի աշխատավարձի չափը բավարար է դրանց վրա բռնագանձում տարածելով պահանջն առավելագույնը 6 ամսվա ընթացքում մարելու համար։ Չանտեսելով կատարման ենթակա ակտի հարկադիր կատարման կարևորությունը, նշված կարգավորումը լրացուցիչ երաշխիք է ստեղծում պարտապանի սոցիալական դրության պաշտպանության համար, քանի որ օրենսդրական հիմք է ստեղծվում եկամուտների վրա բռնագանձում տարածելով պարտապանի գույքի հարկադիր իրացմանն ուղղված գործողությունները չկատարելու համար։

Հաջորդիվ առաջարկվում է սահմանել, որ պարտապանի աշխատավարձի վրա բռնագանձում տարածելուց հետո պարտապանին հասանելիք մասը պակաս չպետք է լինի օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի չափից, բացառությամբ ալիմենտի, առողջությանը, կերակրողի մահվամբ պատճառված վնասը, ինչպես նաև հանցագործությամբ պատճառված վնասը հատուցելու պարտավորությունների կատարման վարույթների, իսկ պարտապանի կենսաթոշակի վրա բռնագանձում տարածելուց հետո՝ Կառավարության կողմից սահմանված սոցիալական նպաստի չափից։ Այս կարգավորումը ևս լրացուցիչ երաշխիք է ստեղծում պարտապանի սոցիալական երաշխիքների ապահովման բնագավառում։

Հաջորդիվ առաջարկվում է նաև որպես սոցիալական լրացուցիչ երաշխիք սահմանել, որ բռնագանձում չի կարող տարածվել այն գույքի վրա, որը Կառավարության որոշմամբ տրամադրվում է որպես աջակցություն կամ փոխհատուցում, եթե Կառավարության նույն որոշմամբ սահմանված է, որ տվյալ գույքը բռնագանձման ենթակա չէ։ Առաջարկվում է օրենքի համապատասխան հոդվածում ավելացնել նոր՝ 4-րդ մաս, այն է` երեխայի տեսակցության և երեխային պահանջատիրոջ խնամքին հանձնելու պահանջների հարկադիր կատարման ընթացակարգը սահմանվում է արդարադատության նախարարի նորմատիվ իրավական ակտով, միևնույն ժամանակ նախագծի անցումային դրույթներում սահմանելով, որ նշված նորմատիվ իրավական ակտն ընդունվում է օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ մեկամսյա ժամկետում։ Սույն լրացումը պայմանավորված է Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2019 թվականի դեկտեմբերի 26-ի 1978-Ն որոշմամբ հաստատված՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարությունից բխող 2023-25 թվականների գործողությունների ծրագրի կատարումն ապահովելու նպատակով լիազորող համապատասխան նորմի սահմանման անհրաժեշտությամբ։ Նախագծի վերաբերյալ՝ այսքանը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Նարեկ Գրիգորյան։

 Ն.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Պարոն փոխնախարար, անկեղծ ասած, մի քանի օր առաջ լավ նախագիծ էիք բերել, հիմա մի քիչ ավելի խիստ նախագիծ եք բերել։ Ես ուզում եմ հասկանալ` ի՞նչ է նշանակում հանցագործություն կատարելու էդ դեպքը, որ դուք նշեցիք, առաջինը դա բացեք, մի հատ հասկանանք, թե ինչ հանցագործության մասին է խոսքը։ Հիմա, հարկերը չվճարելու համար նույնպես քրեական վարույթ է իրականացվում, չգիտեմ՝ էդ հանցագործություն է, թե չէ։

Երկրորդը. այս պահին Հայաստանի Հանրապետությունում հարկադիրը պահում է նաև թոշակառուների թոշակները, ինչը, իմ կարծիքով, գոնե ինձ համար մի քիչ անընդունելի է։ Այդ մասով ի՞նչ կասեք։ Շնորհակալություն։

 Լ.ԲԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տեսեք, հանցագործությամբ պատճառված վնասը հետևյալն է. եթե որևէ հանցագործության արդյունքում ինչ-որ մեկին վնաս է պատճառվել և էդ վնասը պիտի փոխհատուցվի դրամական արտահայտությամբ, կա դրամական բռնագանձում, էս խրախուսական նորմն իրեն պիտի չվերաբերվի, օրինակ, ոնց-որ, ասենք` ալիմենտին, իրենք նույնացվում են կերակրողի մահվան հետ։ Այսինքն` եթե կա սպանություն, որից կա նաև գումարի բռնագանձում, էս դեպքերին էս խրախուսական նորմը պիտի չվերաբերի։

Եվ երկրորդ հարցը ...

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ն.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Թոշակների մասով, տեսեք, նվազագույն թոշակը մենք բարձրացրել, հասցրել ենք 36,000, հիմա էդ թոշակի կեսը, կոպիտ ասած, հարկադիրը պահում է։ Հիմա, էդ մարդը, հա, օքեյ, պարտք է, պետք է վճարի, բայց կան այլ տարբերակներ, չգիտեմ, ունի սեփականություն, ունի հող, ունի անշարժ գույք, ունի շարժական գույք և այլն, ու հենց գնում են էդ թոշակին հասկանալի պատճառներով, որ թոշակը վճարվում է բանկային սիստեմով, կարողանում են վերցնել, բայց կարելի է այդ մարդու թոշակը գոնե թողել, որ ինքը դրանով յոլա գնա։

 Լ.ԲԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Այստեղ շատ կարևոր բան կա, պարտապանի աշխատավարձի, դրան հավասարեցված այլ միջոցների և թոշակի վրա բռնագանձում կարող է տարածվել բացառապես այն դեպքերում, երբ պարտապանը չունի այլ գույք կամ դրամական միջոցներ, ինչը նշանակում է, որ այն դեպքերում, երբ բռնագանձում է տարածվում թոշակի վրա, նշանակում է, որ պարտապանն ուրիշ ոչ մի բան չուներ, ո՛չ գույք ուներ, ո՛չ փող ուներ, ո՛չ մի բան չուներ։ Այսինքն՝ դա ամենավերջին միջոցն է, որի բռնագանձման արդյունքում պիտի կատարվի պահանջատիրոջ պահանջը։ Էս տեսանկյունից էդ հարցը, կարծում եմ՝ սպառվում է, որովհետև չկա այդպիսի դեպք, որ պարտապանը կունենար գույք, բայց բռնագանձում կտարածվեր նրա թոշակի վրա, բայց հարց ունի նաև մյուս կողմը՝ պահանջատեր կողմը, որովհետև հարկադիր կատարողը պիտի փորձի վերականգնել պահանջատիրոջ կողմի խախտված իրավունքները, հետևաբար՝ էդ տեսանկյունից, այո, անհրաժեշտություն է լինում՝ նաև թոշակի վրա բռնագանձում տարածել։ Սակայն այս մեր բերած փոփոխությամբ ի՞նչ ենք ասում. Նախ՝ ասում ենք, որ հիմա գործող իրավակարգավորումը մինչև 30 տոկոս է թույլատրում, բայց սրանով ասում ենք, որ բռնագանձումը պիտի չգերազանցի նվազագույնը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյանին, իսկ մինչ Երևանի պետական համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետի շրջանավարտ պարոն Վարդանյանը կմոտենա ամբիոնին, ողջունենք նույն ֆակուլտետի ուսանողներին, որոնք այցելել են մեզ այսօր։

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Համեցեք, պարոն Վարդանյան։

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Թույլ տվեք՝ մինչև ելույթը ես էլ ողջունեմ Երևանի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետի մեր ուսանողներին, և մաղթեմ վերջիններիս ամենայն հաջողություններ մասնագիտական բնագավառում։

Հարգելի գործընկերներ, այն նախագիծը, որը մենք այսօր քննարկում ենք, ներկայացված է ձեր դատին, ըստ էության, կոչված է հստակ բալանսավորում մտցնել պարտապանի և պարտատիրոջի հարաբերությունների միջև` կապված Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության գործողությունների հետ։ Մենք մշտապես ունենում ենք հետևյալ խնդիրը. ինչպե՞ս բալանսավորել շահերը, մի կողմից` շահեր այն պարագայում, երբ անձին գումար են պարտք և այն պարագայում, երբ անձը գումար է պարտք և այդ գումարը շատ դեպքերում չի կարողանում հավուր պատշաճի վճարել։

Այս նախագիծը մանրամասն քննարկվել է պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, հանձնաժողովը դրական եզրակացություն է տվել այս նախագծին` հաշվի առնելով այն, որ, ըստ էության, բալանս է մտցնում, ինչպես արդեն նշեցի, օրենքով պաշտպանվող շահերի միջև։ Առաջարկում ենք դրական եզրակացության արժանացնել այս նախագիծը, դրական քվեի արժանացնել այս նախագիծը։ Խնդրել ենք, որ ընդունելու պարագայում և՛ նախագծի հեղինակը, և՛ հանձնաժողովի անդամները պատշաճ, հնարավորինս մանրամասն և մատչելի եղանակով ներկայացնեն այս փոփոխությունները մեր քաղաքացիներին, որպեսզի վերջիններս ավելի հստակ դիրքորոշում ունենան և մոտեցումներ ունենան այն պարագայում, երբ գործ են ունենում Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության հետ։ Այսքանը, հարգելի գործընկերներ, սիրով կպատասխանեմ հարցեր, եթե լինեն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Հարցեր չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Վարդանյան, պարոն Բալյան, եզրափակիչ ելույթների կարիք չե՞ք տեսնում: Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի գործընկերներ, տեղեկացնեմ, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու Դավիթ Խաչատուրյանն առողջական խնդիրների պատճառով չի կարող մասնակցել հարցի քննարկմանն այս հերթական նիստում և խնդրել է տեղափոխել։ Հետևաբար՝ հարցն այս հերթական նիստերի օրակարգից հանվում է և հետագայում կքննարկվի։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` ֆինանսների նախարարի տեղակալ Վահան Սիրունյան: Համեցեք։

 Վ.ՍԻՐՈՒՆՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեզ ենք ներկայացնում ««Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագիծը։

Օրենքի նախագծով ՀՀ Կառավարությանը վերապահվում է բյուջետային ծրագրերի գնահատման լիազորություն։ Նախագծով սահմանվում է բյուջետային ծրագրերի գնահատումը որպես բյուջետային ծրագրերի արդյունավետությունը և արդյունքայնությունը բացահայտելու նպատակով իրականացվող բյուջետային ծրագրերի միջոցառումների համակարգված, օբյեկտիվ և բազմակողմանի վերլուծություն։

Նախագծով տրվում է նաև «արդյունքայնություն» եզրույթի սահմանումը, համաձայն որի՝ բյուջետային ծրագրերի արդյունքայնությունը ցույց է տալիս, թե իրականացված ծրագրերն ու միջոցառումները որքանով են ապահովել նախատեսված նպատակները և վերջնական արդյունքները։

Նախագծով նախատեսվում է նաև, որ բյուջետային ծրագրերի գնահատումը կիրականացվի Կառավարության անունից լիազորված մարմնի կողմից Կառավարության սահմանած կարգով, որը Կառավարության կողմից կսահմանվի օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ 3-ամսյա ժամկետում։

Հարգելի պատգամավորներ, օրենքի նախագծի ընդունումը բխում է Կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագրի 6.10՝ «Պետական ծախսեր» բաժնի 30-րդ կետի պահանջներից, համաձայն որի՝ ծրագրերի արդյունավետության և օգտավետության բարձրացման նպատակով ներդրվելու է բյուջետային ծրագրերի գնահատման կանոնավոր գործընթաց, որի բացակայությունը սահմանափակում է բյուջետային ծրագրերի արդյունքները և ազդեցությունը գնահատելու, բյուջետային ծրագրերը վերանայելու և բարելավելու Կառավարության հնարավորությունները։ Այդ իմաստով Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2022 թվականի ապրիլի 28-ի թիվ 444-Ա որոշմամբ հաստատվել է պետական բյուջետային ծրագրերի գնահատման համակարգի ներդրման հայեցակարգը։ Հայեցակարգով ներկայացվում են Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային ծրագրերի գնահատման գործընթացի տեսլականը, դրա առանձնահատկությունները, ներկայացնում է ծրագրերի գնահատման համակարգի նպատակները, ինստիտուցիոնալ կառուցակարգերը և այլ մանրամասներ։

Օրենքի նախագծի ընդունումը, ըստ էության, միտված է հայեցակարգի իրագործմանը և նպատակ ունի՝ օրենսդրական հիմքեր ձևավորելու պետական կառավարման համակարգում՝ բյուջետային ծրագրերի գնահատման գործառույթներ իրականացնելու համար։ Այսքանը՝ նախագծի վերաբերյալ։ Հարցերի դեպքում սիրով կպատասխանեմ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Սերգեյ Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տեսեք, եթե ծրագրերը, ըստ նախագծի և, ընդհանրապես, իրականացնում է Կառավարությունը` ինքը, հիմա մենք ցանկանում ենք, որ Կառավարությունը լիազորի Կառավարության որևէ ստորաբաժանման՝ գնահատելու բյուջետային ծրագրերը, այսինքն` նրանց արդյունավետությունը։ Արդյո՞ք սա ինչ-որ տեղ չի նույնականացվում, այսինքն՝ կատարող կազմակերպությունը՝ Կառավարությունը, որն իրագործում է բյուջետային ծրագիրը, և Կառավարությունը, որ գնահատում է դրա արդյունավետությունը, ավելի նպատակահարմար չե՞ք գտնում, որ այլ կառույց լինի, որն անկախ մարմին լինի, որի գնահատականն ավելի ճշմարտացի և օբյեկտիվ կարող է լինել։ Շնորհակալություն։

 Վ.ՍԻՐՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցադրման համար, իրականում կարևոր հարցադրում է։ Տեսեք, բյուջետային ծրագրերի գնահատման գործառույթը Կառավարության ներքին գործառույթներից մեկն է և ձևավորվել է հետևյալ նպատակով. ծրագրային բյուջետավորման բարեփոխումների ընթացքում ակնհայտ էր, որ նոր չափողականություն, արդյունքային ցուցանիշներ, ծրագրեր, վերջնական արդյունքներ ներդնելու արդյունքում անհրաժեշտ է նաև ունենալ մի մեխանիզմ, որով հնարավոր կլինի հասկանալ, թե արդյո՞ք այդ նպատակներին Կառավարությունը հասնում է, թե՞ ոչ։ Այս գործընթացի ընթացքում կարևոր է դիտարկել ոչ միայն ծրագիրն ավարտելուց հետո դրա արդյունքները, այլև շատ կարևոր է հասկանալ, թե սկզբնական փուլում, նոր նախաձեռնությունների փուլում դեռևս նոր սկսվող ծրագրերը որքանով են ճիշտ ձևակերպված ծրագրային բյուջետավորման կոնտեքստում և արդյունքայնության տեսանկյունից, ընթացիկ ծրագրերն ինչպես են իրականացվում և արդյոք նրանք շարունակում են մնալ նույն տրամաբանության մեջ, ինչպես նախագծվել են, և արդյոք հնարավոր է, որ դրանք արդյունավետ աշխատեն, և նոր հետո միայն հետգնահատման գործառույթների մասին էր խոսքը գնում, այսինքն` երբ ծրագիրն ավարտվել է, դրանից հետո արդեն կատարվում են գնահատումներ ազդեցությունը չափելու տեսանկյունից։ Այդ առումով սա կարևոր պակասող օղակ է Կառավարության ներսում, որպեսզի բյուջետային որոշումները ճիշտ կայացվեն։ Դա օգնելու է բյուջետային որոշումներ կայացնելուն, օգնելու է նաև ծրագրերը վերանայելուն, բարելավելուն։ Հիմնականում սա է պատճառը, որ գործառույթները կենտրոնացված են Կառավարության ներսում։ Կառավարությունից դուրս մարմինների ներգրավվածությունը պրոցեսում ավելի շատ խրախուսվում է արտաքին արտապատվիրակման գործառույթների միջոցով, որոնք, եթե դիտարկենք Կառավարության հայեցակարգը, որի մասին նշեցի, բյուջետային ծրագրերի գնահատման հայեցակարգը, այդ հայեցակարգում …

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանքից հետո կարող եք շարունակել։ Արձագանք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տեսեք, եթե ինքս ծրագիրը կազմում եմ, ինքս կատարում եմ, ինքս գնահատում եմ, կարծես, այդտեղ օբյեկտիվությունը կարող է պակասել։ Էս դեպքում, մանավանդ, մենք ունենք Հաշվեքննիչ պալատ, որն ունի կարողություններ։ Կառավարությունը կարող է, ձեր ասածի պես, արտապատվիրակել Հաշվեքննիչ պալատին` բյուջետային ծրագրերի արդյունավետությունը գնահատելու և Ազգային ժողովին ներկայացնելու, որից հետո մենք որոշում ընդունենք, որ իսկապես, բյուջետային այս կամ այն ծրագիրն արդյունավետ աշխատեց, և արդյունքում հասարակությունը ներդրված միջոցների հաշվին ունեցավ շատ ավելի հավելյալ արժեք և ավելի հնարավորություններ, կարողություն։ Այսինքն` նկատի ունեմ՝ արդյո՞ք Կառավարությունը որոշել է, թե որ մարմինը պետք է դա իրականացնի։ Եթե որոշել է կամ դեռ պետք է որոշի, խնդրում եմ ձեր մոտեցումները փոխանցեք մեզ և հանրությանը։ Շնորհակալություն։

 Վ.ՍԻՐՈՒՆՅԱՆ

-Այդ դրույթները սահմանված են արդեն հայեցակարգում, որը վարչապետի որոշմամբ հաստատված է։ Հայեցակարգով սահմանված է, որ էդ աշխատանքները կիրականացվեն կազմակերպչական երկու մակարդակով, նախ` կձևավորվի գնահատման խորհուրդ, որը կլինի վարչապետի անմիջական ենթակայությամբ և տվյալ դեպքում կգլխավորի տնտեսական հարցերով փոխվարչապետը, էդ հանձնաժողովում ներկա կլինեն, նաև մասնակից կլինեն վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարը կամ տեղակալը, նաև ֆինանսների նախարարը և տեղակալը, իսկ բուն գնահատման գործընթացը կիրականացվի ֆինանսների նախարարության կողմից, կենտրոնացված գնահատման համակարգ կլինի։ Գնահատման գործառույթը, ըստ էության, լինելու է վերլուծական աշխատանք, այն չի լինելու ստուգման, հսկողության, վերահսկողության կամ աուդիտի գործառույթ և ուղղված է լինելու հենց շահառուին, տվյալ դեպքում՝ Կառավարությանը, և նպատակն է ծրագրերի բարելավումը, դրանք ներքին պրոցեսներ են։ Բնականաբար, Հաշվեքննիչ պալատը կարող է իրականացնել հաշվեքննությունները, սակայն Հաշվեքննիչ պալատի շահառուն Ազգային ժողովն է և հանրությունը, այլ ոչ թե Կառավարությունը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Միտքն ավարտեք։

 Վ.ՍԻՐՈՒՆՅԱՆ

-Տվյալ դեպքում դրանով է բացատրում, թե ինչու են այս գործառույթները Կառավարության ներսում իրականացվում, և տվյալ դեպքում ինչու է դա ֆինանսների նախարարության կողմից կենտրոնացված իրականացվելու։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Նարեկ Գրիգորյանին։

 Ն.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի ուսանողներ, նախագիծը մանրամասն քննարկվել է ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովում, տրվել է դրական եզրակացություն, ուստի` կոչ եմ անում՝ նախագծին կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Սերգեյ Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պարոն Գրիգորյան, քանի որ հարցը ես հնչեցրի, և հիմնական զեկուցողն իր պատասխանով չբավարարեց իմ ակնկալիքները, կցանկանայի, որ դուք նույնպես ձեր կարծիքն ասեք այս հարցի վերաբերյալ։ Մասնավորապես, հիմնական զեկուցողը նշեց, որ Կառավարության տիրույթում է և՛ ծրագրեր կազմելը, և՛ իրականացնելը, նաև գնահատելը, իսկ իմ այն հարցին, թե արդյոք Հաշվեքննիչ պալատը չի կարող ավելի օբյեկտիվ քննարկել այս հարցը և գնահատել ծրագրերի արդյունավետությունը, պատասխանեց, որ էդ դեպքում դրա շահառուն կլինի Ազգային ժողովը։ Հիմա, ես կարծում եմ, որ հենց այդպես էլ պետք է լինի, Ազգային ժողովը պետք է լինի շահառուն, որովհետև ժողովրդավարության ընթացքի մեջ ամենակարևոր մարմինը հենց Ազգային ժողովն է։ Այսինքն` ծրագրերը, դրանց կատարողականի արդյունքայնությունը գնահատելն Ազգային ժողովի ուղիղ քննարկելիք նյութն է, և Կառավարության աշխատանքի գնահատականը հենց Ազգային ժողովը պետք է իրականացնի։ Ի՞նչ կարծիքի եք դուք։

 Ն.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Պարոն Բագրատյան, հիմնական զեկուցողը նշեց, որ այս ծրագիրը գտնվում էր Կառավարության տիրույթում։ Հիմա Կառավարության տիրույթից հանել, տալ Հաշվեքննիչ պալատին, հետո բերել Ազգային ժողով, Ազգային ժողովի կողմից՝ վերահսկողություն, էդ կլինի, որ Կառավարությունից վերցրին այդ լիազորությունը: Հիմա մենք հավելյալ լիազորություն ենք տալիս Կառավարությանը, ինքն էլ իր հերթին որոշում է տալ մի մարմնի, որը կվերահսկի։

Հիմա, եթե մենք կասկածներ ունենք, որ, չգիտեմ, էդ մարմինը վատ կվերահսկի, Ազգային ժողովը՝ ավելի լավ, մենք ենք իրենց այդ լիազորությունը տվել, որպեսզի իրենք այդ վերահսկողությունն իրականացնեն։ Շնորհակալություն։ Եթե այլ առաջարկներ կան, կխնդրեմ առաջինից երկրորդ ընթերցում գալ հանձնաժողովում քննարկման, ձեր առաջարկությունն անել, միասին քննարկենք, միգուցե ես էս պահին իմ տեսակետն ունեմ, դուք՝ այդ, վերջում գանք, հանգենք նրան, որ դուք ավելի ճիշտ եք ասում։ Ես կառաջարկեմ առաջինից երկրորդ ընթերցում գալ հանձնաժողովի նիստին, միասին քննարկենք, հասկանանք։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն Գրիգորյան, ընդհանրապես, Կառավարությունն իր գործունեությունը հաշվետու է Ազգային ժողովին, իր ողջ ծրագրերն է ներկայացնում Ազգային ժողովին և Ազգային ժողովը գնահատում է։ Այդ իմաստով ինչո՞ւ պետք է սա առանձնացնել, օրինակ՝ ծրագրային բյուջետավորումը վաղուց դրված է Կառավարության ծրագրերի ֆինանսավորման հիմքում, և ֆինանսների նախարարությունն իրականացնում է այդ ծրագիրը, բայց որ նույն մարմինը նաև գնահատի կատարված աշխատանքը, նրա արդյունավետությունը, ես նույնիսկ, չակերտների մեջ կարող եմ ասել՝ դա «շահերի բախում» էլ է իր մեջ պարունակում, որովհետև մենք չենք կարող մեր աշխատանքն օբյեկտիվ գնահատել։ Ավելի օբյեկտիվ կդառնար, եթե այլ մարմին գնահատեր դա, մանավանդ որ արդյունավետությունը հենց հանրային հետաքրքրության շրջանակում է։ Մենք հանրային միջոցներով բյուջետային ծրագրավորում ենք իրականացնում և կատարում ենք այդ աշխատանքը, իրականացնում ենք այդ ծրագրերը հետո նույն հանրությանը պարտավոր ենք հաշվետու լինել այդ ծրագրերի արդյունքայնության վերաբերյալ։ Կարծում եմ` սա քննարկման ենթակա հարց է, շնորհակալ եմ։

 Վ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բագրատյան։ Տեսեք, մենք Կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագիրը հաստատել ենք, և այս ծրագիրը միտված է 2021-2026 թվականի Կառավարության ծրագրի արդյունավետության բարձրացմանը։ Եթե հիմա դուք այդ առաջարկությունն անում եք, իմ կարծիքով, հիմնական զեկուցողն իր եզրափակիչ ելույթում կանդրադառնա դրան, բայց ես՝ որպես հանձնաժողովի անդամ, որպես հարակից զեկուցող, ձեզ հրավիրում եմ գալ հանձնաժողով, միասին քննարկենք։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Գրիգորյան, պարոն Սիրունյան, եզրափակիչ ելո՞ւյթ… Համեցեք, պարոն Սիրունյան։

 Վ.ՍԻՐՈՒՆՅԱՆ

-Թույլ տվեք անդրադառնալ նշված հարցին ևս մեկ անգամ։ Տեսեք, Հաշվեքննիչ պալատի գործառույթների տեսանկյունից Հաշվեքննիչ պալատն ունի կոնկրետ շահառուներ և ունի գործառույթների շրջանակ, որն օրենքով սահմանված է։ Այդ գործառույթների շրջանակներում Հաշվեքննիչ պալատն այսօր էլ իրականացնում է իր ուսումնասիրությունները, ստուգումները, հաշվեքննությունը և դրա շրջանակներում տալիս է նաև իր գնահատականները ծրագրի վերաբերյալ, այդ թվում նաև արդյունավետության հարցերի վերաբերյալ, բայց այն, ինչի մասին մենք խոսում ենք, Կառավարության ներսում բյուջետային ծրագրերի կառավարման տեսանկյունից որոշումներ կայացնելու հարցերն են։ Այսինքն՝ ինչպե՞ս պիտի Կառավարությունը որոշի՝ այս ծրագրում փոփոխություն կատարի՞, թե՞ ոչ, ինչպե՞ս պիտի որոշի, իր ծրագիրն արդյունավետ է աշխատում, թե՞ ոչ։ Ծրագրերն իրականում, ճիշտ է, Կառավարությունում հաստատում են, բայց իրականացվում են կոնկրետ գերատեսչությունների կողմից։ Տվյալ դեպքում պատահական չէ, որ ֆինանսների նախարարության մոտ կենտրոնացված ձևով պիտի իրականացվեն այդ գնահատումները։ Գնահատման առաջին արդյունքը պիտի լինի բյուջետային որոշումների կայացումը։ Այո, Կառավարության կազմում է, բայց նույն Կառավարության ներսում կան տարբեր իրականացնողներ տարբեր գործառույթների մասով։ Այսօր ֆինանսական վերահսկողություն էլ է իրականացնում ֆինանսների նախարարությունը Կառավարության ներսում։ Ուզում եմ ասել, որ տարբերություն չկա, շահերի բախում այդտեղ չկա, տարբեր գերատեսչություններ տարբեր գործառույթներ են իրականացնում Կառավարության ներսում։ Տվյալ դեպքում խնդիրը նրանում է, որ մենք կարողանանք ունենալ հավելյալ տեղեկատվություն, գնահատականներ, որոնց հիման վրա կարողանանք իրականացնել բյուջետային որոշումներ, կարողանանք որոշումներ կայացնել ծրագրերի լավարկման, այդ թվում նաև արդյունքային ցուցանիշների լավարկման տեսանկյունից։ Սա է հիմնական նպատակը։ Այսօր մենք բախվում ենք մի իրավիճակի, երբ պիտի կայացնենք որոշումներ ծրագրերի վերաբերյալ, թե ինչպիսին են փոփոխությունների իմաստով, բայց չունենք ներքին ռեսուրս՝ գնահատելու գործառույթները ֆորմալ տեսանկյունից, որը կգնահատի այդ ծրագրերի արդյունավետ լինելը։ Դա է պատճառը, որ երբեմն մենք խնդիր ենք ունենում այդ որոշումների տեսանկյունից՝ հիմնավորելու։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Ազգային Ժողովի պատգամավորներ Բաբկեն Թունյանի և Նարեկ Զեյնալյանի ներկայացրած՝ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Բաբկեն Թունյան, համեցեք։

  Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Ազգային Ժողովի հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի ուսանողներ, ես և պարոն Զեյնալյանը ներկայացրել ենք մի օրենքի նախագիծ, որով փոքր լրացնում ենք կատարվում Հարկային օրենսգրքում, բայց որը, կարծում ենք, որ մի փոքր կհեշտացնի մեր հարյուր հազարավոր հայրենակիցների կյանքը, հատկապես էն մարդկանց, որոնք մեքենա են վարում։ Խոսքը վերաբերում է տեխզննման և գույքահարկի գործընթացին։ Ինչպես գիտեք, բոլոր այն մարդիկ, որոնք իրենց անձնական մեքենաները տեխզննման են տանում, կա օրենքի պահանջ, որի համաձայն՝ քաղաքացին պետք է գույքահարկի գծով իր պարտքերը վճարի, որից հետո նրան թույլատրվում է տեխզննման պրոցեսն անցնել։ Հասկանալի է, որ սկզբունքորեն այս երկու պրոցեսները տարբեր են, տեխզննումը լրիվ ուրիշ պրոցես է, գույքահարկը վճարելը՝ ուրիշ, ուղղակի, ժամանակին այս երկու գործառույթը կապել են իրար, որպեսզի համայնքները կարողանան գույքահարկի գծով իրենց հավաքագրումներն ամբողջ ծավալով իրականացնել, սակայն այստեղ, մեր կարծիքով, մի անարդար դրույթ կա, որովհետև մի կողմից՝ գույքահարկը վճարելու վերջնաժամկետը դեկտեմբերի 1-ն է, բայց մյուս կողմից, երբ, օրինակ՝ քաղաքացին իր մեքենան տանում է տեխզննման, ենթադրենք՝ հունվարին կամ փետրվարին, իրեն ստիպում են վճարել տվյալ տարվա գույքահարկն ամբողջությամբ, այսինքն՝ ընթացիկ տարվանը։ Դրա համար մենք հիմա օրենքով առաջարկում ենք, որ պարտադիր լինի վճարել նախորդ տարվա պարտքը, ոչ թե ընթացիկ տարվանը, որովհետև, եթե համայնքներն ունեն ֆինանսների խնդիր և ցանկանում են իրենց գումարները հնարավորինս արագ հավաքել և տնօրինել, քաղաքացիները նույնպես ունեն այդ գումարների կարիքը։ Եթե օրենքով հնարավորություն կա գույքահարկը վճարել մինչև տարվա վերջ, ապա պետք է քաղաքացուն հնարավորություն տալ՝ այդ հնարավորությունից օգտվելու, մանավանդ որ կան դեպքեր, երբ, օրինակ՝ քաղաքացին փետրվարին կամ մարտին կարող է գույքահարկն ամբողջությամբ վճարել, հետո մեքենան օտարել ու ընկնել ավելորդ գլխացավանքի մեջ։

Նախագիծը քննարկվել է մեր հանձնաժողովում, Կառավարության կողմից եղել են առաջարկներ, մեկը, կարելի է ասել, տեխնիկական բնույթի է, որովհետև այդտեղ տեղեկանքի հետ կապված դրույթ կա, որովհետև օրենքում հիմա նշվում է, որ տեղեկանք ներկայացվելուց հետո պիտի տեխզննումը կատարվի։ Այդ մասն առաջինից երկրորդ ընթերցում կշտկենք, մանավանդ, որ հիմա տեղեկանքի կարիք չկա, էլեկտրոնային տարբերակով երևում է՝ գույքահարկի գծով պարտք կա, թե չկա։

Երկրորդը. Կառավարության մեր գործընկերն առաջարկում են նաև դիտարկել այն տարբերակը, որ վճարվի ոչ թե նախորդ տարվա պարտքը, այլ տվյալ պահի դրությամբ, կամ գույքահարկը վճարվի ոչ թե տարեկան կտրվածքով, այլ ամսական։ Ես և պարոն Զեյնալյանը մեր դիրքորոշումը հայտնել ենք, որ պատրաստ ենք քննարկել այն տարբերակով, եթե ամսական վճարելու հնարավորությունը կլինի կամավոր, ոչ թե պարտադիր, եթե դրա տեխնիկական լուծումը գտնենք, որովհետև դա նաև այլ հարցերի է առնչվում, առաջինից երկրորդ ընթերցում նաև այս փոփոխությունը կանենք։ Այսքանը, շնորհակալություն, եթե հարցեր լինեն, կպատասխանեմ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Սերգեյ Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պարոն Թունյան, շատ կարևոր նախագիծ է։ Դուք ասում եք՝ մի փոքր կթեթևացնի, շատ կթեթևացնի մեր հայրենակիցների հոգսերը, մեր քաղաքացիների հոգսերը, որովհետև, իսկապես, հաճախ նույնիսկ այդ հնարավորությունը չեն ունենում՝ վճարելու։ Եթե դուք նախատեսում եք, որ նախորդ տարվա վճարով խնդիրը լուծվում է, մենք պետք է, անպայման, խրախուսենք այս նախագիծը։

Եվ այստեղ երկրորդ հարցը, հատկապես մեր գյուղաբնակ հայրենակիցները մեզ շատ են դիմում, այն է, որ տարիներով մնում են մեքենաներ, որոնց պետհամարանիշները վաղուց հանձնել են, բայց բազայից հանված չեն։ Այսինքն՝ այդ մեքենաները դիտարկվում են որպես գույք և գույքահարկ է հաշվարկվում։ Մեծ քանակով այդպիսի մեքենաներ կան գյուղական վայրերում։ Հիմա մեր գյուղացիները մեզ փոխանցում են հետևյալ միտքը, միգուցե գտնենք մի մեխանիզմ որով այդ պրոցեսը դադարեցվի, որովհետև, ամեն դեպքում, իրենք մեքենայի գոյությունը փաստում են, որ մեքենան գոյություն ունի, և մենք հաշվարկում ենք։ Խնդրում եմ պատասխանել։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բագրատյան, հարցի համար, չնայած բուն նախագծին չի վերաբերում, բայց էդ հարցը, իրոք, հրատապ է, ինքս էլ նման նամակներ ստացել եմ։ Էս դեպքում, երևի, ոչ այնքան օրենսդրական փոփոխության կարիք կա, այլ ընդհանուր գույքագրման՝ հասկանալու համար, թե այդտեղ ինչ լուծումներ կարելի է տալ, որովհետև միայն այդ մեքենաները փաստացի խոտանվելու դեպքերը չեն, կան դեպքեր, որ մեքենաները, օրինակ՝ գողացվել են կամ քաղաքացու կամքից անկախ պատճառներով շահագործման համար ոչ պիտանի են դարձել, բայց մարդը, փաստացի, մեքենա չունենալով, մեկ էլ կարող է պարզել, որ ինքը մի քանի տարվա պարտք ունի համայնքին։ Իհարկե, առօրեական ռեժիմով փորձում ենք էդ խնդիրներով զբաղվել, բայց, կարծում եմ՝ երբ մենք էս նախագծի շրջանակներում քննարկում կանենք առաջինից երկրորդ ընթերցում, մի քանի այլ հարցերի էլ ենք անդրադառնալու, ձեր նշած խնդրին էլ, անպայման, կանդրադառնանք։

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն Թունյան, խնդրում եմ, որ մեզ մասնակից անեք, միասին քննարկենք, գտնենք դրանց լուծումները, օգնենք մեր քաղաքացիներին։

Վերադառնալով նախագծին՝ ևս մի առաջարկ։ Եթե շատ է հատկապես պետական մարմնի կողմից պահանջը, որ լավ կլինի շուտ վճարել գույքահարկերը, ոչ թե սպասել՝ վճարելու տարվա վերջին։ Ընդհանրապես, աշխարհում պրակտիկա կա, եթե դու ցանկանում ես, որ մի գումար շուտ վճարեն, խրախուսական նորմ ես կիրառում։ Եթե հայտարարվի, որ եթե գույքահարկը վճարվի, ասենք, հունվար ամսին, քաղաքացիները 10% զեղչ կստանան, վստահ եմ, որ քաղաքացիների մի լուրջ հատված կգերադասի օգտվել այդ հնարավորությունից։ Այսինքն՝ մենք չենք կարող քաղաքացուն պարտադրել, որ տարվա համար վճարի հունվարին, փետրվարին կամ մարտին, իր իրավունքն է։ Դուք և պարոն Զեյնալյանը ճիշտ եք պնդել, որ դա կամավոր պետք է լինի, ոչ թե պարտադրանքով պետք է լինի։ Միանում եմ ձեր պնդմանը, բայց նաև առաջարկում եմ, որ, անպայման, խրախուսական նորմի մասին նույնպես քննարկենք։ Շնորհակալ եմ։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բագրատյան։ Էդ տարբերակն էլ է հնչել, էստեղ, ուղղակի, ավելի կարևոր է հասկանալ դրա տեխնիկական իրագործման հնարավորությունը, հասկանալ, թե դա փաստացի կյանքի կոչելը որքանով է հեշտ, որովհետև շատ է լինում, երբ մենք օրենքով մի բան պատկերացնում ենք, գնում է, իրական կյանքում պարզվում է, որ մի պրիմիտիվ տեխնիկական պատճառով դա անելը խնդիր է կամ հնարավոր չէ, բայց, անպայման, դա էլ կքննարկենք։ Շնորհակալություն առաջարկի համար։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Վլադիմիր Վարդանյան։

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Թունյան, այս նախագծի համար, իրոք, շատ կարևոր նախագիծ է։ Ես ուզում եմ մի հարց տալ։ Ըստ էության, որևիցե իրավական պատճառահետևանքային կապ գույքահարկի և ավտոմեքենայի տեխզննման համար նախատեսված կանոնակարգումների համար վճարումների միջև կա՞, թե՞ չկա, որովհետև, ըստ էության, իրավական տեսանկյունից մի դեպքում մենք գործ ունենք ավտոմեքենան որպես գույք դիտարկելու, քաղաքացի-պետություն հարաբերությունները կարգավորելու հետ, մյուս պարագայում մենք գործ ունենք ճանապարհային երթևեկության անվտանգության հետ։ Հասկանալի է, որ այս գործընթացը նախաձեռնվել է այն ժամանակ, պարզապես, որ գույքահարկը բերեն, մարդիկ վճարեն մինչև տեխզննումն անցնելը, գուցե, ընդհանրապես, մենք տարանջատենք այս երկու գործընթացները և չփոխկապակցենք մեկը մյուսին։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Պարոն Վարդանյան, լրիվ համաձայն եմ ձեր դիտարկման հետ, ինքս էլ ելույթի սկզբում ասացի, որ այդ երկու գործընթացներն սկզբունքորեն իրար հետ պիտի փոխկապակցված չլինեն։ Ինչպես նշեցիք, հասկանալի էր, թե ինչի համար է դա արվել։ Անգամ էս ժամանակավոր կամ կիսատ փոփոխությունը որոշակի առումով բեռ է համայնքների համար, որովհետև ոչ թե համայնքների եկամուտները նվազեցնելու է, այլ իրենց եկամուտները ժամանակային առումով մի քիչ հետ է գցելու։ Դրա համար մենք օրենքն ուժի մեջ ենք մտցնելու ոչ թե անմիջապես, այլ 2025 թվականի հունվարի 1-ից, որպեսզի համայնքները հնարավորություն ունենան՝ իրենց գալիք տարվա բյուջեները պլանավորելու, բայց կարծում եմ, որ սա լավ առիթ է, որ մենք, ընդհանրապես, գույքահարկի, նկատի ունեմ՝ անշարժ գույքի գույքահարկի ամբողջ տրամաբանությունը վերանայենք և տեխզննման պրոցեսն էլ մի հատ վերանայենք, որովհետև էլի բաներ կան, օրինակ՝ բացի նրանից, որ տեխզննումը կապված է գույքահարկի հետ, պարզվում է, որ տեխզննումը կապված է նաև հարկադիր կալանք ունեցողների հետ, ով հարկադիր կալանք ունի, չի թույլատրվում տեխզննում անցկացնել։ Արձագանքից հետո կշարունակեմ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Շատ ճիշտ եք։ Մենք, ըստ էության, պետության առջև պարտավորությունները կատարելու համար տարբեր գործընթացներ փոխկապակցել ենք իրար հետ, բայց դա տեղի է ունեցել մոտավորապես 15-20 տարի առաջ, եթե չեմ սխալվում։ Հիմա և՛ տեխնիկական լուծումներն ավելի շատ են, և՛ ճանապարհային ոստիկանության համար այդ ավտոմեքենաները հայտնաբերելու, և թվային տարբեր հարթակներից օգտվելու, բայց արդյունքում շատ դեպքերում մենք կարող ենք հանգել իրավիճակի, որ գույքահարկը չվճարելու պատճառով, գումարի բացակայություն և այլն, մենք, ըստ էության, խաթարենք ճանապարհային երթևեկության հետ կապված հարցերը, որովհետև մարդիկ, պարզապես, ավտոմեքենաները տեխզննման չտանեն։

   Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Լիովին համաձայն եմ, պարոն Վարդանյան, որովհետև այդ նույն տրամաբանությամբ կարելի է համայնքի կողմից մատուցվող բոլոր ծառայությունները կապել գույքահարկը վճարելու կամ վճարած չլինելու փաստի հետ ու քաղաքացուն ասել` մենք քո աղբահանությունը չենք իրականացնի կամ բակը չենք բարեկարգվի, եթե ձեր տարածքում գույքահարկի գծով պարտք ունեցող կա, բայց շատ ավելի կարևոր է, իմ կարծիքով, հենց բուն տեխզննման պրոցեսից սկսել էս ամեն ինչը, որպեսզի այդ տեխզննումն էլ ձևական չլինի։ Մենք վերջին շրջանում ահագին փոփոխություններ արել ենք, բայց, միևնույնն է՝ քաղաքացիների մոտ օբյեկտիվորեն հարց է առաջանում, թե որքանով է այսօր տեխզննումը ծառայում իր նպատակին, և գույքահարկի մասով էլ բազմաթիվ հարցեր կան, թե որքանով է այդ արժեքը, նորից գույքահարկը կամ հարկման բազան արդարացի, մասնավորապես, այս վերջին շրջանում մենք հատկապես շատ բողոքներ ունենք էլեկտրոմոբիլներ ունեցողներից, որոնց դեպքում գույքահարկի գումարները կարող են մի քանի անգամ գերազանցել նույն արժեքով այլ մեքենաների գույքահարկը։ Քննարկելու բան շատ ունենք, բայց կամաց-կամաց, սրանով սկսելով՝ կարող ենք գնալ առաջ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ են հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Դավիթ Առուշանյանին։

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, պարոն Թունյանը համեստորեն ասաց՝ մի փոքր թեթևացնում է քաղաքացիների հոգսը, բայց իրականում ինքը մի փոքր չի թեթևացնում, այլ մեծ բեռ է, որ պարտավոր են իրենք մուծել մինչև դեկտեմբերի 31-ը, այդ մեծ բեռն իրենց վրայից դուրս է գալիս, և կարողանալու են մուծել, իրենց հարկային պարտավորությունները կատարել էն ժամանակահատվածում, որ օրենքով սահմանված, իրենց տրված է, այսինքն` մինչև դեկտեմբերի 1-ը։

Նախագիծը շատ կարևոր է նաև համայնքային աշխատանքները համակարգելու գործում, որովհետև հիմնականում գույքահարկի հետ կապված՝ շատ մեծ ծավալով դիմումներ էին գալիս քաղաքացիներից, որոնք մեքենան տարվա ընթացքում օտարել են և այդ օտարված մեքենայի համար վճարված գույքահարկերը հետ փոխանցելու կամ այլ մեքենայի վրա փոխանցելու խնդիր կար։ Այս նախագծով նաև էդ խնդիրն է լուծում, բայց միևնույն ժամանակ ես ուզում եմ նաև խոսել, որը քննարկվեց մեր հանձնաժողովի նիստի ժամանակ, համայնքային բյուջեն, էն վճարները, որոնք առյուծի մաս են կազմում, գույքահարկ և անշարժ գույքի գույքահարկ, դրանց վերջնաժամկետները դեկտեմբերի 1-ն է, և էս պարագայում արդեն համայնքները խնդիրներ են ունենալու, եթե քաղաքացիները վճարելու են ամբողջը մինչև դեկտեմբերի 1-ը, որովհետև մեր քաղաքացիներն էդքան էլ շատ չեն փայլում հարկ վճարելու իրենց կարգապահությամբ, շատ մեծ քանակությամբ լինելու է, որ նրանք վճարելու են հենց վերջնաժամկետում կամ վերջնաժամկետից հետո։

Համաձայն եմ այն մտքին, Կառավարության առաջարկին, որ կարելի է այն պահին, երբ անցնում է տեխզննումը, հենց այդ պահի դրությամբ կուտակված գույքահարկը կարողանան վճարել և տեխզննում անցկացնել։ Նման պրակտիկա ունենք, մեքենան օտարելու ժամանակ քաղաքացին հենց այդ պահի դրությամբ կուտակված գույքահարկը վճարում է և կարողանում է մեքենան օտարել։ Նույնը կարելի է անել այս պարագայում, և համայնքային բյուջեն, որպես այդպիսին, իր վրա այդքան էլ շատ տարբերություն չի զգալու։ Շնորհակալություն։

Նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն, Խնդրում եմ կողմ քվեարկել։

Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Նարեկ Ղահրամանյան։

 Ն.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Առուշանյան, քանի որ ձեր խոսքի վերջում նշեցիք, որ հնարավոր է տարբերակ, որ այդ պահին գոյություն ունեցող պարտքի մարումը բավարար լինի տեխզննում անցնելու համար, նման առաջարկ հիմա կա՞, թե՞ պատրաստվում եք առաջինից երկրորդ ընթերցում, թե՞ ուղղակի, գաղափար է։

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Հանձնաժողովի նիստի ժամանակ քննարկվել է այդ հարցը, Կառավարությունն առաջարկություն է արել։ Ես պաշտպանել եմ այդ առաջարկությունը, և որոշում է կայացվել, որ առաջինից երկրորդ ընթերցման ժամանակ քննարկելու ենք այդ հարցն օրենքի հեղինակների հետ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ն.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Սերգեյ Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Ձեզ եմ հարցնում, պարոն Առուշանյան, որովհետև դուք նաև տեղական ինքնակառավարման մարմիններում եք աշխատել և այդ փորձն ունեք։ Կա այսպիսի խնդիր, քաղաքացին, լինելով այլ համայնքի բնակիչ, գրանցված է այլ համայնքում, մեքենան գրանցված է տեխզննման մեկ այլ կետում, դա պետք է անի տվյալ համայնքում, ասենք, օրինակ` մեքենան գրանցվել, մնացել է Գյումրիում, հիմա քաղաքացին վճարման խնդրի դեպքում պետք է վճարի ի՞ր համայնքում, թե՞ մեքենայի գույքահարկը պետք է վճարի, օրինակ՝ Գյումրիո՞ւմ, թե՞ Երևանում։

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Չէ։ Եթե մեքենան գրանցված է Գյումրիում, այսինքն՝ սեփականատերը գրանցում է մեքենան և ինքը Գյումրիում է, կապ չունի, թե ինքը տեխզննումը որտեղ է անցկացնելու, այդ գումարները գնում են Գյումրիի բյուջե։

Ձեր նախորդ հարցին էլ անդրադառնամ, պարոն Բագրատյան։ Այստեղ միայն գյուղացիների մեքենաների մասին չէ խոսքը, որոնք պետհամարանիշները հանձնել են, նաև Գյումրիում, բոլոր համայնքներում լինում են շատ դեպքեր, երբ մեքենան վթարված է, շահագործման ենթակա չէ, այդ մարդկանց վրա նորից գույքահարկ է կուտակվում, բայց օրենքով սահմանված կարգով ավագանին է կարողանում բյուջեից հանել այդ գումարները։ Այդ որոշումները, որ այս մեքենան վթարված է, այրված է կամ այլ խնդիրներ ունի, ավագանու որոշումով են դուրս գալիս։ Այո, շատ մեծ խնդիրներ են առաջանում թե՛ համայնքի համար որպես այդպիսին, որ կարողանան այդ պատճառաբանություններն ու մեկնաբանություններն այդ նախագիծն ավագանու նիստ մտնելուց առաջ բերել, հիմնավորել, որ այդ գումարը դուրս գա բյուջեից, թե՛ քաղաքացիների համար, միանշանակ, էլի մեծ բեռ է, որովհետև, փաստացի, այդ մեքենան գոյություն չունի, վթարված կամ այրված է, և քաղաքացիների համար էլ է դա մեծ խնդիր։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

  Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Մեկ ճշտող հարց։ Հնարավո՞ր է, որ քաղաքացին, որը բնակվում է Երևանում, հաշվառված է Երևանում, իր անձնական օգտագործման ավտոմեքենան կարողանա գրանցել, հաշվառման կանգնացնել, օրինակ՝ Գյումրիում։ Դա թույլատրելի՞ գործարք է, ասենք՝ ցանկանում է իր գույքահարկը վճարել Գյումրիում, դրանով օգնել քաղաքի բյուջեին, և ինքն էլ, գրանցված լինելով Երևանում, մեքենան հաշվառման է կանգնեցնում Գյումրիում։ Եթե չկա, ինչո՞ւ չկա։ Շնորհակալ եմ։

 Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Ես` որպես գումրեցի, շատ կխրախուսեի, որ նման նորմ լիներ, որպեսզի Երևանի մեքենաների համար վճարված գույքահարկը գնար Գյումրի, բայց իրականում ոչ թե մեքենան է գրանցվում, այլ գրանցվում է մեքենայի սեփականատերը, և որտեղ գրանցված է մեքենայի սեփականատերը, ավտոմատ այդտեղ արդեն նաև մեքենան է գրանցվում … Դեպի Գյումրի՞: Մեծ սիրով։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում ֆինանսների նախարարի տեղակալ Արման Պողոսյանին։

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանը ներկայացված Հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ նախատեսող օրենքի նախագծի կարգավորման առարկան, ինչպես արդեն քննարկվեց, փոխադրամիջոցների մասով գույքահարկի վճարման ընթացակարգի փոփոխությունն է։

Կառավարության համար նախագծի ընդունման հիմնավորումները հասկանալի և ընդունելի են։ Այս առումով Կառավարությունն սկզբունքային առարկություններ չունի նախագծի առնչությամբ, սակայն, այդուհանդերձ, զուգահեռ երկու առաջարկ է ներկայացվել Կառավարության կողմից։ Առաջինն այն է, որ հետագա քննարկումների փուլում անդրադառնանք նաև այն հարցի քննարկմանը, թե արդյո՞ք առավել հավասարակշռված լուծում չի լինի, եթե նախապայման սահմանվի այն, որ վճարվի ինչպես նախորդ տարվա գույքահարկի պարտավորությունը, այնպես էլ տեխզննության պահին արդեն իսկ ավարտված, ամբողջական ամիսների համար նախատեսված գույքային հարկի պարտավորությունը` հաշվի առնելով նաև համայնքների ընթացիկ ֆինանսական իրացվելիության հետ կապված հնարավոր հարցերը։

Եվ երկրորդ առաջարկն ավելի համակարգային հետագա քննարկումների համար այն մասին է, որ գուցե մտածենք և այս նախագծի շրջանակներում հնարավորություն ընձեռենք՝ և՛ փոխադրամիջոցների գույքահարկը, և՛ անշարժ գույքի հարկը մինչև օրենսգրքով սահմանված վերջնաժամկետը, տվյալ դեպքում՝ մինչև դեկտեմբերի 1-ը կամավորության սկզբունքով մաս-մաս վճարելու, որովհետև, ինչպես գիտեք, մենք արդեն իսկ կատարված օրենսդրական փոփոխություններով աստիճանաբար վերանայում ենք անշարժ գույքի մասով գույքային հարկի բեռը և մինչև 2026 թվականն այս գործընթացը շարունակվելու է։ Ստանում ենք նաև արձագանքներ քաղաքացիներից, որոնք առաջարկում են հնարավորություն ընձեռել՝ մաս-մաս վճարելու գույքային հարկը։ Սա երկու խնդիր կլուծի, առաջինը, որ այդ բեռը չի կենտրոնանա ժամանակի որևէ ամսաթվի, որևէ պահի վրա, և երկրորդը, նաև կնպաստի համայնքների ֆինանսական իրացվելիության խնդիրների մեղմմանը, իհարկե, հասկանալով, որ սրանք մի փոքր ավելի համակարգային փոփոխություններ են, այդուհանդերձ, այս առաջարկները ներկայացվել են։ Եթե գործնականում հնարավոր լինի այս նախագծի առաջինից երկրորդ ընթերցման քնարկումների միջև ընկած ժամանակահատվածում անդրադառնալ այս խնդրին, կարծում եմ, որ ավելի համապարփակ փոփոխություն արած կլինենք։

Եվ վերջում ես էլ եմ ուզում միանալ գործընկեր պատգամավորների գնահատականին այն իմաստով, որ շատ կարևոր նախաձեռնություն է։ Սրանով, ըստ էության, վերականգնվում և ամրապնդվում է փոխադրամիջոցների գույքահարկի մասով օրենքով սահմանված վերջնաժամկետի տրամաբանությունն այն իմաստով, որ իրական հնարավորություն է ստեղծվում, որ ընթացիկ տարվա հարկը զուտ տեխնիկական զննությամբ պայմանավորված վճարելու պարտադրանք չգործի։

Այս ամենով հանդերձ, Կառավարությունը ողջունում է այս նախաձեռնությունը։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Հարցեր չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Պողոսյան, պարոն Առուշանյան, պարոն Թունյան, եզրափակիչ ելույթի կարի՞ք … Պարոն Թունյան, համեցեք։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շնորհակալություն հարցերի, դիտարկումների և առաջարկների համար։ Այստեղ մի բան եմ ուզում նշել. այն մոտեցումը, որ մենք հնարավորություն տանք, որ քաղաքացիները կվճարեն նաև այդ պահին առկա գումարը, նշանակում է, որ մենք պետք է մեր մոտեցումների մեջ հստակություն մտցնենք։ Այսինքն` մենք ի սկզբանե ասում ենք, որ դրանք իրար հետ պիտի կապված չլինեին, այդ առաջարկի նպատակը հասկանալի է, որ համայնքներին հնարավորություն տանք՝ մի քիչ ավելի մեծ ճկունություն ցուցաբերելու, բայց մյուս կողմից՝ ուզում եմ հիշեցնել, որ մենք համայնքների ֆինանսական անկախությունն ամրապնդելուն ուղղված բազմաթիվ քայլեր ենք արել վերջին տարիներին, սկսած անշարժ գույքի հարկերից մինչև հանքարդյունաբերական ընկերությունների կողմից վճարվող հարկերից մասհանումներն ազդակիր համայնքներին, բայց քննարկելու ենթակա բան է։ Բայց եթե մենք գնանք այն տարբերակին, որ քաղաքացին հնարավորություն ունենա՝ մաս-մաս վճարելու, կարծում եմ՝ պարոն Բագրատյանի ասած տարբերակը պետք է նկատի ունենալ ու համայնքների հետ քննարկել խրախուսական մեխանիզմներ, եթե հնարավոր լինի, ներդնել, որովհետև շուտ տրված փողը և ուշ տրված փողը նույն արժեքը չունեն, ասենք՝ եթե, պայմանական, քաղաքացին պիտի 150 հազար դրամ գույքահարկ վճարի, որը կարող է վճարել և՛ տարվա վերջին, և՛ տարվա սկզբին, ապա այդ մի տարին ինքը կարող էր, ուղղակի, այդ փողը բանկում ավանդ դնել, թեկուզ փոքր, բայց գումար աշխատել։ Եթե այդ փողը համայնքի համար կարևոր է, քաղաքացու համար նույնպես կարևոր է։ Կարելի է համայնքների հետ քննարկել, շուտ վճարելու դեպքում թեկուզ փոքր, բայց որոշակի մոտիվացիոն մեխանիզմներ մշակել։ Շնորհակալություն, անպայման, կքննարկենք, խնդրում եմ կողմ քվեարկել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` վարչապետի աշխատակազմի քաղաքացիական ծառայության գրասենյակի ղեկավար Վաչե Քալաշյան: Համեցեք։

 Վ.ՔԱԼԱՇՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր ուշադրությանն ու դատին է ներկայացվում երկրորդ ընթերցմամբ ««Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը, որը Կառավարության կողմից նախաձեռնվել է այն առումով, որ վերացվեն այն խզվածքներն ու այն անհամապատասխանությունները, որոնք առկա են անկախ պետական մարմինների, նախագահների և անդամների վարձատրության գործակիցների միջև, ինչը պայմանավորված է եղել տարիների ընթացքում տալ վեց անկախ պետական մարմիններից հինգի գործակիցների փոփոխությամբ, և անկախ պետական մարմինների տողում միայնակ էր մնացել Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովը։

Այդ կապակցությամբ օրենքի նախագծի հավելված 1-ով առաջարկվում է «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահ» տողից հետո լրացնել «Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովի նախագահ» տողով, 14 գործակցով, և «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամ» տողից հետո լրացնել «Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովի անդամ» տողով, 10 գործակցով, իսկ «Անկախ պետական մարմնի նախագահ», «Անկախ պետական մարմին նախագահի տեղակալ» և «Անկախ պետական մարմնի անդամ» տողերը հանել նախագծից։

Նախագծի 2-րդ հոդվածով առաջարկում է, որ նախագիծն ընդունվելու պարագայում ուժի մեջ է մտնում հրապարակմանը հաջորդող օրվանից։ Շնորհակալություն, խնդրում եմ ընդունել։

  Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Քանի որ պատգամավորները գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացրել, հարցեր չեն լինի, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում պետական–իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյանին։

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ռուբինյան։ Հարգելի գործընկերներ, նախագիծը քննարկվել է պետական–իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, առաջինից երկրորդ ընթերցման ժամանակահատվածում մենք որևիցե փոփոխություն չենք ստացել։ Նախագիծն ընդունվում է այն տեսքով, որով առաջարկվել և ընդունվել է Ազգային ժողովում առաջին ընթերցման ժամանակ։ Ինչպես արդեն նշեցի, մենք վերականգնում ենք այն սահմանադրական տրամաբանությունը, որն ընկած է անկախ մարմինների վարձատրության սկզբունքում։ Առաջարկում ենք դրական քվեի արժանացնել այս նախագիծը։ Այսքանը, շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Վարդանյան, պարոն Քալաշյան, եզրափակիչ ելույթներ չե՞ք ունենա։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված ««Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ Ռաֆայել Գևորգյան։ Համեցեք։

 Ռ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, ձեզ եմ ներկայացնում «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։ Փոփոխությունը վերաբերում է ստարտափ ընկերությունների համար, սկսնակ ընկերությունների համար ներդրումներ ներգրավելու պայմանագրային նոր ձևի սահմանմանը, ՍԵՅՖ/SAFE պայմանագրերի մասին է խոսքը գնում, որի արդյունքում հնարավոր կլինի նախնական պայմանավորվածության հիման վրա, փոխառության տրամաբանության ներքո գումար տրամադրել կազմակերպությանը՝ ապագայում որոշակի իրադարձություններ տեղի ունենալու դեպքում դրանք փոխարկելով բաժնեմասի։ Այսինքն` որոշակի ռիսկային ներդրումներ անելով՝ ներդրողն ակնկալիք է ունենում, որ անհամաչափ մեծ աճ կունենա կազմակերպության արժեքի մեջ, հետևաբար՝ իր ռիսկն արդարացված կլինի։

Ըստ էության, պայմանագրի հիմնական դրույթներն են սահմանվում օրենքի նախագծով։ Առաջին ընթերցումից երկրորդ ընթերցման ընթացքում Ազգային Ժողովի կողմից որևէ առաջարկ չենք ստացել։ Այսքանը։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

Շնորհակալություն, հարցեր չեն կարող լինել, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հովիկ Աղազարյանին։

  Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, երկրորդ ընթերցման ռեժիմով քննարկում ենք «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։ Օրենքի նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում նույն ռեժիմով, տրվել է դրական եզրակացություն։ Կոչ եմ անում պատեհ պահի կողմ քվեարկել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Աղազարյան, պարոն Գևորգյան, եզրափակիչ ելույթի կարիք չե՞ք տեսնում։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան, համեցեք։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացում «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը։ Նախագծի նպատակն է կանոնակարգել հարկային մարմնի տեղեկատվական բազայից կամ հարկ վճարողի անձնական գրասենյակից արտատպվող և ներբեռնվող փաստաթղթերի հետ կապված հարցերը։

Ի՞նչն է խնդիրը։ Այս պահի դրությամբ գործող կարգավորումներին համապատասխան՝ այդ փաստաթղթերը, որոնք պետք է ներկայացվեն այս կամ այն մարմիններ՝ ըստ պահանջի, կարիք է լինում ու անհրաժեշտություն է առաջանում, որ հարկային մարմնի ստորաբաժանման որևէ ղեկավարի կողմից ստորագրվի, կնիք դրվի, և նոր այդ փաստաթուղթը տրամադրի, հարկ վճարողը կարողանա տրամադրել ըստ պատկանելության։

Առաջարկում ենք այստեղ սահմանել «QR գծիկավոր կոդ»-ի հասկացությունը Հարկային օրենսգրքում, միաժամանակ սահմանել, որ անձնական գրասենյակից ներբեռնվող փաստաթղթերը կամ հարկային մարմնի տեղեկատվական բազայում առկա փաստաթղթերը հարկ վճարողը կարող է ներբեռնել արդեն QR գծիկավոր կոդով վավերացված, որի արդյունքում այդ փաստաթղթերը լրացուցիչ հարկային մարմնի կողմից վավերացման ենթակա չեն, այդ կոդի միջոցով արդեն այն մարմինները, որոնցով ներկայացվել են այդ փաստաթղթերը, կճանաչվեն, որպես այդպիսին, այսինքն` վավերացված հարկային մարմնի կողմից։

Խնդիրը կայանում է նրանում, որ էստեղ կխնայվեն ինչպես հարկ վճարողների ժամանակ, այնպես էլ նյութական ռեսուրսների ավելորդ ծախսերը։

Միաժամանակ, քանի որ էստեղ ծրագրային ապահովման խնդիր ունենք կարգավորելու, առաջարկում եմ, որ նախագիծն ուժի մեջ մտնի 2026 թվականի հունվարի 1-ից։ Սա է նախագծի բովանդակությունը։

Քննարկել ենք գլխադասային հանձնաժողովում, նախագիծն ստացել է դրական եզրակացություն, խնդրում եմ պատեհ պահին կողմ նախագծին քվեարկել։ Հիմա, եթե հարցեր լինեն, կփորձեմ պատասխանել հարցերին։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերի համար հերթագրում։ Հովիկ Աղազարյան։

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մանուկյան, չնայած մեր հանձնաժողովում քննարկել ենք այդ նախագիծը, բայց, բոլոր դեպքերում, մի հատ հարց առաջացավ։ Ինչո՞վ է պայմանավորված, որ 2026 թվականին հունվարի 1-ից, և այդ դեպքում ինչո՞ւ է հիմա ընդունվում, այդ ժամանակահատվածն անհրաժեշտ է, որպեսզի հասցնե՞ն պատրաստվել տնտեսվարողները։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, պարոն Աղազարյան, ճիշտն ասած, որպեսզի մենք ունենանք օրենսդրական կարգավորում, որը պիտի պահանջի ֆինանսական ապահովում, դրա համար նաև ծրագրային ապահովում, հետևաբար՝ օրենքն ընդունում ենք հիմա։ Նախատեսում ենք, որ ուժի մեջ կմտնի 2026 թվականի հունվարի 1-ից այնպես, ինչպես մյուս բոլոր նմանատիպ ծրագրային ապահովում պահանջող փոփոխությունները, որոնք մենք ընդունել ենք 1-1,5, նույնիսկ 2 տարի առաջ, որպեսզի այդ օրենքն իր կիրարկումը գտնի տեխնիկական աշխարհում այդ ժամանակահատվածում։ Դա անհրաժեշտ է այդ կիրարկումն ապահովելու համար։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, արձագանք չունեք, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի անդամ Նարեկ Ղահրամանյանին։

 Ն.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, մեծարգո փոխնախագահ։ Պարոն Մանուկյանը ներկայացրեց օրենքի էությունը, ես՝ կարճ, ուղղակի, երկու խոսքով, եթե հնարավոր է։ Նախագիծը նրա մասին է, որ, օրինակ՝ երբ հարկ վճարողը ցանկանա հարաբերվել այլ պետական կառույցների հետ կամ ոչ պետական, օրինակ` դեսպանատներ, համայնքապետարան և այլ տեղեր, ինքը կարիք չի ունենալու՝ ամեն անգամ գնալու, հասնելու Պետական եկամուտների կոմիտե, դիմում տալու, սպասելու տնօրենի պատասխանին, պեչատին և այլն, այլ ինքնաշխատ տարբերակով բազայից հանելու է իր տվյալները QR գծիկավոր կոդի միջոցով, և ներկայացնելու է որտեղ, որ պետք է։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Հարցեր չկան։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Ղահրամանյան, պարոն Մանուկյան, եզրափակիչ ելույթներ չե՞ք ունենա։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Վիճակախաղերի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» և ««Շահումով խաղերի, ինտերնետ շահումով խաղերի և խաղատների մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան։ Համեցեք։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում ««Վիճակախաղերի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» և «Շահումով խաղերի, ինտերնետ շահումով խաղերի և խաղատների մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը։ Շատ կարճ ներկայացնեմ, թե ինչի մասին է փոփոխությունը։ Գործող օրենսդրությամբ, երբ լիցենզավորողների նկատմամբ հսկողությունն իրականացնում է լիազոր մարմինը, որը հանդիսանում է ֆինանսների նախարարությունը, և լիցենզավորման պայմանների մեջ կա մի դրույթ, որ երբ լիցենզավորումները թույլ են տալիս ժամկետանց հարկային պարտավորություններ, ապա հարկային մարմինն այդ հարկային պարտավորությունները ժամկետանց դառնալուն հաջորդող հինգ օրվա ընթացքում տեղեկատվությունը տրամադրում է լիազոր մարմնին, որը հիմք է հանդիսանում լիցենզիայի գործողությունը կասեցնելու համար, իսկ եթե մեկ տարվա ընթացքում երկրորդ դեպքն է կրկնվում, ապա նաև դադարեցնելու համար։

Այստեղ խնդիրն առաջացել է այն հանգամանքով, որ նույնիսկ այն պարագայում, երբ պարտավորությունները ժամկետանց դառնալու օրվան հաջորդող օրը կամ մյուս օրը սուբյեկտը կատարում է իր պարտավորությունը, որը կարող է լինել շատ փոքր պարտավորություն՝ 1,000 դրամ, 5,000 դրամ, 20,000 դրամ, դա օրենքի կիրառման առումով հիմք է հանդիսանում լիցենզիայի գործողության կասեցման համար։ Այս առումով առաջարկում ենք հետևյալ նորմն ամրագրել և սահմանել, որ եթե 10 օրվա ժամկետում չի կատարի իր պարտավորությունները, որոնք դարձել են ժամկետանց, նոր հարկային մարմինը կտրամադրի տեղեկատվություն լիազոր մարմնին, որի պարագայում արդեն հիմք կհանդիսանա լիցենզիայի գործողության կասեցման, հետագայում, արդեն երկրորդ անգամ կրկնվելու դեպքում՝ դադարեցման համար։ Սա է նախագծի բովանդակությունը։

Նշեմ, որ առաջին ընթերցմամբ Ազգային ժողովի կողմից ընդունված խաղային ոլորտի կարգավորման փաթեթում ներառված են նույնպիսի կարգավորումներ, ուղղակի, այն փաթեթն ուժի մեջ է մտնելու շատ ավելի ուշ, հետևաբար՝ մենք այս փոփոխությունը «Վիճակախաղերի մասին» և «Շահումով խաղերի, ինտերնետ շահումով խաղերի և խաղատների մասին» օրենքներում շուտ ենք ներկայացնում, ու, որովհետև պրակտիկայում այդ դրույթը խնդիր է առաջացրել, նաև խնդիրներ չառաջացնի, մինչև խաղային ոլորտի ամբողջ փաթեթը վերջնական կմտնի ուժի մեջ։

Իմիջիայլոց, նշեմ, որ նորմը վերաբերում է բոլոր տիպի պարտավորություններին, բացի պետական տուրքի տարեկան պարտավորությունից, որ յուրաքանչյուր տարվա համար լիցենզառուներն ունեն 600 միլիոն դրամի չափով պետական տուրքի վճարելիք պարտավորություն, նաև քվոտաների համար՝ համապատասխան դրույքաչափերով պարտավորություն։ Շնորհակալություն, թերևս, այսքանը։

Հարցը քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Եթե հարցեր կան, խնդրեմ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Սերգեյ Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Մանուկյան, ճիշտ եք նկատել, որ դա կարող է նույնիսկ թյուրիմացություն լինել, մարդիկ չնկատեն, որ այդ 1,000 դրամը կամ 5,000 դրամը չեն վճարել, և դրա համար լիցենզիայից զրկելը լուրջ չէ։ Համաձայն եմ, բայց միգուցե մենք այդտեղ նաև ֆինանսական խնդիրը նայենք, այսինքն՝ դիտարկենք, որ եթե մեկ միլիոնից պակաս գումար չի վճարվել, դա չպետք է լիցենզիայից զրկելու հիմք դառնա, պայմանական եմ ասում մեկ միլիոնը, դա կարող ենք ավելի շատ կապել արդեն հարկային պարտավորությունների հետ, որոշակի գումարի դեպքում արգելանք է տրվում, եթե ժամանակին չի կատարել ցանկացած տնտեսավարող, ժամկետը լրացել է։ Միգուցե նման նորմ կիրառվի, նաև ձեր նշած էդ 10 օրը համատեղ կիրառվի։ Այսինքն՝ եթե 11-րդ օրն է, որ, օրինակ՝ 1,000 դրամը չի հասցրել, թող դա չնշանակի կասեցման հիմք, այսինքն՝ ողջամիտ տնտեսավարողին օգնելու խնդիրը նայենք ողջամտության սահմաններում։ Ի՞նչ կարծիքի եք։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, պարոն Բագրատյան, ասեմ հետևյալը։ Ճիշտն ասած, հարկային մարմնի՝ չկատարված հարկային պարտավորությունները կատարելուն ուղղված գործիքակազմը սրանով՝ այս 10 օրով չի կանգնեցվում, այսինքն՝ մենք տույժերը հաշվարկելու ենք։ Եթե պարտավորությունը գերազանցի 200,000 դրամը, այդ դեպքում արդեն հարկային մարմնի համակարգում ավտոմատ կգեներացվի ռեգեներացման վերաբերյալ համապատասխան ակտ։ Ուղղակի, մենք չենք ուզում այդ հարցերը կապել այս լիցենզավորող մարմնին տեղեկությունների տրամադրման հարցի հետ առկա պարտավորության մասին։ Քննարկվել է նաև այդ տարբերակը։ Մենք եկել ենք այն եզրակացության, որ ավելի ճիշտ է այս 10 օրը թողնել, դա կլինի 1 միլիոն դրամ, թե կլինի 1,000 դրամ, ու պրակտիկայում փոքր գումարների հետ է կապված եղել հարցը, մեծ գումարներ չեն էլ եղել։ Իսկ այն գումարները, որոնք ենթակա կլինեն բռնագանձման, հարկային մարմինն իր հսկողական գործիքակազմով կբռնագանձի։ Ուղղակի, սրանով մենք լիազոր մարմնին տեղեկություն ենք տրամադրում ժամկետանց հարկային պարտավորություններն էս դեպքում 10 օրը գերազանցելու մասին, ոչ թե գումարի վերաբերյալ։ Կարծում եմ, որ այդտեղ գումարը չպետք է դեր ունենա, որովհետև եթե լիցենզառուն թույլ է տվել իր հարկային պարտավորությունների ժամկետանց, թեկուզ 1,000 դրամ լինի, թե 5,000 դրամ, վերաբերմունքը պիտի լինի նույնը։ Այստեղ անփութության կամ շփոթության հարցն էդ 10 օրում վերացնելով՝ հնարավորություն ենք տալիս լիցենզառուին, որ ինքը տեղավորվի այդ ժամկետի մեջ։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք։

  Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, իսկ լիազոր մարմինը ձեր ուղարկած տեղեկության հիմքով չի՞ դիտարկում՝ դա 1,000 դրամի խնդիր է, թե 1 միլիոն դրամի, այլ միանգամից կիրառում է իր իրավունքները՝ զրկելու լիցենզիայից։ Այսինքն՝ այդտեղ քննարկման հիմքում դրվո՞ւմ է, որ սա պատահականություն է կամ սա այն գումարը չէ, որի համար տնտեսվարողին լիցենզիայից զրկեն։ Նկատի ունեմ՝ ինքնաշխա՞տ է, ասենք՝ դուք տրամադրեցիք, իրենք գործողությո՞ւն են անում, վարո՞ւյթ են հարուցում, ի՞նչ են անում, էլի։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Պարոն Բագրատյան, իհարկե, մեր տված տեղեկատվության հիման վրա լիազոր մարմինը վարչական վարույթ է անում և որպես լիցենզավորման մարմին՝ որոշում է կայացնում։ Բնականաբար, դա կարող է գնալ դատական կամ այլ կարգով բողոքարկման, բայց օրենքն իրեն ասում է, որ եթե թույլ է տվել ժամկետանց հարկային պարտավորություններ, դա կասեցման հիմքերից մեկն է, որի մասին պետք է տեղեկություն տրամադրի Պետական եկամուտների կոմիտեն։ Հիմա, ասենք՝ 10 օր է, մենք էդ տեղեկությունը կտրամադրենք, թող ինքը գնա, կասեցման իր գործառույթներն անի։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի անդամ Դավիթ Առուշանյանին։

   Դ.ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն, խնդում եմ կողմ քվեարկել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Հարցեր չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթ չունե՞ք, պարոն Առուշանյան, պարոն Մանուկյան։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան, համեցեք։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Խոսքը վերաբերում է մաքսային մարմնի կողմից իրականացվող գործողությունների և ապացուցող ծառայողների համար գանձվող պետական տուրքի դրույքաչափերին, որոնք 2020 թվականից ի վեր չեն փոխվել։ Նախկինում դրանք կոչվում էին մաքսավճարներ, հետագայում մենք դա տեղափոխեցինք «Պետական տուրքի մասին» օրենք և սահմանեցինք էդ օրենքով, ուղղակի, էստեղ ձևակերպումներն այնպես են, որ չեն համապատասխանում Եվրասիական տնտեսական միության կանոնակարգով սահմանված հասկացություններին, գործողություններին և մատուցված ծառայություններին, հետևաբար՝ էստեղ առաջարկում ենք կատարել հետևյալ հիմնական փոփոխությունները։

Առաջին. մաքսային ձևակերպումների համար պետական տուրքի դրույքաչափեր են սահմանվում, բայց «ձևակերպումներ» հասկացություն այստեղ գոյություն չունի։ Մենք առաջարկում ենք դա սահմանել հայտարարագրերի այն չորս ձևերի համար, որոնք այսօր գոյություն ունեն, դրանք են ապրանքային հայտարարագիրը, տարածման հայտարարագիրը, ուղևորային հայտարարագիրը և տրանսպորտային հայտարարագիրը, և այստեղ առաջարկում ենք, մաքսային մարմնի կողմից իրականացվող հսկողության համար գանձվող պետական տուրքի դրույքաչափերը բաժանել ըստ հայտարարագրի, ընդ որում՝ նաև ըստ քաշերի, որն իր հերթին կբերի դրույքաչափերի կիրառման հստակության, նաև կվերացնի այսօրվա այն ընկալումներն ու անհստակությունները, որոնք առկա են դրույքաչափերի առումով։

Ժամանակավոր պահպանման համար ևս առաջարկում ենք բաժանել ըստ մեքենաների քաշերի, իհարկե, բացառություն կկազմի Գյումրիի մասով մեր ընդունած օրենքով արդեն կատարված փոփոխությունը, որն օգոստոսի 1-ից կմտնի ուժի մեջ։ Այստեղ սահմանում ենք նաև երկու նոր պետական տուրքեր, որոնք դեռևս չկան, բայց կլինեն այդ ծառայությունները, կլինեն պետական տուրքեր, մաքսային փորձաքննությունների իրականացման համար, և տրանսպորտային միջոցների երթուղու դիտարկման համար՝ տեղորոշող սարքերով, նավիգացիոն սարքերով դիտարկման համար։ Սրանք դեռևս այսօր այդ կանոնակարգերին համապատասխան կիրարկման փուլում են, դեռևս այդ գործողությունները չեն արվում, բայց «Պետական տուրքի մասին» օրենքով դա սահմանում ենք, որպեսզի հետագայում լրացուցիչ սահմանելու անհրաժեշտություն չունենանք։

Ի՞նչ ենք առաջարկում օրենքով․ առաջարկում ենք տարանջատել մաքսային հայտարարագրերի տեսակներ, սահմանել երկու տեսակի նոր պետական տուրքեր։ Արտոնությունների մասով ունենք անհստակություններ, առաջարկում ենք դա վերացնել, և ևս մեկ արտոնություն, որ պետական տուրքի որոշակի տեսակներից ազատում ենք այն անձանց, որոնք նախնական տեղեկատվություն կտան մաքսային մարմնին, ինչը կխրախուսի նախնական տեղեկացում տալը մինչև ապրանքի ժամանելը Հայաստանի Հանրապետություն։ Սրանք են նախագծի հիմնական փոփոխությունները։ Նախագիծը քննարկել ենք գլխադասային հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Թերևս, այսքանը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Հարցեր չկան։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի անդամ Հովիկ Աղազարյանին։

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, առաջին ընթերցմամբ քննարկում ենք ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։ Նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, տրվել է դրական եզրակացություն։ Կոչ եմ անում՝ պատեհ պահին նախագծին կողմ քվեարկել ։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Սերգեյ Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պարոն Աղազարյան, չհասցրի հիմնական զեկուցողին հարցնել, փաստորեն, փորձաքննությունների համար երկու առանձին տուրք է պետք վճարել, ինչքան հասկացա, ինչքա՞ն է կազմում, այդ տուրքի չափն ինչքա՞ն է։

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Տուրքի չափն էդ ծառայությունների համար, երևի, որոշված է, ընդհանուր առմամբ, հետևաբար՝ կտարածվի նաև էս դեպքի վրա։ Եթե չկարողացա ամբողջական պատասխանել, պարոն Բագրատյան, կխնդրեմ պարոն Մանուկյանին անդրադառնալ եզրափակիչ ելույթում։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շատ լավ, արձագանք չունե՞ք։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, պարոն Աղազարյան։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Մանուկյան, համեցեք եզրափակիչ ելույթի համար։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ուզում եմ անդրադառնալ պարոն Բագրատյանի ներկայացրած հարցադրմանը։ Տեղորոշող սարքերը․ մենք երկու տեսակներ ենք ավելացնում, որոնք էսօր չեն գործելու, գործելու են, երբ ծառայությունները կմատուցվեն։ Տեղորոշող սարքերով մեկ տրանսպորտային միջոցի երթուղու դիտարկման համար, անկախ քաշից, 5,000 դրամ է։

Մաքսային մարմնի կողմից, ապրանքների այս նշանակության վերաբերյալ ապրանքագիտական, ինչպես նաև օգտագործված ապրանքների արժեքների փորձաքննության իրականացման եզրակացության տրամադրման համար հետևյալ չափերն են․ մեկ օբյեկտի համար իրավաբանական անձանց դիմումով՝ 20,000 դրամ, ֆիզիկական անձանց դիմումով՝ 15,000 դրամ։ Սրանք բավականին ցածր են լինելու, քան թե մյուս փորձաքննությունների համար սահմանված տուրքերը։ Ձեր հարցի էությունը հասկանալով, փորձում եմ բացատրել։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Արմենուհի Հարությունյան։ Համեցեք։

 Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, երկրորդ ընթերցման կարգով ձեր դատին եմ ներկայացնում Վարչական դատավարության օրենսգրքում և հարակից օրենքներում փոփոխությունների և լրացումների փաթեթը։ Քանի որ առաջինից երկրորդ ընթերցման ընթացքում փոքր տեխնիկական, նաև որոշակի խմբագրումներ են տեղի ունեցել Կառավարության կողմից, տեխնիկական հարցերին ձեր թույլտվությամբ չեմ անդրադառնա, այլ միայն կներկայացնեմ այն լրացումները, որոնք իրականացվել են բովանդակային առումով առաջինից երկրորդ ընթերցման հատվածում։

Պետք է նշեմ, որ Կառավարության կողմից որպես առաջարկություն փոփոխությամբ ներկայացվել է այն հանգամանքի ճշտումը, որ նախկինում առաջին ընթերցմամբ որոշվել էր, որ վարչական վճռաբեկ և վերաքննիչ դատարաններում 45-օրյա ժամկետ էր նախատեսվում վերաքննության կարգով բողոքարկման համար, այս ժամկետն իրականում մեր դատական համակարգի տարբեր մասնագետների կողմից վիճարկվել է այն առումով, որ հնարավոր է, որ, ըստ էության, գործը լուծող և միջանկյալ դատական ակտերի դեմ բերված բողոքների քննությունն այս կարճ ժամկետում հնարավոր չլինի իրականացնել, և մենք արհեստականորեն դատարանը կդնենք խախտումներ անելու ռիսկի տակ, ուստի՝ մենք այս ժամկետը փոխարինել ենք երկու ամսվա ժամկետով։

Պետք է նշեմ, որ առաջինից երկրորդ ընթերցում քննարկումների ընթացքում պատգամավոր Տրդատ Սարգսյանի կողմից ներկայացվել են բովանդակային առաջարկություններ, որոնք Կառավարության կողմից ընդունվել են։ Կարճ ներկայացնեմ ներկայացված առաջարկները։

Հիմնականում առաջարկվում է հանրային և այլընտրանքային ծառայության անցնելու, այն իրականացնելու և ծառայությունից ազատելու հետ կապված վեճերի ընդդատությունը փոխել, վարչական դատարանից տանել քաղաքացիական դատարան, հաշվի առնելով, որ դրանք ևս աշխատանքային վեճեր են, ըստ էության, և միասնական մեկ դատական մարմին պետք է քննի։

Առաջարկվում է նոտարական գործողությունների իրավաչափության գնահատման հետ կապված վեճերի ընդդատությունը փոխել, վարչական դատարանից տանել քաղաքացիական դատարան, էլի հաշվի առնելով, որ այս գործերով վեճի առարկա են դառնում նոտարական գործողությունները, և նպատակը կնքվող գործարքին առնչվող քաղաքացիական վեճի լուծումն է, ըստ էության։

Առաջարկվում է նաև Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի մի քանի հոդվածներով նախատեսված դեպքերում պարտադիր գրավոր ընթացակարգով քննված գործերով սահմանափակել դատավարության կողմերի՝ վերաքննիչ դատարան նոր ապացույց ներկայացնելու իրավունքը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դատավարության մասնակիցը ներկայացնում է բավարար հիմնավորումներ այն մասին, որ օբյեկտիվորեն զրկված է եղել դրանք վարչական դատարանում ներկայացնելու հնարավորությունից։ Մնացած բոլոր փոփոխությունները կրում են զուտ տեխնիկական բնույթ, ուստի՝ խնդրում եմ ձեր դրական քվեին արժանացնել այս օրենքների նախագծերի փաթեթը։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցեր չեն կարող լինել։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում պետական–իրավական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյանին։

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Այս նախագիծը, իրոք, բավականին մեծ բովանդակային փոփոխություններ է մտցնում դատավարական օրենսդրության մեջ։ Ես էլ կցանկանայի անդրադառնալ այն փոփոխություններին, որոնք տեղի ունեցան առաջին ընթերցումից հետո։ Այո, հանձնաժողովի անդամները սատարել են հանձնաժողովի անդամ պարոն Տրդատ Սարգսյանի ներկայացրած առաջարկները, որոնք կոչված են միասնական մոտեցում դրսևորելու աշխատանքային վեճերի քննության բոլոր դեպքերի վրա, որովհետև մենք թեև շատ դեպքերում հանրային ծառայության հետ կապված վեճեր ունեինք, որոնք բովանդակային առումով առավելապես աշխատանքային բնույթ էին կրում, բայց դրանք քննվում էին վարչական դատավարության կարգով, մինչդեռ, օրինակ՝ մյուս աշխատանքային վեճերը շարունակում են քննվել հենց քաղաքացիական դատարանների կողմից։ Անհրաժեշտություն առաջացավ՝ բեռնաթափել վարչական դատավարությունը, բոլորս գիտենք, որ վարչական դատարանները տարատեսակ պատճառներով դեռ շարունակում են մնալ բավականին ծանրաբեռնված իրականացնել իրենց գործունեությունը։ Այդուհանդերձ, պետք է նշեմ նաև մի կարևոր էլեմենտ, որ վարչական դատարաններից քաղաքացիական դատարաններ տեղափոխելով այս կարգի աշխատանքային բնույթ կրող վեճերը, մենք չենք հրաժարվում վարչական դատավարությանը բնորոշ ի պաշտոնե գործի քննության սկզբունքից, և քաղաքացիական դատավարության շրջանակներում գործերի քննության ժամանակ այդուհանդերձ, պաշտոնեականության սկզբունքը պահպանվելու է։ Այսինքն՝ դատարանը ոչ թե պասիվ դերակատարություն է իրականացնելու՝ հիմնվելով միայն կողմերի ներկայացրած փաստարկների վրա, այլև պետք է ամեն ինչ անի, որպեսզի պարզի եղելությունը և տա անհրաժեշտ, իրավաչափ և հիմնավոր վճիռ այս կամ այն հարցով։ Այսքանը, հարգելի գործընկերներ։ Հանձնաժողովը դրական եզրակացություն է տվել նշված նախագծին առաջարկած փոփոխություններով հանդերձ։ Առաջարկում եմ դրական քվեի արժանացնել այն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Պարոն Վարդանյան, տիկին Հարությունյան, եզրափակիչ ելույթներ չե՞ք ունենա։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» և ««Ավիացիայի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարի տեղակալ Արմեն Սիմոնյան։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգարժան Ազգային ժողովի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, Հայաստանի Հանրապետության ավիացիոն իշխանությունները կանոնակարգման և վերահսկողության գործառույթների հետ մեկտեղ օրենսդրության համաձայն՝ ներկայումս մատուցում են մի շարք ծառայություններ, որոնց համար, սակայն, չի գանձվում պետական տուրք կամ վճար։ Այս առնչությամբ ուսումնասիրվել է միջազգային փորձը, որը ցույց է տվել, որ աշխարհի մի շարք երկրներում ավիացիոն իշխանությունների կողմից համանման ծառայությունները մատուցվում են վճարովի հիմունքներով։

Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է սահմանել պետական տուրք ծառայությունների 13 խմբերի համար, որը ներառում է մոտ 156 ծառայություն։ Նախագծով ներկայացված ծառայությունների համար տուրքի չափը հաշվարկվել է մարդ/ժամ սկզբունքով՝ հաշվի առնելով ներկայումս նշված ծառայության համար ծախսվող փաստացի աշխատաժամանակը, օգտագործվող ռեսուրսները, ծառայության բնույթը և միջազգային պրակտիկայում գործող վճարների համադրումները։ Նշեմ, որ առաջինից երկրորդ ընթերցում հիմնականում տեխնիկական բնույթի որոշակի փոփոխություններ են իրականացվել, նաև օրենքի փաթեթի ուժի մեջ մտնելու ժամկետը սահմանվել է 2025 թվականի հունվարի 1-ը, նաև անցումային դրույթներ են սահմանվել այն կազմակերպությունների նկատմամբ, որոնք արդեն իսկ ունեն որոշակի թույլտվություններ։ Այդ պետական տուրքի գանձման մասով նույնպես որոշակի մեխանիզմներ են նախատեսվել, թե ինչպես է դա իրականացվելու արդեն իսկ թույլտվություն ստացած կազմակերպությունների համար։ Այսքանը։ Շնորհակալություն։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցեր չեն կարող լինել, զբաղեցրեք ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար ավելի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի անդամ Հայկ Ցիրունյանին։

  Հ.ՑԻՐՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, տնտեսական հարցերի հանձնաժողովը երկրորդ ընթերցմամբ դրական եզրակացություն է տվել ««Պետական տուրքի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» և ««Ավիացիայի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթներին։ Խնդրում եմ կողմ քվեարկել։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրվածներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթ չե՞ք ունենա, պարոն Ցիրունյան, պարոն Սիմոնյան։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Հարգելի գործընկերներ, նախագծերի քննարկումը կշարունակենք ընդմիջումից հետո։