Ազգային ժ ողովի մշտական հանձնաժողովներիհամատեղ նիստում հունիսի 5-ին սկսվեցին 2005 թ. բյուջեի կատարման հաշվետվության քննարկումները: Նիստը նախագահում էր ԱԺ ֆինանսավարկային, բյուջետային եւ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Գագիկ Մինասյանը, քննարկումներին մասնակցում էին խորհրդարանի նախագահ Տիգրան Թորոսյանը եւ վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը, պատգամավորներ, կառավարության անդամներ: Նիստի օրակարգում բյուջեի կատարման հաշվետվությունն էր,փաստաթղթի վերաբերյալ Կենտրոնական բանկի եւ Վերահսկիչ պալատի եզրակացությունները: Պատգամավորներին ներկայացվեց նաեւ ԿԲ բյուջեի կատարման հաշվետվությունը:

Խորհրդարանականներին հաշվետու տարվա բյուջեի կատարման պատկերը ներկայացրեց ֆինանսների եւ էկոնոմիկայի փոխնախարար, գլխավոր գանձապետ Ատոմ Ջանջուղազյանը:2005 թ., ինչպես նախորդող երեք տարիներին, գրանցվել էտնտեսական աճի երկնիշ ցուցանիշ` 14 տոկոս: Նախորդ տարի առաջին անգամ հաջողվել էգերազանցել 1989 թ. ՀՆԱ-ի մակարդակը` 14,1 տոկոսով: Հարկային եկամուտների եւ համախառն ներքին արդյունքի հարաբերակցությունը, 2004 թ. համեմատությամբ, բարելավվել է 0,3 տոկոսով:Գլխավորգանձապետըտեղեկացրեց, որ տնտեսական եւ հարկաբյուջետային ոլորտներում իրականացվող քաղաքականությունը դրականորեն է ազդել բնակչության եկամուտների աճի վրա. միջին աշխատավարձը, 2004-ի համեմատությամբ, ավելացել է 17,3 տոկոսով, բյուջետայինհամակարգում գրանցվել է աշխատավարձի23,6 տոկոս աճ: Պետական ներդրումները, ըստ կառավարության ներկայացրած հաշվետվության, նախորդ տարի կազմել են 38,4 մլրդ. դրամ եւ ուղղվել հիմնականում տրանսպորտային ենթակառուցվածքների, ոռոգման համակարգի զարգացմանն ու դպրոցների հիմնանորոգմանը: Ընդհանուր տարեկան ներդրումները աճել են 31 տոկոսով: Տարվա գլխավոր ֆինանսական փաստաթղթով ծրագրված էր 375 մլրդ. դրամի եկամուտ եւ դրամաշնորհ.փաստացիբյուջե է մուտքագրվել374 մլրդ. դրամ:Հարկային եկամտային մուտքերը հաշվետու տարում ավելացել են24 տոկոսով` պայմանավորված ոչ թե հարկատեսակների դրույքաչափերի ավելացմամբ, այլ տնտեսական աշխուժությամբ եւհարկահավաքման վարչարարության բարելավմամբ: Բարձրացել է նաեւ հարկային գերավճարներ արձանագրած տնտեսավարողներին հարկերի վերադարձման ցուցանիշը. պետությունը այս ժամանակահատվածում վերադարձրել է 16,2 մլրդ դրամ` նախորդ տարվա համեմատությամբ կրկնակի ավելի:Բյուջեի ծախսային մասը կատարվել է97,1 տոկոսով` բյուջետային միջոցներից նախորդ տարի ծախսերին է ուղղվել 417,5 մլրդ. դրամ: 12 մլրդ. դրամի շեղումը Ատոմ Ջանջուղազյանը բացատրեցարտաքին աղբյուրների` վարկերի ու դրամաշնորհներիհաշվինիրականացվող ծրագրերի թերակատարմամբ:Մասնավորապես չի ստացվել Համաշխարհային բանկի`Աղքատության կրճատման աջակցության երկրորդ վարկի մասնաբաժինը`10 մլրդ դրամը: Առանձին դեպքերում եղել են նաեւ տնտեսումներ:2004-ի համեմատությամբ` ծախսերի աճը կազմել է 25 տոկոս: Կրկին արտաքին միջոցների թերֆինանսավորմամբ պայմանավորված`բյուջե-2005-ը կատարվել է 42,8 մլրդ. դրամ պակասուրդով ` նախատեսված 54,6-ի փոխարեն:2 004 թ. համեմատությամբ` պակասուրդի ընդհանուր մեծությունն աճել է 34,8 տոկոսով:Գլխավոր գանձապետը հավաստում է, որ պակասուրդի կառուցվածքում որոշակի փոփոխություն է նկատվում. ավելացել է ներքինաղբյուրներից ֆինանսավորման ծավալը: Արտաքին պետական պարտքը անցյալ տարեվերջին եղել է 1 մլրդ. 99 մլն. դոլար: 2004 թ. նույն ժամանակահատվածում այս ցուցանիշը կազմել է 1 մլրդ. 182 մլն դոլար: Արտաքին ապրանքաշրջանառությունը, ըստ կառավարության հաշվետվության, կազմել է 2 մլրդ, 718 մլն. դրամ:

Բյուջետային գործընթացում կառավարությունը որոշ նոր տարրեր է ծրագրում ներդնել: Արդեն իսկ 2005 թ.աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության միջոցովկիրառվել է ծրագրային բյուջետավորման մոդելը, երբ շեշտադրումը կատարվում է վերջնական արդյունքի վրա եւ ծախսերի կատարումը բնորոշվում է ոչ ֆինանսական ցուցանիշներով:Գործադիրը նպատակ ունի ընդլայնել այս մոդելը եւ 2006-ին կիրառել սոցիալական ուղղվածություն ունեցող գերատեսչություններում:

ԱԺ նախագահ Տիգրան Թորոսյանը քննարկումների ժամանակ կարծիք հայտնեց,որ թվային տվյալները կարեւոր, բայց լրացուցիչ եւ օժանդակ նյութ են բյուջեի կատարողականը ներկայացնելու համար: Դրանցով, ըստ խորհրդարանի ղեկավարի, պետք է ամրապնդվի բյուջեի բովանդակային մասը: Աժ նախագահն առավել ճիշտ է համարում ներկայացնել բյուջեի, որպեսքաղաքականփաստաթղթի, բովանդակությունը, որբյուջեի կատարման դրական միտումներն առավելճշգրիտկարտացոլի: Նաառաջարկեց լիագումար նիստում կատարողականը ներկայացնելիս հաշվի առնել այս հանգամանքը:

Ներկայացնելով ԿԲ եզրակացությունը հաշվետվության մասին` բանկի նախագահ Տիգրան Սարգսյանը նշեց կատարողականի թե դրական եւ թե բացասականկողմերը: Աղքատության կրճատման ռազմավարական ծրագրի դրույթներով առաջնորդվելը, ըստ ԿԲ նախագահի, նպաստել է տնտեսության մեջ դրական միտումների պահպանմանը: Որպես բացասական կողմ նա նշեց հարկեր-ՀՆԱ հարաբ երակցության շեղումը ծրագրվածից: ԿԲ նախագահն առաջարկում է ուսումնասիրել շեղման պատճառները եւօգտակար է համարում, որ բյուջեի կատարման հաշվետվության մեջ հարկային բազայի տվյալները ներկայացվեն ըստ առանձին հարկատեսակների, ինչպես նաեւ ամրագրվի հաշվարկման մեթոդաբանությունը:Գլխավոր դրամատան ղեկավարի խոսքերով` ծախսերը բախշվել ենանհամաչափ, որի հետեւանքով գանձապետարանի միասնական հաշիվը բոլոր եռամսյակներում շեղվել է ծրագրային մակարդակից: Եթե հաջողվել է հարկերի անհամաչափությունը վերացնելու հարցում դրական տեղաշարժ ունենալ, ծախսերի հարթեցման միտումները դեռ չեն ուրվագծվում, ներկայացնում է Տիգրան Սարգսյանը: Դեկտեմբերին հատկապես սուր է զգացվել այդ անհամաչափությունը: Այդ պայմաններում լրացուցիչ խնդիրներ են առաջացել դրամավարկային կարճաժամկետ ծրագրավորման եւգնաճի կառավարմանհամար: Առաջարկվում է այս խնդրի վերլուծությանը եւս անդրադառնալ փաստաթղթում: ԿԲ նախագահը կարծում է, որ կանխիկ դրամի վարքագծի կանխատեսելիությունը մեծացնելով` հնարավոր կլինի բանկային համակարգի կառավարումը դարձնել ավելի արդյունավետ,հասնել ֆինանսական շուկայի գործունեության բարելավմանը:

Վերահսկիչ պալատի եզրակացությունը ներկայացրեց պալատի նախագահ Գագիկ Ոսկանյանը: Նա նշեց, որ ակնհայտ է` վերջին տարիներին բարելավվել են բյուջեի կատարման ցուցանիշները, այնուամենայնիվ, կան որոշ թերություններ եւ անհամապատասխանություններ օրենքով սահմանված ցուցանիշների նկատմամբ: Պալատը նույպես արձանագրել է, որ եկամուտների` առաձին հարկատեսակներով դասարկարգման բացակայությունըթույլ չի տալիս ամբողջական վերլուծություն կատարել: Պալատն ուսումնասիրել եւ պարզել է, որ, չնայած բյուջեիծախսայինմասի` 18,6 մլրդ. դրամով թերակատարմանը, 9 ծախսային ծրագրերգերակատարվել են: Կատարվել է նաեւ օրենքով չնախատեսված` 107,5 մլն. դրամի ծախս. Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբիրականացվել է «Գյուղատնտեսության ծառայությունների ծրագիր»:Փոխարենը 33 ծախսային ծրագրեր չեն կատարվել: Ծախսային մասում որոշ տեղաշարժեր է կատարվելկառավարության որոշումներով. օրենսդրությամբգործադիրին վերապահված է ծախսերի 15 տոկոսի շրջանակներում փոփոխություն կատարելու իրավասություն: ՎՊ-ն արձանագրել է, որ կառավարության որոշումներով պահուստային ֆոնդի ճշտված ծախսերը ծրագրային ցուցանիշը գերազանցել են8 անգամ: Բյուջեի դեֆիցիտի կապակցությամբ պալատի նախագահնառաջարկում է դասակարգելդեֆիցիտի ֆինանսավորման աղբյուրները` ըստ ներքին, արտաքին միջոցների եւ բյուջետային միջոցների ազատ մնացորդի: ՎՊ-ի եզրակացության մեջ պետական պարտքի նվազումը բացատրվում էարտարժույթի փոխարժեքի տատանումով:

2005 թ. ընթացքում, ինչպես ներկայացրեց Տիգրան Սարգսյանը, ԿԲ-ն ստացել է 189 մլրդ. դրամի եկամուտեւ կատարել 202 մլրդ. դրամի ծախս:Բանկի բյուջեի եկամտային մասը կատարվել է 171 տոկոսով, ծախսերը` 134 տոկոսով. գերակատարումը պայմանավորել են արտարժույթի վերագնահատումից ստացված եկամուտներն ու կատարված ծախսերը:Բանկն ունեցել է շուրջ 12 մլրդ. դրամի վնաս` կապված փոխարժեքի տատանմամբ եւ դրամի արժեւորմամբ:Սա բացատրվում է այն հանգամանքով, որ բանկի ակտիվներն արտարժույթով են, իսկ պարտավորությունները` դրամով:Բանկի վարչական ծախսերը 2005 թ. կազմել են 2 մլրդ. 300 մլն.դրամ. արձանա գրվել է 588 մլն. դրամի տնտեսում: ԿԲ նախագահը կարծում է, որՀայաստանի բնուջեն հավասարակշռված է ու արտարժույթիփոխարժեքի տատանումն էական ազդեցություն չի ունենա: Նրա կանխատեսմամբ, 2006 թ. կհաջողվի գնաճը պահել 3 տոկոսի սահմաններում:

ԱԺ ‎ ֆինանսավարկային, բյուջետային ու տնտեսական եւ սոցիալական, առողջապահության եւ բնության պահպանության հանձնաժողովների համատեղ նիստում ներկայացվեց սոցիալական, առողջապահության, բնապահպանության ոլորտների ‎ ֆինանսավորման պատկերը:

Ֆինանսների եւ էկոնոմիկայի փոխնախարար, գլխավոր գանձապետ Ատոմ Ջանջուղազյանը օրենսդիրներին ներկայացրեց նշված ոլորտների ծախսերի կառուցվածքի ընդհանուր նկարագրությունը: Կառավարության ներկայացուցիչները դրանք ներկայացրին առավել մանրամասն եւ ըստ ոլորտների:

Ըստ առողջապահության նախարար Նորայր Դավիդյանի` պետական բյուջեից առողջապահության ոլորտի ծախսերին ուղղվել է շուրջ 31.1 մլրդ դրամ` ծրագրային ցուցանիշի 90.0%-ը: Նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ պետական առողջապահական ծախսերն ավելացել են 25.9%-ով, որի հիմնական մասն ուղղվել է հիվանդանոցային եւ առաջնային բուժօգնության ծրագրերի ‎ ֆինանսավորմանը` պայմանավորված այս բնագավառում պետական պատվերի ծավալների եւ մեկ հիվանդի բուժման ծախսերի ավելացմամբ: Ըստ պարոն Դավիդյանի` 1 մլրդ դրամ հատկացվել է բուժսարքավորումներ ձեռք բերելու համար: Առողջապահական ծախսերի 46.0%-ն ուղղվել է հիվանդանոցային բուժօգնության ծրագրերի ‎ ֆինանսավորմանը: Այն կազմել է շուրջ 14.3 մլրդ` ամբողջությամբ կատարելով տարեկան ծրագիրը: Ծրագրի շրջանակում հիվանդանոցային բժշկական օգնության ծառայություններ են մատուցվել 203.3 հազար հիվանդի: Նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ հիվանդանոցային բուժօգնության ծախսերն ավելացել են 10.3%-ով կամ 1.3 մլրդ դրամով, որը հիմնականում պայմանավորված է մանկաբարձագինեկոլոգիական բուժօգնության, բնակչության սոցիալապես անապահով եւ հատուկ խմբերում ընդգրկվածների բժշկական օգնության, ինչպես նաեւ մինչեւ 7 տարեկան երեխաներին բուժօգնության գծով պետպատվերի ծախսերի աճով:

Բնապահպանության նախարար Վարդան Այվազյանի ելույթից պարզ դարձավ, որ ոլորտը ‎ ֆինանսավորվել է ամբողջությամբ: Նա նշեց, որ հաշվետու ժամանակահատվածում բնապահպանության նախարարության ‎‎ ֆինանսավորումը` հաշվի առնելով նաեւ վարկային ծրագիրը, կազմել է 2 մլրդ 700 մլն դրամ: Ըստ նախարարի` բնության հատուկ պահպանվող տարածքների ‎ ֆինանսավորման համար նախատեսված գումարը կազմել է շուրջ 236.5 մլն դրամ, իսկ բնապահպանական այլ միջոցառումների ‎ ֆինանսավորման համար պետական բյուջեից տրամադրվել է 1.1 մլրդ դրամ կամ նախատեսվածի 65.0%-ը: Թերակատարումը հիմնականում պայմանավորված է Համաշխարհային բանկի աջակցությամբ իրականացվող բնական պաշարների կառավարման եւ չքավորության նվազեցման վարկային եւ դրամաշնորհային ծրագրերի ցածր կատարողականով: Նախարարը նաեւ տեղեկացրեց, որ այս տարի Սեւանի մակարդակը կավելանա 41 սմ.-ով:

Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարար Աղվան Վարդանյանը տեղեկացրեց, որ սոցիալական ոլորտին հաշվետու տարում բյուջեից հատկացվել է ավելի քան 44.1 մլրդ դրամ` ապահովելով 97.2% կատարողական: Նախարարը բյուջեի այս մասի կատարողականի շեղումը բացատրում է աղքատության նպաստների եւ կենսաթոշակների համար նախատեսված միջոցների տնտեսմամբ, ինչպես նաեւ դրամաշնորհային ծրագրերի թերակատարմամբ: 2004 թվականի համեմատ սոցիալական ոլորտի ծախսերն աճել են 26.2%-ով, կամ շուրջ 9.2 մլրդ դրամով: 2005 թվականի պետական բյուջեով սոցիալական ոլորտում առաջնությունը տրված էր աղքատության նպաստների ավելացմանը: Սոցիալական ապահովության եւ ապահովագրության բնագավառի պետական կառավարման ծախսերը կազմել են ավելի քան 832.5 մլն դրամ կամ ծրագրի 98.9%-ը եւ 23.7%-ով գերազանցել 2004 թվականի փաստացի ծախսերը: Նախարարը նշեց, որ սոցիալական ծախսերի գերակշռող մասը բաժին է ընկնում նպաստներին ու կենսաթոշակային ապահովմանը: Ըստ նրա` հաշվետու տարում կենսաթոշակային հատկացումները կատարվել են 98.7%-ով, որոնք կազմել են ավելի քան 14.3 մլրդ դրամ: Բնակչության նախատեսված պետական նպաստների գծով ծախսերը 2005 թվականին կազմել են ավելի քան 22.0 մլրդ դրամ` ապահովելով ծրագրի 98.9%-ով կատարում: 2005 թվականին չեն իրականացվել բյուջեով նախատեսված 2 նոր ծրագրեր` ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելու եւ աշխատատեղեր ստեղծելու համար գործազուրկներին ‎ ֆինանսական աջակցությունը եւ աշխատաշուկայում խոցելի խմբերին աշխատանքի ընդունելու դեպքում գործատուին աշխատավարձի մասնակի փոխհատուցումը:

Սոցիալական ապահովագրության պետական հիմնադրամի նախագահի տեղակալ Արա Հարությունյանի ներկայացմամբ` եկամուտների եւ ծախսերի մասով 2005 թվականի հիմնադրամի բյուջեն հաստատվել է 85.3 մլրդ դրամ, որից շուրջ 20 մլրդ դրամը կատարվել է 100%-ով. այդ թվում 65.3 մլրդ-ը` սոցիալական ապահովագրության միջոցների հավաքագրումն է, որը, ըստ Արա Հարությունյանի, 1.5 մլրդ դրամով պակաս է հավաքագրվել եւ կատարողականը կազմել է 97.7%: Չնայած այդ ցուցանիշի, պարոն Հարությունյանը նշեց, որ նախորդ տարվա համեմատ այն ավելացել է 13 մլրդ դրամով: Այդ ցուցանիշը հաջողվել է ապահովել հանրապետությունում անվանական աշխատավարձի ծավալների եւ ակտիվ վճարումներ կատարող սոցիալական վճարումների թվաքանակի աճով: Ավել հավաքագրված այդ գումարը հնարավորություն է ընձեռել հիմնադրամին տարվա ընթացքում բարձրացնել կենսաթոշակների չափերը:

Հունիսի 6-ին կշարունակվեն բյուջեի կատարողականի վերաբերյալ քննարկումները խորհրդարանի պետական-իրավական եւ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովներում: