ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ

ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Բարև ձեզ, հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ տեղադրել քարտերը և նախապատրաստվել գրանցման. գրանցում։ 88 պատգամավոր է գրանցվել, քվորում կա, սկսենք աշխատանքները։

Տեղեկացնեմ, որ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը ներկայացրել է ԱԺ պատգամավոր ընտրված և լիազորությունները վաղաժամկետ դադարած պատգամավոր Վահագն Թևոսյանի մանդատը հաջորդ թեկնածուին տրամադրելու մասին թիվ 15 արձանագրությունը, ըստ որի` մանդատը տրվում է «Իմ քայլը» կուսակցությունների դաշինքի համապետական ընտրական ցուցակի առաջին մասի հերթական հաջորդ թեկնածու Էմմա Պալյանին։ Շնորհավորենք տիկին Պալյանին։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ 

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Այժմ ԱԺ-ն համալրած պատգամավոր Էմմա Պալյանը, համաձայն «ԱԺ կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 33-րդ հոդվածի 4-րդ մասի՝ պետք է երդվի։ Խնդրեմ, համեցեք ամբիոնի մոտ, տիկին Պալյան։

 Է.ՊԱԼՅԱՆ

-Հանուն համազգային նպատակների իրականացման և հայրենիքի հզորացման ու բարգավաճման՝ երդվում եմ բարեխղճորեն կատարել ժողովրդի առջև ունեցած պարտավորություններս պահպանել ՀՀ Սահմանադրությունը և օրենքները, նպաստել ՀՀ ինքնիշխանության և շահերի պահպանմանը, անել ամեն ինչ քաղաքացիական համերաշխության, ազգային ու համամարդկային արժեքների պահպանման համար։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Կրկին շնորհավոր, տիկին Պալյան։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-«ԱԺ յոթերորդ գումարման վեցերորդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու մասին» ԱԺ որոշման նախագիծը ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզոյանին։ Խնդրեմ, պրն Միրզոյան։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, «ԱԺ յոթերորդ գումարման վեցերորդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու մասին» ԱԺ որոշման նախագծի առաջին բաժնում պարտադիր քննարկման 5 հարց կա, այս հարցերն ընդգրկվում են նստաշրջանի օրակարգ առանց քվեարկության։ Երկրորդ բաժնում գլխադասային հանձնաժողովների կողմից դրական եզրակացություն ստացած նախագծերն են, դրանք 10-ն են և կրկին ընդգրկվում են նստաշրջանի օրակարգ առանց քվեարկության։ Եվ երրորդ բաժնում 3 հարց կա, որոնց վերաբերյալ գլխադասային հանձնաժողովները ներկայացրել են բացասական եզրակացություն, նստաշրջանի օրակարգ ընդունելու համար այս հարցերը պետք է քվեարկենք առանձին-առանձին։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ձեզ ներկայացվեց «ԱԺ յոթերորդ գումարման վեցերորդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու մասին» ԱԺ որոշման նախագիծը: Խնդրում եմ հարցեր տալու համար հերթագրվել. հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Ձայնը կրկին տրվում է ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզոյանին։ Խնդրեմ, պրն Միրզոյան։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ինչպես արդեն ասացի, հարգելի գործընկերներ, պետք է քննարկենք երրորդ բաժնում ընդգրկված 3 հարցերը և քննարկումից անմիջապես հետո կազմակերպենք դրանց քվեարկությունները։

Ձայնը տրվում է «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված՝ «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի հիմնական զեկուցող Տարոն Սիմոնյանին։

 Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, դեռևս 3 տարի առաջ Սահմանադրական դատարանը հուլիսին որոշում էր ընդունել և հակասահմանադրական էր ճանաչել նշված օրենքի այն դրույթը, համաձայն որի` եթե զինծառայողներն իրենց ամենամյա արձակուրդայինները կուտակում են, իրավունք չունեն 2 տարուց ավելի արձակուրդային վճար ստանալ։ Սա հակասահմանադրական ճանաչված դրույթ էր, և Սահմանադրական դատարանը պարտադրել էր, որ բոլոր չօգտագործված արձակուրդների համար արձակուրդային վճար ստանան։ Կառավարությունը 3 ամիս ժամանակ ուներ, որպեսզի հակասահմանադրական օրենքի մեջ փոփոխություն կատարեր, բայց, ինչպես տեսնում եք, 3 տարի է անցել, Կառավարությունը ոչինչ չի արել։

Մենք նախաձեռնություն բերեցինք և սահմանեցինք, որպեսզի էս դրույթը փոխվի և այն ընդհանուր կարգավորումը լինի, որը կա մյուս բոլոր հանրային ծառայողների բնագավառում, նշեմ, որ բացառություն էր միայն զինվորական ծառայությունը և միայն զինծառայողներին չէին տրամադրվում արձակուրդայինները բոլոր չօգտագործված ամենամյա արձակուրդների համար, և այս նախագծի տրամաբանությունը հենց դրանում է, որպեսզի թույլ տանք, որ այդ իրավունքից օգտվեն նաև զինծառայողները` որպես հանրային ծառայող։ Բայց գլխադասային հանձնաժողովը մերժեց մեր նախաձեռնությունը, թեև ընդունում էր, որ այս կարգավորումը հակասահմանադրական է և պետք է, անպայմանորեն, փոխվի, իհարկե, առաջարկություն եղավ մեզ, որպեսզի հետաձգենք ևս 1 ամսով, որպեսզի Կառավարությունը նորից ներկայացնի իր դիտարկումները, բայց մենք չենք համաձայնվել մի պարզ պատճառով, որ 7 ամիս նախագիծը շրջանառության մեջ է եղել, Կառավարությունից ոչ մի արձագանք չի եղել, երբ որ բերվեց, Կառավարությունը որոշեց, որ պետք է արդեն նորից առաջարկի` նորից հետաձգել, բայց սա անհետաձգելի որոշում է, որովհետև առանց այդ էլ հակասահմանադրական դրույթ է սա, և առանց այդ էլ եթե զինվորականները դիմեն դատարան, իրենք կստանան բոլոր արձակուրդայինների համար վճարները։ Հիմա, պարզապես, մենք, փաստորեն, ծանրաբեռնում ենք դատական համակարգը` հույս ունենալով, որ մի 2 տարի, մինչև զինվորականները դիմեն դատարան, իրենց արձակուրդայինները պահանջեն, էդ ընթացքում ինչ-որ բան կարվի։ Բայց սա անընդունելի պրակտիկա է, սրանով մենք, հակառակը, պետական ծախսերն ավելացնում ենք, որովհետև դատական ծախսերն ենք ավելացնում, հետագայում պետության բյուջեի վրա ավելի մեծ բեռ է ծառանում, որովհետև նաև փաստաբանական ծախսերն են ավելանում և դատական այլ ծախսերը, և արդյունքում ստացվում է այնպես, որ մենք էդ գումարը, մի բան էլ ավելի, տալիս ենք, բայց դա տալիս ենք մարդկանց ներվերի հաշվին և մարդկանց նկատմամբ անարդարացի վերաբերմունքի հաշվին։ Սա անընդունելի պրակտիկա է, սա օր առաջ պետք է վերացվի, և ես կոչ եմ անում, որ դուք բոլորդ դրականորեն արտահայտվեք և թույլ տաք, որ էս օրենսդրական նախաձեռնությունը քննարկվի, ես էլ կապացուցեմ, բոլորդ էլ գիտեք, որ Սահմանադրական դատարանի որոշումը պարտադիր է կիրառման համար, ես էլ կփորձեմ ձեզ ապացուցել, որ դա անհրաժեշտ է անմիջապես փոխել և չսպասել, որ Կառավարությունը մի ամիս հետո նախագիծ դնի շրջանառության մեջ, մի տարի շրջանառվի և նոր դրանից հետո նույնն անենք, ինչ որ էսօր պիտի անեինք։ Էնպես որ, դրական քվեարկեք, չնայած, դե, ում ինչ եմ ասում։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Այժմ ձայնը տրվում է նախագծի հարակից զեկուցող՝ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Արմեն Խաչատրյանին։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցը քննարկվել է պաշտպանության և անվտանգության հարցերի հանձնաժողովում, մեր կողմից առաջարկվել է հարցի քննարկումը հետաձգել գոնե 1 ամիս ժամանակով, որպեսզի ավելի համապարփակ լուծումներ գտնենք այս կապակցությամբ։ Այն, որ այս խնդիրը հաստատապես պետք է լուծվի, դրանում կասկած չկա, որովհետև կա Սահմանադրական դատարանի որոշում։ Հետևաբար` իրավական ակտը` օրենքը, որը քննարկվում է այս պահին, պետք է բխի այդ որոշման պահանջներից, սակայն այս նախագծով հաշվի չի առնվել այն հանգամանքը, թե ինչ գումարների և ինչ ծավալի գումարների մասին է խոսքը, որը պետք է փոխհատուցվի այն զինծառայողներին, որոնք տարիներ շարունակ չեն օգտվել իրենց արձակուրդից, սա` մեկ։ Եվ Կառավարությունը Սահմանադրական դատարանի որոշումից հետո ձեռնամուխ է եղել այս խնդին համապարփակ, ավելի ընդլայնված լուծումներ տալուն։

Եվ երրորդ, եթե մենք այս պահի դրությամբ ընդունում ենք այս վիճակով այս նախագիծը, ապա մենք չենք կարող ասել` սա իրագործելի՞ է, թե՞ ոչ զուտ ֆինանսական և փոխհատուցումների մասով, որովհետև այդ հաշվարկները չկան։ Եվ պետք է համոզված լինենք, որ հստակ կարողանալու ենք իրագործել այս պայմաններում և այնուհետև ընդունենք իրավական ակտը։

Կրկնում եմ` առաջարկել ենք հետաձգել հարցի քննարկումը, ինչը նախագծի հեղինակի կողմից մերժվել է։ Խնդրում եմ այս պահի դրությամբ ձեռնպահ մնալ այս նախագիծն օրակարգ մտցնելուց, մինչև Կառավարությունը կբերի համապատասխան առաջարկություններ և համապարփակ լուծումներ և ամբողջ հաշվարկը, թե ինչ գումարների մատին է խոսքը գնում, նոր այդ ժամանակ կքննարկենք։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, պրն Խաչատրյան։ Այժմ պետք է քվեարկենք։ Քվեարկության է դրվում «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը յոթերորդ գումարման վեցերորդ նստաշրջանի օրակարգ ընդգրկելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ` 32

Դեմ` 51

Ձեռնպահ` 9

Որոշումը չի ընդունվել։

Ձայնը տրվում է «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի հեղինակ Սերգեյ Բագրատյանին։ Համեցեք, պրն Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 20-27-րդ հոդվածները կանոնակարգում են քննիչ հանձնաժողովի ձևավորման և գործունեության վերաբերյալ կարգավորումները, մասնավորապես, նշվում է, որ քննիչ հանձնաժողովը ձևավորվում է հանրային բարձր հնչեղություն ունեցող հարցերի շուրջ։ Այս իմաստով՝ քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքի ընթացքում մենք հասկացանք, որ շատ պաշտոնյաներ կարող են հրավիրվել նիստերին և չմասնակցել։ Այս իմաստով՝ որոշեցինք կարգավորել այս խնդիրը և պատասխանատվության մեխանիզմ դնել, այսինքն՝ Կառավարության այն անդամը, որը կհրավիրվի քննիչ հանձնաժողովի նիստին և անհարգելի չի մասնակցի, առիթ կտա, որպեսզի քննիչ հանձնաժողովն իր որոշումով դիմի ԱԺ խմբակցություններին, որպեսզի նրանք ներկայացնեն ԱԺ նախագահին՝ վարչապետի ուշադրությունը հրավիրելով տվյալ պաշտոնյայի հետագա պաշտոնավարման նպատակահարմարության վերաբերյալ։ Այսինքն՝ մի գործիք ենք տալիս, որ քննիչ հանձնաժողովը կարողանա պատշաճ կազմակերպել և արդյունավետ աշխատանք կազմակերպել քննիչ հանձնաժողովի համար։

Մեր գործընկերները մերժեցին այս նախագիծն այն պատճառաբանությամբ, որ ԱԺ պատգամավորն ինքը կարող է հենց այդպիսի առաջարկով հանդես գալ կամ ԱԺ խմբակցությունները կարող են այդպիսի առաջարկով հանդես գալ, հետևաբար` ինչո՞ւ նման հնարավորություն տալ նաև քննիչ հանձնաժողովին։ Կարծում եմ՝ այս մոտեցումը ճիշտ չի հարցի բովանդակային իմաստով այն պատճառաբանությամբ, որ չի կարող պատգամավորը կամ խմբակցությունը կոնսենսուսային իրավիճակ ունենալ և, երբ մենք ասում ենք` քննիչ հանձնաժողովը դիմի, քննիչ հանձնաժողովն ունի Դոնթի բանաձևով համախոհություն, այսինքն՝ այս հարցը բարձրացնում է ոչ միայն որևէ խմբակցություն կամ պատգամավոր, այլ բոլոր խմբակցության ներկայացուցիչները միասին, և ավելի ազդեցիկ գործիք է։ Բայց այստեղ մենք ունենք համակարգվային խնդիր. ինչո՞ւ մեծամասնության մեր գործընկերները մերժեցին այս նախագիծը. շատ պարզ տրամաբանության մեջ, որովհետև օրենսդիրը և գործադիրը տարանջատված չեն։ Ցավոք սրտի, այս խորհրդարանում մենք չենք կարող գործադիր իշխանության նկատմամբ մեր վերահսկողությունը լիարժեք իրականացնել, որովհետև չունենք այդ գործիքակազմը, այսինքն՝ ունենալու դեպքում էլ խնդիր ունենք մեծամասնության Կառավարություն ձևավորվելու պրոցեսի հետ։ Մեծամասնության առաջնորդը լինելով Կառավարության ղեկավար, դժվար թե մեծամասնությունը ցանկություն ունենա՝ լրացուցիչ գործիքակազմ տրամադրել ԱԺ-ին` վերահսկելու իր կուսակցության քաղաքական առաջնորդին։

Հետևաբար` ինձ մոտ տպավորություն կա, որ մենք ինչ-որ բան սխալ ենք անում, և, հավանաբար՝ պետք է մեծամասնության քաղաքական առաջնորդը մնա պառլամենտում, ղեկավարի պառլամենտը, և նշանակի կառավարիչներ գործադիր իշխանությունում և վերահսկի էդ կառավարիչներին, որպեսզի օբյեկտիվ լինի դա, նաև քաղաքական պատասխանատվության խնդիրը շատ կդժվարանա, այսինքն՝ այդ դեպքում մեծամասնության ղեկավարը լինելով պառլամենտում, կարող է ցանկացած պահի Կառավարություն փոխել` առանց վերցնելու իր վրա հանրային պատասխանատվություն, որովհետև, եթե պրոֆեսիոնալն իր աշխատանքը ճիշտ չի կատարում, պետք է փոխվի։ Նաև սրանով մենք կարող ենք հասնել պառլամենտական իրական կառավարման, ոչ թե ձևական կառավարման, այս իմաստով…

Հասկացա, որ ժամանակը սպառվել է, հավանաբար, ավելի խորը կանդրադառնամ հայտարարությունների ժամին, որովհետև էստեղ մենք ունենք պառլամենտական կառավարման համակարգի կարևորագույն մի ասպեկտ, որը պիտի համատեղ քննարկենք։ Խնդրում եմ մտածել, և մենք համատեղ քննարկենք։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Այժմ ձայնը տրվում է հարակից զեկուցող Սիսակ Գաբրիելյանին։

 Ս.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Հարգարժան նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, ինչպես պրն Բագրատյանն իր խոսքում նշեց, էն, ինչ առաջարկում է պրն Բագրատյանը, ըստ էության, էսօր էլ է գործում, էդ հանձնաժողովներում ընդգրկված են լինում բոլոր խմբակցություններից և էդ խմբակցության անդամը որևէ կաշկանդվածություն չունի՝ իր խմբակցությանն ասելու, որ, օրինակ` իքս պաշտոնյային հրավիրել ենք հանձնաժողով, չի եկել, եկեք վարչապետին առաջարկ ներկայացնենք տվյալ պաշտոնյայի պաշտոնավարման հետագա հարցը դիտարկելու համար։ Լրացուցիչ անհրաժեշտություն չեմ տեսնում, հատկապես դուք էլ նշեցիք, որ Դոնթի բանաձևով է կազմված և, եթե ձեր ասած պատգամավորը կաշկանդված է կամ էդ խմբակցությունը կաշկանդված է՝ նման առաջարկով դիմելու պատգամավորին, այդ խմբակցությունը նաև մեծամասնություն է լինում էդ հանձնաժողովում, հետևաբար` չի էլ քվեարկի որոշմանը և չի էլ ներկայացնի հանձնաժողովի անունից նման որոշում։ Այսինքն՝ ամբողջությամբ կարգավորված է, և էստեղ իշխանություն և այլն, ես, ընդհանրապես, ուզում եմ մի քիչ էլ անդրադառնալ էդ ինստիտուտներին, էլի, պրն Բագրատյան։ Դուք ճիշտ նշեցիք, հանրային հնչեղության հարցի վերաբերյալ է ձևավորվում էդ քննիչ հանձնաժողովը։ Ես վստահ եմ, որ եթե իսկապես հանրային հնչեղության վերաբերող հարցով լինի էդ քննիչ հանձնաժողովը, որևէ պաշտոնյա չի խուսափի գալ այստեղ։ Մենք ունեցել ենք փորձ, երբ. օրինակ` պրն Անդրանիկ Քոչարյանը հրավիրել է, և ներկայացել են նախկին նախագահը, վարչապետը, ես կարծում եմ՝ դա նաև նրանից է, որ հանձնաժողովը, նախագահը և անդամները և, ընդհանրապես, դուք` օրենսդիրը, ունեցել եք հեղինակություն, բայց նաև էդ հարցն է եղել հանրային հնչեղության, հետևաբար՝ այո, եթե մենք վերցնենք և ուսումնասիրենք, չգիտեմ, ինչ-որ միջատների հետ կապված հարց, անլուրջ կլինի, և էդ հանրային ճնշումն էլ քիչ կլինի էդ պաշտոնյաների վրա, չեն գա։ Եվ, ընդհանրապես, մի առանձնացրեք իշխանություն, ընդդիմություն, էսօր դուք էլ եք իշխանություն, որովհետև որպես պատգամավոր Սերգեյ Բագրատյան և որպես պատգամավոր Սիսակ Գաբրիելյան կամ պրն Միրզոյանը, ըստ Սահմանադրության՝ ձեզանից որևէ առավելություն, լիազորություն չունեմ ես՝ որպես պատգամավոր, հետևաբար` բերեք չտարանջատենք՝ իշխանություն, ընդդիմություն և այլն։

Մեր հայտարարություններով, մեր գործունեությամբ, այո, մենք հնարավորինս էս ինստիտուտն արժեզրկել ենք, այդ թվում` մեր ընդդիմադիր գործընկերները 17 պլյուս հանրահավաքի ժամանակ, էդ 18 պլյուս, ինչ խոսքեր ասես ասել են, ամեն ինչին կպել են, ասում են՝ պատգամավորի հավելավճարներից սկսած, վերջացրած չգիտեմ, բնակարանի վարձավճարից։ 45 մլն դրամ, օրինակ՝ ստացել է պարգևավճար պրն Ծառուկյանը և «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցությունը, մի անգամ տեսե՞լ եք, որ էդ մարդիկ դրա համար խոսեն, ընդհակառակը, դեմ են խոսել, մի 20 մլն և ավելի էլ պրն Մարուքյանն է ստացել իր խմբակցությունով, բայց որևէ մեկս չենք ասել, որ դա՝ լրացուցիչ գործիքակազմով, օրինակ՝ մեր գործընկեր Սրբուհի Գրիգորյանը լրացուցիչ, մեկ անգամ ավելի գնա Սյունիքի մարզ, էնտեղից խնդիրներ բերի: Ինչո՞ւ եմ իրեն նշում. որովհետև մի 5-6 հարց բարձրացրել է էդ մարդը, և ես մեծ ուրախությամբ ամեն անգամ, երբ լուծվել է, իրեն անձամբ գրել եմ, ասել եմ` տեսեք, գնացիք, էս մի հարցն էլ տեղից բերեցիք, լուծվեց։ Այսինքն՝ մենք փորձենք մեր էս ինստիտուտն արժևորել, հետո նոր պահանջել էդ մյուս պաշտոնյաներից։

Եվ վերջացնելով` որևէ անգամ չեմ հիշում, որ նախարար չի ներկայացել, եթե եղել է, կխնդրեմ նաև հետագայում ասել, որովհետև էդ հարցը, որ պետք է ներկայացնենք վարչապետին, վերաբերում է բացառապես Կառավարության անդամներին։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Այժմ պետք է քվեարկենք քննարկված նախագիծը։ Քվեարկության է դրվում «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը յոթերորդ գումարման վեցերորդ նստաշրջանի օրակարգ ընդգրկելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ` 19

Դեմ` 45

Ձեռնպահ` 17

Որոշումը չի ընդունվել։

Այժմ ձայնը տրվում է «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված՝ «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի հիմնական զեկուցող Անի Սամսոնյանին։

 Ա.ՍԱՄՍՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ներկայացրել էինք նախագիծ «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին: Առաջարկում ենք «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ 2017 թվականի հունիսի 9-ին օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ և 7-րդ կետերից հանել «որոնք ենթակա չեն հրապարակման» բառերը։

«Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածը սահմանում է 6-րդ կետով, որ հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց թեկնածուների մասով կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը կարող է տալ խորհրդատվական բնույթի բարեվարքության եզրակացություններ, իսկ 23-րդ հոդվածի 7-րդ մասը սահմանում է, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորների, բարձրագույն դատական խորհրդի անդամների, դատավորի թեկնածուների հավակնորդների վերաբերյալ կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը ևս կարող է տալ խորհրդատվական բնույթի բարեվարքության եզրակացություններ։

Մենք այս խորհրդարանում ունեցել ենք վատ պրակտիկա առ այն, որ կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը ներկայացրել է Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուի վերաբերյալ բարեվարքության բացասական եզրակացություն, այն բնականաբար, չի հրապարակվել, ուղարկվել է միայն պատգամավորներին, սակայն այդ բարեվարքության եզրակացությունը որևէ նշանակություն չի ունեցել խորհրդարանի ընտրության վրա, ինչը, մենք կարծում ենք, որ մի կողմից՝ վնասում է կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի հեղինակությանը, չնայած այն, որ դրանք խորհրդատվական բնույթի են և մյուս կողմից` անվստահություն է ստեղծում խորհրդարանի նկատմամբ հանրության և քաղհասարակության կողմից առ այն, որ մեզ` խորհրդարանին, պատգամավորներին կարող է ուղարկվել դատավորի որևէ թեկնածուի վերաբերյալ բարեվարքության բաց եզրակացություն և մենք այն կարող ենք, ընդհանրապես, հաշվի չառնել։

Կար բանավեճ պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովում, թե արդյո՞ք սա մարդու մասնավոր կյանքի անձեռնմխելիության, նրա անձնական կյանքին վերաբերող հարց է, թե՞ հարց է, որը կապված է, պայմանավորված է նրա՝ հանրային գործառույթներ իրականացնելու հետ։ Մենք հիմնավորումներում մանրամասն նշել ենք, որ նաև բերել ենք Եվրոպայի խորհրդարանական վեհաժողովի բանաձևերը, նաև մեր սահմանադրական դատարանն ունի ընդունված որոշում, որը վերաբերելի է այս հարցին առ այն, որ քաղաքացիների և հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց անձնական կյանքը նույնը չի կարող լինել, և մենք պիտի հնարավորություն տանք քաղհասարակությանը՝ վերահսկել հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց որոշ անձնական տվյալներ։

Հանձնաժողովում առաջարկվում էր նախագիծը չքննարկել, հետ տանել այն, որպեսզի հնարավորություն տրվի՝ որոշակի փոփոխություններ անելու։ Ես առաջարկում եմ բոլոր մտահոգությունները, որոնք մեր գործընկերները բարձրացրել են հանձնաժողովում, հիմա կողմ քվեարկենք, քննարկենք ԱԺ-ի ընդլայնված կազմով, հետո անենք փոփոխություններ մինչև երկրորդ ընթերցում, եթե, իհարկե, քաղաքական կամք կա: Եթե կամք չկա՝ այդ գործընթացը դարձնել թափանցիկ, կարծում եմ՝ կողմ չեք քվեարկելու։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ձայնը տրվում է պետական-իրավական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյանին։

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-ԱԺ հարգարժան նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, տիկին Սամսոնյան, քաղաքական կամք կա միշտ, բայց սա այն դեպքը չէ, երբ մենք ասում ենք` գիտեք, լավն է նախագիծը, տարեք, բայց մենք հետո կբերենք համակարգային ավելի մեծ, լայն փաթեթ, ոչ, սա այն դեպքն է, երբ մենք ձեր հետ, պարզապես, արձանագրում ենք, որ այստեղ կա խնդիր, բայց արձանագրում ենք նաև, որ ձեր առաջարկված լուծումը շատ ավելի բարդացնում է այդ խնդիրը։

Տիկին Սամսոնյան, անկեղծ, չգիտեմ` արդյո՞ք սահմանադրական օրենքի, այսինքն՝ «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի շրջանակներում դուք իրավունք ունեք՝ նույնիսկ այստեղ բարձրաձայնել, որ կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը Սահմանադրական դատարանի այս կամ այն դատավորի վերաբերյալ տվել է բացասական եզրակացություն, թե ոչ, որովհետև դա էլ է կոնֆիդենցիալ ինֆորմացիա, բայց մենք ձեր հետ և՛ նիստում, և՛ առանձին քննարկումների ժամանակ արձանագրել ենք, որ մենք այստեղ ունենք խնդիր և անհրաժեշտ է գտնել լուծում։ Բայց այն լուծումը, որն առաջարկվում է այս նախագծով, հարգելի գործընկերներ, շատ ավելի վատ դրության մեջ է դնում ցանկացած պաշտոնի թեկնածուի, ով, կրկնում եմ՝ բարեվարքության ստուգում անցնի, որովհետև այդ բարեվարքության ստուգումը ենթադրում է անձնական տվյալների հրապարակում։ Եվ, տեսեք, եթե օրինակ` բարձրագույն դատական խորհրդի պարագայում, որտեղ կրկին կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը ներկայացնում է համապատասխան փաստաթղթեր և այդ փաստաթղթերն ուսումնասիրվում են, և քննարկումները, ըստ էության, խորհրդապահական սկզբունքով են իրականացվում, ԱԺ-ում դա բավականին բարդ է դարձել, որովհետև տեղեկատվությունը պետք է ամբողջ ծավալով բաժանվի ԱԺ բոլոր պատգամավորներին, և բոլոր պատգամավորները պետք է հնարավորություն ունենան՝ ծանոթանալ այդ փաստաթղթին։ Եվ, ի վերջո, ստանալով այդ փաստաթուղթը, նրանք հարցեր պետք է ուղղեն` նաև ելնելով այդ փաստաթղթից։ Այո, կա խնդիր, բայց, հարգելի գործընկերներ, էդ խնդրի լուծման համար այս մեխանիզմը բացարձակապես արդյունավետ չի կարող դիտարկվել մի շատ պարզ պատճառով. մենք, իրոք, անհարկի հրապարակելու ենք մեծ քանակի անձնական տվյալներ` տեղեկատվություն, որը որևիցե եղանակով որևիցե թափանցիկություն չի ապահովում, բայց մարդու անձնական իրավունքների կոպիտ միջամտություն է իրականացնում, և տվյալ պայմաններում այս նախագծի ընդունումը պարզապես հանգեցնելու էր մի իրավիճակի, երբ պարզապես մարդիկ՝ ԱԺ-ի կողմից ընտրվելիք պաշտոնների, որոնք ենթադրում են կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի կողմից խորհրդատվական եզրակացության տրամադրում, տվյալ պարագայում, պարզապես, կխուսափեն, ընդհանրապես, մասնակցել այս քննարկումներին։ Հանձնաժողովը քննարկել է էս հարցը և արձանագրել է, որ այո, առկա է խնդիր, բայց առաջարկված նախագիծն այդ խնդիրը չի լուծում, այն ավելի է խորացնում, և մենք պետք է, իրոք, համատեղ, գուցե, տիկին Սամսոնյան, ճանապարհներ, ուղիներ որոնենք, որպեսզի կարողանանք այս խնդիրը կարգավորել։ Հանձնաժողովը տվել է բացասական եզրակացություն։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պետք է կրկին քվեարկություն անենք, քվեարկենք քննարկված նախագիծը, և այսպես, քվեարկության է դրվում «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագիծը յոթերորդ գումարման վեցերորդ նստաշրջանի օրակարգ ընդգրկելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ` 31

Դեմ` 61

Ձեռնպահ` 4

Որոշումը չի ընդունվել։

Այժմ՝ մտքերի փոխանակություն, հարգելի գործընկերներ, նստաշրջանի օրակարգի վերաբերյալ։ Հերթագրում։

 Ս.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, ներողություն եմ խնդրում, եթե բան կանեմ, կարճ կապեմ: Կարևորելով էդ ինստիտուտները, պրն Բագրատյան, քանի որ մենք բոլորս որոշել ենք, որ, ըստ էության, էս խորհրդարանը պետք է ցրվի և նոր ընտրություններ անցկացվեն, ես առաջարկում եմ, տիկին Մակունց, ձեր թույլտվությամբ «Իմ քայլ»-ի անունից ասեմ՝ հարգելի «Բարգավաճ Հայաստան», հարգելի պրն Մարուքյան, եկեք նոր խորհրդարանի համար, այսինքն՝ ութերորդ գումարման խորհրդարանի համար մենք էլ ունենք տարբեր առաջարկներ թե՛ անհատապես պատգամավորի ինստիտուտի և գործունեության, սոցիալական երաշխիքների և թե՛ ընդհանրապես խմբակցությունների համար։ Ես առաջարկում եմ, եթե, իսկապես, մենք որոշել ենք, որ պետք է էս խորհրդարանը ցրվի և նոր ընտրություններ, եկեք նոր խորհրդարանի համար ամեն մի խմբակցությունից մեկական ներկայացուցիչ, նաև անկախ պատգամավորները, նստենք և որոշենք, թե ապագա խորհրդարանին ինչ լրացուցիչ գործիքակազմ տանք։ Նորից եմ ասում՝ անհատապես և՛ պատգամավորների մասով, և՛ խմբակցությունների, որովհետև մենք էլ ունեինք բազմաթիվ առաջարկներ, որոնք մտածում էինք, որ էդքան էլ նպատակահարմար չէ և էդքան էլ ճիշտ չէ՝ դու ինքդ քո լիազորություններն ավելացնելու համար։ Նստենք, մտածենք՝ սկսած էդ պատգամավորի փոխհատուցումից, այդ դրամական աջակցությունից, որովհետև ձեզանից շատերն էսօր, վստահ եմ՝ մեզանից շատերի նման անգամ մարզեր հաճախակի այցելության խնդիրն ունեն։ Եկեք հասկանանք՝ ի՞նչ կարելի է լրացուցիչ ավելացնել և գործողության ուժի մեջ մտնելը պայմանավորվենք նոր խորհրդարանի ձևավորումից հետո։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Թագուհի Թովմասյան. հանո՞ւմ եք։ Էդմոն Մարուքյան։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Հարգելի խորհրդարան, ես ուզում եմ խոսել իմ գործընկեր Տարոն Սիմոնյանի զեկուցած՝ «Լուսավոր Հայաստան»-ի նախագծից, որով առաջարկվում էր, որ զինծառայողների չստացված արձակուրդները տրվեն, ինչը մերժվել է պաշտպանության հանձնաժողովում։ Եվ ուզում եմ ասել, որ մերժվել է, բայց վստահ եմ՝ իշխանություններն այս նախագիծը կընդունեն, բայց երբ իրենք կնախաձեռնեն, ոչ թե մենք։ Ինչո՞ւ եմ էդպես ասում, պրն Քոչարյան. որովհետև պատերազմից առաջ երկու անգամ մենք առաջարկել ենք, որ մինչև 27 տարին լրացած հետախուզման մեջ գտնվող արական սեռի ՀՀ քաղաքացիների նկատմամբ համաներում կիրառել։ Երկու անգամ պաշտպանության նախարարության հետ ձեր հանձնաժողովը մերժել է, մեկ էլ՝ օրերս տեսնում ենք, որ դուք ելույթ եք ունենում, ասում եք՝ իշխանությունը, համագործակցելով պաշտպանության նախարարության հետ, ռազմական ոստիկանության, գլխավոր դատախազության, չգիտեմ, տարբեր մարմինների հետ, որոշել է համաներում անել 27 տարին… Բա, ապրեք, բա. շնորհակալ ենք, բա. մի հատ գոնե էդտեղ ասեք, որ «Լուսավոր Հայաստան»-ը երկու անգամ առաջարկել է, մերժել եք, սա ի՞նչ պրակտիկա է, էլի, սիրելի գործընկերներ։

Ասենք՝ պատերազմից առաջ անեիք, պրն Քոչարյան, էդ հազարավոր տղաները մեզ հետ կլինեին պատերազմի ժամանակ, երկու անգամ մերժեցիք, պատերազմն ավարտվել է, հիմա դուք ուզում եք ընդունե՞լ, ինչը ես ողջունում եմ, շատ ապրեք։ Բայց հիմա դուրս է գալիս՝ լավ բան ենք առաջարկում, դուք մերժում եք, հիմա նախընտրական շրջան է, գալիս եք, ասում եք՝ իշխանությունը, սիրելի ժողովուրդ, ձեր համար գժվում է, հիմա հեսա մի հատ ընտիր բան ենք որոշել ձեր համար անել։ Հիմա լավ բան ենք ներկայացրել, մերժում եք, արձակուրդի հարց է, բոլոր հանրային ծառայողներն արձակուրդ են ստանում, բացի զինծառայողներից, պրն Քոչարյան, հիմա պաշտպանության հանձնաժողովի ղեկավարը դուք եք, փոխանակ առաջինը դուք լոբբինգ անեք, պաշտպանեք, ձեր հանձնաժողովը մերժում է, խորհրդարանը մերժում է։ Մյուս շաբաթ օրն էս նախագիծը դուք բերելու եք, ասեք՝ սիրելի զինծառայողներ, նայեք, նոր գլխավոր շտաբի նշանակման լույսի ներքո, համագործակցելով գլխավոր շտաբի հետ, պաշտպանության հանձնաժողովի համագործակցությամբ, «Իմ քայլը» դաշինքի, «Առաքելություն» կուսակցության հետ մենք որոշել ենք…. _Ժողովուրդ ջան, ամոթ է, այ, ես ձեր ցավը տանեմ։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եկեք էս դրական նոտայի վրա ավարտենք, պրն Մարուքյան, որովհետև ժամանակը սպառվել է։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Էս անելու բան չէ էլի, պրն Միրզոյան, հիմա…

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Լրիվ համաձայն եմ ձեզ հետ, բայց ժամանակն է սպառվել։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Կարևորը՝ համաձայն եք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց։ Ձայնը տրվում է ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզոյանին՝ 2021 թվականի մարտի 23-ին գումարվող հերթական նիստի օրակարգը ներկայացնելու համար։ Խնդրեմ։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ԱԺ 2021 թվականի մարտի 23-ին գումարվող հերթական նիստերի օրակարգի նախագծի առաջին բաժնում պարտադիր քննարկման ենթակա 15 հարց կա, բնականաբար, այս հարցերն ընդգրկվում են հերթական նիստերի օրակարգ առանց քննարկման և քվեարկության։

Եվ երկրորդ բաժնում ունենք 10 հարց, ԱԺ խորհուրդը մարտի 22-ի իր նիստում քննարկել է այդ բաժնում ընդգրկված նախագծերի տևողության, հաջորդականության հետ կապված առաջարկները և քվեարկությամբ հաստատել է դրանք։ Այսքանը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Միրզոյանին հերթական նիստերի օրակարգի նախագծի վերաբերյալ հարցեր տալու համար կարող եք գրանցվել, հարգելի պատգամավորներ: Գրանցում։

Վաղարշակ Հակոբյան. հանում եք։ Սոֆիա Հովսեփյան. հանում եք։ Գևորգ Պետրոսյան։

 Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Միրզոյան, էստեղ հայտարարություն հնչեց, որ մենք բոլորս որոշել ենք ցրել ԱԺ-ը։ Ես ուզում եմ իմանալ՝ ԱԺ-ն այդպիսի որոշում ընդունելու իրավունք ունի՞։

Եվ երկրորդ. այդպիսի որոշում կա՞, որ մենք որոշել ենք ցրել ԱԺ-ը, սա ի՞նչ հայտարարություն է։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ կարևոր հարցի համար, պրն Պետրոսյան, անշուշտ, հարցը չի վերաբերում ո՛չ նստաշրջանի, ո՛չ մարտի 23-ին գումարվող հերթական նիստերի օրակարգին, որին նվիրված էր քիչ առաջ իմ հնչեցրած ելույթը կամ նախադասությունը, ինչպես կուզեք, բայց չեմ ուզում անպատասխան թողել հարցը։

Բնականաբար, ԱԺ-ն էդպիսի որոշում ընդունելու իրավունք չուներ և էդպիսի փորձ էլ չի արել, բայց ակնհայտորեն դուք էլ հասկանում եք, բոլորն էլ հասկանում են, խոսքը խմբակցությունների կամ խմբակցություններ ներկայացնող քաղաքական ուժերի առաջնորդների՝ վերջերս հնչեցրած հայտարարությունների մասին է, որտեղ ԱԺ-ի, ըստ էության, 3 խմբակցություններն էլ. առնվազն, անշուշտ, անկախ խմբակցություններում չընդգրկված պատգամավորներին սա չի վերաբերում կամ մասնակիորեն վերաբերելի է, բայց խմբակցություններն առնվազն երեքն են, եթե հիշողությունս ինձ չի դավաճանում, հայտարարություն են արել, որ երկրում ստեղծված իրավիճակի հանգուցալուծման լավագույն ձևն արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններն են և նույնիսկ կոնկրետ ժամկետի մասին համաձայնություն է ձեռք բերվել, և հայտարարություն է հնչել։

Շատ վստահ պնդել չեմ կարող, ես երաշխիքներ ներկայացնել չեմ կարող, բայց ենթադրում եմ, որ պրն Սիսակ Գաբրիելյանի ասածը սրան էր վերաբերում։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ես էլ եմ ենթադրում, որ դրան էր վերաբերվում, համենայն դեպս, մասնագիտությամբ իրավաբան լինելն անձին պետք է զսպաշապիկ լինի իր արտահայտությունների սահմանները ճիշտ գծելու հարցում, և կանգնել, ասել, որ էստեղ բոլորս որոշել ենք, որ խորհրդարանը ցրվելու է, սա, կարծում եմ՝ իրավաբանորեն գրագետ հայտարարություն չէ, առավել ևս, ես չեմ ուզում անդրադառնալ էն հարցին, թե որքանով է իրավաչափ եղել վարչապետի կողմից՝ միանգամից հայտարարել, գրառում անել, որ էսինչ օրը լինելու է ընտրություն, դա այլ հարց է։ Բայց կանգնել, խորհրդարանում ասել՝ մենք էստեղ բոլորս որոշել ենք, որ խորհրդարանը պետք է ցրվի, դա իրականությանը չհամապատասխանող և իրավաբանորեն գրագիտությունից հեռու հայտարարություն է։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Դե. գիտե՞ք, էս իրավիճակում լավագույն լուծումը կլիներ, թերևս, որ դուք երկու իրավաբաններով ինչ-որ առանձնազրույց ունենայիք կամ տեսական քննարկումներ անեիք և, համենայն դեպս, չեմ կարծում, թե ես պիտի հարցին պատասխանեմ, բայց համաձայն եմ, որ բոլոր քաղաքական գործիչներն էլ իրենց հայտարարություններում պարզ է, որ քաղաքական խոսք են ասում, և իրավական հարյուր տոկոսանոց ճշգրտության խնդիր երբեմն կարող է չլինել, որովհետև ալեգորիաների են դիմում, օրինակներ են բերում, պայմանական մեջբերումներ են անում և այլն։ Խորհուրդ կտամ քննարկել պրն Գաբրիելյանի հետ, թե ինչը որ սիտուացիայում զսպաշապիկ լինի: Այսքանը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Միրզոյան, հարցերն ավարտվեցին։ Մտքերի փոխանակության համար կարող եք հերթագրվել, հարգելի պատգամավորներ։

Հովհաննես Իգիթյան։ Համեցեք, պրն Իգիթյան։

 Հ.ԻԳԻԹՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես չէի պատրաստվում խոսել, ուղղակի, այս զինծառայողների արձակուրդային մասն ուղղակի կապված է իմ երիտասարդության և մանկության հետ։ Ես ուղղակի այլ կողմից այդ հարցը ներկայացնեմ, որ չստացվի, որ մենք ինչ-որ զինծառայողների դեմ ենք քվեարկել։

Նայեք, ես զինվորականի ընտանիքից եմ, մենք ծառայել ենք, հայրս սահմանապահ էր, ծառայում էինք Լեհաստանի սահմանից մինչև Չինաստան, և մենք ընտանիքով սպասում էինք այն պահին, երբ մեր հայրը գնա, ստանա այդ արձակուրդը։

Նայեք՝ դուք ինչ եք ասում, թվում է, թե ճիշտ բան եք ասում, դուք ասում եք, եթե զինվորականն արձակուրդ չգնա, ապա այս չգնացած արձակուրդի արձակուրդայինը ստանա մյուս տարի։ Ես էլ հակառակն եմ ասում, և մենք պետք է այնպես անենք, որ պարտադիր գնա, որովհետև զինվորականի, զինծառայողի աշխատանքը ծանր է, գումարած, որ ընտանիքին չի տեսնում, գոնե, ինքն էդ մի ամիսն անցկացնի ընտանիքի հետ։ Նայեք, ես դեմ չեմ, որ տեղափոխվի, նայեք, մեր դեպքում, իմ փորձից ասեմ՝ ինչպես է եղել. եղել են դեպքեր, երբ հնարավոր չէր, որ սպան գնա արձակուրդ, էդ դեպքում մի օրով գնում էր արձակուրդ, հրամայական կազմը հետ էր կանչում, արձակուրդայինը մնում էր իրեն։

Ես դա ինչո՞ւ եմ պատում. ամեն ինչ չէ, որ իրավական կամ սահմանադրական ձևով է նայվում, պետք է նայենք նաև պրակտիկ տեսակետից։ Ես կողմնակից եմ, եկեք, իրավաբաններ, այնպես արեք, որ զինվորը, զինծառայողը պարտադիր գնա արձակուրդ՝ հաշվի առնելով և՛ իր ծառայության դժվարությունը, և՛ ընտանիքի հետ շփվելու մասը։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կնյազ Հասանով, համեցեք։ Լռություն դահլիճում, հարգելի գործընկերներ։

 Կ.ՀԱՍԱՆՈՎ

-Մեծարգո պրն նախագահ, թույլ տվեք մի փոքր հարցից շեղվել։ Ինչպես գիտեք այսօր աշխարհի ամբողջ քուրդ ժողովուրդը տոնում է իրեն ազգային տոնը՝ Նավրուզը։ Նավրուզը քուրդ ժողովրդի ամենահնագույն տոներից մեկն է, որ գալիս է դեռևս հեթանոսական շրջանից։ Այդ օրը որտեղ որ մեր ժողովուրդն ապրում է, իրենց բնակավայրերում, քաղաքներում և գյուղերում խարույկներ է վառում, դրա շուրջը պարում, երգում, ուրախանում են։ Հետագայում, երբ սկսվեց քուրդ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժումն Աբդուլա Օջալանի գլխավորությամբ Թուրքիայում, այս տոնը վերաձևավորվեց, վերաիմաստավորվեց և դարձավ քուրդ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման խորհրդանիշը։

Նավրուզը գարնան զարթոնքի տոն է, գարնան գիշերահավասարի տոն է և նավրուզ բառացիորեն քրդերեն նշանակում է նոր օր, նոր տարի։ Այս տոնը Թուրքիայում մեր ժողովրդին արգելում են, սակայն հաշվի չառնելով ոչ մի արգելանք, երեկ Դիարբեքիր քաղաքում 1 մլն ժողովուրդ դուրս եկավ, և մեծ ցնծությամբ իրենց տոնը տոնեցին։ Մեր տոնը նաև շնորհավորեց մեր հանրապետության վարչապետը, որը մեծ արձագանք հանդես բերեց ամբողջ աշխարհի քրդերի մեջ, իրենց լրատվամիջոցներով, հեռուստատեսությունով հաղորդեցին, որ Հայաստանի իշխանությունները և հայ ժողովուրդը շնորհավորել են մեր տոնը։

Ես ուզում եմ հանրապետության այս բարձր ամբիոնից խորապես շնորհակալություն հայտնել մեր հանրապետության վարչապետ, հարգարժան Նիկոլ Փաշինյանին մեր և հայ ժողովրդին՝ մեր տոնը շնորհավորելու և մեզ տեղ տալու, մեծ հարգանք ու պատիվ բերելու համար։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի պրն Հասանով, մենք ևս սրտանց շնորհավորում ենք ձեզ և մեր բոլոր այն բարեկամներին, ում համար Նավրուզը տոն է, շնորհավորում ենք, հարգելի գործընկերներ։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթի համար՝ Արմեն Խաչատրյան։ Համեցեք, պրն Խաչատրյան։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ուզում եմ արձագանքել պրն Մարուքյանի ելույթին՝ կապված զինծառայողներին համաներում շնորհելու նախագծի հետ։ Իրականում մինչև պատերազմը եղել է նախագիծ, որը համապարփակ, առավելագույնս համապարփակ կարգավորում էր այս խնդիրը, և այն անձինք, ովքեր չեն ծառայել, տարբեր պատճառներով լքել են և արդեն անցել է իրենց զինծառայության անցնելու տարիքը, և զինծառայության անցնելու հնարավորություններն արդեն սպառված են եղել, նախկին նախագծով առաջարկվել էր, որ այդ մարդկանց համաներում շնորհենք՝ պայմանով, եթե նրանք կվարձատրեն, կվճարեն պետբյուջե այնքան գումար, որով հնարավոր կլինի պայմանագրային զինծառայող պահել նորմալ, արժանապատիվ աշխատավարձով։ Մինչև պատերազմը սա բավականին լավ, արդարացված և բավականին խորը ուսումնասիրված նախագիծ էր և, կարելի է ասել, վերջնականապես լուծում էր այս խնդիրը, բայց մենք ունեցանք պատերազմ։ Պրն Մարուքյան, ուզում եմ ասել, որ պատերազմից հետո լրիվ այլ փաստական հանգամանքներ են, մինչև այդ ներկայացված նախագիծը ներկայացվել է այլ փաստական հանգամանքների հիման վրա, պատերազմից հետո շատ բան է փոխվել, և շատ հարցերի արդեն վերաբերվում ենք և դիտարկում ենք այլ պրիզմայով։ Փաստական հանգամանքներն էականորեն փոխվել են, պրն Մարուքյան, նույնը չեն, որ դուք հիմա ասում եք, որ… Այո, ճիշտ է, դուք ներկայացրել եք, ես չեմ առարկում, պրն Մարուքյան, ներկայացրել եք համաներում, այն, ինչ որ այսօր անում ենք։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, լավ էլի, տեղից խոսելը…Հա լավ, եթե նույնիսկ ճիշտ չի ասում, դուք ձեր խոսքի ժամանակ կասեք: Դե, եկեք բոլորս տեղից բղավենք։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Այլ փաստական հանգամանքներ էին, պատերազմ չէր եղել, ուրիշ երկիր է եղել, ուրիշ դիրքորոշումներ են եղել, հիմա պատերազմ է եղել, լրիվ փոխվել է, այսինքն՝ բերվել է այն նախագիծը, որը, այո, նման է ձեր նախորդ բերած նախագծին, բայց պատերազմից առաջ։ Պատերազմից առաջ բերած ձեր նախագիծը նպատակահարմար չի եղել, բայց պատերազմից հետ լրիվ այլ փաստական հանգամանքներ ունենք, և սա չի նշանակում, որ նույն փաստական հանգամանքների դեպքում մի անգամ ասել ենք՝ այո, մյուս անգամ ասել ենք՝ ոչ։

Նաև դրսում գտնվող մեր հայրենակիցներից ամեն օր բազմաթիվ նամակներ ենք ստանում՝ այս նախագծի հետ կապված, վստահեցնում եմ, որ շատ արագ այն կմտնի ԱԺ օրակարգ, և մինչև այս ԱԺ լիազորությունները դադարեցնելը, իհարկե այս նախագիծը և կարգավորումները կընդունենք։ Սա արդեն ասում եմ մեր օտարերկրյա, օտար երկրներում ապրող հայրենակիցներին, որոնց մտահոգում է այս հարցը։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց և այժմ պետք է քվեարկենք։ Քվեարկության է դրվում «ԱԺ 2021 թվականի մարտի 23-ին գումարվող հերթական նիստերի օրակարգի նախագծի երկրորդ բաժինն ընդունելու մասին» հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 1

Ձեռնպահ՝ 6

Որոշումն ընդունվել է։ Հարգելի գործընկերներ, օրակարգը հաստատվեց։ Այժմ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Առևտրի և ծառայությունների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին և կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ Վարոս Սիմոնյան։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ներեցեք, պրն. Սիմոնյան, մի վայրկյան: Հարգելի գործընկերներ, ովքեր դահլիճից դուրս են գալիս, խնդրում եմ դա անել հնարավորինս լուռ, որ զեկուցողի խոսքը լսվի: Համեցեք, պրն Սիմոնյան:

 Վ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ ձեր քննարկմանն է ներկայացվում երկրորդ ընթերցմամբ «Առևտրի և ծառայությունների մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը: Նախորդ քննարկման ժամանակ ներկայացված օրենքի նախագծում մեր կողմից առաջարկվել էր հեղուկ վառելիքի սեղմման բնական կամ հեղուկացված նավթային կամ ածխաջրածնային գազերի մանրածախ առևտրի կետերում վաճառողը պարտավոր է վառելիքաբաշխիչ սարքավորումների վրա տեղադրել տեղեկատվություն վառելիքի անվանման նպատակային նշանակության վերաբերյալ` կոմունալ, կենցաղային և արտադրական սպառման համար կամ որպես ավտոմոբիլային տրանսպորտի շարժիչային վառելիք:

Այս փոփոխությունը պայմանավորված էր գործող օրենսդրական բացը լրացնելով և ՀՀ-ում գործող օրենքը համապատասխանեցնելով ԵԱՏՄ տեխնիկական կանոնակարգին, մասնավորապես, սպառողները պետք է տեղեկացված լինեն, թե ինչպիսի վառելիք են ձեռք բերում, մասնավորապես, հեղուկացված գազի հետ կապված` արդյո՞ք դա կոմունալ կենցաղային և արտադրական սպառման համար է, թե՞ որպես ավտոմոբիլային տրանսպորտի շարժիչային վառելիք:

Միևնույն ժամանակ երկրորդ ընթերցմամբ ձեզ է ներկայացվում ևս մեկ փոփոխություն, որն իրականացվել է, առաջարկվել է մեր կողմից և հանձնաժողովում դրական եզրակացության է արժանացել, որով մենք ներդնում ենք հանրային վերահսկողության ինստիտուտը։ Մասնավորապես, առաջարկում ենք, որ հեղուկ վառելիքի մանրածախ առևտրի կետերում վաճառողը պարտավոր է ունենալ ստուգաչափված տարա և սպառողի պահանջով հեղուկ վառելիքի վաճառքն իրականացնել այդ տարայի միջոցով: Հեղուկ վառելիքի մանրածախ առևտրի կետերում ստուգաչափված տարաներին ներկայացվող պահանջները, դրանց տեղադրման կիրառման կարգը հաստատվում է ՀՀ Կառավարության կողմից: Ինչի՞ մասին է այս փոփոխությունը: Մենք նախագծով սահմանում ենք, որ հեղուկ վառելիքի մանրածախ առևտրի կետերում իրացնողը, այսինքն` տնտեսավարող սուբյեկտը, պետք է ունենա ստուգաչափված տարա և սպառողի պահանջով վաճառքն իրականացնի այդ տարայի միջոցով, որի նպատակն է հնարավորություն ստեղծել սպառողների համար` համոզվելու, որ իրացնողի կողմից իրենց վաճառվող հեղուկ վառելիքի ծավալը համապատասխանում է վառելիքաբաշխիչ աշտարակի ցուցանակով սահմանված ծավալին: Իսկ անհամապատասխանության դեպքում, հայտնաբերելու դեպքում սպառողի դիմումի համաձայն՝ տեսչական մարմինն իրացնողի՝ տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ կիրականացնի ստուգում՝ խախտումների հայտնաբերման դեպքում կիրառելով պատասխանատվության համապատասխան միջոցներ:

Միևնույն ժամանակ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հեղուկ վառելիքի մանրածախ առևտրի կետերում չափագիտական կանոնների և նորմերի խախտումների հայտնաբերման արդյունքում նշանակված տուգանքների չափերը զսպող գործիք չեն հանդիսանում՝ իրացնողների կողմից խախտումները վերացնելու համար, քանի որ նշանակված տուգանքի չափն անհամեմատ ավելի քիչ է, խախտման արդյունքում ստացված հավելյալ եկամտից նախատեսում ենք նաև Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում կատարել փոփոխություններ` բարձրացնելով հեղուկ վառելիքի մանրածախ առևտրի կետերում չափագիտական կանոնների և նորմերի խախտման, ինչպես նաև հեղուկ վառելիքի որակի անհամապատասխանության հայտնաբերման համար սահմանված տուգանքների չափը: Մասնավորապես, եթե մենք առաջարկում ենք, որ հեղուկացված նավթային կամ ածխաջրածնային գազերը փոփոխության ենթարկելով, և վառելիքաբաշխիչ սարքավորումների վրա պետք է պարտադիր տեղադրված լինի վառելիքի անվան և նպատակային նշանակության վերաբերյալ տեղեկատվություն, չլինելու պարագայում նախատեսվում է 200-ապատիկի չափով տուգանք և 1 տարվա ընթացքում կրկնվելու համար` 500-ապատիկի չափով:

Ինչ վերաբերվում է նրան, որ հեղուկ վառելիքի մանրածախ առևտրի կետերում վաճառողը, որ պետք է ունենա ստուգաչափված տարա և սպառողի պահանջով այդ հեղուկ վառելիքի վաճառքն իրականացնի տարայի միջոցով, եթե չունենա համապատասխան տարա, ապա կտուգանվի 500-ապատիկի չափով, կրկնվելու պարագայում՝ հազարապատիկի չափով, իսկ համապատասխան տարայով սպառողի պահանջը չիրականացնելու պարագայում նույնպես տուգանքի չափ է սահմանված` 500-ապատիկի չափով, 1 տարվա ընթացքում կրկնման դեպքում` հազարապատիկի չափով:

Ինչ վերաբերվում է նաև որակի հետ կապված, այսինքն՝ տեխնիկական կանոնակարգով սահմանված նորմերի խախտելու դեպքում, ապա տուգանքի չափը կլինի հազարապատիկի չափով, իսկ կրկնվելու դեպքում` կրկնապատիկի ձևաչափով: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն փոխնախարար, քանի որ գրավոր առաջարկներ չեն եղել հարցեր չեն կարող լինել, ուստի, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Իսկ ձայնը փոխանցում ենք հարակից զեկուցող տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Ծովինար Վարդանյանին: Համեցեք:

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ այս նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ենթադրում էր լիցքավորման կետերում գազերի տեխնիկական և անվան մասին պիտակների առկայությունն այդ լիցքակայանի վրա:

Սակայն երկրորդ ընթերցմամբ հանձնաժողով բերվեց նաև Կառավարության կողմից մի շատ կարևոր կետ, որը մտցնում է հանրային վերահսկողության ինստիտուտ, ինչը ենթադրում է, որ բենզալցակայաններում լինելու են ստուգաչափված տարաներ, որոնցով կարող են քաղաքացիները ստուգել, թե որքան լիցքավորում է տեղի ունենում իրենց ավտոմոբիլներում, նաև էդ տարաներով նույնիսկ կլիցքավորեն իրենց ավտոմեքենաները: Կարծում եմ՝ սա շատ լավ նախադեպ է: Նախագծի այս կետը քննարկվել է նաև տնտեսավարողների հետ, ի դեպ, տնտեսավարողներն իրենք ուրախ են նման հնարավորության համար, քանի որ այն կբարձրացնի տնտեսավարողների նկատմամբ վստահությունը: Այսքանը, թերևս, շնորհակալություն: Առաջարկում եմ կողմ քվեարկել:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակություն. գրանցում: Գրանցվել է 3 պատգամավոր: Գևորգ Պապոյան. համեցեք, պրն Պապոյան:

 Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան նախագահող, հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, ես ուզում եմ ոչ միայն օրենքի բովանդակությունից խոսել, այլ նաև նշել, որ ըստ էության, այս օրենքի նախագծով մենք երկու կարևոր խնդիր ենք լուծում: Առաջինը, ըստ էության, բենզինի և դիզելային վառելիքի վաճառքի շուկայում բացառում ենք, որ, այսպես ասենք, կխաբեն հաճախորդներին: Մյուս կողմից` այս օրենքի նախագիծը հնարավորություն է տալիս բոլոր այն տնտեսավարողներին, որոնք իրապես չէին խաբում և թերլցում չէին իրականացնում, բայց տուժում էին, քանի որ հանրային գիտակցության մեջ կար այն մտածողությունը, որ, անպայման, իրենց խաբում են, անպայման, թերլցում է կատարվում, ապա այդ տնտեսավարողները, բնականաբար, կշահեն այս նախագծի արդյունքում, որովհետև, ըստ էության, քաղաքացին ցանկացած պարագայում հնարավորություն է ունենալու՝ տեսնել, ստուգել, թե արդյոք իր կողմից վճարված գումարին համապատասխան հեղուկ վառելիք, էս պարագայում բենզին, դիզելային վառելիք վաճառվո՞ւմ է, թե՞ ոչ:

Բայց ուզում եմ նաև նշել, որ խնդիրները շարունակում են մնալ, մասնավորապես, նվազագույնն այդ հանրային գիտակցության մեջ դեռևս կա էն հարցը, որ գազի վաճառքի դեպքում` և՛ հեղուկ, և՛ ոչ հեղուկ գազի վաճառքի դեպքում քաղաքացիներն ունեն կասկածներ, որ էստեղ նույնպես թերլցումներ տեղի են ունենում, և այդպիսի բազմաթիվ ահազանգեր ինքս ստացել եմ: Եվ պետք է շարունակենք աշխատել այն ուղղությամբ և գտնել, մտածել այնպիսի մեխանիզմներ, ինչպիսին, օրինակ՝ բենզինի և դիզելային վառելիքի դեպքում ենք գտել, որ քաղաքացիների մոտ այդ… Նախ` մի կողմից տանք սպառողին այդ գործիքը, որ ինքը կարողանա ստուգել, թե իրեն խաբել են, թե չեն խաբել, և մյուս կողմից` այո, օգնենք այն տնտեսավարողներին, որոնք, իրապես, չեն իրականացնում թերլցում և, ըստ էության, նրանք այս պարագայում դառնում են հանրային այդ մտածողության, կասկածների զոհը, ինչը նաև, բնականաբար, կբերի, ընդհանուր առմամբ, առողջ մրցակցության ուժեղացմանը: Շնորհակալություն, կոչ եմ անում կողմ քվեարկել:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Բաբկեն Թունյան, համեցեք:

 Բ. ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, քանի որ նախագիծը վերաբերում է շատ մեծ թվով մարդկանց, մի քանի 100 հազար վարորդների, բնական է, որ թեման շատերին է հետաքրքիր և հարցերն էլ մանրամասն քննարկվել են, նկատի ունեմ՝ հանձնաժողովում, բայց, քանի որ հիմա հարցեր տալու հնարավորություն չեղավ, ես ուզում եմ էս ելույթի հնարավորությունն օգտագործել, պրն Սիմոնյանին 2 հարց տալ, որպեսզի մեզ լսողներն ավելի լավ պատկերացնեն:

Նախ՝ առաջինը. էս օրենքը ե՞րբ է մտնելու ուժի մեջ. էդ անցումային դրույթներում շեշտված է ու երկու ժամկետ կա, մեկը` մի կարգավորման համար, մեկը` մյուս, կխնդրեմ էդ մասով պարզաբանել:

Եվ ավելի պրակտիկ հարց. եթե վարորդն օգտվեց այս հնարավորությունից, բենզինը կամ դիզվառելիքն իրեն մատակարարվել է ստուգաչափված անոթով ու պարզվեց, որ թերլցում է տեղի ունեցել, ի՞նչ է դրանից հետո տեղի ունենում, ո՞ւմ է ահազանգում, ո՞ր կառույցին, ի՞նչ քայլեր են հետևում: Էսքանը, երևի, եթե էս երկու հարցը պարզաբանեք, ինձ թվում է՝ շատերի համար շատ բան պարզ կլինի:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սերգեյ Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ցանկացած նախագիծ, որը բերելու է շուկայի կարգավորմանը և կարող են սպառողներին ավելի բարձրորակ սպասարկում իրականացնել, դա մեր խնդիրն է և մենք պետք է այդ ուղղությամբ աշխատենք: Բայց արդյո՞ք այս նախագիծն այս խնդիրները լուծում է:

Նախ` ամենակարևորը՝ վառելիքի հեղուկ վառելիքի որակի խնդիրը, երկար տարիներ, նաև այժմ, ինչքան որ ես տեղեկացված եմ, չենք կարող որակի վերաբերյալ հստակ տեղեկություն տալ այն մասշտաբով, այն մակարդակի, որ մենք կարողանանք վստահ ասել, որ այս վառելիքը համապատասխանում է միջազգային չափանիշներին: Չկա նման լաբորատորիա:

Հիմա ես որակից նաև մոտենամ չափին, ինչպես նաև իմ գործընկերը նշեց՝ չափի հետ կապված: Այո, լավ հնարավորություն է, որ սպառողն ունենա ձեռքի տակ համապատասխան տարա և էդ տարայով ստուգի` արդյո՞ք ճիշտ է տրված բենզինի քանակը, թե՞ ոչ: Բայց արդյո՞ք էդ իրավունքից կարող է օգտվել սպառողը, ինչքան էլ դուք օրենքով ամրագրեք, որովհետև նույն մեր հայտնի ընկերությունները վարձակալությամբ մասնավորներից վերցնում են լցակայանը և աշխատեցնում են: Հիմա, երբ դու իրեն ասում ես՝ տարան չի համապատասխանում քո բաց թողած վառելիքին, ինքն էլ ասում է՝ բայց էս կալոնկայի տերը ես չեմ, ընկեր ջան, գնա, ում ուզում ես, նրանից էլ պահանջիր սա: Կալոնկայի տերն էլ ասում է` ես վարձով եմ տվել, ինձ հետաքրքի՞ր է, որ էս հայտնի ընկերությունը թերի է լցնում կամ լիքը: Ո՞ւմ եք պատասխանատվության ենթարկելու:

Այսինքն` օրենքներն ընդունելիս ամենակարևորը՝ մենք պետք է պրակտիկորեն կարողանանք հստակեցնել և պատկերացնենք, թե, օրինակ` պարզ քաղաքացին ինչպես է պահանջելու և խնդիրը լուծելու: Միգուցե տեսուչ ուղարկես, դա կարողանա անել, բայց արդյո՞ք պարզ քաղաքացին ունի էդ հնարավորությունը՝ էդ պահանջները դնելու և հետևողական լինելու և արդյունք ունենալու: Եթե նախագիծը լիարժեք տա այս հարցերի պատասխանը, իհարկե շնորհակալ կլինենք: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Եզրափակիչ ելույթների կարիք տեսնո՞ւմ եք: Համեցեք:

 Վ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես պատասխանեմ պրն Թունյանի և պրն Բագրատյանի հնչեցրած հարցերին: Պրն Թունյան, ըստ ներկայացված նախագծի՝ օրենսդրական նախաձեռնությունն ուժի մեջ է մտնում 60 օր հետո, բացառությամբ երկրորդ կետի, որը վերաբերում է ստուգաչափված տարաներին, այսինքն՝ ստուգաչափված տարաների հաստատման կարգին, որը սահմանվում է Կառավարության կողմից: Այդ դրույթն ուժի մեջ կմտնի Կառավարության կողմից համապատասխան կարգը հաստատելուց հետո 60 օր հետո, 60-օրյա ժամկետում, այսինքն՝ 60 օր, երբ կարգը կհաստատվի:

Եվ երկրորդ հարցը. եթե թերլցում է տեղի ունենում և սպառողը հայտնաբերում է, այսինքն՝ ստուգաչափված տարան չի համապատասխանում, իր գործողությունները հետևյալն են` դիմում է ներկայացնում կամ զանգ է ներկայացնում շուկայի վերահսկողական մարմին, հետևյալ իրականությունը մենք ունենք: Նախ` էս նախագիծը մշակվել է, ինչպես նշվեց, նաև էկոնոմիկայի նախարարության, տեսչական մարմինների գրասենյակի և անմիջապես վերահսկողություն իրականացնող մարմնի, շուկայի վերահսկողական տեսչական մարմնի կողմից: Հայցադիմումով կամ դիմումով կամ հեռախոսազանգով միանգամից տեղեկացվում է շուկայի վերահսկողական մարմինը, բացվում է ստուգում և համապատասխան գործողություններն են իրականացվում: Ըստ կարգի՝ մենք սահմանում ենք, Կառավարության կողմից կսահմանվի, թե ինչպիսի տարաներ են լինելու, վերջիններիս տեղադրման կարգը, նաև կիրառման կարգը, և էդ տարաները պարտադիր պետք է ստուգաչափված լինեն: Այսինքն՝ կեղծ տարաներ կամ որոշակի սխալ տարա լինելու դեպքում նույնպես վարչական պատասխանատվության կենթարկվեն:

Կարծում եմ՝ այս հարցով նաև, պրն Բագրատյան, ձեր բարձրացրած հարցի պատասխանն էր որոշակի ձևով, բայց ես ձեր առաջին հարցից ասեմ` լաբորատորիայի հետ կապված, որակի խնդրի հետ կապված: Տեղեկացնեմ, որ ԵԱՏՄ-ում գործում է վառելիքին վերաբերող տեխնիկական կանոնակարգ, որը պարտադիր է ԵԱՏՄ անդամ երկրներին, և մասնավորապես, ՀՀ չի կարող ներմուծվել որևէ տեսակի վառելիք, որը չի համապատասխանում տեխկանոնակարգին սահմանված պահանջներին, և վառելիքի հետ կապված ցանկացած վառելիք երրորդ երկրներից ներմուծվելու ժամանակ ստուգվում է սահմանին։

Իսկ երկրորդ հարցի հետ կապված՝ կարգը Կառավարության կողմից կսահմանվի, և սպառողների իրավունքները պաշտպանված կլինեն և կունենան ընթացակարգ: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցի քննարկումն ավարտվեց, հարգելի գործընկերներ:

Քննարկում ենք «Նոր կորոնավիրուսի տարածումը կանխելու, այդ վիրուսի դեմ պայքարի համաճարակի հետևանքների մեղմման կամ վերացման ուղղությամբ ՀՀ Կառավարության և պարետատան իրականացրած միջոցառումների արդյունավետությունը, ինչպես նաև արտակարգ դրության ժամանակահատվածում մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների սահմանափակումների արդյունավետության ու իրավաչափության ուսումնասիրող քննիչ հանձնաժողովի լիազորությունների ժամկետը երկարացնելու վերաբերյալ» ԱԺ որոշման նախագիծը:

Որոշման նախագիծը ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է քննիչ հանձնաժողովի նախագահ Արկադի Խաչատրյանին: Համեցեք, պրն Խաչատրյան:

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, հիմք ընդունելով «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 20-րդ հոդվածի 7-րդ մասը, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում ԱԺ որոշման նախագիծ Covid-ի դեմ պայքարի արդյունավետությունն ուսումնասիրող քննիչ հանձնաժողովի լիազորությունների ժամկետը 6 ամսով երկարաձգելու վերաբերյալ:

Ուզում եմ հիշեցնել, որ դեռևս անցած տարի ամռանն ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» և «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցությունների նախաձեռնությամբ, իրավունքի ուժով ստեղծվեց համապատասխան քննիչ հանձնաժողովը: Հայաստանի դեմ սանձազերծված պատերազմի հետևանքով, ինչպես նաև պետական համակարգի գերծանրաբեռնվածության պայմաններում հնարավոր չի եղել ակնհայտորեն ապահովել հանձնաժողովի բնականոն գործունեությունը, և մենք պարտադրված կարողացել ենք իրականացնել մեր լիազորությունները միայն վերջին 2 ամիսների ընթացքում:

Ուզում եմ տեղեկացնել, որ անցած 2 ամիսների ընթացքում բավականին ծավալուն աշխատանք է իրականացվել հանձնաժողովի գործունեության բոլոր ուղղություններով լայնածավալ հարցերի ուսումնասիրություններ իրականացնելու, փորձագետների հետ քննարկումներ ունենալու ուղղությամբ և նախապատրաստվել է թիրախային բազմաթիվ հարցեր: Տեղեկացնեմ, որ հանձնաժողովի կողմից, ընդհանուր առմամբ, կատարվել է 10 հարցում` 333 հարցերով: Այդ հարցերից երկուսը, ընդհանուր առմամբ, ուղղվել են Կառավարությանը՝ դրանք հասցեագրելով 10-ը նախարարությունների, Կառավարությանը ենթակա 5 մարմինների և վարչապետին ենթակա 2 մարմինների: Միաժամանակ հարցումներ են ուղղվել անկախ մի շարք մարմինների, մասնավորապես, Կենտրոնական բանկ, Գլխավոր դատախազություն, Հաշվեքննիչ պալատ, Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակ, ինչպես նաև Համահայկական հիմնադրամ: Հանձնաժողովի կողմից ուղարկված բոլոր հարցումներն իրենց հարցերով, ինչպես նաև ստացված ընթացիկ պատասխանները, բոլորը հրապարակված են քննիչ հանձնաժողովի պաշտոնական էլեկտրոնային կայքէջում:

Ուզում եմ տեղեկացնել նաև, որ Կառավարության կողմից առաջարկվել է ողջամիտ ժամկետ համապարփակ ամբողջական պատասխաններ ներկայացնելու համար մինչև սույն թվականի մարտի 30-ը: Ուստի, մենք ակնկալում ենք մինչև այս ամսվա վերջ ստանալ ամբողջական տեղեկատվությունը, որից հետո քննիչ հանձնաժողովը կսկսի նաև լայնածավալ աշխատանք այդ տեղեկատվությունն ուսումնասիրելու և վերլուծելու ուղղությամբ, որից հետո արդեն կկարողանա անդրադառնալ եզրահանգումներին, ինչպես նաև փորձագետների կարծիքներին, ինչպես նաև հնարավորություն կունենանք՝ նաև հրավիրել համապատասխան պաշտոնատար անձանց: Հիմնական տեղեկատվությունն այս պահի դրությամբ այսքանն էր, հարգելի գործընկերներ և ակնհայտ է, որ որպեսզի մենք կարողանանք տրամաբանական ավարտին հասցնել հանձնաժողովի աշխատանքները, մեզ անհրաժեշտ է լիազորությունների ժամկետի երկարաձգում: Հետևաբար` հանձնաժողովն այս առաջարկությամբ հանդես է գալիս և ներկայացնում է սույն որոշման նախագիծը, և ենթադրաբար` այն ընդունվելու պարագայում լիազորությունների ժամկետը կերկարաձգվի այս որոշման ընդունման պահից 6 ամիս ժամկետով:

Առաջարկում եմ կողմ քվեարկել, հարգելի գործընկերներ, եթե կլինեն հարցեր, պատրաստ եմ դրանց պատասխանել: Շնորհակալություն:

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում:

Պրն Խաչատրյան, ներեցեք, ես չհերթագրվեցի, բայց հարց տամ, հա՞:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Իհարկե, պրն Միրզոյան:

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, ամենևին խորամուխ չլինելով որոշման նախագծի հիմքում ընկած պատճառների մեջ և հանձնաժողովի աշխատանքների մեջ, և պատրաստակամություն հայտնելով՝ կողմ քվեարկել, բնականաբար, ձեր ներկայացրած նախագծին, այնուամենայնիվ, հընթացս հիմա իմ մոտ մի հարց ծագեց: Հիմա, եթե մենք 6 ամսով երկարացնում ենք, բայց քաղաքական պայմանավորվածությունների համաձայն՝ գնում ենք արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների, հնչեցված ժամկետն էդ 6 ամսից առաջ է լինում։ Դուք նայե՞լ եք կարգավորումները, ի՞նչ է լինելու հանձնաժողովի ճակատագիրը: Համեցեք:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Միրզոյան, կարևոր հարցադրման համար: Ես կարծում եմ, որ այն աշխատանքը, որը կատարվել է մինչ այս պահը, պրն Միրզոյան և նաև այն հանգամանքը, որ մենք ակնկալում ենք Կառավարության պատասխանները մինչև այս ամսվա վերջ, ես կարծում եմ, որ այս ուղղությամբ կձևավորվի բավականին լայնածավալ վերլուծական և կարևոր տեղեկատվություն՝ դրանք վերլուծելու և եզրահանգումներ անելու համար: Նույնիսկ այն պարագայում, եթե արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների գնալու պայմաններում քննիչ հանձնաժողովը հնարավորություն չունենա, չհասցնի ամբողջապես ավարտել աշխատանքը, ես կարծում եմ, որ կատարված աշխատանքն ամենևին կորած չի լինելու և ես լիահույս եմ, որ մյուս ԱԺ-ի համար ևս կորոնավիրուսի հետ կապված հարցերի քննությունը կլինի օրակարգային և կարևոր ուղղություններից մեկը, և, անպայմանորեն, այն կարող է լիարժեքորեն օգտագործվել նաև հաջորդ ԱԺ-ի համապատասխան քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքներում՝ այդպիսին ստեղծվելու պարագայում:

Այդուհանդերձ, ես կարծում եմ, որ հանձնաժողովն իր պարտականությունները կկատարի այնքանով, որքանով կհասցնի, և այդ տեղեկատվությունը միանշանակ կարխիվավորվի և կփոխանցվի նաև հաջորդ ԱԺ-ին, եթե մենք չհասցնենք ամբողջությամբ աշխատանքն ավարտել։ Բայց ես կարծում եմ, որ կաշխատենք, որպեսզի հնարավորինս որոշակի գոնե արդյունքներ ունենանք մինչև հնարավոր ժամկետի ավարտը։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պրն Խաչատրյան, եթե թույլ կտաք, այսպիսի մի առաջարկ՝ հասկանալով, որ ամեն ինչ կանեք, որ հասցնեք, բայց եթե հանկարծ չհասցնեք, ես առաջարկում եմ` ինչ որ կհասցնեք անել, ինչ որ կհասցնեք հանձնաժողովում վերլուծել, որևէ կերպ ամփոփվի, հրապարակվի հենց եզրակացության տեսքով և, եթե հաջորդ գումարման ԱԺ-ը հարկ կհամարի, նորից աշխատանքներ կսկսի էդ ուղղությամբ, բայց եղածը գոնե ամփոփվի և հրապարակվի, եթե հարկ կհամարեք հանձնաժողովում։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Միրզոյան։ Իհարկե, էդ առաջարկը ևս կդիտարկվի։ Առհասարակ, ստացվող պատասխաններին և զուգընթաց, առհասարակ, մենք միշտ անդրադառնում ենք հընթացս այն վերլուծական նյութերին և պատասխաններին, որոնք ունենում ենք։ Ես կարծում եմ, որ եթե ժամանակը բավարարի, անպայմանորեն, իհարկե, մենք կներկայացնենք հանրությանն արդեն իսկ ունեցած արդյունքները, իսկ եթե ոչ, ինչպես արդեն նշեցի, միանշանակ վստահ եմ, որ այդ աշխատանքն անարդյունք չի լինելու և կորած չի համարվելու։ Այն ամբողջությամբ և՛ լինելու է հրապարակային, և՛, կարծում եմ՝ դրա հետագա օգտակարությունը ևս կասկածներ չի հարուցի։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, ավարտվեցին հարցերը։ Այժմ մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Չկան հերթագրված պատգամավորներ։ Եզրափակիչ ելույթի անհրաժեշտություն ևս չկա, հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Այժմ քննարկում ենք ԱԺ պատգամավորներ Արտակ Մանուկյանի և Հայկ Գևորգյանի կողմից ներկայացված՝ «Հրապարակային սակարկությունների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` Արտակ Մանուկյան։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Հարգելի հայրենակիցներ, հարգելի գործընկերներ, մեծարգո ԱԺ նախագահ, փորձեմ հակիրճ ներկայացնել՝ ինչի մասին է այս օրենքը, որը հույս ունեմ, որ երկրորդ ընթերցմամբ հավանության կարժանանա ձեր կողմից։

Սա այն օրենսդրական նախաձեռնությունն է, որի գաղափարախոսությունը եկել է բիզնես հատվածից, փորձեմ մանրամասնեցնել։ Երբ որ հիմա, օրինակ` գրավադրված ինչ-որ գույք կա, առցանց հարթակների կիրառությունը, այսինքն՝ էլեկտրոնային հարթակների միջոցով այս աճուրդների իրականացումը «Հրապարակային սակարկությունների մասին» օրենքը հստակ ասում է` բաց է։ Երբ խորամուխ եղանք, փորձեցինք մեր Կառավարության գործընկերների հետ հասկանալ՝ ինչո՞ւ. ակնհայտ է, որ ողջ էս հրապարակային սակարկությունների օրենքի մասով կան նաև խնդիրներ։ Պարզ բան ասեմ, որը ես չեմ կանոնակարգել՝ հույս ունենալով, որ մեր Կառավարության գործընկերները և ապագայում սրան կանդրադառնան, օրինակ` փոխկապակցվածների, մրցույթների իրականացումը դեռևս նախորդ ձևակերպումներ են, բավականաչափ երկար, ծավալուն և այլն, մինչդեռ հստակ կարելի է հղում տալ և դրանով փակել, ավելի թեթևացնել այս կարդալու և օրենքն ուսումնասիրելու բեռը։

Հիմա ի՞նչ ենք մենք առաջարկում. մենք առաջարկում ենք, որպեսզի էլեկտրոնային հարթակները կիրառություն գտնեն, ի դեպ, կարծում եմ, նաև Covid-ով պայմանավորված` մենք հնարավորինս այս նման կարգի գործիքակազմերը պետք է ընդլայնենք։ Էս առումով՝ աճուրդի կազմակերպիչների գործունեությունն ենք, ըստ էության, փորձում կանոնակարգել, և ես պետք է ասեմ, որ ինքը, մեր կարծիքով՝ էս պահի դրությամբ կանոնակարգված գործընթաց է, այսինքն՝ բայց պետք է թեստավորել, որպեսզի հասկանանք, եթե հընթացս մենք նկատենք որոշակի խնդիրներ, կարծում եմ՝ նաև շատ արագ կամ մեր Կառավարութան գործընկերները կամ մեր պատգամավորները կփորձեն էդ խնդիրը կանոնակարգել։

Պետք է նշեմ, որ բավականաչափ արդյունավետ համագործակցություն ենք ունեցել Կառավարության մեր գործընկերների հետ, Կենտրոնական բանկի հետ, որպեսզի որևէ կարգի մտահոգություն չլինի։ Ասեմ միայն, որ լրամշակված տարբերակում 31 տեխնիկական, նաև 1 բովանդակային, ըստ էության, առաջարկներ են եղել, որոնք մեծամասամբ ընդունվել են, քննարկվել են, հանձնաժողովում կետ առ կետ էս 31-ը, ըստ էության, քվեարկվել են, ներկայացրել եմ և կարծում եմ՝ սա հնարավորություն է, որ մեր բիզնես հատվածն էլ ավելի արագ և արդյունավետ կերպով իրականացնի այս աճուրդային գործընթացները։ Նորից բացատրեմ, որ էս մասով ամենաշահագրգիռը, որ այս գործընթացը լինի հրապարակային, մասնակցային, հենց բիզնես հատվածն է, որովհետև նրանց վարձատրությունը նաև ձևավորում է այդ հաղթող ճանաչված սուբյեկտի առաջարկած գնի որոշակի տոկոսը։ Կարծում եմ՝ մենք սրանով նոր պատուհան ենք բացում բիզնես հնարավորությունների համար և, եթե մի քիչ էլ փորձենք ապագայի մասին խոսել, կարծում եմ՝ երբ այս բնագավառում բիզնեսը կայանա, մենք շատ հանգիստ կարող ենք, օրինակ` աճուրդի կենտրոնը, որը պետության ենթակայության ներքո է, ընդհանրապես, outsource անել և մրցութային արդյունքներով որ հարթակը որ հաղթի, էդ հնարավորությունն ունենա՝ լոբբին ներկայացնել պետության կողմից ևս՝ որպես կարիք կամ էս պահի դրությամբ գույքի վաճառքի առարկա հանդիսացող օբյեկտ։ Էսքանը, եթե շատ հակիրճ, նորից շնորհակալ եմ մեր գործընկերներին, հուսով եմ՝ դրական քվեի կարժանանա։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի պրն Մանուկյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, գրավոր առաջարկներ չեն եղել` հարցեր չեն կարող լինել։

Հարակից զեկուցմամբ հանդես կգա տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Ծովինար Վարդանյանը։ Համեցեք:

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, իմ գործընկերներ Արտակ Մանուկյանը և Հայկ Գևորգյանը շատ կարևոր նախաձեռնությամբ են հանդես եկել, այն է` էլեկտրոնային աճուրդների կազմակերպման համար օրենսդրական դաշտի ստեղծում, և ես կարծում եմ՝ այս նախաձեռնությունը հիրավի նոր պատուհան է ստեղծում ձեռնարկատերերի համար, և այսուհետ, մանավանդ, էս դարաշրջանում, երբ տեխնոլոգիապես այսքան զարգացած դարաշրջանում էլեկտրոնային աճուրդները շատ կարևոր են և կարող են ծառայել իրենց նպատակին թե՛ ֆինանսական շուկայում, ենթադրենք՝ գրավադրված գույքի աճուրդների կազմակերպման համար և թե՛ այլ, ուղղակի, զուտ շուկա ստեղծելու համար։ Թերևս, այսքանը, առաջարկում եմ կողմ քվեարկել, շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Վարդանյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցմամբ հանդես կգա նաև տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության պետական գույքի կառավարման կոմիտեի նախագահի տեղակալ Վարդան Կոստանյանը։

 Վ.ԿՈՍՏԱՆՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի նախագահ, հարգելի գործընկերներ, Կառավարության կողմից կոնկրետ կարգավորումների վերաբերյալ երեք խումբ առաջարկություն է ներկայացվել, որոնք մեծ մասամբ ընդունվել են, ոչ թե մեծ մասամբ, այլ ամբողջապես ընդունվել են օրենքի հեղինակների կողմից։

Միաժամանակ կոռուպցիոն ռիսկերը վերացնելու նպատակով Կառավարության կողմից առաջարկվել է օրենքի 21-րդ հոդվածում կատարել փոփոխություն, մասնավորապես, մրցույթի մասնակցության հայտերի ընդունման վերջնաժամկետ սահմանել մրցույթի հայտերի բացումից առնվազն 30 րոպե առաջ` ներկայումս գործող 3 օրվա փոխարեն։ Կոնկրետ տվյալ առաջարկությունը միտված է ոչ միայն, ինչպես նշեցի, կոռուպցիոն ռիսկերը վերացնելուն, այլև աճուրդի և մրցույթի անցկացման պայմանները հավասարազոր դարձնելուն։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Կոստանյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ 1 պատգամավոր է հերթագրվել. Ծովինար Վարդանյան։

Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Անկեղծ ասած, ճիշտ է, ես էս նախագծի հարակից զեկուցող եմ, բայց ես չէի ուզենա, որ հպանցիկ անցնենք և չնկատենք, թե ինչ կարևոր աշխատանք է արել մեր գործընկերը, որովհետև դուք պատկերացնո՞ւմ եք` ՀՀ-ում 21-րդ դարում մենք չունենք էլեկտրոնային հարթակ, որտեղ կազմակերպվեն աճուրդներ։ Այնինչ, մենք ինքներս, մեր քաղաքացիները հաճախ օգտվել ենք էդ ծառայությունից, գնել ենք ավտոմեքենաներ, այլ ապրանքներ, օգտվել ենք նման ծառայություններից, սակայն մինչև հիմա մեր օրենսդրական դաշտը տվյալ գործունեության համար բացակայել է։

Ես ուզում էի ևս մեկ անգամ ուղղակի շեշտադրել, որ շատ կարևոր նախաձեռնություն է և կարևոր հնարավորություն է, որ այսուհետ մեր ձեռնարկատերերը, մեր տնտեսավարողները կարող են իրենց գործունեությունը, ենթադրենք՝ աճուրդների կազմակերպման համար այսուհետ կա օրենսդրական դաշտ, կարող են կազմակերպել դա՝ բոլոր պատշաճ իրավական նորմերը և մնացածը պահելով։ Այսքանը, շնորհակալ եմ։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Այժմ՝ եզրափակիչ ելույթներ. պրն Կոստանյան, ավելացնելու բան չունե՞ք, տիկին Վարդանյան, դուք` ևս, պրն Մանուկյան, դուք ունե՞ք ասելիք: Համեցեք։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես, ուղղակի, առիթն օգտագործեմ, նաև շնորհակալությունս հայտնեմ բիզնես հատվածին, որն էս խնդրի մասին նաև բարձրաձայնել է, և մենք որպես օրենսդիր, պարտավոր ենք, երբ որ ռացիոնալ հատիկ կա, հետամուտ լինել, որպեսզի օրենսդրական նախաձեռնություններն առնվազն քննարկվեն, և հույս ունեմ, որ ոչ միայն կքննարկվեն, այլ նաև հավանության կարժանանան և սրանով իրապես, կարծում եմ, որ մենք նաև վարքագծային փոփոխություն ենք անում, որն էլի եմ ասում, նորից եմ շեշտադրում` Covid-ի պայմաններում չափազանց կարևոր է։ Մնում է նաև, որ մենք էս հարթակն էլ օգտագործենք և նաև ծանուցենք նման հնարավորության մասին և հույս ունեմ, որ երբ նախագահը ստորագրի և դրանից արդեն 10 օր հետո անց ուժի մեջ մտնի, մենք ականատես կլինենք, նաև այն բիզնես հանրույթը, որը որ էս խնդրի մասով բարձրաձայնել է, նաև էապես կնվազեցնի գործարքային ծախսերը, որովհետև էս պահի դրությամբ էն երկիրն է մրցունակ, ով կարողանում է բիզնեսի համար, այդ թղթերի հետ կապված, գրանցվելու և այլն, նաև էականորեն ժամանակային ծախսերը նվազեցնել։ Եվ սա նախագիծ է, որը, իմ կարծիքով՝ նվազեցնում է ժամանակային ծախսերը։ Ասել, որ ինքը կատարյալ է, կարծում եմ` չէ, որովհետև դինամիկ զարգացող միջավայր ունենք, բայց առնվազն ինքը կանոնակարգում է էն հարաբերությունները, որոնք նախկինում կանոնակարգված չէին։ Հընթացս, եթե կարիք լինի, նորից եմ շեշտադրում, մենք կկարողանանք էլ ավելի մեծ գաղափարախոսություն դնել, օրինակ` վարձատրության մասով ավելի կանոնակարգումներ անել և այլն։ Էս մասով մենք էս պահի դրությամբ բավականաչափ ճկուն և ազատական մեխանիզմներ ենք դրել, որպեսզի ինքն իր ուրույն դերն ունենա բիզնեսի զարգացման գործընթացներում։ Շնորհակալություն ուշադրության համար։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մանուկյան։ Հարգելի գործընկերներ, հարցի քննարկումն ավարտվեց այս եզրափակիչ ելույթով, և այժմ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հանրագրերի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` արդարադատության նախարարի տեղակալ Վահե Դանիելյան։

 Վ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում «Հանրագրերի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը։ Նախագծի մշակումը պայմանավորված է էլեկտրոնային հարթակի ստեղծման աշխատանքների ընթացքում առաջացած իրավական և գործնական խնդիրներով։

Մասնավորապես, նախագծով սահմանվում է հստակեցնել «կոլեկտիվ հանրագիր», «կրկնակի հանրագիր», «հանրագրերի միասնական էլեկտրոնային հարթակ» հասկացությունները, ինչպես նաև հնարավորություն է ստեղծվում, որ նոր կարգավորմամբ հանրագիրը ներկայացնող անձը հնարավորություն ունենա՝ հանրագրի չհրապարակման մասին նշում իրականացնել։ Նաև սահմանվում է հանրագրի վերադարձման կարգը, ինչպես նաև մերժելու հիմքերի շրջանակը։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Դանիելյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, հարցեր չեն լինի։

Այժմ հարակից զեկուցող` պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Վահագն Հովակիմյան։

 Վ.ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի նախագահ, հարգելի գործընկերներ, նախագիծը երկրորդ ընթերցումից առաջ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում քննարկվել է, տրվել է դրական եզրակացություն և, ինչպես առաջին ընթերցման ժամանակ էինք ներկայացրել, ըստ էության, տեխնիկական բնույթի փոփոխություններ են, որոնք միտված են հանրագրերի ինստիտուտն ավելի արդյունավետ գործարկելուն։ Ներկայումս այդ ինստիտուտը գրեթե չի գործում, հանրային, հանրության շրջանում շատ արձագանք չունի, հույս ունենանք, որ այս փոփոխություններից հետո հանրագրերի այդ ինստիտուտը մեր քաղաքացիների կողմից ավելի ակտիվ կօգտագործվի։ Հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն, կոչ եմ անում կողմ քվեարկել, որպեսզի այս դրական փոփոխությունները տեղի ունենան։ Այսքանը։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, հարգելի պրն Հովակիմյան։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթներ. պրն Հովակիմյան, ավելացնելու բան չունե՞ք, պրն Դանիելյան, դուք՝ ևս, ըստ այդմ՝ հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Այժմ քննարկում ենք ԱԺ պատգամավորներ Արտակ Մանուկյանի և Բաբկեն Թունյանի կողմից ներկայացված՝ «Բանկային ավանդների ներգրավման մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» և կից ներկայացված նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` Արտակ Մանուկյան։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի հայրենակիցներ, մեծարգո ԱԺ նախագահ, հարգելի գործընկերներ, ուղղակի փորձեմ ներկայացնել, թե ինչի մասին է այս օրենքի նախագիծը, որովհետև մենք բավականաչափ ծավալուն քննարկում ենք ունեցել պրն Բագրատյանի որոշ հարցադրումներով էլ էս օրենսդրական նախաձեռնության մասով։

Հիշեցնեմ` մենք ընդունեցինք նախագիծ, երբ 300 հազար… Սպառողների պաշտպանության ինստիտուտը որոշակիորեն մենք թուլացրեցինք, և սրանով փորձ է կատարվում, նաև այդ ընդհանուր տրամադրության ներքո, մենք փորձ ենք կատարել՝ նաև կանոնակարգել սպառողի իրավունքների խախտումների դեպքերում տուգանքների չափերը։ Եվ դրա համար, քանի որ այս պահին նաև հոդվածի փոփոխություն է, նախկինում բանկի պատասխանատվությունն էր, հիշեցնեմ, որ երբ Կենտրոնական բանկը նկատում է խախտումներ ընթացիկ մոնիթորինգի դեպքում, նա կարող է կիրառել զգուշացում, նախազգուշացում, այսինքն՝ վերբալ ինտերվենցիաներ, նաև կարող է կիրառել տուգանքներ։

Ներկա պահին գործող օրենսդրությամբ այդ տուգանքները հստակ կանոնակարգված են հետևյալ սահմանաչափերով` 100 հազար, 200 հազար և 500 հազար, երբ որ 1 տարվա ընթացքում առաջին անգամ ա, երկրորդ անգամ է և, եթե երրորդ անգամ է կրկնվում, 500 հազար։ Համեմատության համար ասեմ, որ եթե հենց առաջին անգամ է լինում, սպառողը կարող է դիմել, ըստ էության, ֆինանսական հաշտարարին և այդ խախտումը բավարարվելու դեպքում` 300 հազար։ Այսինքն՝ սա ցույց է տալիս ակնհայտորեն, որ դիսպրոպորցիա կա այս երկու ինստիտուտների միջև, և մենք փորձել ենք այս տուգանքների չափերը, որոնք որ ֆիքսվել են խախտումները բացառելու համար և հասկանալով, որ որոշակիորեն գայթակղություններ են առաջանում, որպեսզի սպառողների իրավունքների մասով պաշտպանությունը ֆինանսական կազմակերպությունների կողմից պատշաճ ձևով չիրականացվի, մենք փորձել ենք որոշակիորեն բարձրացնել այս տուգանքների չափերը և, մասնավորապես, կիրառել ենք նվազագույնն առաջին դեպքում՝ մինչև 500 հազար, բայց ոչ պակաս, քան 300 հազարը, եթե տարվա ընթացքում երկրորդ անգամ է կրկնվում, ապա մինչև 1 մլն, բայց ոչ պակաս, քան մինչև 500 հազար և, եթե տարվա ընթացքում երրորդ անգամ է կրկնվում, ապա մինչև 2 մլն, բայց ոչ պակաս, քան 1 միլիոնը։ Էս առումով՝ սա ևս հավելյալ խթան է, որպեսզի սպառողների իրավունքները լինեն պաշտպանված և այո, ֆինանսական կազմակերպությունները ջանքեր, ներդրումներ իրականացնեն, որպեսզի սպառողներն այս մասով որևէ խնդիր չունենան։ Սա է եղել նախագծի տրամաբանությունը։ Նորից հիշեցնում եմ, որ սա ընդհանուր տրամաբանական փաթեթի մի մաս է և, ըստ այդմ, հորդորում եմ կողմ քվեարկել պատեհ պահին։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մանուկյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, հարցեր չեն կարող լինել։

Հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Եղիշե Սողոմոնյանին։

 Ե.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Մեծարգո նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, քանի որ հարցի երկրորդ քննարկումն է և պրն Մանուկյանի կողմից մանրամասն նորից ներկայացվեց նախագիծը, պետք է, ուղղակի, ավելացնեմ, որ հարցը քննարկվել է ֆինանսավարկային և բյուջետային հանձնաժողովում և ստացել դրական եզրակացություն։ Ես կոչ եմ անում պատեհ պահին կողմ քվեարկել նախագծին։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շատ լավ։ Հարգելի պատգամավորներ, այժմ՝ ընդմիջում։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ

ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք աշխատել։ Տեղեկացնեմ, որ այսօր` մարտի 23-ին «ԱԺ բաց դռներ» ծրագրի շրջանակներում ԱԺ են այցելել Երևանի Վաղարշ Վաղարշյանի անվան թիվ 80 դպրոցի աշակերտները և ուսուցիչները։ Ողջունենք նրանց։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Հարգելի գործընկերներ, այժմ քննարկում ենք «Լուսավոր Հայաստան» և «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցությունների կողմից ներկայացված` «Ռազմական դրությունը վերացնելու մասին» որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` ԱԺ պատգամավոր Էդմոն Մարուքյան։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, դուք գիտեք, որ այս էլ երրորդ անգամն է, որ խորհրդարանի երկու ընդդիմադիր խմբակցությունները ներկայացնում են ՀՀ-ում ռազմական դրությունը հանելու վերաբերյալ նախաձեռնություն։ Դուք հիշում եք, որ առաջին անգամ փորձել ենք նոյեմբերի 10-ին, սակայն գլխավոր շտաբի պետի առաջարկով 7 օր մենք չնախաձեռնեցինք, հնարավորություն տվեցինք, որ պրոցեսներն ընթանան զինված ուժերում այնպես, ինչպես պլանավորված էր, որից հետո, մեր խոսքը պահելուց հետո մենք նախաձեռնեցինք ռազմական դրությունը հանելու գործընթաց, տապալվեց այդ անգամ։ Մի անգամ էլ նախաձեռնեցինք, այդ մի անգամն էլ տապալվեց, բայց հիմա այլ իրողություններ են Հայաստանում։ Ես պետք է ասեմ, որ ռազմական դրության իրականությունը սահմանափակում է ընդդիմության իրավունքները։ Սահմանափակվում է երկրում ժողովրդավարությունը, որովհետև ՏԻՄ-եր կան, որ այնտեղ ընտրություններ չկան, ինձ ասացին, որ մի համայնքում անգամ ավագանի չկա, և լուրջ խնդիրներ են առաջացել։ Մի համայնքում արդեն երկար ժամանակ, մեկ տարուց ավելի համայնքի ղեկավարը, ուղղակի, նշանակված մարդ է և համայնքի կողմից ընտրված չէ, այսինքն՝ տեղական ինքնակառավարում չի իրականացվում որպես տեղի բնակչության սեփական պատասխանատվությամբ ձևավորված կառավարում։ Այս իմաստով՝ անդադար փաստարկներ էին բերվում, որոնք բոլորը քաղաքական էին, որ ընդդիմությունն ուզում է ռազմական դրությունը հանել, որ նախաձեռնի անվստահության գործընթաց, որ չգիտեմ ինչ անի, բայց հիմա այլ իրավիճակ է։ Ես ուզում եմ հիշեցնել, որ մեկ շաբաթ առաջ պաշտպանության հանձնաժողովում հարցը զեկուցելու ժամանակ մեզ թե՛ հանձնաժողովի նախագահը, թե՛ պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչն ասում էին՝ մի քանի օր էլ համբերեք, և, ահա, կլինի հանգուցալուծում, քաղաքական ուժերի բանակցություններն ընթացքի մեջ են։ Դրանից հետո, քանի որ այդ բանակցողներից մեկն էլ ես եմ, ասեմ, որ մենք ունեցանք հանգուցալուծում։ Այսինքն՝ մենք ունենք հստակ հայտարարված օր՝ ընտրությունների կազմակերպման։ Մարդիկ ասում են՝ բայց ո՞նց կարող եք դուք ընտրությունների կազմակերպման օրը հայտարարել, բայց մենք համաձայնություն ունենք վարչապետի հրաժարականի վերաբերյալ և վարչապետի հրաժարականի օրով պայմանավորված՝ հաշվարկ է կատարվել, և կա արդեն հայտարարված ընտրության օր։ Այսինքն` վարչապետի հրաժարականն է, որ գործընթացի սկիզբ է դնում, և վարչապետի հրաժարականից հետո է, որ եթե 2 շաբաթվա ընթացքում խորհրդարանը չի ընտրում նոր վարչապետ, խորհրդարանն ինքնալուծարվում է իրավունքի ուժով, և սահմանված ժամկետներում գնում ենք արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների։ Սակայն մենք չենք կարող հիմա քաղաքական պրոցեսները մտցնել քաղաքական հուն, եթե մենք դեռ շարունակում ենք ապրել ռազմական դրության պայմաններում։ Ռազմական դրության պայմաններում անգամ մարզային հանդիպումներ անելն իրենից բարդություններ է ներկայացնում, դրան գումարած, գիտեք, նաև կորոնավիրուսի հետ կապված բոլոր սահմանափակումները։ Ռազմական դրության իմաստով՝ կարող եմ ասել, որ սա մնացել է զուտ որպես քաղաքական երևույթ։ Հիմա ես հույս ունեմ, քանի որ կա պայմանավորվածություն, երկրում լարվածությունը գնալով թուլանում և թուլացել է այդ պայմանավորվածության լույսի ներքո, որովհետև բոլորը հասկանում են, որ գնում ենք քաղաքական լուծումների, հետևաբար՝ այդ լուծումը խորհրդարանական ընտրություններն են, մենք հիմա առաջարկում ենք ռազմական դրությունը խորհրդարանով հանել։

Ես հասկանում եմ, թե հանձնաժողովում ինչու է տրվել բացասական եզրակացություն, կարող եմ հասկանալ այն իմաստով, որ դեռևս չկար այդ վերջնական օրը հայտարարելու մասին կոնսենսուս։ Հիմա կա կոնսենսուս, կա համաձայնություն, և մենք առաջարկում ենք ռազմական դրությունը ՀՀ-ում հանել և լծվել մեր երկրի խնդիրների լուծմանը, որի հանգուցալուծումը լինելու են արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները։ Շնորհակալ եմ, եթե հարցեր կլինեն, սիրով կպատասխանեմ։ Ես տեսնում եմ, որ բազմաթիվ բացականեր կան, երևի, արդեն քարոզարշավի են մասնակցում, բայց հույս ունեի, որ քննարկում կունենանք։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մարուքյան, ես էլ հույս ունեմ, որ պատգամավորները դեռևս իրենց աշխատասենյակներում աշխատում են և ոչ ոք քարոզարշավի դեռ չի գնացել։ Այժմ պատգամավորները կարող են ձեզ հարցեր տալ։ Հարցերի համար հերթագրում։ Գոռ Գևորգյան։  

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, այսինքն` դուք այստեղ վերահաստատում և ամրագրում եք հետևյալը. ռազմական դրությունն այսքան ժամանակ հետպատերազմական շրջանում պահպանվել է միայն այն բանի հետևանքով, որ չի եղել ներքաղաքական ճգնաժամի հանգուցալուծման որևէ իրական նշույլ, եթե հիմա, պայմանական ասած, արտահերթ ընտրությունները համարում ենք որպես հանգուցալուծման վերջնական երևույթ։ Սա՝ առաջին հարցը։

Եվ ձեր մտքին հաջորդող երկրորդ հարցս. դուք ասում եք, որ գնալով լարվածությունը մեղմանում է, բայց չե՞ք կարծում, որ ձեր այս ձևակերպումը միգուցե նաև ժամանակավրեպ է, քանի որ իրողությունները խոսում են այն բանի մասին, ամենևին տեղ չտալով գուշակություններին և որևէ հոռետեսության, որ ներքաղաքական լարվածությունը դժվար թե մեղմանա և/կամ ունենա այլ, դրական իմաստով ընթացք ընդհուպ մինչև ընտրությունների օրը։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար, պրն Գևորգյան, ես չեմ ասում, որ, ընդհանրապես, լարվածություն չկա, խոսքը գնում է ներքաղաքական լարվածության մասին, ոչ թե տարածաշրջանում։ Ես ասում եմ, որ լարվածությունը գնալով թուլանում է, որովհետև ունենք քաղաքական հանգուցալուծում։ Հանգուցալուծումը շատ ուժերի համար վատն է, շատ ուժերի համար լավն է, շատ ուժերի համար միջանկյալ է։ Շատ ուժեր կան, որ ասում են՝ մեկ է, անեք ընտրություններ, մի տարուց էլի անելու եք ընտրություններ։ Կան տարբեր կարծիքներ, բայց այն հանգուցալուծում է, որը մենք ունենք։ Դրանից լավը չենք ունեցել նոյեմբերի 10-ից մինչև մարտի կեսերը։ Սա այն է, ինչին մենք հանգել ենք, իսկ լարվածությունը, բնականաբար, նախընտրական շրջանում միշտ լինում է և լինելու է, և, այո, մենք շարունակում ենք պնդել, որ եթե զինված խմբեր ունենք երկրում, պետք է զինաթափել, եթե խմբեր ունենք, որոնք այլ գործունեություն են ուզում իրականացնել, ինչը սահմանադրական հունից դուրս է, պետք է այդ ուղղությամբ էլ աշխատել, բայց դրա գործիքակազմն իմ և ձեզ մոտ չէ, իշխանության մոտ է։ Իշխանությունը պետք է իր պոզիտիվ պարտականություններն այս մասով կատարի։

Ինչ վերաբերում է ռազմական դրության պահպանմանը, ապա գոնե առաջին երկու շաբաթը, երեք շաբաթը, լավ ասենք՝ 1 շաբաթը, այդ 7 օրը, որ ուզել են, ինքս ընդառաջել եմ և ասել եմ՝ լավ, այդ 7 օրվա ընթացքում մենք չենք նախաձեռնելու ու չենք նախաձեռնել, խորհրդարանական ուժերը չեն նախաձեռնել։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, արձագանքի պրն Գևորգյանը, հետո կշարունակեք։ Արձագանք։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շարունակեք, պրն Մարուքյան։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Մենք չենք նախաձեռնել։ Դրանից հետո գլխավոր շտաբի խնդրած ժամանակն անցել է, և մենք նախաձեռնել ենք: Նաև պետք է ասեմ, որ ռազմական դրությունը Հայաստանի պատմության մեջ առաջին անգամ է հայտարարվել։ Ո՛չ առաջին պատերազմի ժամանակ այն հին՝ ԽՍՀՄ օրենսդրությամբ ենք մենք հայտարարել, ո՛չ ապրիլյանի ժամանակ ենք հայտարարել։ Այս իմաստով՝ սա էլ է մեծ հարցական, սա պե՞տք էր հայտարարել, թե՞ պետք չէր հայտարարել, բայց որ հայտարարվել է, հայտարարվել է։ Հիմա պատերազմը վերջացել է, կա ստորագրված եռակողմ փաստաթուղթ։ Փաստաթուղթը լավն է, թե վատն է՝ այստեղ առիթ ունեցել ենք՝ քննարկելու դրա վերաբերյալ, բայց փաստաթուղթը հիմա գործում է, խաղաղապահ ուժերը կանգնած են և ապահովում են խաղաղությունը։

Մենք ունենք մեզ անհանգստացնող թիվ մեկ հարցը՝ ռազմագերիների վերադարձի, անհետ կորածների խնդիրը, որով զբաղվում են, որը ռազմական դրության հետ ոչ մի կապ չունի։ Օրինակ՝ հիմա Մոսկվայում բանակցում ենք՝ ռազմագերուն բերենք, թե չբերենք, կամ ինչպես պայմանավորվենք, ոնց բերենք, կամ այնտեղ որոնողական աշխատանքները, Հայաստանի ներսում ռազմական դրությունը դրա հետ կապ չունի։ Կարող է սա էլ շահարկվել, որ ասվի՝ այ, սենց հարց կա, բան, միանշանակ հիմա ասում եմ, որ ոչ մի կապ չկա դրա մեջ։ Այս իմաստով՝ այն սպառել է իրեն, նաև սպառել է քաղաքական իմաստով։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը` Սերգեյ Ատոմյան։

 Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, չե՞ք կարծում, որ ռազմական դրությունը հանելը պետք է նախաձեռնի Կառավարությունը, քանի որ ռազմական դրության հայտարարմամբ մի շարք իրավահարաբերություններ են կարգավորվում, երբ Կառավարությունը ձեռնամուխ լինի ռազմական դրության վերացմանը, դրա հետ կապված որոշակի կարգավորումներ, Կառավարության որոշումներ, և մի շարք օրենքներում փոփոխություններ պետք է նախաձեռնի, որ ճգնաժամ չստեղծվի։

Ինչ վերաբերում է ձեր ասածին, որ ռազմական դրությամբ քաղաքական հարցեր են լուծվում կամ քաղաքական նպատակահարմարությունից ելնելով է ռազմական դրություն հայտարարված, ես կարծում եմ, որ մի օրինակ չենք կարող բերել, որ ռազմական դրության շահարկմամբ ինչ-որ քաղաքական հայտարարություն, թե՛ ցույցեր, թե՛ հանրահավաքներ, թե՛ որևէ հարաբերություն խոչընդոտվում է ռազմական դրության առկայության դեպքում։

Բոլորս էլ գիտենք, որ, վաղ թե ուշ, ընտրության դեպքում ռազմական դրությունը պիտի հանվի, որպեսզի կարողանանք գնալ ընտրության։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Դուք առաջարկում եք, որ ես մի օրինակ ներկայացնեմ, թե ինչին է խանգարել ռազմական դրությունը։ ՀՀ Սահմանադրության համաձայն՝ խորհրդարանի ընդդիմությունը, այսինքն` 33%-ն իրավունք ունի՝ անվստահության գործընթաց սկսել, ինչը չի կարելի նախաձեռնել ռազմական դրության պայմաններում։ Խորհրդարանական ընդդիմության իրավունքը պատերազմի ժամանակ, բնականաբար, նման նախաձեռնություն չէր կարող լինել, բայց պատերազմից հետ բոլորը պահանջել են հրաժարական, և այդ պահանջը սահմանադրական ընթացակարգերով և սահմանադրական խողովակներով միս ու արյուն չի ստացել, որովհետև մենք չենք կարողացել նախաձեռնել։ Եթե չլիներ ռազմական դրությունը, ես ձեզ վստահեցնում եմ, մենք մի տաս անգամ կնախաձեռնեինք, այլ բան է, թե այն կտապալվեր, կընդունվեր, ինչ կլիներ, բայց մենք դա կանեինք։ Մեր իրավունքները սահմանափակվել են, ավելին` Իջևան համայնքը քաղաքապետ չունի, Կառավարության կողմից նշանակված քաղաքապետի ժ. պ. է, և մեկ տարուց ավելի գործում է։ Տեղական ինքնակառավարման մասին Եվրոպական խարտիայի համաձայն՝ սա կոպիտ խախտում է։ Դիլիջան քաղաքում, որքանով չեմ սխալվում, մենք ավագանի չունենք, նման ինֆորմացիա կա, կարելի է ճշտել, էլի համայնքներում։ Այսինքն՝ ռազմական դրության պատճառով նաև այս խնդիրը կա։

Որքան տեղեկացված եմ, դուք էլ ուզում եք Երևանի քաղաքապետին անվստահություն հայտնել, ինչքան լսել եմ, դուք էլ չեք կարողանում այդ անել։ Բա, արդար չէ, այս ռազմական դրությունը խանգարում է այս գործընթացին, ձեր իրավունքներն էլ են սահմանափակվել Երևանի մակարդակում, մեր իրավունքներն այստեղ են սահմանափակվել։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանքը լսենք, պրն Մարուքյան, նորից շարունակեք։

 Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, ինչպես նշեցի, վաղ թե ուշ, շատ մոտ ապագայում ռազմական դրությունն ինքնըստինքյան դուրս է գալու, և դրա հետ կապված՝ ձեր ասած բոլոր գործողությունները հնարավոր կլինի իրագործել։ Ասածս դա էր, որ հնարավոր է, որ Կառավարությունը ռազմական դրության հետ կապված՝ որոշակի որոշումներ և օրենքում փոփոխություններ անի, որպեսզի որոշ հարաբերություններ կարողանա կարգավորել։ Դա էր ասածս, որ թույլ տանք Կառավարությանը՝ նախաձեռնել, և համապարփակ, ընդհանուր լուծում տանք այս իրավիճակին։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Ես էլ եմ շնորհակալ։ Ես էլ ձեր հարցին չհասցրեցի արձագանքել։ Նայեք, դուք ասում եք՝ լավ չի՞ լինի, որ Կառավարությունն անի, դա նույն բանն է, որ, օրինակ` մենք այստեղ աշխատում ենք, երեքշաբթի առավոտ գանք և ասենք՝ լավ չի՞ լինի, որ Կառավարությունն աշխատի, մենք ինչո՞ւ ենք գալիս աշխատանքի։ Իրենք իրենց լիազորությունների շրջանակներում են աշխատում, մենք՝ մեր։ Իրենք մտցրել են երկրում ռազմական դրություն, մենք կարող ենք հանել ռազմական դրությունը` գիտակցելով, որ այլևս դրա որևէ հիմնավորում չկա։

Ինչ վերաբերում է տարբեր օրենսդրական ընթացակարգերին, ապա ոչ մի բան չկա, ես ձեզ վստահեցնում եմ, սահմանափակումները, որոնք մտցված էին՝ հավաքների հետ կապված, տեղաշարժի հետ կապված, զորահավաքի հետ կապված, բոլորը հանվել են։ Եվ հանվել են արդեն մեկ ամսից ավելի շուտ, այսինքն` երկրում այս մասով սահմանափակումներ չկան, մնացել է ռազմական դրությունը որպես ռազմական դրություն մի բանի համար. որ այստեղ անվստահության գործընթաց չսկսվի։ Հիմա անվստահության գործընթաց սկսելն իմաստ ունի՞, թե՞ չունի՝ դա էլ կքննարկենք, եթե հանենք, բայց եթե գնում ենք ընտրության, եթե քաղաքական պայմանավորվածություն կա, եկեք մենք ռազմական դրությունը հանենք, մեր բեռը չգցենք Կառավարության վրա, ասենք՝ դուք որոշեք մեր փոխարեն։ Բա, մենք ինչի՞ համար ենք աշխատում, որ ամեն ինչ պետք է Կառավարությունը որոշի, վերջին հաշվով, խորհրդարանական երկիր է։ Խորհրդարանական երկիր ստեղծող հայրերը 2015 թվականին այս, Սահմանադրությունը գրել են, որ մենք ունենանք խորհրդարանական երկիր, բա, ո՞նց չանենք։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Լավ հարց է, պրն Մարուքյան։ Հաջորդ հարցը` Թագուհի Թովմասյան։

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, հարցս ավելի քաղաքական բնույթ ունի, քանի որ վերջին շրջանում դուք մի քանի առիթով հանդիպեցիք վարչապետի հետ, ես կուզենայի հասկանալ՝ արդյոք՞ դուք քննարկել եք, ձեր քաղաքական օրակարգում եղե՞լ է ռազմական դրությունը հանելու այս տեսակետը։ Քաղաքական առումով՝ եղե՞լ է խոստում, երաշխիք ժամկետների մասով, ի՞նչ ժամկետներում է հանվելու։ Եվ, ընդհանրապես, այդ խոսակցությունը, եթե եղել է, մի փոքր գաղտնազերծեք։

 Ա.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Ես ռազմական դրությունը հանելու վերաբերյալ որևէ բանակցություն չեմ վարել վարչապետի հետ, որովհետև ես` որպես խորհրդարանական դա դիտարկում եմ խորհրդարանի լիազորությունների մեջ։ Մենք ավելի մեծ բանի շուրջ ենք բանակցել, այսինքն՝ քաղաքական լուծում, արտահերթ ընտրություններ։ Տրամաբանական է, եթե այդ ավելի մեծ բանի վերաբերյալ մենք այլևս ունենք կոնսենսուս, հետևաբար՝ ռազմական դրությունը դրան ենթակա հարց է և պետք է ավտոմատ հանվեր։ Հիմա, քանի որ չի հանվել, պաշտպանության հանձնաժողովում եղել է նման քննարկում, ինչի մասին ես խոսեցի։

Մեզ ասվեց, որ էս է, բան չի մնացել, էս համաձայնությունը, որ կլինի, մի քանի օրից կհանի Կառավարությունը։ Հիմա համաձայնությունը եղել է, Կառավարությունը չի հանել, մենք էլ խորհրդարանում ունենք այս նախագիծը, առաջարկում եմ՝ մենք հանենք։ Հիմա, եթե, ընդհանուր, բոլորն այս թեմայով ոչ մի առարկություն չունեն, ինչո՞ւ պետք է խորհրդարանն ասի՝ եկեք թողնենք, թող Կառավարությունը հանի։ Ես ինքս որևէ հարց այդ մասով չեմ բանակցել, ես ավելի մեծ, ավելի բարձր հարց եմ բանակցել, որի լուծումը մենք այս պահին ունենք, այսինքն` արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, հետևաբար՝ քաղաքական ճգնաժամի լուծում, չնայած, «Իմ քայլ»-ը փորձում է քաղաքական նոր ճգնաժամ առաջացնել՝ Ընտրական օրենսգրքի հետ կապված...

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Այդ մասին՝ հաջորդիվ, պրն Մարուքյան արձագանքը լսենք։ Արձագանք։

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, փաստորեն, ելնելով դահլիճի տրամադրություններից, այդ թվում՝ հանձնաժողովում տրված եզրակացությունից կարող ենք ենթադրել, որ մեծամասնությունն այս փուլում հակված չէ ռազմական դրությունը հանել։ Հետևաբար՝ ի՞նչ ենք անելու, այսինքն` այս մեկը մերժում ենք, հետո, ձեր ասածի պես՝ նորից իրենք են բերում և ընդունո՞ւմ ենք։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Ես կարծում եմ, որ հարակից զեկուցող կլինի, կամ ելույթներով կխոսեն։ Ես առաջարկում եմ, որ մենք գտնվենք կառուցողական դաշտում և այս հարցը խորհրդարանի մակարդակում լուծենք, այսինքն՝ չսպասենք, որ մեր անելիքներն էլ Կառավարությունում անեն։ Վերջին հաշվով, խորհրդարանն ի՞նչ է. քաղաքական մարմին է, ներկայացուցչական մարմին է, օրենսդիր մարմին է։ Հիմա, քաղաքական հարցը լուծված է, քաղաքական հարցին գումարվում է ներկայացուցչական հարցը։ Մարդիկ կան՝ ներկայացված համայնքներից, որտեղ կան ընտրություններ, այդ ընտրությունները տեղի չեն ունենում այդ ռազմական դրության պատճառով։ Եկեք հանենք, թող այդ ընտրությունները տեղի ունենան։

Հաջորդ հանգամանքը. քաղաքական պրոցեսները սկսված են։ Այն պահից սկսած, որ հայտարարվել է, որ հունիսի 20-ին Հայաստանում կկազմակերպվեն ընտրություններ, այլևս այդ ընտրությունների վերաբերյալ նախապատրաստական բոլոր աշխատանքները սկսված են թե՛ կուսակցությունների մակարդակով, թե՛ հանձնաժողովների։ Օրինակ` մարտի 25-ը տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների ներկայացման վերջնաժամկետն է։ Խորհրդարանական ուժերը՝ յուրաքանչյուրը 4000 հազար մարդ պետք է ներկայացնի։ Հիմա, ռազմական դրությունն ինչի՞ համար ենք մենք պահում, եթե այս պրոցեսների մեջ ենք։ Այսինքն՝ մենք հո իրար չե՞նք խաբելու։ Դրա համար առաջարկում եմ՝ մենք հանենք։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ծովինար Վարդանյան։

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, նախ և առաջ՝ պետք է ձեզ խնդրեմ, այ, դուք անընդհատ ասում եք, որ կառուցողական լինի մեր խոսքը և համագործակցային, պետք է խնդրեմ խոսակցությունների մակարդակի և բամբասանքի մակարդակի հայտարարություններ չհնչեցնել այս ամբիոնից։ Եվ եթե քաղաքական թիմը որոշում ունենա՝ որևէ մեկի նկատմամբ անվստահություն հայտնել և այլն, մենք էլ ունենք այդ հնարավորությունը՝ մոտենալ այդ ամբիոնին և մնացած բոլոր օղակներով դրա մասին տեղյակ պահել հանրությանը։ Սա՝ մեկ։

Հարցս հետևյալն է. չե՞ք կարծում, որ ռազմական... Այ, ես կարդում եմ, ես լսեցի նաև ձեր ելույթը, և անկեղծ ասած, չտեսա իրական հիմնավորում, ինչ-որ տենց ծանրակշիռ հիմնավորում, թե ինչու պետք է հանել ռազմական դրությունը։ Եթե կարելի է, մի քիչ ավելի հիմնավորեք։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Տիկին Վարդանյան, այս ամբիոնից դուք, ձեր շատ գործընկերներ ֆեյսբուքյան ստատուսներ են կարդացել, այս ամբիոնը դարձել էր ԱԼՄ-ի հաղորդաշարը։ Հիմա այս ամբիոնն ինչո՞վ ենք անլրջացրել, եթե ասում եմ, որ խոսակցություններ կան, որ դուք անվստահության գործընթաց եք ուզում ձեռնարկել, եթե չկա, ասեք՝ չկա, բայց այդտեղ որևէ բան չկա՝ անլրջացնելու ամբիոնը։

Ինչ վերաբերում է հիմնավորմանը. ուրեմն, երեք անգամ այս հարցը քննարկվել է և՛ հանձնաժողովում, և՛ այստեղ, և հիմնավորումները ներկայացված են. հիմնավորումները նույնն են. պատերազմն ավարտվել է, կնքվել է եռակողմ փաստաթուղթ նոյեմբերի 10-ին, որի հիման վրա ռուսական խաղաղապահ ուժեր են մտել շփման գիծ և ամբողջությամբ պահպանվում է հրադադարի ռեժիմը։ ՀՀ-ում հրադադարի ռեժիմի հետ կապված մնացած բոլոր սահմանափակումները հանված են, հանված է զորահավաքի հետ կապված սահմանափակումը, հանված է ցույցերի հետ կապված սահմանափակումը, հանված է տեղաշարժի հետ կապված սահմանափակումը, հանված է զորահավաքը։ Այս իմաստով՝ այս ամեն ինչը հանելուց հետո նաև քաղաքական դրդապատճառները, որի մասին շատ են խոսել ձեր գործընկերներն առ այն, որ եթե հանենք, ընդդիմությունն իմպիչմենտ կնախաձեռնի, բացեիբաց ասվել է սա, կարող եմ գտնել, ուղարկել ձեզ, հիմա ասում եմ, որ այդ հարցն էլ է, ըստ էության, սպառված, որովհետև կա պայմանավորվածություն՝ ընտրությունների գնալու, հետևաբար՝ ամբողջությամբ հիմնավոր է և ողջամիտ, որ մենք ռազմական դրությունը հանենք։ Ավելին, պաշտպանության հանձնաժողովի իմ գործընկերներն ասացին՝ մեկ է՝ մի քանի օրից հանվելու է, բայց եկեք այստեղ բացասական եզրակացություն տանք։ Այդպես է եղել։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք կա՞, տիկին Վարդանյան։

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Վստահ եմ՝ դուք ավելի լավ, քան ես, տեղյակ եք, որ ռազմական դրությունն ինքնանպատակ չի եղել։ Բացի ձեր ասած զորքերի տեղաշարժը և այլն, կան այլ գերատեսչություններ, որոնք այլ կարգավորումներ են նախատեսում ռազմական դրության ժամանակ։ Դա առողջապահության նախարարությունն է և այլն։

Եթե, ինչպես նշում եք, շուտով լինելու են արտահերթ ընտրություններ և, այսպես թե այնպես, ռազմական դրությունը հանվելու է, ձեր հապճեպությունն այս հարցի շուրջ, ինձ համար, միևնույն է` էլի մնում է բաց։ Չե՞ք կարծում, որ ժամանակ է պետք, որպեսզի այդ կարգավորումները հստակեցվեն Կառավարության կողմից, որպեսզի չլինի ոչ մի կազուսային իրավիճակ, և նոր այդ ռազմական դրությունը դուրս գա։ Շտապողականության իմաստը չեմ հասկանում։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Տիկին Վարդանյան, ախր, ես ասացի, որ երկու անգամ տապալվել է, սա երրորդ անգամն է, ոչ մի շտապողականություն չկա։ Ռազմական դրությունը մտցվել է 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին, սա 2021 թվականի 3-րդ ամիսն է, 3-րդ ամիսն էլ արդեն կես է ընկել կամ ավարտվում է։ Հիմա ի՞նչն է շտապողականություն, ընդ որում՝ շտապողականության հարցը չէ, այն պատճառները, որոնց համար մտցվել է ռազմական դրությունը, ես հերթով թվարկում եմ, որ դրանք վերացել են, հետևաբար՝ ինքն ունի միայն քաղաքական նշանակություն։

Մենք էլ ասում ենք՝ հարգելի գործընկերներ, քանի որ մենք եկել ենք ընդհանուր համաձայնության, քաղաքական լուծում ենք գտել՝ երկրում ճգնաժամից դուրս գալու, և այդ լուծման վերաբերյալ ունենք կոնսենսուս, որ դա արտահերթ ընտրություններն են, որոնք տեղի են ունենալու վարչապետի հրաժարականից հետո խորհրդարանի լուծարումով։ Այս ժամկետների ընթացքում քաղաքական մեծ աշխատանք կա անելու և այդ աշխատանքը պետք չէ անել ռազմական դրության պայմաններում, պետք է անել առանց ռազմական դրությունների։ Սա է մեր ասածը, և ես ոչ մի շտապողականություն չեմ տեսնում։ Ավելին ասեմ ձեզ, զեկույցի ժամանակ ինչ-որ հատուկ բան չի ասվել ՊՆ-ի կամ ԳՇ-ի կողմից, որ, այ, եթե հանեք, սենց ինչ-որ բան կլինի, որ մենք էլ ասենք՝ մենք այս փաստարկը որևէ ձևով արհամարհում ենք կամ հաշվի չենք առնում։ Չի եղել նման բան, կարող եք նայել ձայնագրությունը։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Լավ, պրն Մարուքյան, հարցերն ավարտվեցին, շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մենք կլսենք հարակից զեկուցում։ Զեկուցմամբ հանդես կգա պաշտպանության և անվտանգության հարցերի հանձնաժողովի անդամ Արմեն Խաչատրյանը։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Ռազմական դրությունը հանելու որոշման նախագիծը քննարկվել է պաշտպանության և անվտանգության հարցերի հանձնաժողովում։ Քննարկման վերաբերյալ կարող եմ ասել հետևյալը. մեր կողմից չի ընդունվել այն հանգամանքը, որ ռազմական դրությունը պահպանվում է՝ ինչ-որ քաղաքական նկատառումներից ելնելով։ Կա նաև այն հիմնավորումը, որ քաղաքական նկատառումներ այստեղ չեն կարող լինել, քանի որ քաղաքացու հիմնական քաղաքական իրավունքները որևէ կերպ սահմանափակված չեն։ Դրա վառ օրինակը Բաղրամյան պողոտան է, Դեմիրճյան փողոցն է և այլն։ Մարդիկ հանրահավաքներ, ցույցեր, միտինգներ անելու որևէ սահմանափակումներ չունեն։

Պրն Մարուքյանը բերեց այլ ոլորտներ, որտեղ կան սահմանափակումներ, ՏԻՄ-ի ավագանու ընտրություններ և այլն, այո, այդպես է։

Մենք հանձնաժողովում առաջարկել ենք այս հարցը թողնել իրավասու մարմինների քննարկմանը և նրանց առաջարկությանը, քանի որ ՀՀ-ում այդ ժամանակ իրականացվում էին զորավարժություններ։ Բացի այդ, Թուրքիայում Ադրբեջանի հետ համատեղ իրականացվում էին զորավարժություններ, ակտիվ գործողություններ էին ընթանում, միջոցառումներ էին իրականացնում ՀՀ նոր սահմանների ամրապնդման և սահմանային անվտանգության պահպանման ուղղությամբ, մենք ասացինք, որ այն պրոցեսը, որը պետք է սկսենք խորհրդարանով՝ ռազմական դրությունը հանելու, և եթե սպասենք Կառավարության ներկայացնելուն, կարող է տարբերությունը լինել մեկ շաբաթ կամ, գուցե, ամենաշատը 10 օր։ Այնուամենայնիվ, պրն Մարուքյան, ես կարծում եմ, որ արժե ընդունել ձեր առաջարկությունը և այս հարցը խորհրդարանում օբյեկտիվ, բազմակողմանի քննարկել։ Լինելով ՀՀ քաղաքացի` ես ինքս ուզում եմ, որ ռազմական դրությունը մեկ օր առաջ հանվի։ Կարծում եմ` ընդունելի է պրն Մարուքյանի առաջարկը, այս հարցը մտցնենք խորհրդարան, քննարկումներ անենք ու կայացնենք որոշում։

  Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ես ինչքան հաշվեցի, մեկ-երկու հարցի ժամանակ դեռ մնում է, և հարցերի համար հերթագրում։ Էդմոն Մարուքյան։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, այսինքն` դուք ասում եք, որ հիմա կողմ կքվեարկեք... Որովհետև ասում եք՝ մտցնենք, քննարկենք, հիմա մտած՝ քննարկում ենք, ես չհասկացա, ուղղակի, միտքը։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Պատասխանեմ ձեզ հետևյալ կերպ։ Ես կուզեի լսել նաև էլի գործընկերների կարծիքներ, հիմնավորումներ, որպեսզի քննարկումն ավելի օբյեկտիվ և բազմակողմանի լինի, ես կողմնակից եմ։ Չեմ կարծում, որ այստեղ ինչ-որ այլ քաղաքական նկատառումներ կան, որոնց հիմքով մենք պետք է այս օբյեկտիվ քննարկումները տանենք այլ ուղղությամբ։ Ես լրիվ համաձայն եմ, քննարկենք, եթե բոլորը համակարծիք են, որ պետք է հանվի, ուրեմն, պետք է հանվի։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Ես ուզում էի ճշտել` հարակից զեկուցողը կո՞ղմ է, որ հանվի, թե՞ չէ։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Այո, կողմ եմ։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ծովինար Վարդանյան։

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, ես կուզենայի նախ` իմանալ հանձնաժողովի եզրակացությունը` որպես հարակից զեկուցող. դրակա՞ն է, թե բացասական, նաև կուզենայի իմանալ՝ արդյո՞ք հանձնաժողովի նիստին հրավիրված են եղել այլ գերատեսչության ղեկավարներ, ինչպիսիք, օրինակ` առողջապահության նախարարությունը, որպեսզի ինձ համար պարզ դառնա՝ արդյո՞ք բոլոր գերատեսչությունները պատրաստ են, ենթադրենք՝ հենց հիմա մեր որոշմամբ և ոչ, ինչ-որ կարգավորումների ուղղումներով դուրս գալ ռազմական դրությունից։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հանձնաժողովի նիստի ընթացքում այս հարցի քննարկմանը ներկա եղել է ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալը։ Ճիշտ է, մենք բացասական եզրակացություն ենք տվել այս հարցին, բայց հիմնավորումը հետևյալն է եղել. Այո, ռազմական դրությունը հանվելու է, ուղղակի սպասենք, գուցե մեկ շաբաթ ուշ դա կներկայացնի Կառավարությունը՝ արդեն համապատասխան գերատեսչությունների առաջարկության հիման վրա։

Ես դեմ չէի լինի, որ այսօր այս քննարկմանն էլ, եթե հնարավոր է, «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքը թույլ է տալիս, նաև Կառավարության ներկայացուցիչ լինի և արտահայտի իր կարծիքը, բայց, ամեն դեպքում, կարող ենք խորհրդարանով քննարկել և կայացնել որոշում։

Դեմ լինելու միակ պատճառն այն է եղել, որ սպասենք զորավարժությունների ավարտին, և պաշտպանական գերատեսչությունները ներկայացնեն կարծիք, բայց իրենք էլ ասել են, որ առավելագույնը կարող է մեկ շաբաթ տարբերությամբ լինել այդ ամենը։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Ես ճի՞շտ հասկացա, որ ներկա է գտնվել պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչը կամ հենց նախարարը, չֆիքսեցի այդ պահը, բայց, ինչպես ենթադրում եմ, այլ գերատեսչություններ, որոնք նույնպես ռազմական դրության ժամանակ այլ ռեժիմի են անցնում, իրենց մասով ոչ մի ինֆորմացիա չունենք՝ իրենք կո՞ղմ են, թե՞ դեմ։ Եվ, եթե ճիշտ հասկացա, հանձնաժողովը բացասական կարծիք է տվել։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Այո, հանձնաժողովը բացասական է տվել, բայց հիմնավորումները հետևյալն են եղել. մենք սկզբունքորեն դեմ չենք ռազմական դրությունը հանելուն, խնդիրը եղել է` ե՞րբ ենք հանում, մե՞կ շաբաթ ուշ, թե՞ 10 օր հետո։ Խոստացել ենք, որ հնարավորինս արագ հանվելու է, սակայն սպասենք այդ պաշտպանական գերատեսչությունների ներկայացմանը, և իրենք ներկայացնեն, բայց եթե արդեն խորհրդարանում քննարկում ենք, և այդ քննարկումից էլ, երևի, մի 10 օր արդեն անցել է, կարծում եմ` արժե քննարկել և հանել, առանձնապես բան չի փոխվի։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վաղարշակ Հակոբյան։

 Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, երբ նախորդ զեկուցողը՝ մեր գործընկեր պրն Մարուքյանը, այստեղից ներկայացնում էր օրենքի նախագիծը, անընդհատ հղում էր անում օրենքի քաղաքական ասպեկտին, որ չհանելու հիմնավորումը քաղաքական է, իմպիչմենտ չհայտնելու մասին է և այլն, այնուհետև նշեց, որ ձեռք բերված քաղաքական պայմանավորվածության արդյունքում այլևս անիմաստ է դառնում պահել ռազմական դրությունը, բայց այստեղ քաղաքական մասնիկը շատ շեշտվեց։

Դուք որոշակիորեն ներկայացնում եք, ասում եք, որ կազմակերպչական առումով խնդիր կա, միայն սա է պատճառը, ես կուզենամ, որ մի քիչ ավելի հիմնավոր, եթե մենք մերժելու ենք այս օրենքը, և դուք` որպես պրոֆիլային հանձնաժողովի անդամ հիմա հանձնաժողովի բացասական կարծիք եք ներկայացնում, մենք ևս մեկ անգամ շատ հստակ շեշտենք այդ քաղաքական կոմպոնենտի բացակայությունը, որ հասկանալի լինի, որ այստեղ քաղաքական ոչինչ չկա, և հղում անենք այն գերատեսչություններին, ովքեր խնդիր ունեն՝ հենց այսօր, այս պահին հանելու ռազմական դրությունը, նույնիսկ, եթե պետք է, նաև գրավոր։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Հակոբյան։ Միանշանակ մենք հիմնավորել ենք, որ ռազմական դրության պահպանումը որևէ քաղաքական կոմպոնենտ չունի իր մեջ, որովհետև անձի, մարդու, քաղաքացու քաղաքական հիմնական իրավունքների որևէ սահմանափակումներ չեն եղել այս ընթացքում։ Երևան քաղաքում և հանրապետությունում ինչքան ուզեցել, միտինգներ են արել, ցույցեր են արել, քաղաքացիական անհնազանդության ակցիաներ են արել, այս պահին էլ անում են՝ Բաղրամյան պողոտան, Դեմիրճյան փողոցը։ Ինչո՞վ ենք սահմանափակել մեր քաղաքացիների իրավունքները։ Որևէ բանով չենք սահմանափակել, այստեղ քաղաքական նկատառումներ չկան, բայց կային այլ խնդիրներ։ Երբ ժամանակ հանձնաժողովում քննարկել ենք, զորավարժություններ էին ընթանում և՛ ՀՀ-ում, և՛ հարևան պետություններում, նաև սահմանային խնդիրներ կային։ Այս առումով՝ մենք սպասում ենք, որ ավելի մասնագիտական մոտեցում ցուցաբերվի, և պաշտպանական գերատեսչությունները ներկայացնեն իրենց կարծիքը սրա վերաբերյալ, բայց պաշտպանական գերատեսչություններն էլ իրենց կարծիքը նշել են, որ եթե մենք գործընթացը տանենք ԱԺ-ով, և եթե սպասենք, որ գործընթացը, Կառավարությունը ներկայացնի, մեր հասկանալով դա կարող էր տարբերություն տալ 1 շաբաթ կամ 10 օր…

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, արձագանքը լսենք, և շարունակեք։ Արձագանք։

 Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, շատ կարևոր միտք հնչեցրեցիք՝ զորավարժությունների հետ կապված։ Ես կարծում եմ, որ այդ գործընթացները հիմնովին ապացուցում են և և հիմնավորում են, որ քանի որ պետք է զորավարժություններ լինեին կամ կային, այդ պահի դրությամբ պետք չէր ռազմական դրությունը վերացնել։ Հարցս հետևյալն է. այդ հիմնավորումը մեր գործընկերներին դուք ներկայացրե՞լ եք, նրանք տեղեկացված եղե՞լ են, որ պատճառներից մեկը, որ չի հանվում, սա է, որովհետև ես տպավորություն ստացա, որ այդ հիմնավորումը, որը, իսկապես, համոզիչ է, նրանք չեն ունեցել այս պահի դրությամբ։ Նրանք իմացե՞լ են, որ ռազմական դրությունը չհանելու պատճառներից մեկը զորավարժությունն է, թե՞ ոչ։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Այո, պրն Հակոբյան, բավականին մանրամասն քննարկվել է, և խնդիրը մանրամասն ներկայացվել է մեր գործընկերներին, ռազմական դրությունը հանելն այդ պահին ոչ նպատակահարմար գտնելու պատճառները։ Այդ պատճառները մանրամասն ներկայացվել են, ներկայացվել է, որ քաղաքական կոմպոնենտներ չկան այստեղ, ներկայացվել է, որ խնդիրը զուտ անվտանգային է, և գուցե այս հիմնավորումներից ելնելով՝ մեր գործընկերները դեմ չեն եղել, որ սպասենք, որոշակի ժամանակ անցնելուց հետո դա իրականացվի Կառավարության կողմից, բայց եթե հարցն արդեն մտել է այս եղանակով օրակարգ, կարծում ենք, որ արժե քննարկել և այս հարցը դնել քվեարկության։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Գոռ Գևորգյան. Հանո՞ւմ եք հարցը։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, պրն Խաչատրյան: Մտքերի փոխանակություն. հերթագրում։ 12 պատգամավոր է հերթագրվել։ Պրն Պապոյան, եթե մի փոքր սպասեք, առաջինը ես կցանկանայի այս հարցով խոսել. ԱԺ նախագահի արտահերթ ելույթ։

Հարգելի գործընկերներ, ռազմական դրության հանելու վերաբերյալ այս օրենքի նախագծի կապակցությամբ ես ցանկանում եմ ասել հետևյալը. անշուշտ, հարգելի պրն Մարուքյան, մյուս ընդդիմադիր գործընկերներ, ես բացարձակապես անհիմն եմ համարում պնդումներն այն մասին, որ ռազմական դրության այսքան, մինչ այս պահը և հետայսու հնարավոր երկարաձգումն ունի որևէ քաղաքական, ներքաղաքական դրդապատճառ։ Իսկապես, ինչպես հարակից զեկուցողի կողմից շեշտվեց և մյուս բանախոսների, ընդդիմադիր շարժումները փողոցում, վրանների առկայությունը դրա լավագույն ապացույցն են։

Ես նաև հիմնավոր եմ համարում մեր գործընկերոջ և գործընկերների հայտնած միտքն այն մասին, որ, այնուամենայնիվ, լավագույն լուծումը կլիներ, եթե Կառավարությունն ինքն ամփոփեր, այսպես ասած, ռազմական դրությամբ պայմանավորված իր աշխատանքները, միջոցառումները քիչ-քիչ դադարեցներ և այլն, և ինքը նախաձեռներ ռազմական դրության հանելը։ Բոլորս ակնհայտորեն ընդունում ենք, որ հայտարարված են արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ և մոտ ապագայում, առաջիկայում, չգիտեմ, 7 օրից, 5 օրից, 10 օրից, այսպես թե այնպես, Կառավարությունն ինքը, կամ կառավարող մեծամասնությունն պիտի նախաձեռներ այս գործընթացը, և ռազմական դրությունը պետք է դուրս գա։

Այնուամենայնիվ, քանի որ այնպես է ստացվել, որ ընդդիմությունը գուցե մի քանի օր առաջ, այս գործընթացից ինքն է նախաձեռնել և բերել օրենքի նախագիծը, հարգելի գործընկերներ, ես առաջարկում եմ, նաև հաշվի առնել այն հանգամանքը, ինչպես պրն Մարուքյանն ասաց, որ կան որոշակի քաղաքական պայմանավորվածություններ՝ երկրի ճգնաժամը ներքաղաքական, սահմանադրական և քաղաքական ճանապարհով տանելու մասին, և խորհրդարանական երեք խմբակցություններն էլ հայտարարել են այս մասին, ձեռք է բերվել պայմանավորվածություն՝ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների միջոցով գնալ իրավիճակի հանգուցալուծման, եթե ոչ, ես ցանկանում եմ նաև համերաշխություն բառն օգտագործել, բայց գուցե համերաշխության տակ բոլոր պատգամավորները չցանկանան ստորագրել, բայց առնվազն հանգուցալուծման ճանապարհ է սա, և քաղաքական կայունության, այսպես թե այնպես, վերականգնման, այս կամ այն ելքով վերականգնման ճանապարհ է սա։ Ես առաջարկում եմ, այս բոլոր գործոնները հաշվի առնելով, ընդառաջել մեր խորհրդարանական ընդդիմության նախաձեռնությանը և կողմ քվեարկել այս նախագծին։ Հանենք ռազմական դրությունը գուցե 7 օր, գուցե 5 օր ավելի շուտ, քան իմաստ ուներ, բայց, իրոք, պատկերացնում եմ շահարկումները, եթե մենք վաղն առավոտյան դեմ քվեարկենք նախագծին, կարծում եմ, որ իսկապես կլինեն շահարկումներ, եթե մենք վաղն առավոտյան նախագծին դեմ քվեարկենք, 5 օր հետո ինքներս այս գործընթացը նախաձեռնենք կամ Կառավարությունն ինքը հանի, կրկին ասվելու է առավոտյան հնչեցրած փաստարկը։ Իմ առաջարկը հետևյալն է. վաղն առավոտյան, երբ քվեարկելիս կլինենք, կողմ դիրքորոշում արտահայտենք։ Շնորհակալ եմ։

Գևորգ Պապոյան։

 Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, պրն Միրզոյան, ես ուզում եմ ձեզ շնորհակալություն հայտնել, որովհետև ձեր խոսքն էլ ավելի ամրապնդեց իմ ասելիքը։ Ես ուզում էի անդրադառնալ այն խոսակցություններին, որոնք երկար ժամանակ այս դահլիճում կամ այս դահլիճից դուրս թևածում են, թե իշխանությունները, մեծ հաշվով, վախենում են, թե անվստահություն հայտնելու գործընթացը կարող է հաջողությամբ պսակվել, և, ահա, տեսեք, դրա համար այս իշխանությունը չի ուզում, որ մենք հանենք ռազմական դրությունը։

Ես կարծում եմ, որ այն ժամանակ, երբ արդեն իսկ կային բավարար մասնագիտական կարծիքներ, որ կարող է հանվել կամ կարող է մեկ շաբաթ հետո հանվել կամ հիմա հանվել, մենք ցույց ենք տալիս, որ որևէ քաղաքական խնդիր չունենք այս մասով։ Մեզ համար մեկ ամիս առաջ, երկու, երեք ամիս առաջ ոչ թե քաղաքական հարցերն են եղել կարևոր, այլ կարևոր են եղել մասնագիտական կարծիքները։ Եվ երբ այսօր Կառավարության կողմից արդեն իսկ ունենք մասնագիտական կարծիքներ, որ հիմա կամ մոտ ապագայում կարող ենք հանել, մենք գնում ենք այդ որոշմանը, որովհետև ինչ ինչ, բայց մենք մի բանում հաստատ վստահ ենք, որ անվստահություն հայտնելու պրոցեսով մեզ վախեցնել հնարավոր չէ, որովհետև դուք այդպիսի հնարավորություն կարող եք ունենալ հիմա։ Կարող եք փորձել, և կրկին կմնաք միայնակ, ինչպես մնացել եք միայնակ փողոցներում և հրապարակներում։ Կարող եք փորձել և ևս մեկ անգամ ապացուցել մեր խմբակցության և մեր քաղաքական իշխանության միասնականությունը մեր ժողովրդի հետ։

Ես ինքս վերջին օրերին պարբերաբար հանդիպումներ եմ ունեցել մեր քաղաքացիների հետ, գիտեմ նրանց կարծիքը, գիտեմ, թե նրանք ինչ են մտածում այս ամենի վերաբերյալ։ Հուսով եմ՝ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները տեսնելիս ևս մեկ անգամ բոլորս կհամոզվենք իրականում մեր ժողովրդի իմաստության, ողջախոհության և ամեն ինչ իմանալու, ճշմարտությունն իրապես իմանալու, գնահատելու կարողության մեջ։ Այսքանը։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Նաիրա Զոհրաբյան։

 Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Հարգելի հայրենակիցներ, բավականին նորմալ քննարկում է ընթանում, և չեմ կարծում, որ սենց պաթոսի կարիք կա՝ ժողովրդի իմաստության, և դուք կմնաք միայնակ, փորձեք... Չեմ կարծում, որ այդ պաթոսախառն, Ստանիսլավսկու ռեալիզմի ոճով ինչ-որ ելույթների կարիք կա։ Այո, ռազմական դրությունը չէր հանվում մեկ պատճառով, որովհետև օբյեկտիվ, լեգիտիմ մտավախություն կար, որ ընդդիմությունը նախաձեռնելու էր Նիկոլ Փաշինյանի իմպիչմենտի գործընթացը։ Կհաջողեինք, թե չէինք հաջողի, ժողովուրդը կտեսներ, թե ժողովուրդը չէր տեսնի, ժողովուրդն իմաստուն է և այլն՝ կերևար նախաձեռնությունների ժամանակ։

Այո, ռազմական դրությունը պահելու որևէ քաղաքական, իրավական նպատակահարմարություն չկա, որովհետև զորահավաքների սահմանափակումը հանված է, քաղաքացիների ազատ տեղաշարժը հանված է, հանրահավաքները, այո, հանված են, և դրա արգելքը չկա։

Այնպես որ, ես միանում եմ առաջարկին՝ վաղն առավոտյան կողմ քվեարկել ռազմական դրության չեղարկմանը, որովհետև առանց ռազմական դրության չեղարկման, էդ պաթոսը դնում եմ մի կողմ, ժողովրդի անունից անընդհատ հայտարարություն անելը դնում եմ մի կողմ, պարզ, ընդամենը, իրավական, սահմանադրական նորմ մենք՝ չենք կարող սկսել ԱԺ-ի լուծարման գործընթաց։ Ահա, միայն դրանից ելնելով՝ 5 օր այս կողմ, 5 օր այն կողմ, և ով կներկայացնի, ես չեմ կարծում, որ Կառավարությունը ներկայացնի, դա շատ ավելի գեղեցիկ է լինելու, շատ ավելի ականջահաճո է լինելու, ի վերջո, խորհրդարանական խմբակցություններն օգտվել են իրենց լիազորություններից։

Բացի դա, այո, այլևս երկրում, մենք ինչպես տեսնում ենք, սկսված է արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին նախապատրաստվելու ռեժիմ։ Ես հիմա ցանկանում եմ մի քանի ահազանգ, որ այսօր առավոտյան ինձ փոխանցեցին։ Դիմում եմ արդարադատության նախարարին, խնդրում եմ ստուգել և ճշտել, քրեակատարողական հիմնարկների, դատապարտյալների, կալանավորների հարազատներից ստացել եմ ահազանգեր, որ արդեն տարբեր՝ դատապարտյալների հիվանդանոցի փոխտնօրեն Սմբատ Բուլղադարյան, Նուբարաշենից՝ Գևորգ Վարոսյան, Նուբարաշենի, Արմավիր քրեակատարողականի ռեժիմի տարբեր աշխատակիցներ հանդիպում են դատապարտյալներին, կալանավորներին և ասում են՝ գիտեք, չէ՞, թե ում պիտի ընտրեք, նայեք, հա, չընտրեցիք՝ խնդիրներ կունենաք։ Ես հիմա խնդրում եմ, որ արդարադատության նախարարը քրեակատարողական վարչության ծառայության ղեկավարի հետ ճշտի, և արգելեն իրենց ենթականերին՝ ճնշում գործադրել դատապարտյալի և կալանավորի կարգավիճակում գտնվող մարդկանց վրա՝ ասելով, նայիր, հա, գիտես, չէ՞, թե ինչ ես անելու և ինչ եք ասելու ձեր հարազատներին, այլապես կարցեր կընկնես, այլապես ռեժիմդ կխստացվի։

Եվ երկրորդ. քիչ առաջ ես զուտ պատահաբար բացեցի ԿԸՀ-ի կայքը, և այնտեղ երեկ առավոտվանից բացակայում է ընտրողների ցուցակը։ Կայքն ամբողջապես աշխատում է, ընտրողների ցուցակը հանված է, գրված է՝ տեխնիկական վերազինում։ Ես չեմ ուզում խախտել ԿԸՀ-ի անմեղության կանխավարկածը, չնայած իմ երկար տարիների լրագրողական և պատգամավորական գործունեությունն ինձ տալիս է իրավունք՝ չհավատալու այդ կառույցի անաչառությանը, բայց ես կուզենայի հասկանալ, թե ինչու տեխնիկական վերազինումը հատկապես միայն այս բաժնին՝ ընտրողների ցուցակին վերաբերեց, երբ կայքի բոլոր բաժիններն առանց տեխնիկական վերազինման աշխատում են։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Միքայել Մելքումյան։

 Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քանի որ արդեն քաղաքական մեծամասնության կողմից հայտարարվեց, որ կողմ են քվեարկելու ռազմական դրության հանմանը, համենայն դեպս, այդպիսի ցանկություն արտահայտվեց, ես շատ կանգ չեմ առնի այդ հարցի շուրջ։

Պրն Քոչարյան, այսինքն, եթե կան անվտանգային որոշակի արգելքներ, դա կլինի 3 օր, 4 օր, թե 5 օր, կարելի է օրենքը ընդունել, գրել, որ 4-րդ կամ 5-րդ օրն ինքը մտնում է ուժի մեջ, եթե չկան հակափաստարկներ, որ այն աստիճանի անվտանգային պրոբլեմներ կան, որոնք այստեղ ես չեմ տեսնում, բացի այդ, զորավարժության ավարտի հետ կապված հարցերից։ Այսինքն՝ ընդունելի է, որ մենք արձանագրենք 4 օր, 5 օր, 3 օր, և ինքը մտնի ուժի մեջ։ Հիմա ես դրա մասին չեմ խոսում։ Ուզում եմ արձանագրել, որ ռազմական դրությունը, երբ հետադարձ հայացքով մենք նայում ենք, անցած 4-5 ամիսների ընթացքում, այնուամենայնիվ, երկրում համակարգային ճգնաժամը հաղթահարելու լավագույն միջոց չի հանդիսացել, կարող է՝ ինչ-որ դեր է խաղացել, բնական է, պարզ է, բայց ինքը ճգնաժամը հաղթահարելու լավագույն գործիք չի հանդիսացել, ավելին, միգուցեև խանգարել է, որ այդ ճգնաժամը հաղթահարվի, որովհետև իրեն շղթայով պիտի անենք, միայն հանրահավաքների արգելքները հանելով չէ, այնտեղ կան նաև քաղաքական առումով որոշակի շարունակական գործընթացներ ։

Ես ուզում եմ հետ գնալ և մեր նորանկախ պետության 27-28 տարիների ընթացքում արձանագրել։ Շատ կարևոր բան եմ ասելու, ըստ իս, որ երբեք ՀՀ-ում արկղի մեջ թուղթ գցելով, քվեաթերթիկ գցելով՝ իշխանափոխություն չի եղել։ 1998 թվականին, երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հեռացել է իշխանությունից, դա եղել է իշխանության մի այլ թևի պահանջով, և տեղի է ունեցել այդ իշխանափոխությունը։

Հետագայում երկրորդ և երրորդ նախագահները պաշտոնավարել են իրենց երկուական ժամկետները, և 2018 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսներին տեղի է ունեցել իշխանափոխություն կամ ոնց ուզում եք, անունը դրեք, ոչ թե թուղթ գցելով արկղի մեջ, այլ հանրային ճնշման արդյունքում։ Եվ նույն՝ 2018 թվականի դեկտեմբերի 9-ին, ուղղակի, եղած գործադիր իշխանության մեջ գտնվելը փաստացի արձանագրվել է ընտրությունների միջոցով։ Այսինքն՝ արձանագրենք, որ Հայաստանում երբեք արկղի մեջ քվեաթերթիկ գցելով իշխանափոխություն տեղի չի ունեցել։ Հիմա՝ ի՞նչ. հիմա՝ այն, որ եթե հունիսի 20-ին ընդունենք, ենթադրենք, որ պետք է լինեն այդ ընտրությունները կամ մի շաբաթ այս կողմ, այն կողմ, ուրեմն, մենք շանս ունենք, որ ընտրության միջոցով, արկղի մեջ գցելով՝ կատարենք իրական իշխանափոխություն։ Սա շանս է այս երկրում, և մենք պետք է հասկանանք, որ այդ ընտրության արդյունքները, ի վերուստ, քանի որ գործընթացը նախորդելու է դրան, և ես համոզված եմ, որ ընտրությանը նախորդած ժամանակահատվածն է արձանագրելու հաղթանակն այս կամ այն կողմ, մենք պետք է կարողանանք այնպես անցկացնել, որպեսզի դա կասկածներ իսպառ չհարուցի, որովհետև նախորդ գործընթացը, նախորդ հանրահավաքները, եթե դա կասկածներ հարուցեց, գալու են դեպի հունիսի 21 կամ հունիսի 27, որը պաշտոնապես արձանագրելու է խորհրդարանական ընտրությունների ավարտը։ Սա է լինելու մեր գերխնդիրը։ Այսինքն՝ մենք, սիրելի հայրենակիցներ, սիրելի ժողովուրդ, խնդիր ունենք՝ ազգովի կազմակերպել նորմալ ընտրություններ, որովհետև, շեշտում եմ՝ այդպիսի գործիքակազմով երբեք մեզանում չի եղել իշխանափոխություն։ Այսքանը։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Թագուհի Թովմասյան, համեցեք։

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի նախագահություն, հարգելի խորհրդարան, սիրելի հայրենակիցներ, ես ուզում եմ նախագծի առնչությամբ ընդամենը մեկ նախադասություն ասել, որ ես կողմ եմ ռազմական դրության վերացմանը, և դա պետք է շուտ անել, որովհետև ռազմական դրությունը որևէ բան այսքան ժամանակ չի տվել մեզ, և որևէ անվտանգային հարց չի լուծվել միայն այդ ռեժիմի լինելիության պայմաններում։

Ահազանգս հետևյալի մասին է. նոյեմբերի 9-ին ստորագրված հայտնի ոչ հայանպաստ փաստաթղթի հետևանքով Քարվաճառն անցավ Ադրբեջանին, և Քարվաճառի ճանապարհին, Վարդենիս-Մարտակերտ ավտոճանապարհին գտնվող մի շարք օբյեկտներ այսօր գտնվում են, պաշտոնական տվյալ եմ ասում, 80%-ով կրճատված շրջանառության մեջ և, ըստ էության, փակման եզրին։

Այս առնչությամբ գրավոր հարցեր էի ուղարկել պետական մի շարք գերատեսչությունների, որոնք գնդակի նման մեկը մյուսին փոխանցելով հարցի բովանդակությունը, ըստ էության, պատասխան չեն տվել։ Ես ուզում եմ ազդարարել, որ Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիս համայնքում՝ այդ հատվածում գործում է 7 բենզալցակայան, 15 աշխատող ունեն, 25 խանութ. 60 աշխատող ունեն, 3 հյուրատուն, 7 աշխատող ունեն, արագ սննդի 5 կետ՝ 15 աշխատող, ավտոսպասարկման 6 կետ, սեղմված բնական գազի լցման 1 կայան` 12 աշխատող, 3 դեղատուն` 5 աշխատող։ Սրանք՝ միայն Վարդենիս համայնքում։ Պաշտոնական տվյալներով՝ այս օբյեկտների շրջանառությունը կրճատվել է 50%-ով։

Գեղարքունիքի Գեղամասար համայնքի Շատջրեք և Սոթք բնակավայրերում 2 բենզալցակայան կա՝ 1 աշխատող, երկու ավտոլցակայան` 2 աշխատող, երկու խանութ` 2 աշխատող, 1 ավտոսպասարկման կետ` 1 աշխատող, և նախնական գնահատականով՝ այս հատվածում շրջանառությունը կրճատվել է 80%-ով։ Ի՞նչ է արել այս մասով Կառավարությունը։

Ինձ միայն հայտնի է, որ ի կատարումն հանձնարարականի՝ միմյանց գրություններ են փոխանցել էկոնոմիկայի նախարարությունը, պաշտպանության նախարարությունը, ֆինանսների նախարարությունը, տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարությունը, ՊԵԿ-ը, և ոչինչ չի արվել։ Վերջնական եզրակացությունը, ընդհանրապես, աբսուրդի ժանրից է։ Վահան Քերոբյանն է ինձ գրում, ասում է՝ միաժամանակ հարցի բազմակողմանի ուսումնասիրության նպատակով մենք պիտի համագործակցենք Արցախի հետ, և առաջարկներ ներկայացնելու համար միայն մեզ պետք է ամբողջ ծավալով ուսումնասիրություն և գնահատական։ Հարգելիներս, 4 ամիս է անցել այդ փաստաթղթի ստորագրումից, և 4 ամսվա ընթացքում դուք դեռ չե՞ք ծանոթացել, այսինքն` դեռ ձեզ համար խնդիրներ կա՞ն, թե՞ ձեզ թվում է, որ մենք, իսկապես, Քարվաճառը հետ ենք վերցնելու շատ արագ, ու կարիք չկա 4 ամսվա ընթացքում կոնկրետ մարդկանց սոցիալական խնդիրները լուծել։ Ես թվարկեցի, որ այդքան ընտանիք այսօր գտնվում է սոցիալական ծանր վիճակում, և պետությունը պարտավոր է սա անել։ ԱԺ-ի այս քննարկումները մեծապես, օրինակ` Վարդենիսի, Շատջրեքի, Գեղամասարի համայնքի բնակիչներին չեն առնչվում և չեն էլ հետաքրքրում։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արկադի Խաչատրյան, համեցեք։

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քննարկվում է ՀՀ-ում ռազմական դրությունը վերացնելու հարցը։ Անկեղծ ասած, ես շատ ուշադիր հետևում էի քննարկումներին, ինչպես նաև մեր գործընկերների կողմից հնչեցվող հարցերին, հարցադրումներին և այլն։ Ուզում եմ դրանցից մի քանիսին անդրադառնալ։

Հնչեց հարց, թե որն է ռազմական դրության վերացման վերաբերյալ որոշման նախագիծ ներկայացնելու հիմնավորումը։ Արդյո՞ք հրավիրվել է առողջապահության նախարարությունը, լսվել է նրանց կարծիքը, և որո՞նք են այն իրավական հիմքերը, որոնք ներկայացվում են՝ պահպանելու համար ռազմական դրությունը։

Հարգելի գործընկերներ, ռազմական դրության հետ կապված իրավահարաբերությունները, առհասարակ, սահմանվում են «Ռազմական դրության իրավական ռեժիմի մասին» օրենքով։ Այնտեղ հստակ սահմանված են այն հանգամանքները, որոնց ի հայտ գալու պարագայում կարող է հայտարարվել ռազմական դրություն։ Դա անմիջական սպառնալիքն է ՀՀ ինքնիշխանությանը, անվտանգությանը և տարածքային ամբողջականությանը, ընդ որում՝ պարտադիր պահանջ է, որ առանց ռազմական դրություն հայտարարելու անհնար է վերացնել այս սպառնալիքը։ Այդպիսի հանգամանքներից են ՀՀ տարածք օտարերկրյա զինված ուժերի ներխուժումը, դրանց ուղղակի սպառնալիքը, ՀՀ տարածքի ռմբակոծությունը, մեր զորամիավորումների վրա հարձակումը և նմանատիպ այլ հանգամանքներ, որոնց, դրանց պատասխանատու կողմը բացառապես գլխավոր շտաբն է։

Տիկին Վարդանյան, այն հարցադրումը, թե ո՞րն է հանելու հիմնավորումը, սա այն դեպքերից է, որ որպեսզի հիմնավորվի, թե որն է դա, պետք է հակառակը հիմնավորել, թե որո՞նք են այն հիմքերը, որոնք ծառայում են ռազմական դրությունը պահպանելու համար։ Այո, ռազմական դրության վերացման առաջին և հիմնական հիմնավորումն այն է, որ բացակայում է որևիցե իրավական հիմք և հիմնավորում ռազմական դրությունը պահպանելու համար, և նման հանգամանքների վերացման դեպքում ռազմական դրությունը պետք է վերացվի։

Ես ուզում եմ հիշեցնել նաև նախապատմությունը։ 3-4 ամիս առաջ, երբ քննարկվում էր հարցը համապատասխան գլխադասային հանձնաժողովում, գլխավոր շտաբի ներկայացուցիչը խնդրեց մեկ շաբաթ ժամանակ՝ Կառավարության որոշմամբ զորահավաքային հարցեր կարգավորելու համար։ Ընդ որում՝ որոշման նախագիծն արդեն ներկայացված էր եղել Կառավարություն։ Այնուհետև այստեղ՝ ԱԺ դահլիճում և այս քննարկումների ընթացքում հնչեցվեց կարծիք և խոստում, որ օրերի հարց է վերացման հարցը։ Անցել է 3-4 ամիս, հիմքերը վաղուց վերացվել են։ Այն հարցը, թե ինչո՞ւ է շահարկվում՝ դա քաղաքակա՞ն է, թե՞ ոչ, ցանկացած մասնագիտական, իրավական հիմնավորման բացակայությունն արդեն բերում է նրան, որ մեկնաբանվում է քաղաքական առումով։ Շատ պարզ է կամ իրավական հիմնավորումներ կան, հակառակ դեպքում այսպես է հիմնավորվում։

Հարգելի գործընկերներ, հիմք ունենալով նաև այն հանգամանքը, որ Սահմանադրության համաձայն՝ ԱԺ-ը չի կարող լուծարվել, ցրվել ռազմական դրության պայմաններում, այսպես թե այնպես, այն ենթակա է վերացման` ելնելով նաև այն հանգամանքից, որ քաղաքական համաձայնություն կա՝ ընտրությունների գնալու։ Ես առաջարկում եմ վաղը կողմ քվեարկել այս նախագծին և վերացնել ռազմական դրությունը, որն ԱԺ-ի լիազորությունների մեջ է ամբողջությամբ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Անդրանիկ Քոչարյան, համեցեք։

  Ա.ՔՈՉԱՐՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, որ դահլիճը տրամադրված է՝ կողմ քվեարկելու, դուք դա տեսնում եք, զգում եք ելույթներից էլ, և, կարելի է ասել, մեծամասնության անունից ԱԺ նախագահն արտահերթ ելույթով ձևակերպեց, որ անհրաժեշտությունը մոտ է, ռիսկերը գնահատված են։ Հանձնաժողովի նիստում էլ մենք ընդամենը մեկ գաղափար ենք հնչեցրել քննարկման ժամանակ, և պրն Մարուքյանը դա հաստատեց, որ ռիսկերի առումով՝ 2 մեծ զորավարժություններ էին անցկացվում, հակառակորդն անցկացնում էր և մեր զորավարժություններն արդեն սկսվելու էին։ Հիմա, քանի որ զորավարժությունների փուլն անցնում է, բնականաբար, այս ռեժիմի հետ կապված, քանի որ քաղաքական կոմպոնենտը բացակայում է, ընդամենը մեկ փաստ բերեմ, որպեսզի պարզ դառնա բոլորի համար։ Ռազմական դրությունն իշխանություններին շատ կարևոր էր, գիտե՞ք՝ երբ. երբ գլխավոր շտաբի հայտնի հայտարարությունը տեղի ունեցավ։ Եթե անմիջապես վերացվեր, իրավական առումով՝ շատ ավելի կառավարելի վիճակ կունենայինք մեր պաշտպանական գերատեսչությունում, չկասկածեք, պաշտպանության նախարարը շատ ավելի մեծ լծակներ կունենար՝ այդ ամբողջը վերահսկելու, բայց դա չի արվել, որովհետև էլի ռիսկեր կային, էյսպես, քաղաքական բան ման չգանք։

Այն, ինչ ասվեց, տիկին Նաիրա Զոհրաբյանը հնչեցրեց և դատարկ թուղթ ցույց տվեց՝ պրն Մուկուչյանը դեռ չի դրել կայքերում։ Այո, պետք է չլիներ, պետք է դատարկ լինի, որովհետև դեռ ռազմական դրություն է, ցուցակները չեն հրապարակվի, այ, երբ կհանենք, այդ դատարկ էջը կլրացվի, և ցուցակները կլինեն ամբողջական։ Քաղաքական կոմպոնենտը բացակայում է։

Ռազմականի առումով, իհարկե, Կառավարությունն ինքը պետք է տնօրիներ։ Երեք ամիս առաջ ենք ասել, հետո ենք ասել, մեկ շաբաթ ժամանակ տրվեց, գլխավոր շտաբի պետը քննարկում էր։ Կարծեմ՝ «Լուսավոր Հայաստան»-ը չէր մասնակցում, բայց «Բարգավաճ Հայաստան»-ի հետ այդ քննարկումը եղել է, որ խնդրել է, որ մեկ շաբաթ դեռ ռազմական դրության թեման չարծարծվի, բայց նաև հետո անհրաժեշտ դարձավ, որ դա երկարի մինչև այս պահը։

Նաև շատ կարևոր բան հնչեցվեց պրն Մարուքյանի կողմից, որ հրադադարի ռեժիմը, ոնց որ թե, արդեն կայուն, հաստատված վիճակում է գտնվում, և նշվեց, որ մեր սահմանների պաշտպանության առումով՝ ՌԴ ուժերն արդեն լիարժեք ծառայության մեջ են գտնվում, և այդտեղ կարելի է նաև այս խնդրին նայել ռազմական կոմպոնենտի թուլացման տեսանկյունից, մեր հարավային սահմանից մինչև մեր անվտանգության համակարգի ողջ երկայնքով։

Էնպես որ, հանձնաժողովը լիարժեք գնահատել է ոչ թե ռազմական դրությունը չվերացնելու բացասական եզրակացությամբ, այլ, ընդամենը, առաջարկել է, որ, սենց թե նենց, մենք մտնում ենք քաղաքական լուծումների ակտիվ փուլ, և այս ռեժիմը պարզապես չի կարող գոյություն ունենալ, առավել ևս, երբ այդ համաձայնություններն ակնհայտ են։ Դա տեղի է ունեցել, թե տեղի չի ունեցել, երբ հստակ օրը նշված է, այս դրությունը պահպանել այլևս հնարավոր չէր լինելու։ Էնպես որ, հանձնաժողովի կարծիքը բացասական է եղել, բայց այս քննարկումը շատ անհրաժեշտ էր, որպեսզի հասկանանք, որ եթե նույնիսկ Կառավարությունը մի քիչ կուշանա, տանք հնարավորություն, ժամկետ՝ 2-3 օր, եթե Կառավարությունն ուշացնի, ռազմական դրությունը վերացնելու որոշում ավտոմատ ուժի մեջ մտնի։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Անի Սամսոնյան։

 Ա.ՍԱՄՍՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ռազմական դրությունը հանելու մեր պահանջը նաև հիմնավորվում է նրանով, որ ռազմական դրության՝ որպես իրավական ռեժիմի անընդհատ, արհեստական ձգձգումը կարող է հետագայում մեզ համար խնդիրներ ստեղծել։ Տեսեք, այս ռազմական դրության իրավական ռեժիմը պարունակում է իր մեջ լրջագույն սահմանափակումների ծավալ։ Եվ երբ մենք ռեժիմը պահպանում ենք, բայց այդ ծավալը չենք կիրառում, այսինքն՝ էստեղ նաև ժամանակ առ ժամանակ հնչել են հայտարարություններ, որ, այ, տեսեք, մենք ռազմական դրությունը պահում ենք, բայց ոչ մի բան չենք սահմանափակում։ Սա ինչո՞վ է սխալ. որովհետև մարդկանց, քաղաքացիների մոտ ստեղծում ենք անտարբերության և անլրջության զգացում, առհասարակ, այս ռեժիմի նկատմամբ։ Հաջորդ անգամ, եթե պետությունը, իշխանությունը հայտարարեց ռազմական դրության իրավական ռեժիմ, մարդիկ կարող են լուրջ չվերաբերվել սրան։ Սա մտահոգություն է, որը մենք միշտ արտահայտել ենք, և լավ է, որ կարող ենք այս խորհրդարանում լուծել արհեստական ձգձգման այդ հարցը և հանել ռազմական դրության իրավական ռեժիմը։

Բացի այդ, քաղհասարակության մի շարք ներկայացուցիչներ, մասնավորապես, իրավապաշտպաններ, վստահ եմ՝ բոլորդ ճանաչում եք տիկին Զարուհի Հովհաննիսյանին, բարձրացրել է հետևյալ մտահոգությունը, որը կիսում եմ նաև ես, որ ռազմական դրության ռեժիմի պայմաններում Քրեական օրենսգրքով նախատեսված զինվորական ծառայության կարգի դեմ կատարված հանցագործությունների համար ավելի խիստ պատիժներ են սահմանված։ Օրինակ` եթե սովորական պայմաններում այդ պատիժները կարող են համարվել ոչ ծանր կամ միջին, ռազմական դրության պայմաններում դրանք համարվում են ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործություններ, և սահմանվում է խիստ պատիժ։ Այսինքն` ի՞նչ է ստացվում. չկա ռազմական դրությամբ պայմանավորված վտանգավորության աստիճանը, բայց մարդիկ կարող են պատժվել ավելի խիստ սանկցիաներով։ Կարծում եմ՝ սա բավականին վտանգավոր է և մարդու իրավունքների համար լուրջ սպառնալիքներ է ստեղծում, մարդիկ կարող են պատժվել չարդարացված։ Ես կարծում եմ, որ պետության համար դա խնդիր է։

Հուսամ, որ, իսկապես, վաղը մենք կարող ենք ռազմական դրության իրավական ծանր ռեժիմից ազատվել և հաջորդ անգամ չստեղծել այնպիսի պայմաններ, որ մարդիկ լուրջ չվերաբերվեն այսպիսի ռեժիմներին։ Սա կարող է հետագայում անվտանգության լուրջ խնդիրներ ստեղծել։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ծովինար Վարդանյան, համեցեք։

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, ուզում եմ անդրադառնալ տիկին Զոհրաբյանի հնչեցրած մտահոգությանը, որ ընտրողների ցուցակները բացակայում են ԿԸՀ-ի կայքից։ Այդ ցուցակները փակվել են դեռ պատերազմի առաջին իսկ օրերից, և դրանք արվել են մեր իսկ քաղաքացիների անվտանգությունը պահպանելու նպատակներով, քանի որ այդ ցուցակները նաև ներառում են որոշ անձնական տվյալներ։ Դա՝ մեկ։

Երկրորդ. պրն Խաչատրյան, ես, ընդամենը հետաքրքրվում էի հիմնավորումներով, և կարծում եմ, որ նորմալ է, երբ մարդիկ նախաձեռնությամբ հանդես են գալիս, և ինձ հետաքրքրում են հիմնավորումները։ Ես էս ամենի հետ միասին ուզում եմ մի բան արձանագրել, որ ուրախ եմ, որ նաև ընդդիմության շուրթերից հնչեց, որ սահմանի ողջ երկայնքով պահպանվում է խաղաղությունը, և մեր քաղաքացիները կարող են հանգիստ լինել այս պահին, քանի որ ուրախ եմ, որ հենց ընդդիմությունը հնչեցրեց, քանի որ, երևի, բոլորդ էլ նկատել եք, թե այս ընթացքում որքան ապատեղեկատվություն և մեդիատեռոր է տեղի ունենում, և հաճախ քաղաքացիները հոգեբանորեն խոշտանգվում են։ Այսքանը։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Էդմոն Մարուքյան: Վաղարշակ Հակոբյան. հանո՞ւմ եք։ Մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց։ Եզրափակիչ ելույթների ժամանակն է։ Համեցեք, պրն Մարուքյան։

 Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի խորհրդարան, հարգելի գործընկերներ, քանի որ արդեն ունենք, ըստ էության, դահլիճում կոնսենսուս, որ ռազմական դրությունը խորհրդարանով հանենք, շատ ասելիք չկա, շնորհակալ եմ քննարկման համար։ Կարծում եմ` բոլոր հարցերին անդրադարձանք։ Հուսով եմ՝ վաղն առավոտյան կողմ կքվեարկենք բոլորս և կհանենք ռազմական դրությունը, որը ևս մեկ քայլ է դեպի լարվածության մթնոլորտի թուլացում և քաղաքական համաձայնությունների միջոցով, քաղաքական գործընթացների միջոցով երկրում ստեղծված քաղաքական ճգնաժամի հաղթահարում։ Բազմիցս ասել ենք, որ քաղաքական ճգնաժամի հաղթահարումից է կախված երկրում հումանիտար, սոցիալական, տնտեսական ճգնաժամը, որի մեջ, իրապես, մեր պետությունը, մեր ժողովուրդը շատ ծանր օրեր է անցկացնում։ Եվ այս ամեն ինչը նաև կախված է մեզնից, քաղաքական խնդիրները լուծելով՝ կարողանանք լուծել մյուս բոլոր խնդիրները երկրում։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Հարգելի գործընկերներ, մենք ունենք կիսատ թողնված հարց։ Հիշեցնեմ՝ դա ԱԺ պատգամավորներ Արտակ Մանուկյանի, Բաբկեն Թունյանի կողմից ներկայացված՝ «Բանկային ավանդների ներգրավման մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու և կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցն է։ Մենք մտքերի փոխանակության փուլին ենք հասել։ Եթե այս քննարկվող հարցի հետ կան պատգամավորներ, որոնք ուզում են ելույթ ունենալ, կարող եք գրանցվել. գրանցում։ Արման Աբովյան, համեցեք։

 Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Ես պետք է ներողություն խնդրեմ, որ ստիպված եմ թեմայից շեղվել, չհասցրեցի ռազմական դրության հանելու օրինագծի շրջանակներում ինչ-որ բան ասել։ Իհարկե, ողջունելի է, շատ լավ է, որ, ի վերջո, կարծես թե, որոշվել է, որ ռազմական դրությունը պիտի հանվի։ Դա պետք է արվեր ավելի շուտ, դե, յուրաքանչյուր դեպքում, փառք Աստծու, քաղաքական պրոցեսները, որոնք կընթանան Հայաստանում, արդեն սահմանափակված չեն լինի։

Եվ երկրորդ հարցը. առավոտյան ելույթի ժամանակ պրն Սիսակ Գաբրիելյանը կրկին անգամ այդ չարաբաստիկ պարգևավճարների թեմային անդրադարձավ։ Դե, ես հասկանում եմ, որ գտնվում եք նախընտրական փուլում և պետք է ինչ-որ հայտարարություններ անեք, որոնք այս կամ այն ձև մանիպուլյատիվ են, սակայն կուզենայի անդրադառնալ շատ կարևոր մի թեզի։ Երբ խոսվում է պարգևավճարների մասին, «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության մասով, ապա հիշեցնեմ ձեզ, որ չգիտես ինչու պրն Գաբրիելյանը չհնչեցրեց, որ մեկ տարի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության բոլոր պատգամավորներն իրենց պարգևավճարներն անցած տարի գարնանը փոխանցում էին պանդեմիայի ֆոնդին, դե, պարզ է, որ պատերազմը սկսվեց, պատերազմի ֆոնդին։ Ասեմ ավելին... ժողովուրդ, անցած տարի գարնանը։ Մի խոսքով, պանդեմիայից սկսած, հենց պանդեմիան սկսվեց մենք բոլոր... մենք ունենք փաստաթուղթ՝ ներկայացված պրն Միրզոյանի անունով, և կարող եք հարցում անել պրն Միրզոյանին։

Հոկտեմբեր ամսին, տիկին Պողոսյան, ամբողջ ֆրակցիան իր ամբողջ աշխատավարձը փոխանցեց, հիշում եք, չէ՞: Ես բան չունեմ ասելու, ես բա՞ն եմ ասում, դուք, կոնկրետ միայն դուք... Դե, լավ, ժողովուրդ ջան, իմ ասածն ինչ է, ես չեմ ուզում լարել իրավիճակը, ես ուզում եմ, պարզապես, կոչ անել, եթե գնում է կոնստրուկտիվ քննարկում, ապա խնդրում եմ, եթե մենք ասում ենք՝ «ա», օրինակ` նույն պարգևավճարների մասով, ապա պետք է ասվի նաև «բ»։ Շնորհակալություն։            

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Եվ վերջին ելույթը` Աննա Կոստանյան. համեցեք։

Դահլիճում լռություն ենք պահում, և վերջին հնչեցրած հայտարարության կապակցությամբ ես ուզում եմ ասել, որ ԱԺ պատգամավորները վերջին անգամ պարգևավճար ստացել են անցած տարվա՝ 2020 թվականի փետրվար ամսի համար։ Դրանից հետո որևէ պատգամավոր պարգևավճար չի ստացել, և ԱԺ բազմաթիվ պատգամավորներ, անկախ ֆրակցիաներից, իրենց աշխատավարձերը փոխանցել են մասնակիորեն կամ ամբողջությամբ, թե՛ կորոնավիրուսի հետևանքով դրամահավաքին են միացել, և թե՛ պատերազմի արդյունքում՝ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամին։ Սա՝ ուղղակի փոքրիկ ճշտում։

Այժմ` տիկին Կոստանյան, համեցեք։

 Ա.ԿՈՍՏԱՆՅԱՆ

-Ցավոք սրտի, ես էլ պիտի անդրադարձ կատարեմ պարգևատրումներին կամ հավելավճարներին, ինչպես կուզեք՝ ասեք։ Զուտ անդրադարձ կատարելով պրն Գաբրիելյանի կողմից, իմ կարծիքով՝ միտումնավոր հնչեցված թվերին, քանի որ բոլորս էլ գիտենք, որ պարբերաբար շատ թեժ քննարկումներ են տեղի ունենում՝ պարգևատրումների հետ կապված, ես կուզեի պաշտոնական հարցումների արդյունքում դուրս բերված չոր թվեր հնչեցնել։

2020 թվականին ՊԵԿ-ը 6,8 մլրդ պարգևավճար է ստացել կամ 14,2 մլն ԱՄՆ դոլար։ Սա՝ 2020 թվականի կորոնավիրուսային համաճարակի և պատերազմի պայմաններում։ 2020 թվականի հոկտեմբերին պարգևատրվել են 496 մլն, մոտավորապես, ՀՀ դրամով, նույն թվականի նոյեմբերին՝ մոտավորապես 474 մլն դրամով, և 2020 թվականի դեկտեմբերին՝ մոտ 1,3 մլրդ դրամով։ Սա՝ իշխանության կողմից իր աշխատակիցներին հատկացված պարգևատրումային ֆոնդը։

Վարչապետի աշխատակազմը 2020 թվականի ընթացքում 441 մլն դրամ պարգևավճար է հատկացրել իր աշխատողներին։ Իհարկե, այստեղ չի մանրամասնվել, թե ըստ ամիսների որքան է բաշխվել, ֆինանսների նախարարը, ում ի պահ է տրված պետության ամբողջ գանձարանը, պատերազմի ամենաթեժ օրերին ևս զերծ չի մնացել ինքն իրեն պարգևատրելուց մոտ 73 մլն դրամով։ Էլ չեմ խոսում, թե որքան ԱԹՍ-ներ, առնվազն, գոնե, երևի թե, կարելի էր գնել այս գումարներով հենց պատերազմի թեժ օրերին։

Ես ուզում եմ հիշեցնել, նաև հավելեմ պրն Միրզոյանին, որ պատգամավորները նախորդ տարվա առնվազն փետրվար-մարտ ամիսներին հրաժարվել են հավելավճարներից՝ փոխանցելով դրանք կորոնավիրուսի ֆոնդին, ինչպես նաև առանձին դեպքերում փոխանցելով պատերազմից տուժածներին և պատերազմի արդյունքում կուտակված կարիքների նպատակով։ Այս մասին, ճիշտն ասած, նպատակահարմար էլ չէի համարի խոսել, ուղղակի, ստիպված եմ բարձրաձայնել։ Էլ չեմ ասում, ավելի հետ գնանք, Տավուշի այդ մի քանի օրերի պատերազմի ընթացքում պատգամավորներն ինչ օգնություն են ցուցաբերել։ Եկեք, ուղղակի, այսպես միտումնավոր նման դիսկուս չբացենք ԱԺ ամբիոնից, որովհետև, կարծում եմ՝ ավելի կարևոր հարցեր կան քննարկելու։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շարունակում ենք քննարկումը։ Եզրափակիչ ելույթներ։ Պրն Սողոմոնյանը, կարծես թե, ավելացնելու ոչինչ չունի։ Նախագծի հեղինակներից Արտակ Մանուկյանի եզրափակիչ ելույթը։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Ոնց հասկացա, մենք սահուն կերպով անցում կատարեցինք բյուջեի կատարողականի հաշվետվություններին։ Կարծում եմ՝ որպես ԱԺ պատգամավոր, դեռ առիթը կլինի՝ ձեր բյուջետային վերահսկողությունն իրականացնեք և կոնկրետ մի դրվագ չներկայացնեք։ Փորձեմ էլի կոնստրուկտիվ դաշտ տեղափոխվել։

Տիկին Կոստանյան և մեր գործընկերներ, երբ մի թիվ եք հնչեցնում, պետք է բաժանեք աշխատողների վրա, որ հասկանաք՝ ինչքանի մասին ենք խոսում։ Եթե ձեր ասած էդ բոլոր թվերը դուք բաժանեք պետական համակարգում 19 հազար աշխատողների, որի մեջ մտնում են փրկարարից սկսած, վերջացրած այլ բավականաչափ ինտենսիվ ծանրաբեռնվածություն ունեցող աշխատողներ, կստանաք պատկեր, բայց ես էլ եմ կողմ, որ մենք տեղափոխվենք կոնստրուկտիվ դաշտ։ Այդ համատեքստում նաև ասեմ, որ այլևս երբ պարգևավճար՝ այս մանիպուլյացիան տերմինը կիրառում ենք, հասկանանք, որ հավելավճարների մասին է խոսքը, որն օրենսդրությունում եղել է, ստացել են նախորդ իշխանությունները, դեռ այդ ԱԹՍ-ներն էլ այդ ծրարներով, ինչքան կարելի էր ձեռք բերել, դա էլ թողնում եմ, որ դուք բյուջետային քննարկումների ժամանակ հաշվեք, ներկայացնեք։

Հիմա վերադառնամ բուն նախագծին։ Մենք ի՞նչ ենք փորձում անել։ Իհարկե, զարգացած երկրներում այս խնդիրները, որոնք մենք կարգավորում ենք, լուծվում են ֆինանսական գրագիտության բարձրացման միջոցով։ Այսինքն՝ եթե լինի ֆինանսական առումով գրագետ հասարակություն, կարիք չի լինի երաշխավորության վերաբերյալ օրենքներ բերել, կարիք չի լինի այլ ձևերով սպառողներին փորձել պաշտպանել, բայց, հաշվի առնելով, որ այս ծրագրերը կան, բայց դրանց էֆեկտիվությունը դեռևս տեսանելի, շոշափելի և էական զարգացումներ չունի, մենք՝ որպես օրենսդիր, և մեր իշխող, կառավարող ուժի ներկայացուցիչները փորձում ենք այս ֆինանսական գրագիտության մասով ևս զսպաշապիկներ անել։

 Ի՞նչ ենք ասում. ասում ենք, որ այդ տոկոսը, որ գովազդում են 0 տոկոս և այլն տարբեր ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչներ, 0 տոկոսանոց վարկ չի լինում, դրա տակ կան թաքնված վճարներ, բայց որպեսզի դու հասկանաս, թե ինչ ծանրաբեռնվածություն ա, դրա տակ նաև ձեռով վավերացնում ես, թե քանի տոկոս է։ Թվում է, թե դասական առումով մենք սխալ բան ենք անում, որովհետև մտնում ենք շուկայական տնտեսության մեջ, բայց, հաշվի առնելով հանգամանքները, մենք փորձում ենք սա անել։

Այս համատեքստում մենք հիմա փորձում ենք, որ սպառողի իրավունքը պաշտպանված լինի։ Այն դեպքերում, երբ որ Կենտրոնական բանկը ռեսուրս ծախսի և ապացուցի, որ կան սպառողի շահերի խախտված իրավունքներ, ապա այդ դեպքում կարողանա շատ ավելի մեծ չափով տուգանքներ սահմանել ֆինանսական համակարգի խաղացողների համար։ Շնորհակալություն ուշադրության համար: Կոչ եմ անում կողմ քվեարկել։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն և ձեզ, պրն Մանուկյան։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Այժմ քննարկում ենք պատգամավոր Ալեն Սիմոնյանի կողմից ներկայացված՝ «ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում» փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Ալեն Սիմոնյան։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ձեզ է ներկայացվում «ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում» փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը, որով առաջարկվում է 7-րդ մասի 3-րդ կետում, 1087 հոդվածի 1-ին հոդվածում, 7-րդ մասի 3-րդ կետում «1000» թիվը փոխարինել «3000-ապատիկ» թվով, 8-րդ մասի 2-րդ կետում՝ «2000» թիվը փոխարինել «6000-ապատիկ» թվով։

Ասեմ, որ առաջին ընթերցմամբ մենք ընդունել ենք 5000-ապատիկ և 10000-ապատիկ տարբերակը, բայց, խորհրդակցելով իմ գործընկերների հետ, ինչպես նաև արդարադատության նախարարության հետ համագործակցելով, եկել ենք այն տրամաբանությանը, որ, այնուամենայնիվ, նաև հաշվի առնելով ՀՀ-ում ինֆլյացիայի աստիճանը, ինչպես նաև օրենքը՝ ընդունման պահից ի վեր, ինչպես նաև այսօրվա ստեղծված իրավիճակը, ես համաձայնել եմ, և այս պահի դրությամբ օրենքը երկրորդ ընթերցմամբ ձեզ է ներկայացվում ավելի նվազ տարբերակով, ինչպես նշեցի, վիրավորանքի համար՝ 3000-ապատիկ և զրպարտության համար՝ 6000-ապատիկ տարբերակով։ Այսքանը։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Սիմոնյան, ամեն դեպքում, գրավոր առաջարկներ չեն եղել, հարցեր էլ չեն կարող լինել։ Շնորհակալություն։

Այժմ հարակից զեկուցմամբ հանդես կգա պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Աննա Կարապետյանը։

 Ա.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, «ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում» փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը ներկայացված է ձեզ երկրորդ ընթերցմամբ։ Ինչպես հիմնական զեկուցողն արդեն իսկ ներկայացրեց, առաջին ընթերցմամբ ընդունված շեմերը բազմաթիվ քննարկումների արդյունքում, նաև Կառավարության հետ քննարկումների և պատգամավորների հետ քննարկումների արդյունքում պրն Սիմոնյանն իջեցրել է։ Հանձնաժողովը քննարկել է նախագիծը և տվել է դրական եզրակացություն։ Խնդրում եմ կողմ քվեարկել նախագծին։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Տիկին Կարապետյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Հարակից զեկուցում գործադիրից։ Արդարադատության նախարարի տեղակալ Վահե Դանիելյան։

 Վ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, նախ՝ նշեմ, որ բաց է նյութական պատասխանատվության միջոցը, նաև ոչ նյութական միջոցներ են նախատեսված մեր գործող օրենքով, ինչպիսին հերքումն է, նաև դատավճռի հրապարակումը, ներողություն խնդրելը և այլն։ Այս ինստիտուտը ներդրվել է 2007 թվականի ԵԽԽՎ 1577 բանաձևի հիման վրա, որով կոչ էր արվում անդամ պետություններին՝ ապաքրեականացնել զրպարտության դեպքերը, նաև ազատությունից զրկման պատժատեսակը չկիրառել, առավելագույն չափ սահմանել, նաև համաչափ պատասխանատվության չափ սահմանել։

2011 թվականին Սահմանադրական դատարանն արձանագրել է, որ պատասխանատվության այս չափի սահմանումն օրենսդրի հայեցողության տիրույթում է, բայց միաժամանակ նշել է, որ որոշակի չափանիշների պետք է համապատասխանի և գործող չափը դիտարկելով մեկ շնչին բաժին ընկնող համախառն եկամտի, նաև այլ պետությունների հետ հարաբերակցության մեջ, առաջարկել է նվազեցնել այդ չափը։ Իհարկե, 2011 թվականից այս կողմ շատ բան է փոխվել, այդ թվում՝ տնտեսական ցուցանիշների մեջ, այդ իսկ պատճառով մենք նաև առաջարկել ենք այդ բարձր չափերը՝ 10 մլն և 5 մլն դրամ, չկիրառել։ Ողջունելի է, որ նվազեցվել է, բայց մենք առաջարկել ենք էլ ավելի նվազեցնել։ Ցավոք սրտի, այդ առաջարկը հանձնաժողովի կողմից չի ընդունվել։ Մեր կարծիքով՝ սա խոսքի ազատությանը միջամտություն է, և դրա համար պետք է համաչափ պատասխանատվության միջոց սահմանվի, և, ինչպես արդեն միջազգային մարմիններն են կոչ արել, այս ինստիտուտը զսպվածությամբ պետք է կիրառվի։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Դանիելյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Ալեն Սիմոնյան։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ես չցանկացա օրենքի ներկայացման ժամանակ արձագանքել իմ գործընկերներին, ուստի, կօգտվեմ այս հնարավորությունից։ Ես առաջարկում եմ դադարել հավելավճարների այդ թեման շահարկել, և դադարել դա շահարկել այս դահլիճում։

Չգիտեմ ինչու չեմ լսել որևիցե մեկից, որ այստեղից գա... Տիկին Կոստանյան, թվեր էիք ներկայացնում, բա, ինչո՞ւ չէիք ասում, որ 2020 թվականի ընթացքում ԱԺ-ը 1 մլրդ 300 մլն փող է հետ տվել։ Ինչո՞ւ չեք հաշվում, թե դա դոլարով ինչ է անում, հետո մի հատ եվրոյով հաշվենք, հետո մի հատ էլ բաժանենք ամիսների, ասենք՝ այսքան փող ենք տվել։ Ոնց որ հաշվում եք չեղած բանը։ Ոնց որ մեր 17 կուսակցությունների քաղաքական ուժերի լրատվամիջոցները կարող են 6 ամսվա հոդվածը վերցնել, նորից իմ կամ պրն Միրզոյանի նկարը դնել, ու նորից գրել՝ պարգևավճար են բաժանել, որպեսզի մարդկանց մոտ հակակրանք առաջացնեն։ Բա, դրա մասին ինչո՞ւ չեք խոսում։ Էն օրը 17 գործընկերների ներկայացուցիչներից մեկն ասում է՝ ոստիկաններին պարգևավճար եք տվել։ Բա, ճիշտ ենք արել, հլը էլի, ավելի շատ պիտի տանք ոստիկաններին, իսկ դուք այդտեղ, մարդկանց, որ կանգնում են, գումար չե՞ք բաժանում, օղի, ուտելիք չե՞ք բաժանում։ Մեր ոստիկանները կարգ ու կանոն են պահում, որ լրագրողների վրա չհարձակվեն այն մարդիկ, ովքեր երթ են անում։ Բա, պիտի տանք, կամ ՊԵԿ-ին, ֆինանսների նախարարությանն եք բան բերում, բա, ինչո՞ւ չեք ասում, որ ոչ աշխատավարձ է ուշանում, այս մի տարվա՝ էս արհավիրք մի տարվա ընթացքում հավաքագրումները չեն դադարում, բնական է՝ նաև մեր քաղաքացիների բարձր գիտակցության շնորհիվ, բայց նաև ՊԵԿ-ի և ֆինանսների նախարարության շնորհիվ։ Բա, ինչո՞ւ չեք ասում, որ համակարգային կոռուպցիա չկա։ Բա, դրա մասին ինչո՞ւ չեք ուզում խոսել։

Այո, պետական այն մարմինները, որոնք կկատարեն, կգերակատարեն, լավ կանեն իրենց աշխատանքը, պետք է խրախուսվեն և խրախուսվելու են։ Այլ տարբերակ աշխարհում որևիցե այլ երկրում չկա։

Բժիշկների մասին, այո, շնորհակալություն, բժիշկների՞ն էլ չտանք, հա՞, թարգեք, էլի, այս խոսակցությունները, խնդրում եմ։ Ես ձեզ կոչ եմ անում՝ տեղից չխոսել։ Եկեք պայմանավորվենք՝ տեղից չխոսել, տեղից չենք խոսում։ Գալիս եք էստեղ, մեզ կարգ ու կանոն եք սովորեցնում, երբ ձեզ հարմար է՝ տեղից բղավում եք։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Լիլիթ Ստեփանյանի հերթն է։

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի նախագահ, հարգելի գործընկերներ, նիստին հետևող սիրելի քաղաքացիներ։ Տիկին Կոստանյան, եթե դեմ չեք, մենք նախագծի մասին խոսենք։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի ընդդիմություն, ինչո՞ւ է ձեզ թվում, որ ձեզ կարելի է իշխանության ներկայացուցչի ելույթի ժամանակ տեղից խոսել, իսկ հակառակը չի կարելի։ Տիկին Կոստանյան, եկեք կիրառենք հնարքներ, որոնք պիտի ընդունեք նաև, որ եթե դուք կիրառում եք, պիտի կիրառի նաև դիմացինը։ Ուրեմն, կամ լսում ենք ամբիոնի մոտ խոսողին՝ անկախ նրանից, որ խմբակցությունից է և ինչ է ասում, կամ չէ, և դա բոլորին է վերաբերում, մի ընդհատեք։ Տիկին Ստեփանյան, շարունակեք։

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Ես նորից սկսեմ։ Նիստը նախագահող հարգելի պրն Միրզոյան, հարգելի գործընկերներ, նիստին հետևող սիրելի քաղաքացիներ։ Շատ լավ եղավ, որ ես խոսում եմ պրն Ալեն Սիմոնյանի ելույթից հետո, քանի որ այն ամենի մասին, որ խոսում եմ, կարծես, աղերսված լինի պրն Սիմոնյանի խոսքի ընդհանուր բովանդակության հետ։ Ցավալի է, որ աշխարհում, մասնավորապես, Հայաստանում ֆեյքնյուզն ու զրպարտություններն այնքան են լցրել տեղեկատվական դաշտը, այնքան են ստեղծել կեղծ օրակարգ և կեղծ իրականություն, որ սրա մասին խոսակցությունները եկել և հասել են ԱԺ։

Ցավոք, այստեղ նստած իմ գործընկերներից ոչ ոքի, այդ թվում՝ նաև ինձ, Կառավարության մեր գործընկերներին, ընդդիմության մեր հարգելի գործընկերներին, և, ընդհանրապես, հանրային դեմք հանդիսացող որևէ մեկին սույն խնդիրը չի շրջանցել։ Եվ, որ ամենավատն է, մենք անուղղակի կամ ուղղակի ստիպում ենք, որ այս ամենի միջով անցնեն նաև մեր ընտանիքի անդամները, և բնական է, որ բոլորս էլ ունենում ենք տարբեր էմոցիաներ և տարբեր ապրումներ։

Ճիշտ է, նախագիծը ենթադրում է փոփոխություններ Քաղաքացիական օրենսգրքում, սակայն վստահաբար, ինձ համար խնդիրն արժեքային և բարոյական տիրույթում է։ Իրականում ամրագրված թվերի փոխարեն պետք է շարադրված լիներ, թե որքան արժեն, օրինակ՝ որպես թիրախ ընտրված հանրային մարդու կամ պաշտոնյայի ընտանիքի ծանր ապրումները, մեզնից որևէ մեկի հոր արժանապատվությունը, մեզնից որևէ մեկի մոր արցունքները, մեր զավակների տառապանքը, թիրախ ընտրված մարդու հեղինակությունը, մայրերի, քույրերի բարոյականությունը, ամուսինների, կանանց, սիրելի մարդկանց զգացմունքները։ Եթե զրպարտողները հերթական մտքի արգասիքը շարադրելուց առաջ գեթ մեկ րոպե մտածեն, թե դոմինոյի ինչ էֆեկտ կարող է ունենալ իրենց կեղծ տեքստն իրականության հետ որևէ աղերս չունեցող խոսքը, ապա գեթ մեկ րոպե պետք է տարակուսեն և պատասխանեն մեկ շատ բարդ հարցի. գրե՞լ, թե՞ չգրել, իսկ նախագիծը, ըստ իս, հերթական զսպման գործիքն է, պայքար հետևանքների դեմ։ Պետք է բուժել արմատը, որպեսզի հենց այս նախագծում ֆիքսված թվերը հետագայում բարձրացնելու կարիք չզգացվի։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արտակ Մանուկյան։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Առաջին մասով՝ կարծում եմ, որ լավ կլինի, որ հիմնավորենք, թե ինչու ենք չափերը նվազեցնում, որովհետև, այնուհանդերձ, «մինչև» է գրված, «մինչև»-ը կամայական կերպ կարող ես այդ դիապազոնում ընտրել։ Եթե այս մասով մենք մի բանը փոխում ենք, «մինչև»-ի դիապազոնը նվազեցնում ենք, չգիտեմ, դե, այդ դեպքում եկեք նվազագույնն էլ ֆիքսենք՝ բայց ոչ պակաս, քան։ Տարբերակներ եմ ես ասում, որ ցանկալի կլինի, որ ձեր դիրքորոշումը լսենք։

Ելույթիս երկրորդ մասը. այս թեմայով պետք է խոսեմ, որ փարատենք, ամբիոնն էլ այս չչարաշահվի։ Մենք խոսում ենք քաղաքական կամքի մասին։ Ինքս հանձնաժողովի փոխնախագահ եմ, կառավարող ուժի ներկայացուցիչ։ Նախկինում փոխնախագահներն ունեցել են, տո՛ ծառայողական մեքենա, տո՛ բենզինի չեկ, ամեն ինչ։ Եթե քաղաքական կամք չլիներ, ինչո՞ւ պետք է մեծամասնությունն այս մասով այս պրակտիկան դադարեցներ, սա՝ մեկ։

Խոսում ենք պարգևատրման մասին։ Ցավոք սրտի, նախկինում արդարացի վճարումը եղել է հասանելի ոչ բոլորին։ Այո, այդ զարտուղի միջոցներով մոտիվացնելը եղել է լուծում։ Հիմա եղել են հարաբերություններ, որոնցով ստվերային այդ զարտուղի հարաբերությունները չկան, և մարդիկ, կամա թե ակամա, այդ պարգևավճարների անունը պարգևավճար է, բայց դրանք օրենքով ֆիքսված հավելավճարներ են, ես գտնում եմ, որ էս մասով խնդիր կա։ Մենք բոլորս պետք է հանրային կառավարման բարեփոխումներն օր առաջ լուծենք, ու ոչ միայն փողով, այլ հորիզոնով։ Օրինակ` նույն ոստիկանը հինգ տարի, տաս տարի, նույն, պաշտպանության բնագավառի, անվտանգության բնագավառի աշխատակիցներն անբասիր աշխատեցին, 10 տարի հետո այս բնակարանը քոնն է։ Այսինքն` պետությունը պետք է կամ արտոնյալ հիփոթեքի պայմաններ տա, մենք փորձենք պետական ծառայությունը դարձնել գնահատելի։ Ցավոք, այս ելույթները, որ մենք լսում ենք, տպավորություն է, որ կամայական պետական պաշտոնյան, օրինակ` պատգամավորը մենակ կնոպկա սեղմող է, բայց մենք պետք է փորձենք ինստիտուտները գնահատել։ Երբ որ մենք այսպես ենք ձևավորում՝ այ, կնոպկա սեղմող է, հլը մի հատ էլ հավելավճար է ստանում։ Այ, սա ոստիկան է, հլը մի հատ էլ՝ հավելավճար։ Սխալ մոտեցում է, պետական ծառայությունը պետք է լինի գնահատելի։ Այո, եթե դուք հարկայինի մասին եք խոսում, ինչպե՞ս եք պատկերացնում 120 հազար դրամ ստացող տեսուչ, որը պետք է գնա, մարդուն 500 հազար տուգանի, և սա լինի նորմալ երևույթ։ Իհարկե, խնդիրը պետք է արդարացի վարձատրությունը լինի։ Չմոռանանք, որ պանդեմիայի պայմաններում հարկային եկամուտներն էականորեն աճել են, համեմատաբար ավելի առաջանցիկ տեմպերով։ Ստվերայնությունը կրճատվել է։ Ստվերայնությունը նախկինում չի նկատվել, հիմա նկատվում և հարկվում է։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մանուկյան։ Մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց։ Եզրափակիչ ելույթներ. պրն Դանիելյան, ասելիք ունե՞ք: Համեցեք։ Ընդմիջման ժամին է համընկնել, պրն Դանիելյան, խնդրում եմ հնարավորինս ամփոփ:

 Վ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Ուղղակի, արձագանքեմ պրն Մանուկյանի հարցադրմանը։ Համաչափության սկզբունքը, ընդհանրապես, պատասխանատվության և փոխհատուցման համաչափությունը, մասնավորապես, ամրագրված են մի շարք միջազգային իրավական փաստաթղթերում, այդ թվում` մեր Սահմանադրությամբ։

Սահմանադրական դատարանը նշում է, որ համաչափության սկզբունքի համար կարևոր երաշխիքներ են փոխհատուցման չափի նվազագույն շեմի բացակայությունը և առավելագույն շեմի առկայությունը, հետևաբար՝ նվազագույն շեմի առկայության հետ կապված՝ որևէ խնդիր մենք չենք տեսնում։ Մի շարք դեպքերում, այդ թվում` եվրոպական երկրներում շատ սիմվոլիկ գումար է նախատեսվում, օրինակ՝ 1 եվրո, Գերմանիայում բազմաթիվ գործեր կան, որպես փոխհատուցման չափ։ Շատ սիմվոլիկ է։

Ինչ վերաբերում է առավելագույն չափին, մեր մտահոգությունն առավելագույն չափի հետ էր կապված։ Դրա համար առաջարկել էինք այդչափ բարձր փոխհատուցման չափ չսահմանել։ Շնորհակալություն։            

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Դանիելյան։ Տիկին Կարապետյան, դուք ասելիք չունե՞ք։ Հիմնական զեկուցող Ալեն Սիմոնյանը ևս ասելիք չունի։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Հարգելի գործընկերներ, ընդմիջում մեկ ժամ։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ

ՏԵՂԱԿԱԼ ԼԵՆԱ ՆԱԶԱՐՅԱՆԸ

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հարգելի խորհրդարան, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» և կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ Հայաստանի Հանրապետության կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Վահրամ Դումանյան: Համեցեք, պրն Դումանյան:

 Վ.ԴՈՒՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, հարգելի պատգամավորներ, վերջապես ներկայացվում է «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքն ամբողջությամբ, մեծ ծավալով քննարկում անցնելուց հետո: Բոլորդ ծանոթ եք օրենքի պատմությանը: Կարող եմ ասել, որ վերջին անգամ, երբ երկրորդ ընթերցումից իմ առաջարկով օրենքը վերադարձվեց առաջինից երկրորդ ընթերցման կարգավիճակի, այս ժամանակահատվածը՝ մոտ 2 շաբաթը, ևս բավական օգտակար եղավ. բարելավվեց օրենքը, կազմակերպվեցին լրացուցիչ քննարկումներ շահագրգիռ կողմերի հետ, ռեկտորների հետ եղավ հանդիպում ԱԺ-ում պրն Հայրապետյանի նախաձեռնությամբ, որը բավական կոնստրուկտիվ և բովանդակային քննարկման վերածվեց: Արդյունքում փոխվեցին տարբեր ձևակերպումներ, մասնավորապես, փոխատեղման՝ ռոտացիայի սկզբունքը: Ինստիտուցիոնալ և ծրագրային հավատարմագրման գործընթացների հետ կապված հարցերն ավելի հստակեցվեցին ավելի ընդունելի ձևակերպումներով: Էական փոփոխություններից է այն, որ ռեկտորների ընտրության և նշանակման մասում կատարվեց էական փոփոխություն: Ընտրանքային տարբերակը փոխարինվեց զուտ ընտրություններով, այսինքն՝ այժմ կառավարման խորհուրդը ընտրում է ռեկտոր, որը հրամանագրվում է լիազոր մարմնի ղեկավարի կողմից 5 տարի ժամկետով: Ամբիոնի վարիչի պաշտոնի հետ կապված դրույթն է փոխվել, եթե նախկին տարբերակում, առաջարկում ամբիոնի վարիչը համարվում էր վարչական պաշտոն, այլևս այն համարվում է ակադեմիական պաշտոն, ինչպես եղել է նախկինում: Եվ կարևորագույն փոփոխություններից է նաև տարիքային շեմը, որը մեր պատգամավորների կողմից առաջարկվեց՝ 65-ը 70-ով փոխարինելով: Այնուհետև գրված էր, որ ակադեմիական խորհուրդներում պետք է լինի 25 տոկոս ուսանող, այժմ գրված է՝ մինչև 25 տոկոս ուսանող, և բուհում կարող են գործել ուսանողական միություններ, բազմաթիվ միությունների մասին է խոսքը: Եվ մեկ դրույթ էլ ավելացվել է ռեկտորի թեկնածուին ներկայացվող պահանջներում, եթե նախկինում պահանջվում էր օրենքի մեջ միայն գիտական աստիճանի առկայություն, այժմ ավելացվել է նաև առնվազն 5 տարվա գիտամանկավարժական, գիտական և ակադեմիական գործունեության ստաժ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Պրն Դումանյան, ներողություն, ժամանակը սպառվեց:

 Վ.ԴՈՒՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես մնացածին հարցերով կպատասխանեմ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Քանի որ առաջարկներ ներկայացրել են «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը, պատգամավորներ Մխիթար Հայրապետյանը, Հովհաննես Հովհաննիսյանը, Սոֆիա Հովսեփյանը, Թագուհի Թովմասյանը, Լիլիթ Ստեփանյանը, Միքայել Մելքումյանը և Վարդևան Գրիգորյանը, միայն նրանք կարող են հարցեր ուղղել: Ես ընթերցեցի պատգամավորների անունները, եթե նրանք հարցեր ունեն, խնդրում եմ թող ասեն: Հա, շատ լավ, ուրեմն, «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցություն, խնդրեմ, Սրբուհի Գրիգորյան:

 Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Պրն Դումանյան, ուզում եմ իմանալ ձեր վերաբերմունքը մարզային բուհերի մասին: Որոշ մարզային բուհեր ունեն մասնագետների կարիք: Էդ խնդիրներն ինչպե՞ս եք պատկերացնում լուծել: Էնպես որ, ոչ թե բուհը, որը չունի, ասենք թե, գիտական աստիճան ունեցող համապատասխան թվով դասախոսներ, արագ էնպես անի, որ էդպիսի դասախոսներ ունենա, այլ, իրապես, մարդիկ կարողանան գիտության աստիճան ստանալ և որակ ապահովել նաև մարզային բուհերում: Շնորհակալ եմ:

 Վ.ԴՈՒՄԱՆՅԱՆ

-Ոչ միայն մարզային, բոլոր բուհերի վերաբերյալ ունենք ստանդարտ վերաբերմունք, այն է՝ ցանկացած բուհ պետք է լինի բուհ՝ անկախ նրանից, թե մարզում է, թե մայրաքաղաքի կենտրոնում: Դրան են ուղղված ինստիտուցիոնալ և ծրագրային հավատարմագրման այդ դրույթները: Ես հուսով եմ, որ բոլոր բուհերը, այդ թվում՝ և մարզային, կունենան անհրաժեշտ կադրային բազա, որպեսզի շարունակեն իրենց գործունեությունը, սակայն եթե խնդիրներ լինեն այդ ճանապարհին, ցանկացած խնդիր կլուծվի առանձին վերցրած, առանձին մոտեցումով: Չեմ կարող գուշակել՝ ինչպիսին կլինեն խնդիրները. կապրենք, կտեսնենք: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանք:

  Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Ես նույն հարթության վրա չէի դնի երևանյան բուհերը և մարզային բուհերը, որովհետև դրանցից մեկում ես դասախոսում եմ: Ուզում եմ ասել, ուղղակի, որ ժամավճարային կարգով աշխատող ասիստենտները մարզերում ստանում են սեմեստրը 6 հազար դրամ աշխատավարձ: Դա կարող է արդյո՞ք մոտիվացիա հանդիսանալ, որպեսզի ասիստենտն իր վրա աշխատի, գիտության թեկնածու դառնա և դասախոսի մարզային բուհում: Շնորհակալ եմ:

 Վ.ԴՈՒՄԱՆՅԱՆ

-Ոչ, իհարկե: Որևիցե բուհ միայն ժամավճարային աշխատակիցներով, այն էլ՝ նշված մինիմալ քանակի, ինչպիսին դուք ասացիք, 6 հազար դրամ ժամավճար, դա նշանակում է ընդամենը մի քանի, միգուցե, չգիտեմ, 5-6 ժամ, թե 3-4 ժամ ծանրաբեռնվածություն, կներեք, բուհը չի կարող գոյատևել միայն նման աշխատակիցների ներգրավմամբ: Դա կարող է լինել բուհի գործունեության ոչ էական մի մաս: Իհարկե, բուհը պետք է գոյատևի և զարգանա իր լրիվ դրույքով, հաստիքներով և այլն, և, իհարկե, աշխատավարձը պետք է այնպես հրապուրիչ լինի: Թե ինչպես հասնել դրան՝ դա արդեն ընթացքում կառավարման այդ համակարգը նոր մոտեցումների, խորհուրդների վարած քաղաքականությամբ կորոշվի: Հույս ունենանք, որ կլուծվեն այդ խնդիրները, և, ընդհանրապես, ոչ միայն գիտության թեկնածու, այլ բուհում աշխատելը կլինի հրապուրիչ: Եթե դա եղավ, գիտության թեկնածուներ էլ կլինեն, գիտական աշխատանքներ էլ կլինեն, մրցակցություն էլ կլինի: Եթե չեղավ, այս պահին լուծում չեմ կարող ձեզ առաջարկել: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Թագուհի Թովմասյան:

  Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն նախարար, չնայած մեր նախորդ քննարկումից հետո դուք հանդիպեցիք մի խումբ ռեկտորների հետ, և, ըստ էության, տեսակետ հնչեց, որ ռեկտորներն իրենց համաձայնությունը տվել են այս նախագծի մասով, ես ուզում եմ հիմա կարդալ ռեկտորների խորհրդի կարծիքը նախագծի առնչությամբ, որը հակասում է բարձրաձայնած այն տեսակետին, թե ամեն ինչ նորմալ է: Ի՞նչ են ասում ռեկտորները: Ասում են, որ նախագծի 3-րդ մասով սահմանված՝ կառավարման խորհրդի ձևավորման դրույթը հակասում է բուհական ինքնավարության սկզբունքին՝ հակասելով նաև Սահմանադրության 38-րդ հոդվածի 3-րդ մասին, համաձայն որի՝ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններն օրենքով սահմանված շրջանակներում ունեն ինքնակառավարման իրավունք, ներառյալ ակադեմիական և հետազոտությունների ազատություն: Նշված սկզբունքներն ամրագրված են նաև Բոլոնիայի հռչակագրով, որին Հայաստանը միացել է 2005 թվականին: Մի կողմից՝ նախագծի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում ամրագրված է բուհերի ինքնակառավարման, ինքնավարության և ակադեմիական ազատության սկզբունքը, իսկ նախագծի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 39-րդ և 41-րդ կետերում և 6-րդ հոդվածում՝ բուհական ինքնավարության և հաշվետվողականության մասին հիմնարար դրույթները, բայց մյուս կողմից՝ 27-րդ հոդվածում նշված է, որ լիազոր մարմնի ղեկավարը նշանակում է բուհի կառավարման խորհրդի 9 անդամներից 5-ին, ինչը կազմում է անդամների 50 տոկոսը: Այսինքն՝ ռեկտորներն անհամաձայնություն ունեն այս օրենքի կոնկրետ դրույթի վերաբերյալ, և այս պայմաններում առանց կոնսենսուսի բացակայության ինչպե՞ս եք պատկերացնում հետագայում նույն օրենքի շրջանակում միասին համատեղ աշխատանքը:

 Վ.ԴՈՒՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Թովմասյան: Վերջից գամ, շատ լավ եմ պատկերացնում համատեղ աշխատանքը, պատկերացնում եմ առողջ աշխատանքային մթնոլորտում: Ափսոսում եմ, որ դուք ներկա չէիք Ազգային ժողովում կազմակերպված մեր վերջին հանդիպմանը ռեկտորների հետ, որտեղ եղավ, իմ անձնական գնահատականով՝ ամբողջ ընթացքի ամենաբովանդակային քննարկումը, որտեղ, իրոք, քննարկվում էր միայն օրենքի նպատակը, բովանդակությունը բովանդակային մասով և ոչ թե՝ ռեկտորի նշանակում, ընտրություն և այլն, այս հարցերը: Ի դեպ, ես այստեղ գալուց մեկուկես ժամ առաջ ևս հեռավար ռեկտորների խորհրդի նիստ էինք անցկացնում տարբեր հարցերի շուրջ՝ համավարակի և այլնի, նաև մեր աշխատանքների շուրջ: Գիտեք, ռեկտորներն էդպիսի միանձնյա հավաքական կարծիք չունեն: Ես հարգում եմ ռեկտորների խորհուրդը, բայց մենք ունենք ռեկտորների 2 խորհուրդ՝ մասնավոր բուհերի և հանրային բուհերի: Լավ, ամփոփեմ հետևյալ դրույթով. Ընդամենը, ինքնավարություն: Բուհական ինքնավարություն և ակադեմիական ազատություն. այս երկու բարեհնչեղ արտահայտությունները, որոնք ունեն շատ մեծ բովանդակություն, և դա շատ կարևոր է ցանկացած բուհի համար, իմ խորին համոզմամբ՝ դա ռեկտոր նշանակել-ազատել և այլն չէ, այլ տվյալ բուհի կանոնադրության շրջանակում բուհի առաքելությունը որակյալ կրթություն ապահովելն է: Սա է բուհական ինքնավարությունն ու ազատությունն իմ համոզմամբ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ներողություն, պրն Դումանյան: Արձագանքեք:

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն նախարար, ես կարծում եմ՝ էդտեղ երկրորդ կարծիք չկա, որ մենք բոլորս գնում ենք, և մեր բոլորիս ցանկությունը մրցունակ կրթություն ունենալն է Հայաստանում, և էստեղ մենք ունենք 100 տոկոս կոնսենսուս, ուղղակի, ձևերի մասին մեր պատկերացումները տարբեր են: Եվ հիմա շարունակում եմ պետական բուհերի ռեկտորների խորհրդի հավաքական կարծիքի ընթերցումը: «Կառավարման խորհրդի ձևավորման կարգի և անդամների թվային հարաբերակցության այս կարգավորմամբ ամբողջովին խախտվում են Հայաստանում բուհական ինքնավարության համակարգի հիմքերը, քանի որ բուհի բարձրագույն կառավարման մարմինը, ըստ էության, ձևավորվելու և կառավարվելու է ոչ թե բուհական հանրույթի, այլ պետական լիազոր մարմնի միջոցով: Խորհրդի անդամների թվային հարաբերակցության պայմաններում որոշումները, ըստ էության, կայացվելու են դրսից՝ փաստացի զրկելով բուհական հանրույթին՝ բուհին վերաբերող որոշումներն ընդունելու կամ նույնիսկ նրանց վրա ներազդելու հնարավորությունից: Ավելին, անդամների նշված հարաբերակցությամբ խորհրդի կազմը հնարավորություն է ընձեռելու՝ լիազոր մարմնին լիարժեք վերահսկել բուհի հետ կապված որոշումների ընդունումը: Արդյունքում բուհերը հայտնվելու են օրվա քաղաքական իշխանության անմիջական ազդեցության ներքո և, փաստորեն, զրկվելու են ինքնուրույն գործելու հնարավորությունից»:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ներողություն, ժամանակը սպառվեց: Ասեք դուք, համեցեք:

 Վ.ԴՈՒՄԱՆՅԱՆ

-Շատ արագ. ժամանակը քիչ է: Օրենքում գրված է, որ խորհրդի կազմում չեն կարող լինել քաղաքական պաշտոն զբաղեցնող անձինք, սա՝ մեկ:

Երկրորդը. այդ՝ «դրսից են որոշելու» արտահայտությունը չի արտահայտում իրականությունը, որովհետև հանրային բուհի հիմնադիրը Կառավարությունն է:

Երրորդ. կարծում եմ՝ այդ 5/4-ը ոչ թե 5/4 է, այլ իրականում իր գործառույթը կատարելու համար դա 9/0-ն է, 9-ն էլ՝ պետությունը, Կառավարությունը պիտի նշանակի, ուղղակի, բարի կամքի դրսևորմամբ, և հաշվի առնելով այսօրվա իրականությունը, 9-ից 4-ը տրամադրվել է բուհին, եթե կլրացնեն, եթե չեն լրացնի, ապա լիազոր մարմինն ինքը կլրացնի այդ տեղերը, իսկ 5-ը և 4-ը պայմանավորված են, այո, ակնհայտ է՝ ինչով, որպեսզի վերահսկողությունը լինի պետության ձեռքում: Էստեղ գաղտնիք չկա: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Դումանյան, այլ հարցեր չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

 Վ.ԴՈՒՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հարակից զեկուցող՝ գիտության, կրթության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Հովհաննես Հովհաննիսյան:

 Հ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի խորհրդարան, ես արդեն կասկածներ ունեմ, որ էս մենք կմոտենանք օրենքի վերջնակետին, որովհետև որերորդ տարին է՝ 5-րդ է, 6-րդն է, էս օրենքը քննարկվում է, տարբեր մոդիֆիկացիաներով, տարբեր ձևերով գալիս է խորհրդարան: Եվ սկզբից ևեթ ես կուզեի շնորհակալություն հայտնել որոշ մարդկանց, ովքեր ետնաբեմում են եղել և հսկայական աշխատանք են արել օրենքի վրա և չեն երևացել էստեղ որևէ կերպ: Բուհերի վարչության արդեն նախկին ղեկավար Ռոբերտ Սուքիասյանը, փոխվարչապետ Վաչե Գաբրիելյանը, մեր փորձագետ Մարինե Հակոբյանը և բազմաթիվ մարդիկ, բազմաթիվ փորձագետներ աշխատել են էս օրենքի վրա:

Բուհերի ռեկտորների խորհրդին եմ ուզում շնորհակալություն հայտնել բավականին շահագրգիռ քննարկման համար: Ի դեպ, ասեմ, որ բուհերի ռեկտորների խորհրդում եղան կարծիքներ, որ ընդհանրապես պետք է նշանակովի կատարվի ռեկտորի պաշտոնը: Էս իմաստով՝ ռեկտորների մեջ ևս միակարծիքություն չկար: Եվ պետք է հիշենք մի բան, որ էդ բուհերը հանրային բուհեր են, նրանք հանրային գույք են օգտագործում, և երբ որ էդ կարծիքներում գրվում է, որ ֆինանսավորումը 30 տոկոսի չափով է, դա էդքան էլ էդպես չէ, եկեք ազնիվ լինենք, էդտեղ պետությունն առյուծի իր ահռելի բաժինն ունի, և էստեղ՝ ոչ միայն ֆինանսական, նաև պատասխանատվության և այլնի տեսքով: Երբ մի բուհում որևէ պրոբլեմ է լինում, որևէ մեկը չի գալիս բուհի ռեկտորի մոտ, գնում են նախարարի մոտ, Կառավարության մոտ, և, էս տեսանկյունից՝ Կառավարությունը պետք է լրիվ պատասխանատվություն ստանձնի կրթության համար: Այդ առումով՝ օրենքի առաջինից երկրորդ ընթերցման արանքում մենք բավականին շատ փոփոխություններ արեցինք, և շնորհակալություն Թագուհի Թովմասյանին, ով հուշեց մեզ, որ կար որոշակի խախտում, և մենք հետ տարանք առաջին ընթերցում և էս ընթացքն օգտագործեցինք՝ էլ ավելի լավացնելու համար օրենքը: Ես կարծում եմ, որ ինչքան ժամանակ լիներ, էդքան կարելի էր աշխատել, բայց էս պահին պետք է ընդունենք, և եթե թերություններ լինեն, չի ենթադրվում, որ մեկ տարի հետո կամ մի քանի ամիս հետո նորից փոփոխություններ չեն լինի, որովհետև, ինչպես միշտ ասում ենք, իդեալական օրենքներ չկան: Բայց էս իմաստով՝ մի քանի դրույթներ կան, որոնք շատ կարևոր են, մենք, վերջապես, եկանք, և բուհերի ռեկտորների խորհուրդը լիազորեց, որին ևս շնորհակալություն եմ հայտնում, Բրյուսովի ռեկտոր Կարինե Հարությունյանին, իրար հետ բավականին երկար աշխատեցինք: Եվ, կարելի է ասել, իրենց առաջարկած փոփոխությունների 90 և ավելի տոկոսը ներառվեց նախագծում, և էդ տեսանկյունից՝ ես կարծում եմ, որ ռեկտորների խորհուրդը պետք է որ ուրախ լինի այս կապակցությամբ: Եվ էստեղ մենք բավականին առաջընթաց ունեցանք, հատկապես, հավատարմագրման հետ կապված, որն էական հարց է, մենք եկանք փոխհամաձայնության և էս հարցը լուծեցինք: «Կրթության մասին» օրենքում, որը ենթադրում էր փոփոխություններ, էստեղ ևս փոփոխություններ կատարեցինք՝ նպատակային ուսուցումը պահպանելով, ժամկետը երկարացնելով, քոլեջից դեպի բուհ անցնելով, ռոտացիոն մեխանիզմն ավելի էսպես մոտեցնելով, մեկ տարի դարձնելով ռոտացիայի ժամկետը և 10 տոկոս ՄՈԳ-ի՝ ըստ կրթական ծրագրերի 20 տոկոսն իջեցնելով 10 տոկոսի: Էստեղ նորից ուսանողակենտրոն մոտեցում էր, ուսանողական խորհուրդների հետ կապված փոփոխությունները, որ բուհը կարող է ինքը որոշել և չունենալ մեկ ուսանողական կենտրոն, այլ ուսանողներն իրենց նախաձեռնությամբ կարող են ունենալ տարբեր ուսանողական միավորումներ: Սա, թերևս, մեկընդմիշտ կբացառի ուսանողական խորհուրդների կուսակցականացման արատավոր գործընթացը, որ տարիներ շարունակ երկրում տեղ էր գտել, և նմանատիպ բազմաթիվ այլ կետեր, որոնք, միգուցե, հիմա ես չհիշեմ, բայց ինքը լուրջ փոփոխությունների է ենթարկվել, և ես կարծում եմ՝ էս պահի դրությամբ մենք ունենք և ընդունել ենք նաև «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության մեր գործընկերների առաջարկը՝ ամբիոնի վարիչի պաշտոնն ակադեմիական դարձնելու հետ կապված, պրն Մելքումյանը գլխով է անում, և նմանատիպ բազմաթիվ այլ առաջարկներ, Թագուհի Թովմասյանի առաջարկներից են ընդունվել, «Լուսավոր Հայաստան»-ի առաջարկներից են ընդունվել: Կարող է՝ մեծ մասը մերժվել է, բայց եղել են առաջարկներ, որ ընդունվել են: Եվ էս իմաստով՝ մենք փորձել ենք անել բավականին ներառական և, էսպես, ներառականության էդ ընթացքը պահել ենք, և կարծում եմ՝ մեզ հաջողվել է գոնե էս օրենքի շուրջ գալ որոշակի համախմբման: Իհարկե, հնարավոր չէ բոլորին բերել կոնսենսուսի, բոլորին բերել համաձայնության, և չկա նման տեղ, որ բոլորը գան կոնսենսուսի: Եվ իհարկե, մի բան էլ ավելացնեմ. երբ ասում եք՝ ամբողջը տանք բուհերին, պետք է մենք այստեղ ընդունենք, որ բուհերը շատ ռեկտորների «դուքյանը» չեն, էսպես ասած, որ իրենք անընդհատ վերարտադրվեն և ում ուզեն, վերարտադրեն իրենց բուհերում: Եվ պետությունը, հատկապես, հանրային բուհերի պարագայում, պետք է պահի իր ձեռքն էստեղ, որովհետև ինքն է կրթության և կրթության որակի պատասխանատուն: Թերևս, այսքանը։ Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Հովհաննիսյան, հարցեր չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում:

Արտակ Մանուկյան:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Հարգելի հայրենակիցներ, հատկապես, կրթության ոլորտի ներկայացուցիչներ, էստեղ թեզեր հնչեցվեցին, որոնք ստիպեցին, որ ես մոտենամ էս խոսափողին: Փորձեմ մի թեզն ասել: Եթե պետությունը ցանկանա, կարող է միջամտել: Կարծում եմ՝ պետք չէ առաջնորդվել խելագարության կանխավարկածով, որովհետև եթե պետությունը՝ որպես հիմնադիր ուզենա միջամտել, էդ միջամտությունը ձևավորվում է հենց ակտիվի ձևավորման փուլում, այսինքն՝ ավելի պատկերավոր լեզվով ասեմ, եթե մի շենք է նվիրաբերում, կարող է էդ շենքն էս տարածքի չափով չնվիրաբերել, դրա 1/10-ով նվիրաբերել և այլն: Այսինքն՝ եթե պետությունը շահագրգռված չլինի, որ էս ֆունկցիոնալ էֆեկտիվությունն ապահովվի, ապա գործիքակազմերը կան, ընդհուպ մինչև կարող է լուծարել որպես հիմնադիր, հետևաբար՝ էս հարցը քննարկել՝ այ, որ 5/4 է, այստեղ պետությունն ավելի մեծ դերակատարում ունի, այ, պետք է հակառակը լինի՝ 4/5, անկեղծ, ես չեմ էլ ուզում հասկանալ էս դիսկուրսի իմաստը, որովհետև, սենց թե նենց, պետությունը մասնակցում է ակտիվին, ու փոխանակ մենք էստեղ քննարկենք, թե ինչպես անենք, որ պետությունը հարկատուների հաշվին մասնակցում է էս բուհի, այսպես ասած, ակտիվի գեներացմանը, էնպես անի, որ կրթության որակը բարձրանա, սկսում է քննարկել՝ այ, 5/4-ն է լավ, թե 9/0-ն: Էսպես թե էնպես, իմ կարծիքով, ի դեպ, ես մասնակցել եմ էդ քննարկմանը, էդտեղ, հիմա կարծիք եք ասում, նույն բուհի ղեկավարները շատ հաճախ ասում էին, նաև էս հանգամանքը, իրողությունը հաշվի առնելով, որ միգուցե, էս պետությունը պետք է նաև նշանակի, ուղղակի: Հիմա, 5/4 է, էն կոնսենսուսային տարբերակն է, որը խոսվում է, իսկ դուք ինչպե՞ս եք պատկերացնում, ընդհանրապես, մի մարմնի գործունեություն, որը սեփականատեր է, ինքը սեփականություն ներդնի, բայց չկարողանա կառավարչի որակի վրա ազդել: Անկեղծ եմ ասում, ես էս հարցադրումն էլի հնչեցրել եմ ու տեսնում եմ, որ շարունակական մարդիկ մի գիծ են բռնել, խոսում են՝ առանց էս հարցին պատասխանելու: Այս հարցին պատասխանեք, տեսնենք՝ դուք ինչ ձև, ինչ մոդել եք պատկերացնում: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Թագուհի Թովմասյան:

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի նախագահող, հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, շատ կարևոր նախագիծ ենք քննարկում՝ «Բարձրագույն կրթության մասին» օրենքը, և կարծում եմ, որ էս դահլիճում չկա որևէ մեկը, որը կասի, որ մենք չենք ուզում գնալ բարձրագույն կրթության որակի փոփոխությանը և մրցունակ կրթական համակարգ ունենալուն: Եվ այս առումով՝ օրինագծների փաթեթը, բնականաբար, պարունակում է բավականին լավ դրույթներ, և ամենևին չենք խոսում այդ ամենը ստվերելու մասին: Ես խոսում եմ այն մասին, որ այսօրվա իշխանությունն իր ընդդիմադիր եղած տարիների քայլերից և հայտարարություններից շեղվել է: Դուք հայտարարում էիք, որ կուսակցությունները, բդեշխներն իշխում են բուհերը: Հիմա դուք բդեշխի կարգավիճակ եք տալիս այն լիազոր մարմնին և անունը դրել եք պետություն, ասում եք՝ պետությունը պիտի միջամտի: Բա, նախկինում էլ էր պետությունն ուզում միջամտել, դուք ասում էիք՝ կուսակցությունն է միջամտում: Մի հատ պետք է կողմնորոշվենք՝ կուսակցություն թե պետություն, իսկ պետություն ասվածը Կառավարությունն է, որը գալիս է ժամանակավոր և ունի կոնկրետ քաղաքական նպատակ: Իսկ եթե քաղաքական մարմինը խառնվում է բուհի գործերին, դա դառնում է, որ քաղաքականությունը մտնում է բուհ, և բուհը քաղաքականացվում է: Ինչ վերնագիր ուզում եք՝ դրեք, սա փաստ է, և սա պետք է նկատի ունենալ: Եվ ի՞նչ են ասում ռեկտորները: Ասում են՝ պետք է նշանակեք, փառք Աստծո, թող ասեն, իրենք գիտեն, բայց ես կարդացի ռեկտորների հավաքական կարծիք, իրենք ստորագրել են, պետական բուհերը ստորագրել են այդ կարծիքը, և եթե մարդիկ կան, որ ստորագրությունից հրաժարվել են, թող ասեն՝ հասկանանք՝ ո՞վ է հրաժարվել և ինչի՞ դրդմամբ կամ ինչի՞ց վախենալով են հրաժարվել ռեկտորներն իրենց ստորագրությունից: Ես կարդացի ընդամենը բարձրաձայնված խնդիր, որն առաջացել է կոնկրետ նախագծի մասով: Մնացած մասով ես իմ առարկությունները և առաջարկությունները ներկայացրել եմ, որոնց մի մասն ընդունել եք: Եվ գիտեք որ իմ առաջարկություններն ամբողջապես չէին վերաբերում բացառապես ռեկտորների ընտրության կամ խորհրդի ձևավորման պարիտետին: Ես բազմաթիվ այլ առաջարկներ եմ արել, ուղղակի, իմ անհամաձայնությունը սկզբունքային անհամաձայնություն է, որովհետև ես, ի տարբերություն ձեզ, սիրելիներս, շարունակում եմ մնալ այն դիրքորոշմանը, ինչով մտել եմ պառլամենտ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շաքե Իսայան:

 Շ.ԻՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Նախ, հարգելի գործընկերներ, ներողություն եմ խնդրում, ստիպված եմ անդրադառնալ պրն Սիսակ Գաբրիելյանի՝ այսօր այս ամբիոնից արված հայտարարություններին պարգևավճարների մասով: Իհարկե, չեմ հասկանում, առհասարակ, նպատակը. ի՞նչ նպատակ է հետապնդում, և, առհասարակ, պրն Գաբրիելյանի հայտարարությունն ի՞նչ առաջարկ և պահանջարկ էր ձևավորում՝ մատնանշելով ընդդիմադիր խմբակցություններին, էսպես, ընդդիմադիր խմբակցությունների պարգևավճարները: Այդ քաղաքականության մշակողը դուք եք, սիրելի իշխանություններ, պարգևավճարների ֆոնդը կազմում եք դուք, ամսական պարգևավճարները կազմում եք դուք, եթե խնդիրներ ունեք, պրն Գաբրիելյան, դուք դահլիճում չեք, հուսով եմ՝ կլսեք, կարծում եմ՝ կարող եք նախագիծ ներկայացնել և «Իմ քայլը» խմբակցությանը, Ազգային ժողովին առաջարկել՝ կրճատել պարգևավճարների ֆոնդի չափը: Այդ ժամանակ կտեսնենք՝ ընդդիմադիր խմբակցությունները դեմ կլինեն, թե ինչ կասեն, արդեն ընդդիմադիր խմբակցության գործն է: Եվ առնվազն ազնիվ չէ ձեր կողմից, երբ մատնանշում եք ընդդիմադիր խմբակցություններին հատկացված պարգևավճարի մասին, բայց չեք ասում, որ «Իմ քայլը» խմբակցությունը, որն ունի 88 պատգամավոր, ստացել է ավելի քան… Դա հիմա՝ 83, 2019 թվականին՝ 88 պատգամավոր, և ստացել եք ավելի քան 140 մլն դրամ:

Հիմա, արագ անդրադառնամ Կրթության և գիտության մասին օրենքի քննարկմանը: Նախ՝ առաջին ընթերցումից սկսած առ այսօր մի շարք շարունակում են դրույթներ խնդրահարույց մնալ: Բուհերը և իրավասու գերատեսչություններն այս առնչությամբ այդպես էլ չեն կոնսենսուսի գալիս, պրն նախարար, չնայած որքան էլ դուք փորձում եք ներկայացնել, որ իրավիճակն այլ է և սա զարմանալի չէ, քանզի խորհուրդն է ընտրելու ռեկտոր, սակայն խորհուրդը բաղկացած է լինելու 9 անդամից, որից 5-ը նշանակվելու է նախարարության կողմից: Կարծում եմ՝ նույնիսկ կարիք չկա մանրամասնելու. իմ գործընկերներն արդեն էս մասին ասել են, թե ինչ մեխանիզմներով և ինչ լծակներով ռեկտոր անպայմանորեն կընտրվի այն անձը, ով կլինի նախարարության սրտով: Խորհրդի ներկայիս 5/4 համամասնությամբ իշխանությունը կընտրի և նախարարության հաստատմանը կներկայացնի իր միակ թեկնածուին: Ավելորդ է նաև բացատրել այն մեխանիզմը, որով բուհի ինքնավարությունը կդառնա դեկլարատիվ հռչակված սկզբունք: Իրականում ռեկտորը նախարարության մատնանշած առաջնահերթություններով կղեկավարի բուհը: Կարո՞ղ ենք ռեկտորների ընտրության և խորհրդի ձևավորման փոփոխության դրույթը համարել իշխանությունների պատիժը՝ ուղղված բուհերին, քանզի բուհերի մեծ մասը, քաղաքական իրադրություններով պայմանավորված, պահանջեց Կառավարության և վարչապետի հրաժարականը: Կարծում եմ՝ պատասխանն ակնհայտ է: Շատ դրույթներ կան, որոնց մասին կուզեի խոսել, բայց ժամանակը կարճ է. փորձեմ ամփոփել: Այս բազմաչարչար օրենքն իրականում չի սպասարկում ոչ մեկի շահը՝ ո՛չ բուհի, ո՛չ էլ, առավել ևս, ուսանողի: Այս ընթացքում օրենքի նախագիծը հազար տեսակ փոխվեց, հազար դրույթ հանվեց, մի այդքան դրույթ ավելացվեց, սակայն ամփոփոխ է մեկ կետ՝ ռեկտորի նշանակման կետը: Եվ, պրն նախարար, գիտեմ, որ դուք էլ բոլոր քննարկումներում ասել եք, որ այդ կետը լինելու է անփոփոխ: Փաստացի, օրենքի ամբողջ նախագիծը կառուցվել է այս դրույթի շուրջ: Օրենքը հանգիստ կարող էր կոչվել ոչ թե «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենք, այլ՝ «բուհերի ռեկտորների պարտադիր լիազոր մարմնի կողմից նշանակվելու մասին օրենք»: Եվ հավատացեք՝ դրանից ոչինչ չէր փոխվի: Մի տեսակ իռացիոնալ վախ է նկատվում ցանկացած ազատ մտքի, ազատ գործունեության նկատմամբ: Կարծում եմ՝ պետք է հիշել, որ սա կրթության և գիտության մասին օրենք է, ոչ թե իշխանության սրտի ռեկտորներ նշանակելու մասին օրենք: Կարծում եմ՝ արժի գտնել ձեր մեջ այնքան պրոֆեսիոնալիզմ, որ օրենքի առանցքում դրվեր իսկապես կրթությունը, ուսանողին, գիտնականին և ոչ թե կառավարելի կադրերը: Շնորհակալ եմ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Աննա Կոստանյան:

 Ա.ԿՈՍՏԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես պարզապես անդրադարձ կանեմ «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի նախագծին «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված մի շարք առաջարկներին: Առաջարկել ենք, պահպանելով խտրականության արգելքի սկզբունքը, վերանայել կամ խուսափել Երևանի պետական համալսարանը բարձրագույն կրթության, գիտության և մշակույթի բացառիկ կարգավիճակով հաստատություն սահմանելու դրույթից, բուհի կառավարման մարմիններում անդամների թվի առնվազն 25 տոկոսը նախատեսել ուսանողների պարտադիր ներկայացվածության համար՝ չսահմանափակելով ուսանողության լիարժեք ներկայացվածությունը բուհի հանրային կառավարման կյանքում: Բուհի կառավարման խորհրդի անդամների նվազագույն քանակը կարող է սահմանվել 9 կամ 13՝ հաշվի առնելով դրա մեծությունն ու դրանից բխող կառավարման բարդությունները: Անդամների առավելագույն՝ 33,3 տոկոսը կազմավորվում է լիազոր մարմնի կողմից, մյուս մասը՝ բուհի հետ համագործակցող կազմակերպությունների, գիտամանկավարժական անձնակազմի և ուսանողության ներկայացուցիչների կողմից՝ կազմելով ընդհանուր թվի 2/3-ը: Հստակ սահմանել լիազոր մարմնի կողմից կառավարման խորհրդի կազմում ընդգրկելու համար առաջարկվող գործարարին՝ առաջնորդվելով նրա հեղինակության և հաջողության պատմության հստակեցված չափանիշներով: Ուսանողական խորհրդի կամ միավորումների կանոնադրությունը թողնել ինքնակառավարվող մարմնի հաստատմանը՝ այսպիսով երաշխավորված ձևով ապահովելով համաչափ հավասարակշռություն ուսխորհրդի և բուհի կառավարման մյուս մարմինների գործունեության միջև: Բուհի ռեկտորի ընտրության իրավունքը թողնել բուհի կառավարման խորհրդին ընտրանքային կարգով փակ գաղտնի քվեարկությամբ: Պահպանել ռոտացիոն համակարգն այն տեսքով, որով այն գործում է այժմ: Առաջարկել ենք ուսխորհուրդների փոխարեն կազմավորել ուսանողական ինքնակառավարման մարմիններ, որոնք նաև կկազմեն գիտխորհրդի մաս: Վերանայել նախագծի 37-րդ հոդվածի 8-րդ մասը վարչական պաշտոն զբաղեցնող անձի վերաբերյալ, որը չի կարող զբաղեցնել վարչական կամ կառավարման գործառույթներ: Հանել ակադեմիական կազմի՝ թափուր պաշտոններ զբաղեցնելու մրցույթին մասնակցելու տարիքային սահմանափակումը, որի վերաբերյալ բազմիցս ասել ենք, որ հակասության մեջ է նախագծի 6-րդ հոդվածի 2–րդ մասի 3-րդ կետի, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ սահմանված խտրականության արգելքի հետ: Ինստիտուցիոնալ և ծրագրային հավատարմագրման ժամկետները երկարացնել նախագծում նշված ժամկետներից առնվազն մեկ տարով: Բուհերի արհմիությունների իրավունքների և հնարավորությունների ընդլայնմանն ուղղված կարգավորումներ ենք առաջարկել, ինչպես նաև առաջարկել ենք օրենքում հստակ սահմանել և հաստատել Ալիխանյանի անվան ազգային-գիտական լաբորատորիայի՝ որպես ինստիտուտի կարգավիճակը: Վերանայել «Լեզվի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը՝ հայագիտական առարկաների պարտադիր դասավանդման անհրաժեշտության վերաբերյալ և գիտության ֆինանսավորումն ավելացնել մինչև 4 տոկոս փուլային տարբերակով: Այսքանը, իսկ ինչ վերաբերում է բուհերի ինքնակառավարման վիճարկման հարցին, ինչպես նաև տարիքային սահմանափակման վերաբերյալ դրույթին, որը, փաստացի, հակասահմանադրական է, այս մասով պիտի ասեմ, որ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը պատրաստվում է նախագծի հետ կապված համապատասխան գործընթաց սկսել ընդունումից հետո: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Լիլիթ Ստեփանյան:

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Հարգելի նախագահող, հարգելի գործընկերներ, նիստին հետևող սիրելի քաղաքացիներ, քննարկում ենք «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի նախագիծը, որին Հայաստանի Հանրապետությունում շատերը սպասել են շուրջ 7 տարի, սակայն բոլոր ժամանակներում նախագիծն այդպես էլ օրենք չի դարձել, որովհետև միշտ բոլորին հուզել են ոչ թե բարձրագույն կրթության և գիտության հիմնախնդիրները, ոչ թե կրթական ծրագրերի բովանդակությունը, այլ միշտ բոլորի ուշադրության կենտրոնում եղել է այն միակ հարցը, թե ով է լինելու ռեկտոր, կամ ովքեր և ինչպես են ընտրելու այդ ռեկտորին: Այսպիսով, կորել է նախագծում բովանդակային և սկզբունքային հարցերի, դրույթների քննարկման կարևորությունն ու անհրաժեշտությունը: Այսօր ավելի քան երբևէ կարևորվել է մասնագիտական կրթության դերը: Եվ պատահական չէր, որ մինչ հանձնաժողովում սույն նախագծի քննարկումն Ազգային ժողովում ձեռնարկվեցին հանրային լսումներ «Կրթությունը և գիտությունը որպես պետության անվտանգության հենասյուն» խորագրով: Այո, կրթությունը և գիտությունն ընկած են պետության անվտանգային համակարգերի հիմքում:

Այժմ՝ նախագծի մասին: Ուզում եմ նշել, որ նախագիծը միայն ռեկտոր ընտրելու մասին չէ: Նախագիծը նաև ռեկտոր ընտրելու մասին է: Ռեկտորների հետ հանդիպման ժամանակ հենց ռեկտորները խոսեցին այս մասին, որ, այո, հիմնադիրը պետք է հոգաբարձուների խորհրդի կազմում ունենա ավելի ներկայացուցիչներ, քան ինքը՝ գիտական կազմակերպությունը: Ասեմ ավելին, մեկ-երկու ռեկտորի կողմից նաև հնչեցին կարծիքներ, որ ռեկտորները պետք է նշանակվեն Կառավարության կողմից, ինչպես հին ու բարի ժամանակներում: Ցավոք, այս անգամ էլ մենք չունեցանք նախագծի բովանդակային կետերի քննարկում, և ես ուզում եմ հասկանալ՝ ինչո՞ւ ենք մենք միշտ մեր մտապատկերում ունենում հատկապես այն ուրվապատկերը, որ Կառավարությունը՝ ի դեմս պետական լիազոր մարմնի և գիտական կազմակերպությունների պրոֆեսորադասախոսական կազմը միշտ պետք է լինեն հակամարտող թևեր: Ուզում եմ նշել, որ օրենքում կարգավորումները նվիրված չեն երեկվա և այսօրվա իրողություններին, այլ նվիրված են վաղվա օրվան, ապագային, որպեսզի ունենանք բարձրագույն կրթություն և մրցունակ մասնագիտական կրթություն: Նախագիծը սույն դրույթների մասին է, և ցավով նորից եմ ուզում կրկնել, որ մենք այդպես էլ չունեցանք բովանդակային քննարկում, այնինչ նախագծի հիմքում ընկած էր միայն ուսանողի լավագույն շահը:

  Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Իվետա Տոնոյան:

 Ի.ՏՈՆՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Նախագծի բովանդակային մասին շատ կարճ կանդրադառնամ՝ նշելով միայն, որ էն հավաստիացումները, որ տևական ժամանակ արվում էր թե՛ խորհրդարանական մեծամասնության, թե՛ իշխանության կողմից, թե բարձրագույն կրթության և գիտության մասին այս օրենքի նախագիծը նպատակաուղղված է ոլորտի կատարելագործմանը, կհավատայի այն դեպքում, եթե իշխանությունն իր ամբողջ ուժով և ներուժով, էսպես, կյանքի ու մահվան գնով կառչած չմնար նույն օրվա իշխանությունների քմահաճույքով կոնկրետ բուհական խորհուրդների ձևավորման օրակարգն առաջ տանելուն: Էնպես, որ չեմ հավատում, կներեք: Պետք է շարունակեմ՝ անդրադառնալով այլ թեմայի, մասնավորապես, այսօր առավոտյան խորհրդարանում քննարկվեց, խորհրդարանական մեծամասնության գործընկերներից Սիսակ Գաբրիելյանի կողմից շրջանառության մեջ դրվեց չարաբաստիկ պարգևավճարների վերաբերյալ թեզը, որը հետո հետևողականորեն շարունակվեց Ազգային ժողովի փոխնախագահ Ալեն Սիմոնյանի կողմից: Կներեք, երբ դուք ինքներդ թեզը դնում եք շրջանառության մեջ, հետո ինքներդ կոչ եք անում՝ վերջ դնել նմանատիպ քննարկումներին, իսկապես, կարծում եք, որ խորհրդարանական ընդդիմությունը հարցի հետ կապված՝ ասելու բան չի՞ ունենալու: Այսինքն՝ երբ Ալեն Սիմոնյանն Ազգային ժողովի ամբիոնից ձայնի պաթոսով լի տեմբրով ասում է, որ ընդդիմությունը պետք է շնորհակալ լինի կամ բարձրաձայնի այն մասին, որ Ազգային ժողովը բյուջե է վերադարձրել 1 մլրդ դրամ, ի՞նչ է ակնկալում, որ խորհրդարանական ընդդիմությունը չի՞ հասկանում, որ այդ 1 մլրդ դրամը հետ է վերադարձվել, որովհետև համավարակի և պատերազմի պայմաններում պարզապես խորհրդարանը գործուղումների և միջոցառումների վրա հատկացված բյուջեն չէր ծախսելու, և բնական է, որ վերադարձրել է պետբյուջե: Ի՞նչ էր անելու: Շնորհակալ ենք, որ չեք յուրացրել այդ բյուջեն: Եվ պարգևավճարների թեմային անդրադառնալիս պետք չէ տարբեր տեսակի մանիպուլյացիաներ անել: Եթե դուք քննարկում եք, նաև էս նույն ամբիոնից ամպագոռգոռ հայտարարություններ՝ իրականությանը չհամապատասխանող, թե Բաղրամյան պողոտայում ցուցարարները գումար են ստանում կամ ինչ-որ բան, նույն տրամաբանությամբ, եթե հանկարծ որոշելու լինենք ձեր նույն տրամաբանական թեզը շարունակել, ապա նույն պնդումը կարելի է անել «Իմ քայլը» խմբակցության կամ վարչապետի հանդիպումների մասնակիցների վերաբերյալ՝ վերջում կրկին անգամ հարցական նշան դնելով: Չի կարելի, իրականում չի կարելի. եթե դուք խոսում եք կոռեկտության, հանդուրժողականության կամ կառուցողականության վերաբերյալ, ապա ինքներդ ձեզանից և ձեր սեփական իշխանությունից և խմբակցությունից սկսեք:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հովհաննես Հովհաննիսյան:

 Հ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Մենք հետևողականորեն փորձում ենք օրենքի բովանդակային մասին խոսել արդեն քանիցս, բայց ոնց պտտվում, պտտվում ենք, գալիս ենք նորից նույն կոտրած տաշտակի առաջ: Ես չգիտեմ, ընդդիմությունը, միգուցե, վստահ է, որ «Իմ քայլը» հաստատ հաղթելու է մոտակա ընտրություններում, դրա համար ասում է՝ դուք, ձեր ռեկտորներ, բայց իշխանությունը Հայաստանում փոխվում է, տիկին Իսայան: Եվ շատ լավ կլինի, որ պարբերաբար էդ իշխանությունը Հայաստանում փոխվի, որը ժողովրդավարության հիմքն է, և հետևաբար՝ էսօր մենք ենք իշխանություն, վաղը դուք եք, մյուս օրը «Լուսավոր Հայաստան»-ն է կամ այլ կուսակցություն է, և դա չի ենթադրում, որ էսօր ռեկտորների փոփոխությունն անում է իշխանությունը: Դա ինստիտուցիոնալ մոտեցում է: Եվ դա էնպիսի մոտեցում… Եվ ես չեմ լսել, որ, տիկին Իսայան, դուք որ էստեղից էդպես քննադատեցիք, լավ արեցիք, առաջարկներ ներկայացնեիք: Պրն Մելքումյանը, պրն Վարդևան Գրիգորյանն առաջարկները ներկայացրել են, ընդունել ենք առաջարկները, բայց ձեր շահագրգիռ քննարկման կողմը մենք չենք տեսել օրենքի քննարկման ամբողջ էս 2-3 ամսվա ընթացքում, երբ մինչև ուշ գիշերներ էստեղ փորձագետներով և այլնով աշխատում էինք օրենքի ամեն տառի, ամեն տողի և հարակից օրենքների վրա: Եվ ես կարծում եմ՝ լավ կլիներ, որ օրենքը մի հատ թերթելու պարագայում դուք տեսնեիք էնտեղ բազմաթիվ լավ դրույթներ և կրթության որակի վրա ազդող դրույթներ, հատկապես, ծրագրային հավատարմագրման և ինստիտուցիոնալ հավատարմագրման գործիքների միջոցով, որը միջազգային ընդունված փորձ է, էս գործիքների օգտագործմամբ՝ էդ որակի վրա, և այո, պետությունը պատասխանատու է կրթության որակի համար: Եվ էդ պատասխանատվության շրջանակներում պետք է դիտարկել նաև էս օրենքի քննարկումը, էս օրենքի ընդունումը և մնացած այլ դրույթներ, ընդհուպ նաև մինչև կառավարման խորհուրդների կազմը, որը նույնպես պետք է դիտարկել հենց էդ պատասխանատվությունը վերցնելու, պատասխանատվությունը ստանձնելու շրջանակներում: Եվ ինչո՞ւ էստեղ խոսք չի գնում նախորդ շրջանի մասին, երբ, ասենք թե՝ 50/50 պարիտետը պահպանված էր, բայց բոլորս պարզ գիտենք, թե ոնց էր էդ ամբողջն արվում, չէ՞: Ասենք՝ հստակ էր էդ ամբողջը ոնց էր արվում, հլը մեկը փորձեր մի հատ թեկնածություն առաջարկել: Էսօր նայեք՝ ինչ բազմազանություն է, ովքեր են ռեկտորներ ընտրվում, ոնց է գնում էդ ընտրության գործընթացը: Ասենք, էս իշխանությունն ինչ է արել, ու նախորդ իշխանություններն ինչ են արել, մի հատ համեմատեք: Համեմատելու եզրեր չկան, կարծում եմ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Գևորգ Պետրոսյան:

 Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Վերլուծելով հնչեցված կարծիքները, առկա մոտեցումները, ես մի բան կարող եմ արձանագրել, սա իմ անձնական կարծիքն է, որը որևէ մեկի վզին չեմ կարող փաթաթել, բայց էս նախագիծը, ունենալով բարեմասնություններ, այնուամենայնիվ, հիմնականում կոչված է բուհերի ռեկտորներին սանձահարելուն և բուհերի ինքնավարությունը Կառավարության գիլյոտինի տակ դնելուն: Էստեղ հիմա ինչ կարծիք կհնչի՝ այսինչ դրույթը, այնինչ դրույթը, դրանք հեքիաթ հիշեցնող պատմություններ են:

Պրն նախարար, ես կուզենամ՝ դուք ավելի կարևոր ուղղություններով ձեր ուշադրությունը բևեռեք և ինչ-որ հարցեր լուծեք: Էսօր ինչո՞ւ չեք խոսում էն մասին, որ բուհերում դասախոսների ծանրաբեռնվածությունն ավելացել է, աշխատավարձը պակասել է: Էսօր ինչո՞ւ չեք խոսում էն մասին որպես նախարար, որ կրթության ոլորտի սպասարկման գործառույթները նվազել են, zoom-ով լեկցիա են կարդում, դասախոսը չի մտնում լսարան, չի տալիս, ըստ ամենայնի, գիտելիք, ուսանողը չի ընկալում դա, բայց ուսման վարձ եք բարձրացնում, դրա մասին մտածե՞լ եք: Դուք՝ որպես նախարար, ընդհանրապես, պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմի կյանքի որակի մասին մտածո՞ւմ եք: Ի՞նչ ռեկտորի նշանակում, ի՞նչ բան: Սա մի հարց է, ընդամենը, մի փոքր խնդիր է, դուք շատ ավելի կարևոր գործառույթներ ունեք: Էսօր պետք չէ շեղել հասարակության ուշադրությունը: Ինչո՞ւ պատշաճ չարձագանքեցիք էն փաստին, որ դպրոցականները ներգրավվում են քաղաքական ակցիաների մեջ: Ո՞վ է սրա պատասխանատուն, եթե ոչ դուք: Դրա համար ես հորդորում եմ ձեր ուշադրությունն ավելի կարևոր ուղղություններով բևեռել, գործադրել և լուծել կյանքի ավելի կարևոր հարցեր, քան էսօրվա էստեղ քննարկվող խնդիրն է: Էսօր պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմն աղքատության ճիրաններում խարխափում է: Ո՞վ է դրա պատասխանատուն. դուք եք: Ես նաև որպես համալսարանական եմ ասում՝ դուք եք: Դրա մասին մտածեք: Եվ հերիք է բերել էստեղ ինչ-որ… Նախ, պարզ է՝ էս նախագծի նպատակն ինչն է: Նպատակն ռեկտորներին սանձահարելն է և գալիք ընտրություններում կամակատար դարձնելն է: Եթե էստեղ որևէ մեկը կգա, ուրիշ հեքիաթ կպատմի, թող գնա հեքիաթ պատմելու տեղը խոսի: Ազգային ժողովի գլխավոր ամբիոնը հեքիաթ պատմելու տեղ չէ: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Գևորգ Պապոյան:

 Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Նազարյան: Հարգելի գործընկերներ, տեսեք, իմ նախորդ 2 ելույթները, որ ունեցել եմ էս թեմայի շուրջ, 5-ական րոպե խոսել եմ օրենքի նախագծի կետերի մասին և ռեկտորների մասին չեմ խոսել, որովհետև էս նախագծում էնքան փոփոխություններ կան: Ռեկտորների հետ կապված փոփոխությունը, չգիտեմ, մի հատ հերթական կետ է: Էստեղից խոսում են քաղաքականացված ռեկտորների մասին: Էդ քանի՞ քաղաքականացված ռեկտոր ենք ընտրել մեր իշխանությունից հետո: Քանի՞ քաղաքականացված ռեկտոր ենք ընտրել: Այ, քաղաքականացված ռեկտոր ընտրում էին էն ժամանակ, երբ ռեկտորի թեկնածուն մեկն էր ու գալիս էր, ստանում էր խորհրդում 100 տոկոս ձայն: Այ, դա է եղել քաղաքականացված… Էստեղ ասում ենք, որ բուհերի մեծ մասը պահանջեց վարչապետի հրաժարականը: Չկա նման բան: Եղել են բուհեր, որտեղ, օրինակ՝ պրոֆեսորադասախոսական կազմի և վարչական աշխատողների 15 տոկոսը պահանջել է, երբ ցուցակն էլ նայում ես՝ գործող որոշ պատգամավորներ, նախկին փոխնախարարներ, նախկին իշխանության կուսակցության մաս կազմող ղեկավար կազմի անդամներ: Այդպիսի մարդիկ են պահանջել: Պետք չէ առանձին անհատների… Եվ տպավորություն ստեղծել, թե բուհական համակարգը պահանջեց հրաժարական: Ոչ, բուհական համակարգի, դասախոսական կազմի 80 տոկոսից ավելին, անգամ համոզելու պարագայում, երբ որ էդ մարդկանց համոզել են, խնդրել են, չեն ստորագրել նման թղթերի տակ: Եվս մի կետի, այնուամենայնիվ, ուզում եմ անդրադառնալ: Նախկին իշխանության ներկայացուցիչները, ովքեր կուրացիա էին անում ուսանողական խորհուրդներին, բերել էին և օրենքում կետ էին մտցրել, որ բուհերի վճարված ուսման վարձի նվազագույնը 0,2 տոկոսը պետք է հատկացվեր իրենց կուրացիայի տակ գտնվող ուսանողական խորհուրդներին: Հիմա, էդ կետը հանում ենք, այսինքն՝ 500 հազար դրամ ուսանողական վճար վճարած ցանկացած ուսանող իր ուսման վարձից հազար դրամ վճարում էր էդ ուսանողական խորհուրդներին, հիմա չի վճարելու: Եվ, օրինակ՝ 10 հազար ուսանող ունեցող բուհում լրացուցիչ 10 մլն դրամ առաջանալու է, որը հնարավորություն կտա, օրինակ՝ 100 ուսանողների, որոնք սոցիալապես անապահով են, էդ ուսանողների համար 100 հազար դրամական փոխհատուցում կատարել ուսման վարձի չափով: Այ, էսպիսի դրական փոփոխություններ կան էս նախագծում, ու տասնյակ: Ես կարծում եմ՝ դրանց մասին մենք պետք է խոսեինք, որ մեր ուսանողները և մեր քաղաքացիներն իմանային, որպեսզի իրենց շահերն ու իրավունքները վաղն ավելի լավ պաշտպանեին: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Մխիթար Հայրապետյան: Քանի որ պրն Հայրապետյանը նաև «Իմ քայլը» խմբակցության անունից է ձայն խնդրել, ելույթի ընդհանուր ժամանակը սահմանվում է 4 րոպե:

 Մ.ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Հայաստանի Հանրապետության հարգելի քաղաքացիներ, այն, որ «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի նախագծի քննարկման ժամանակ այսօրվա մեր խորհրդարանում դոմինանտ քննարկվող թեման պարգևավճարներն էին, գալիս է ապացուցելու ճշմարտացիությունն այն կարծիքի, որ Հայաստանում արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններն այլընտրանք չունեն: Ես պատասխանատու հայտարարում եմ, որ այսօրվա քննարկումն էլ ավելի հաստատակամ է դարձնում ինձ մոտ այն վճռականությունը, որ հասունացել է Ազգային ժողովի ութերորդ գումարում ձևավորելու պահը: Շատ եմ ցավում, որ, օրինակ՝ իմ կողմից հարգելի պատգամավոր Շաքե Իսայանը, Ազգային ժողովի մեկ այլ պատգամավոր՝ Թագուհի Թովմասյանը, որ խոսում են օրենքից, նույնիսկ չգիտեն, թե ինչպես կարելի է ճիշտ արտաբերել օրենքի անվանումը: Սա ինքնին ևս մեկ անգամ լավագույնս արտացոլում է, թե ինչով ենք մենք զբաղված խորհրդարանում այսօր: Ես ուզում եմ հիշեցնել, որ հուրախություն ոլորտի բոլոր շահագրգիռ ներկայացուցիչների, հուրախություն մեր մասնագիտական հանրույթի, հուրախություն պառլամենտի՝ այս օրենքը երեք անգամ քննարկվեց մասնագիտական կամ ոլորտային հանձնաժողովում, և պաշտոնապես հայտարարում եմ, որ բոլոր այն մեր գործընկերները, որոնք խրոխտ կերպով հանդես էին գալիս քննադատողի դիրքերից, գեթ մեկ նիստի չեն մասնակցել: Գիտեմ զբաղվածությունը, ես հասկանում եմ, բայց ես նաև այլ կարծիք ունեմ: Օրինակ՝ մտածում եմ, որ երբ այս ամբիոնից մենք ելույթ ենք ունենում, բոլոր դեպքերում, Youtube-ում դիտողների թիվն ավելի մեծ է, այո, գուցե սա է համար մեկ մոտիվացիան, թե չէ՝ ինչո՞ւ մենք մեր գլուխները ցավի տակ դնենք, գնանք ինչ-որ անիմաստ մասնագիտական ոլորտային հանձնաժողովում ինչ-որ անիմաստ կառուցողական, ըստ էության, քննարկման մասնակցենք, չէ՞ որ ոչ ոք չի դիտում դրանք: Դրանք, ընդհանրապես, շատ ձանձրալի նիստեր են: Էդտեղ հնարավոր չէ դիվիդենտներ շահել: Էդ որ դուք խոսում եք որպես սրտացավ մարդիկ, թեև ես իմ սրտի խորքում, օրինակ՝ Շաքե Իսայանին հավատում եմ տվյալ դեպքում, բայց նաև հասկանում եմ՝ ի վերջո, քաղաքականություն է: Բա, ձեր գործընկերներին, որ մեր հանձնաժողովում են, ինչո՞ւ չեք ասում՝ մասնակցեք նիստերին, էնտեղ առաջ տարեք ձեր փաստարկները: Կամ Թագուհի Թովմասյանն արդեն որերորդ անգամ… Շատ անշնորհակալ գործ է, ասեմ ձեզ, որ ասենք՝ ինչ-որ մասնագիտական հանրույթի անունից հավաքական ելույթներ ենք ունենում, ասենք ՝ ռեկտորների անունից: Ես, վստահաբար, ասեմ՝ ո՛չ տիկին Թովմասյանը և ո՛չ որևէ ԱԺ պատգամավոր, այդ թվում՝ և ես, նման մանդատ չունենք: Նրանք մեզ նման մանդատ չեն տվել, դրա համար կազմակերպվեց ռեկտորների մասնակցությամբ մեր հանձնաժողովի նախաձեռնությամբ քննարկում: Եվ հիմա եկեք հաշվենք ընդդիմադիր պատգամավորների թիվը, որ մասնակցել են այդ քննարկմանը: Պրն Հովհաննիսյան, կօգնե՞ք՝ հիշենք, զրո՞, մե՞կ. մեկ: Հայաստանի Հանրապետության սիրելի, հարգելի քաղաքացիներ, 1 ընդդիմադիր գործիչ է մասնակցել, որտեղ, ի դեպ, դոմինանտ է եղել գաղափարական բանավեճը, որի արդյունքում, կարող եք հարցում անել ռեկտորներին առանձին-առանձին, թող իրենք հավաստեն, դրա արդյունքում փոփոխություններ կրե՞լ է, թե՞ ոչ: Տասնյակ փոփոխություններ է կրել նախագիծը: Ինչո՞ւ եմ ես երկար-բարակ հիմա, էսպես, ինչ-որ. մի քիչ էլ՝ լիրիկական զեղումներով խոսքս կառուցում: Եթե կա, իսկապես, նպատակ՝ մասնակցելու փոփոխություններին, լավարկելու նախագիծը, որն այդչափ սարսափելի նախագիծ է, հա՞, ըստ ձեր գնահատականների: Եղել են հնարավորություններ, գոնե, մեր հանձնաժողովի մասին արտահայտվելիս առաջարկում եմ էդ տոնայնությամբ և էդ գնահատականներով չխոսել: Մենք «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության խմբակցության կողմից ստացել ենք 2 պատգամավորների առաջարկներ, որոնք ընդունվել են: «Լուսավոր Հայաստան» ֆրակցիայի կողմից եղած առաջարկների որոշ հատված ընդունվել է: Անկախ պատգամավորներից՝ Սոֆիա Հովսեփյան, Թագուհի Թովմասյան: Դե, կներեք, բա, ինչո՞ւ ենք ընդունել. ով մասնակցել է ու ներգրավվել է և նպատակ է ունեցել՝ իրապես մասնակցություն ունենալու, ստացել է այդ հնարավորությունը: Մնացածը թողնում եմ մեր հայրենակիցների և մեր քաղաքացիների դատին: Շնորհակալ եմ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Եզրափակիչ ելույթներ: Պրն Հովհաննիսյան, համեցեք:

Հ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Կարծեք՝ ամեն ինչ ասվեց՝ նախագծի հետ կապված, բայց ես մի բան կուզեի շեշտել, որ սա առաջին քայլն է, նախագծի մեջ ահռելի աշխատանք կա անելու՝ կարգերի տեսքով և այլն թե՛ Կառավարության կողմից, և թե՛ հատկապես բուհերի կողմից, որպեսզի ադապտացվեն նոր նախագծին, որովհետև նոր կրթական համակարգի հետ ենք գործ ունենալու, մասնակի, լրիվ ծանրաբեռնվածության ուսուցում մաքուր կրեդիտային համակարգով: Սա ենթադրում է ցանցերի կառուցում, նոր soft-երի կառուցում: Սա ենթադրում է հսկայական մեթոդաբանական աշխատանք, ծրագրային հավատարմագրում և այլն, ահռելի աշխատանք է ենթադրում օրենքի նախագիծը, և բուհերը պետք է էսօրվանից լծվեն այս աշխատանքին, որպեսզի կարողանան ամբողջությամբ փոխել համակարգը: Ես ասում եմ՝ ամբողջությամբ փոխվելու է բուհական համակարգը, եթե օրենքի տառին համահունչ փոփոխությունները կատարվեն: Մի օրինակ էլ բերեմ, օրինակ՝ մեր գործընկեր Սոֆիա Հովսեփյանն առաջարկել էր ստեղծել ակադեմիական գրագրության կենտրոններ բուհերում, որը մենք ընդունել ենք, էսպես կոչված, academic writing centers, որ ամբողջ աշխարհում գոյություն ունի, և, սրանով հանդերձ, էն մտահոգությունը, որ լեզվին ուշադրություն չի դարձվել, էս առաջարկով որոշակիորեն փարատվում է, որովհետև էստեղ կսովորեն ակադեմիական լեզու, ակադեմիական լեզվով գրել հոդվածներ, գրել աշխատանքներ, և էդ հետազոտական կոմպոնենտը, որը բուհերում միշտ համարվում էր ամենաթույլը, և ինստիտուցիոնալ հավատարմագրման ժամանակ հավատարմագրող մարմինը միշտ շեշտում էր բուհերում, որ հետազոտական կոմպոնենտն է թույլը, այս առաջարկով և այս կենտրոնների ստեղծումով նաև այդ հատվածը որոշակիորեն կփակվի և՛ ուսանողների, և՛ դասախոսների համար, հավելյալ ծանրաբեռնվածություն, միգուցե, առաջացնի ասպիրանտների համար և այլն: Ես կարծում եմ՝ եթե ես շարունակեի, էսպես, կես ժամ էլ ժամանակ լիներ՝ խոսելու, ես չէի հասցնի ամբողջությամբ այս մեծ փոփոխությունները ձեզ ներկայացնել: Կարծում եմ՝ դուք ականատեսը կլինեք հետագայում, երբ սկսվեն իրական փոփոխությունները: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Պրն Դումանյան. եզրափակիչ ելույթ:

 Վ.ԴՈՒՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սիրելի ժողովուրդ, հարգելի պատգամավորներ, մեծարգո նախագահող, եկել է պահը, այլևս ես ինձ թույլ կտամ՝ չքննարկել օրենքի դրույթները, չարձագանքել օրենքին հնչեցված կարծիքներին, որովհետև դրանք եղել են շատ-շատ: Հիմա պահն է՝ շնորհակալություն ասելու: Նախ, ես շնորհակալություն եմ հայտնում առաջին հերթին մեր հանձնաժողովին՝ պրն Հայրապետյանին, պրն Հովհաննիսյանին և բոլոր այն մարդկանց, մեր գործընկերներին, մեր ռեկտորներին, ոչ միայն, մեր մյուս գործընկերներին, ովքեր սրտացավ նախ՝ կարդացել են օրենքը գոնե մեկ անգամ, և, բնականաբար, մարդիկ կան, որոնք բազմաթիվ անգամ են կարդացել և լուրջ փոփոխություններ են արել. կրկին շնորհակալություն: Շնորհակալություն բոլոր նրանց, այն պատգամավորներին, ովքեր դեմ խոսեցին, բայց խոսեցին օրենքի մասին: Իհարկե, մենք մնացինք որոշ հարցերով տրամագծորեն տարբեր բևեռներում, խնդիր չէ, բայց ամեն դեպքում ելույթը նվիրված էր օրենքին: Իհարկե, ես չեմ հայտնում շնորհակալություն այն պատգամավորին, ով այստեղ, ընդամենը, հայտարարեց ինչ-որ բաներ, և բացակայում է այս պահին, հանդես եկավ համալսարանական, այսպես ասած, կարգավիճակով, կարծես թե, ես էլ չգիտեմ ինչական եմ: Ինձ մեղադրեց, չգիտեմ, թե ինչու են երեխաները մարզում գնում ինչ-որ հավաքի, թե ինչու են դասերը հեռավար, թե ինչու է ուսման վարձը… Նախ՝ ուսման վարձ չի բարձրացել, սկսենք դրանից, և, ընդհանրապես, ինչ-որ հեքիաթներից պատմեց: Շնորհակալություն չեմ հայտնում, ուղղակի, խորհուրդ եմ տալիս՝ գեթ մեկ անգամ կարդալ օրենքը և բարձրացնել բովանդակային հարցեր: Շատ նուրբ հարցեր կան էնտեղ, նրբագույն հարցեր կան, որոնք չեղան, այլ եղան ինչ-որ անակնկալ մեղադրանքներ և այլն: Շնորհակալություն բոլորին, ակնկալում եմ, որ վաղը, ի վերջո, կընդունենք, և սա մեծ ներդրում կլինի մեր կրթական և գիտական համակարգում: Առողջ եղեք:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն բոլորին աշխատանքի և քննարկումների համար: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Հարգելի պատգամավորներ, այժմ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հակակոռուպցիոն կոմիտեի մասին» և կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյան:

 Ռ.ԲԱԴԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի նախագահող, հարգելի գործընկերներ, առաջինից երկրորդ ընթերցման ընթացքում մի շարք փոփոխություններ են կատարվել օրենքում, որոնք հակիրճ կներկայացնեմ ձեզ: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հակակոռուպցիոն կոմիտեում քննչական պաշտոններ զբաղեցնող անձինք հանդիսանալու են ինքնավար պաշտոն զբաղեցնող անձ, օպերատիվ-հետախուզական գործառույթներ իրականացնող անձանց դեպքում առանձին ծառայության տեսակ չսահմանելը հանգեցնում էր այնպիսի իրավիճակի, որ հանրային ծառայության համակարգում վերջիններս չէին ներառվում կամ ներառվում էին անորոշ կարգավիճակով, որի արդյունքում մենք որոշել ենք սահմանել առանձին ծառայության տեսակ, այն է՝ հակակոռուպցիոն կոմիտեում ծառայությունը: Վերանայվել են հակակոռուպցիոն կոմիտեի ծառայողների խմբերը և պաշտոններին ներկայացվող պահանջները: Սահմանվել է դրույթ, որի համաձայն՝ հակակոռուպցիոն կոմիտեի օպերատիվ-հետախուզական գործառույթներ իրականացնող ստորաբաժանման պաշտոնները համալրվում են կոմիտեի նախագահի սահմանած կարգով և պայմաններով անցկացվող մրցույթի արդյունքների հիման վրա՝ հաշվի առնելով վերջիններիս գործունեության առանձնահատկությունները: Հակակոռուպցիոն կոմիտեի նախագահի մրցութային խորհրդի առաջարկած 3 թեկնածուների շրջանակից նշանակելու է ՀՀ Կառավարությունը: Նախկինում սահմանված էր, որ նշանակումն իրականացվելու է վարչապետի կողմից:

Իրավապահ մարմինների հետ քննարկումների արդյունքում որոշվել է նաև Հատուկ քննչական ծառայության հետ քննարկումների արդյունքում լուծարել Հատուկ քննչական ծառայությունը, ըստ այդմ՝ ամբողջապես վերանայվել են «Հակակոռուպցիոն կոմիտեի մասին» օրենքի նախագծի անցումային դրույթները: Ամբողջությամբ վերանայվել է «Քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի քննչական ենթակայությանն առնչվող հատվածը, և սահմանվել է նաև նոր վարձատրության համակարգ, որը մյուս քննչականների հետ համեմատության մեջ որևէ կերպ չի տարբերվում այն առումով, որ օրենքով հնարավորություն ենք ստեղծում մյուս քննչականներին՝ համապատասխան պայմաններին բավարարելու դեպքում նորից ստանալ այն հավելումները, որոնք նախատեսում ենք հակակոռուպցիոն կոմիտեի համար:

Հարկ է նաև հավելել, որ նախագծերի փաթեթում կատարվել են մի շարք խմբագրական և տեխնիկական բնույթի փոփոխություններ, և Հատուկ քննչական ծառայության առաջարկով մի քանի փոփոխություններ են կատարվել, որոնք ներառված չեն, ավելի ճիշտ, արդեն ներառված են, սա կոմիտեից առաջ էր նախագծերի փաթեթում: Եվ անցումային դրույթներում սահմանվել է, որ առաջին կազմը, որը Հատուկ քննչական ծառայությունից մինչև մրցույթի անցկացումը տեղափոխվում է հակակոռուպցիոն կոմիտե, 15-ի փոխարել սահմանվել է 20: Շնորհակալություն, այսքանն էին փոփոխություններն առաջինից երկրորդ ընթերցման ընթացքում:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար: Առաջարկներ ներկայացրել է «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը, եթե խմբակցությունից որևէ մեկը հարց ունի, խնդրեմ: Չէ՞, հարցեր չկա՞ն: Ուրեմն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցող՝ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Սերգեյ Ատոմյան:

 Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Արդեն իսկ պրն նախարարը մանրամասն ներկայացրեց առաջինից երկրորդ ընթերցում,կատարված փոփոխությունները, միայն հավելեմ, որ ես և մեր հանձնաժողովը նույնպես կողմնակից ենք եղել Հատուկ քննչական ծառայությունը լուծարելուն, քանի որ, տեսեք, կոռուպցիայի դեմ պայքարի համար այնտեղ կա հատուկ վարչություն՝ կոռուպցիոն գործերի քննության վարչություն: Էս պարագայում, երբ որ կոռուպցիայի գործերը գնալու են հակակոռուպցիոն կոմիտե և այնտեղ են կատարվելու քննությունները, կարծես թե, կիսով չափ կրճատվում են այնտեղ քննիչների հաստիքները, և նպատակահարմար չէ առանձին կառույց պահել, առանձին հաստիքներ պահել՝ ընդամենը պաշտոնական դիրքի չարաշահման և այլ պաշտոնատար անձանց գործերի քննության համար, լինելու են մի 10-15 քննիչներ ամենաշատը: Նախագծի այդ պահը ողջունելի է, և, ընդհանուր առմամբ, նախագիծը հետապնդում է բարի և լավ նպատակներ, որով կկարողանանք պայքարել նաև մեր որդեգրած քաղաքականության համար՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարի համար: Կոչ եմ անում նույնպես կողմ քվեարկել: Հարցեր էլ, չե՞ն կարող, չէ՞, լինել: Այսքանը:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Չէ, հարցեր չկան: Շնորհակալություն, պրն Ատոմյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում:

Թագուհի Թովմասյան:

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի նախագահություն, հարգելի խորհրդարան, սիրելի քաղաքացիներ, հարգելի պրն նախարար: Ես կուզենայի, պրն նախարար, որ դուք արձագանքեք, անդրադառնաք հետևյալ թեմային, քանի որ գիշերային քվեարկության արդյունքում խորհրդարանն ընդունեց Բարձրագույն դատական խորհրդին մի շարք լիազորություններով օժտելու նախագիծը՝ հայտնի, աղմկահարույց, որը բազմաթիվ դժգոհությունների առիթ է հանդիսացել: Եվ մենք շարունակում ենք ստանալ ահազանգեր այն մասին, որ դատական համակարգն առաջիկայում կոլապսի է ենթարկվելու, որովհետև ինքնաբացարկների այդքան տարափը հնարավորություն չի ընձեռելու՝ դատական նիստեր անցկացնել, և, հետևաբար՝ անհասկանալի է, թե ուր ենք էս ճանապարհով գնում: Հետո երկրորդ սկզբունքը, որը կուզենայի դրա մասով ձեր մասնագիտական արձագանքը, մասնավորապես, ԲԴԽ-ում քննվող դատավորների գործերի ապագայում հրապարակայնության մասով, որովհետև մինչև հիմա կարգապահական վարույթի հարուցումը եղել է գաղտնի ռեժիմով և կոնկրետ սահմանված ժամկետով: Եվ հիմա ստացվում է, որ տարիներ շարունակ մենք կարող ենք որևէ դատավորի որևէ գործի շրջանակներում քննել, քննել, հանրային դաշտում, այսպես, ոչնչացնել իրեն և միաժամանակ նրան պահել ԲԴԽ-ի ուղիղ ազդեցության տակ: Սա ինչքանո՞վ է նպաստում դատական անկախ համակարգի ընդհանրապես գոյությանը, ձևավորմանը կամ մեր այն նպատակների իրագործմանը, որոնք հռչակել ենք: Նաև ուզում էի հարցի սահմանադրականության մասով ձեր արձագանքը լսել, մասնավորապես, ստացվում է, որ ԲԴԽ-ն լինում է նախկին տրոյկայի ռեժիմում գործող մի կառույց, որը և՛ քննություն է իրականացնում, և՛ դատաքննություն, և՛ վերջնարդյունք, ու վերջում էլ, երևի, գնդակահարություն դատավորներին, ովքեր չլսեն, չենթարկվեն: Ես կխնդրեմ ինձ ձեր մասնագիտական եզրակացությունը ներկայացնել, թեպետ, գիտեմ, որ արդարադատության նախարարությունն իր համաձայնությունը չի տվել: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սուրեն Գրիգորյան: Հանում է ելույթը: Ուրեմն, եզրափակիչ ելույթների ժամանակն է: Պրն Ատոմյան, ասելիք չունե՞ք: Խնդրեմ, պրն նախարար:

 Ռ.ԲԱԴԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Թեև նախագծի հետ կապված ձեր ելույթը, այնուամենայնիվ, կարձագանքեմ, որովհետև շատ կարևոր է, որ այս հարցում արդարադատության նախարարության դիրքորոշումը հնչի, որովհետև մենք, կապված արտահերթի ռեժիմի հետ և մեր ծանրաբեռնվածության հետ, ցավոք, միայն կարողացանք օգնել նախագծի լրամշակման փուլում, նաև չկարողացանք որպես հարակից զեկուցող հանդես գալ: Նախ՝ տիկին Թովմասյան, արդարադատության նախարարությունը տվել է իր դիտարկումներն առաջին ընթերցմամբ ներկայացված նախագծի վերաբերյալ, որից հետո, եթե կարդաք Կառավարության առաջարկները, կտեսնեք, որ դրանք բոլորն ամբողջությամբ տեղայնացվել են երկրորդ ընթերցմամբ ընդունված տարբերակում, հետևաբար՝ արդարադատության նախարարությունն ոչ միայն չունի որևէ առարկություն՝ այդ օրենսգրքի ընդունման հետ կապված, այլ նաև համարում է, որ դա որևէ հակասահմանադրական դրույթ չի պարունակում: Ինչ վերաբերում է տրոյկաներ և այլն, կարծում եմ՝ դրանք շատ վատ են բնութագրում մեր դատական համակարգը, և նման եզրահանգումներ անելու որևէ հիմք չկա նախագիծն ընթերցելիս: Ինչ վերաբերում է գաղտնիության փուլին, ապա գաղտնիության փուլը վերաբերում է կարգապահական վարույթ հարուցելու փուլին, ոչ թե Բարձրագույն դատական խորհրդում բուն կարգապահական վարույթի քննարկմանը, միջնորդության քննարկմանը, որտեղ արդեն Բարձրագույն դատական խորհուրդն է որոշում՝ հրապարակայի՞ն է, թե՞ ոչ հրապարակային: Եվ ժամկետների առումով՝ ի՞նչ խնդիր կա, այսինքն՝ որևէ կոլապսի հիմք չկա, որովհետև, նախ՝ բուն դատական քննության պրոցեսների հետ կապված չէ:

Երկրորդը. Բարձրագույն դատական խորհուրդը կորոշի՝ վարույթ ընդունե՞լ, թե՞ չընդունել: Եվ կարծում եմ, որ դատավորների անկախությունն ավելի հեշտ է երաշխավորել, երբ որ հենց Բարձրագույն դատական խորհուրդն է որոշում՝ քննարկվելու է կարգապահական համապատասխան հարցը նիստո՞վ, թե՞, օրինակ՝ ես, ով ներկայացնում է գործադիր իշխանությունը, հետևաբար՝ այդ մասով ևս խնդիր չեմ տեսնում: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Բադասյան: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգիրք» և կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյան:

 Ռ.ԲԱԴԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, Քրեական օրենսգրքի նախագծում կատարվել են լայնածավալ փոփոխություններ բազմաթիվ մասնագիտական քննարկումներից հետո բավական ներառական կազմով, բոլոր իրավակիրառների կողմից: 4-5 քննարկում է կազմակերպվել միայն Քրեական օրենսգրքի մասով, և, ինչպես ներկայացրեցի, բավական լայնածավալ փոփոխություններ են կատարվել, և քանի որ Քրեական օրենսգիրքը և Քրեական դատավարության օրենսգիրքն այնպիսի հարաբերություններ են կարգավորում, որտեղ անհրաժեշտ է չափազանց ուշադիր լինել մինչև երկրորդ ընթերցմամբ դրանց ընդունումը, պետաիրավական հանձնաժողովում քննարկումներից հետո որոշել ենք, որ նախագծին դեմ քվեարկություն կլինի, որպեսզի հնարավորություն լինի այն վերադարձնել առաջարկների ներկայացման փուլ: Մեկ-երկու հարց կա, որոնք պետք է քննարկենք և բացառենք որևէ սխալ, որովհետև խոսքը գնում է Քրեական օրենսգրքի մասին, որից հետո կկարողանանք երկրորդ ընթերցմամբ հաջորդ լիագումարի ընթացքում քննարկել օրենսգիրքը: Դրա համար ձեր թույլտվությամբ չներկայացնեմ բոլոր էն լայնածավալ փոփոխությունները, որոնք, անպայման, կարծում եմ՝ նաև հատուկ ընթացակարգի շրջանակներում կկարողանանք բավական մանրամասն քննարկել արդեն հաջորդ լիագումարում: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Քանի որ պատգամավորները գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացրել, պրն Բադասյան, հարցեր չկան: Հարակից զեկուցող՝ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Սերգեյ Ատոմյան:

 Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Արդեն իսկ պրն Բադասյանը ներկայացրեց ամեն ինչ, կոչ եմ անում կողմ չքվեարկել այս ընթերցմամբ, որպեսզի վերադառնա առաջ ընթերցման փուլ, քանի որ փոքր-ինչ շտկումներ և վերանայման հարց կա այս օրենքում:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Պարզ է, շնորհակալություն: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում: Ելույթներ չկան: Ենթադրում եմ՝ եզրափակիչ ելույթների կարիք կա: Խնդրեմ, պրն Ատոմյան:

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Օգտվելով առիթից, տիկին Թովմասյան, արձագանքեմ ձեր տված հարցերին: Նախկին արտահերթին, որ բերեցինք այդ հարցը, որոնց հեղինակներից մեկը նաև ես եմ, տեսեք, ինչո՞ւմ է դրա խնդիրը: Մենք քաղաքացիներին տալիս ենք հնարավորություն՝ ուղղակիորեն դիմել Բարձրագույն դատական խորհուրդ: Դրա խնդիրը ես չեմ հասկանում, այսինքն՝ քաղաքացիների վիճակը մեկ քայլով ավելի հեշտացնում ենք: Եթե այն ֆիլտրը, որ պիտի գնար արդարադատություն նախարարություն, զտեին այդ դիմումների բովանդակությունը, նոր ուղարկվեր Բարձրագույն դատական խորհուրդ, ճիշտ է, այժմ փոքր-ինչ Բարձրագույն դատական խորհուրդը կծանրաբեռնվի, սակայն նրանց գերակշիռ մասը տվել է իր դրական եզրակացությունը և պատրաստակամ է եղել՝ այդ գործերն այդ ձևով քննել: Դա բավականին հեշտացնում է մեր քաղաքացիներին և ավելի դյուրին է սարքում նրանց բողոքները բերելու իմաստով, և մի շարք այլ նորմալ փոփոխություններ: Տեսեք, օրինակ՝ փոփոխություններից մեկը նաև դա է, որ կարող է դատավորը, որն աշխատում է և՛ Ընդհանուր իրավասության դատարանում, և՛ ԲԴԽ-ում, պետք է այնտեղ կասեցվեն նրա լիազորությունները, որպեսզի ինքը կարողանա օբյեկտիվ քննություն կատարել: Երբ իր վերաբերյալ կամ իր կոլեգիայի վերաբերյալ գործերը գան ԲԴԽ, նա կաշկանդվածություն չդրսևորի, քանի որ Ընդհանուր իրավասության դատարանում միասին աշխատում են: Այդ փոփոխությունները, ընդհանուր առմամբ, դրական փոփոխություններ են, և որևէ դրույթ այդտեղ չկա, որպեսզի ԲԴԽ-ին մեծ լծակներ տանք՝ դատավորների ճնշելու համար: Խնդրում եմ, եթե քննարկելու ինչ-որ բաներ կլինեն, կարող ենք առանձին նույնպես քննարկել: Այսքանը, շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Պրն Բադասյան, եզրափակիչ ելույթի կարիք կա՞. ո՞չ: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Հարգելի պատգամավորներ, այժմ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության ընդերքի մասին օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարի տեղակալ Լիլիա Շուշանյան:

 Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Հարգելի նախագահող, հարգելի պատգամավորներ, ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում «Ընդերքի մասին օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» փաթեթը: Համաձայն այս փաթեթի՝ կատարում ենք մի փոփոխություններ: Առաջին բովանդակային փոփոխությունը, առաջարկությունը վերաբերում է պաշարների գնահատմանը և վերագնահատմանը: Եթե կհիշեք, մենք նախորդ տարի իրականացրեցինք փոփոխություն, որով ընդերքօգտագործման իրավունք ունեցողները, շահագործողները պարտավոր էին 5 տարին մեկ վերագնահատում անելու փոխարեն այդ պարտավորությունը դրված էր արդեն 10 տարին մեկ, այսինքն՝ հաճախականությունը, տևողությունն ավելացնում էինք, և այսուհետ նրանք իրականացնելու են 10 տարին մեկ վերագնահատում, իսկ այս փոփոխությամբ առաջարկում ենք, որ այն պահանջը, որով դրված է, որ մետաղական իրավունքի համար դիմողները պետք է, առնվազն, այդ հանքավայրերը 5 տարի առաջ գնահատված լինեն պաշարները, ապա նույն տրամաբանությամբ դարձնում ենք 5-ի փոխարեն 10 տարի առաջ գնահատում: Եվ ոչ մետաղականների համար արդեն մեր սահմանած պահանջները թողնում ենք 2021 թվականից հաստատված պաշարներով՝ նոր հանքավայրերի համար, իսկ նախորդների համար այդ պահանջը, սահմանափակումը, հանվում է: Եվ կան 2 ընթացակարգային փոփոխություններ՝ կապված վարչարարության հետ: Մեկով առաջարկում ենք, որ 10-օրյա ժամկետը զգուշացումներ տալու հիմքերը բացահայտելուց հետո և հետագայում կասեցում կամ համապատասխան որոշում կայացնելու 10-օրյա ժամկետը փոխարինվի 30-օրյա ժամկետով՝ հաշվի առնելով, որ նախարարությունը, լիազոր մարմինն ընդերքօգտագործողների լսելի լինելու իրավունքն ապահովելու համար վարչարարություն է իրականացնում, հրամանով վարչական վարույթներ է իրականացնում, դրանք ծանուցում, և զուտ այդ օրերի հաշվարկի և չխախտելու համար առաջարկում ենք այս օրերի փոփոխությունը: Եվ մեկ այլ ընթացակարգային փոփոխությամբ օրենսդրական մեկ բաց ենք լրացնում, համաձայն որի՝ այսօր իսկ գործող օրենսգրքով նույն հանքավայրում ընդերքօգտագործման իրավունքի մի քանի դիմողների դեպքում առաջին դիմողն ունի նախապատվության իրավունք, սակայն ընթացակարգային առումով կարգավորումը բաց է մնացել, և մենք հիմա գործող նմանատիպ դեպքերը կարգավորում ենք՝ «Վարչարարության մասին» օրենքին հղում տալով, այնինչ առաջարկում ենք, որ այստեղ հստակ սահմանվի նաև այդ ընթացակարգը, այսինքն՝ բոլոր դիմումները կքննվեն, կփորձաքննվեն՝ հաշվի առնելով, որ բավական երկար է տևում այդ փորձաքննության ժամկետը, սակայն եթե վերջին փուլին՝ որոշման փուլին, հասնում է ոչ առաջինը, այսինքն՝ երկրորդը կամ երրորդը, ապա այդ դեպքում նոր, այդ պահին վարույթը կասեցվում է, և առաջին որոշումն ընդունելուց հետո հաջորդաբար նոր մյուսների որոշումներն ընդունվում են: Ընդհանուր առմամբ, սրանք են փոփոխությունները, փաթեթը մեծ չէ, և բովանդակային առումով բոլոր կետերում փոփոխությունները վերաբերում էին այս հիմնական կետերին: Շնորհակալություն: Սիրով կպատասխանեմ ձեր հարցերին, եթե այդպիսիք կան:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Շուշանյան: Հարցերի համար գրանցում:

Թագուհի Թովմասյան:

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Շուշանյան, հարցս, որ ուղղում եմ, նախագծին այդքան չի առնչվում, բայց հնարավորությունն ուզում եմ օգտագործել և ձեզանից պարզաբանում ստանալ Սոթքի ոսկու հանքավայրի ճակատագրի վերաբերյալ, որովհետև գիտեմ, որ դուք բավականին ակտիվ մասնակցություն եք ունեցել ռուսական կողմի հետ բանակցային գործընթացում ինչպես պատերազմից հետո այդ հայտնի դարպասները դնելու նախորդող ժամանակահատվածում, այնպես էլ հետո: Եվ ուզում եմ հասկանալ հանքի օգտագործման ճակատագիրը, որովհետև ինձ մեծապես հետաքրքրում է սոցիալական բաղադրիչն այդ գործընթացում, մասնավորապես, էնտեղ աշխատում էր մոտավոր հաշվարկներով 940 աշխատակից միայն Վարդենիսի և հարակից բնակավայրերից և դրան գումարած՝ արդեն կորզման և մյուս մշակման աշխատանքները, որոնք իրականացվում են մեր մարզից դուրս: Ի՞նչ է լինելու մեր կրճատված աշխատակիցների ճակատագիրը: Շնորհակալություն:

 Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Թովմասյան, հարցադրման համար, հատկապես, որ այն վերաբերում էր շահագործման և սոցիալական կոմպոնենտին, այս բարդ հարցին, և, ընդհանուր առմամբ, կարող եմ տեղեկատվություն տալ, որ առաջին իսկ օրերից, այո, ընկերության հետ՝ ռուսական կողմի հետ, մենք աշխատում ենք որպես լիազոր մարմին՝ հաշվի առնելով այդ պատասխանատվությունը, իհարկե, որ նաև սոցիալական նկատառումներով, և հետևյալն է իրավիճակը. այս պահին ամեն ինչ արվել է և այսօր դեռ շարունակվում է արվել բավականին ինտենսիվ, գրեթե կարող եմ փաստել, որ ամենշաբաթյա հանդիպումների և քննարկումների ինտենսիվությամբ այդ քննարկումներն իրականացվում են, աշխատանքները կազմակերպվում են, որպեսզի հանքի շահագործումը չդադարի, այսինքն՝ հանքավայրը շահագործվի, և ոչ միայն շահագործվի այս 1-2 ամսվա ընթացքում, այլ հեռանկարում նույնպես, առաջիկա տարիներին շահագործումն ապահովվի, և դա իրականացվի մեր օրենսդրության տառին համահունչ: Ընդհանուր առմամբ, թե՛ նախագծային, թե՛ այլ հարցերով, այսինքն՝ աշխատանքային և այլ քննարկումները շարունակվում են, և բուն այդ քայլերն արվում են, այսինքն՝ շահագործման մասով, եթե ասեմ ընդհանուր, և դրանից, իհարկե, բխում է նաև սոցիալական կոմպոնենտը, եթե շահագործումն ապահովվում է…

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Տիկին Շուշանյան, ներողություն: Արձագանքեք:

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Շուշանյան, ես կուզենայի՝ դուք պարզաբանեիք, քանի որ շատ ինֆորմացիայի եք, բնականաբար, տիրապետում, դուք անձամբ ինչպե՞ս եք տեսնում հարցի լուծումը, ի՞նչ ժամկետներում, մոտավոր ժամկետների մասին է խոսքը:

Եվ երկրորդ. որպես լիազոր մարմին՝ ի՞նչ եք առաջակում, մարդիկ՝ մոտավոր 300 աշխատակիցներ, որ արդեն անգործ են մնացել, վարկեր ունեն, և իրենք իրենց կյանքը պլանավորել էին իրենց աշխատավարձի առկայության պայմաններում, հիմա, անկախ իրենց կամքից, այդ աշխատավարձից զրկվել են, և, բնականաբար, բանկերն ինքնուրույն չեն կարող որևէ բան անել կամ որևէ զիջման գնալ, էստեղ պետությունը պիտի ունենա ուղղակի դերակատարում և գործառույթներ: Ես խնդրում եմ դուք ինձ պարզաբանեք՝ ի՞նչ անի Վարդենիսի բնակիչը, որ ունի վարկեր և կորցրել է իր աշխատանքը պատերազմի արդյունքում: Շնորհակալություն:

 Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Շատ բարի: Անցնելով սահուն սոցիալական կոմպոնենտին, ասենք, որ, փաստորեն, եթե մենք ապահովում ենք հանքի շահագործումը, շարունակական արտադրական պրոցեսը, ապա նշված 900 հոգուց, իհարկե, շարունակում է աշխատել հիմնական կազմը, և եթե անգամ, կներեք, թիվ հնչեցրեցիք, այս պահին 300 հոգի, մեր տվյալներով նույնպես հնարավոր է՝ 280 հոգի որոշակի խնդիրներ ունենան՝ աշխատանքի հետ կապված, սակայն այս պահին դեռևս այդ թիվը կարելի է չհնչեցնել, որովհետև նրանք չեն ազատվել: Եվ այս ամիսների աշխատանքն էլ հենց դրա համար է իրականացվել, որպեսզի իրենք, օրինակ՝ 3 ամիս առաջ առանց աշխատանք չմնային, այսինքն՝ հիմնական 700 հոգանոց աշխատակազմը, որը պետք էր արտադրական պրոցես ապահովելու համար, իրենք պահվելու են, և մեր գերխնդիրը դա է: Մյուսների մասով այս պահին, իհարկե, չեմ կարող որևէ պատասխան տալ, սակայն ընկերության հետ աշխատանքները շարունակվում են հենց հիմնական անձնակազմը պահելու համար: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սրբուհի Գրիգորյան:

 Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Շուշանյան, ուզում եմ հասկանալ վերահսկողությունը՝ կապված գործունեությունն արդեն կասեցված հանքավայրերի հետ ինչպե՞ս է իրականացվում, որովհետև ես մի հարց էի բարձրացրել՝ Արևիսի հանքավայրի հետ կապված: Գյուղի բնակիչները տեսել են, թե ինչպես են հանքանյութն անընդհատ ներքև տանում: Երբ հարցրել են՝ ի՞նչ է, ասել են՝ նախկին հանքանյութն է: Հնարավո՞ր է, որ լինեն հանքավայրեր, որոնք գործարկվեն, սակայն պետությունն այդ մասին չիմանա: Շնորհակալ եմ:

 Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Տիկին Գրիգորյան, ասեմ, որ այդ դեպքում, իհարկե, ամբողջն արդեն ապօրինի ընդերքօգտագործում է համարվում: Եթե որևէ անձ իրականացնում է հանքանյութի թե՛ արդյունահանում, և թե՛ տեղափոխում, որն իրենցը չէ, այսինքն՝ իրենք չունեն նման իրավունք, ենթադրենք՝ էն դեպքը չէ, երբ իրենք արդյունահանման իրավունք ունենալիս հանել են դա և չեն տեղափոխել: Եթե այդ դեպքը չէ, ցանկացած այլ դեպք կհամարվի ապօրինի ընդերքօգտագործում, և այդ ապօրինությունների համար արդեն համապատասխան տեսչական մարմինն է վերահսկողություն իրականացնող մարմինը Հայաստանի Հանրապետությունում և այլ մարմիններ՝ դատախազություն և այլն, բայց դրանց համար հստակ տեղեկատվություն և հաղորդագրություն է պետք: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Գրավոր կդիմեմ տեսչական մարմնին, որովհետև բանավոր բնապահպանության նախարարին արդեն ասել եմ, ասել են՝ կզբաղվենք, բայց ոնց որ տեսնում եմ՝ դեռևս սայլը տեղից չի շարժվել: Կդիմեմ՝ հասկանալու համար խնդիրը: Շնորհակալ եմ:

 Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Եթե կարելի է, ես, ուղղակի, նշեմ, որ ի պաշտոնե և իրենց լիազորություններով նախարարությունները վերահսկողական մեխանիզմ չունեն: Այսինքն՝ եթե կա վերահսկողական դաշտ, վերահսկողության ֆունկցիա, դա տեսչական մարմիններն են: Կխնդրեմ դիմեք իրենց կամ համապատասխան արդեն ուժային իրավապահ մարմիններին:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սերգեյ Բագրատյան:

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Շուշանյան, ձեր նախագծի հետ կապված՝ մի էսպիսի դիտարկում. գործնականում քննարկենք, թե ինչպես պետք է կիրառել այս փոփոխությունը, մասնավորապես, նախկինում, երբ մետաղական հանքարդյունաբերության մեջ շահագործում սկսելուց առաջ ուսումնասիրության համար դիմում էին տվյալ վարչական շրջանին և մարզպետին, ապա Կառավարությանը՝ ստանալու համար ուսումնասիրության իրավունք, որը տալիս էր առավելություն, որ 2 տարի, ասենք՝ ուսումնասիրելուց հետո առաջնահերթություն էր ունենում՝ շահագործման իրավունք ստանալու համար: Հիմա, որ դուք նշում եք, որ 5 տարի ժամկետում պետք է դիմեն, և ով առաջինն է դիմել, նրան տաք շահագործման իրավունք, կարծես, չի համապատասխանում այն պատկերացումներին, որ կային նախկինում: Խնդրում եմ ավելի մանրամասնել այս իրավիճակը:

Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Պրն Բագրատյան, դուք նախագծին ծանո՞թ եք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Ոչ:

 Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Հարցից զգացվեց, որովհետև իմ զեկուցման մեջ 2 կետեր տարբեր էին: Ձեր հնչեցրած հարցը, ոնց որ թե, դրանց միաձուլումն էր:

Առաջինը. այն գործող դրույթը, այսօր իսկ գործող դրույթի մասին է խոսքը. 5 տարի առաջ պետք է տվյալ հանքավայրի պաշարները գնահատված լինեն, որպեսզի ցանկացած անձ իրավունք ունենա՝ տվյալ հանքավայրի համար դիմում ներկայացնել: Մենք այդ 5 տարին պարզապես 10 տարի ժամկետ ենք դարձնում, որպեսզի 10 տարվա մեջ, եթե գնահատված են պաշարները, նույնպես էդ մետաղական հանքավայրի համար էլի ցանկացած անձ հնարավորություն ունենա՝ դիմելու: Երկրորդ հատվածն արդեն այլ դրույթի է վերաբերում, թե առաջին դիմողի նախապատվությունն ինչպես ենք իրականացնում: Այսօր էլ, էլի գործող դրույթի մասին է խոսքը գնում, որ Ընդերքի մասին օրենսգրքում կա դրույթ, համաձայն որի՝ առաջին դիմողը, եթե մեկ հանքավայրի համար, ենթադրենք՝ միաժամանակ դիմել են 2 ընկերություններ կամ 4 ընկերություններ, ապա հստակ այսօրվա գործող օրենքով սահմանված է, որ առաջին դիմողն ունի նախապատվության իրավունք: Հիմա այստեղ, ուղղակի, ընթացակարգային է խնդիրը. եթե, օրինակ՝ երկրորդ դիմողն է հասնում որոշման վերջնական փուլին ավելի շուտ, քան առաջինինը, ապա ինչպե՞ս ենք անում: Այսօր մենք դա անում ենք… Կներեք, արձագանքի, կշարունակեմ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանք:

 Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Այսօր մենք դա իրականացնում ենք վարչարարության…

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սպասեք, արձագանքի:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Ընթացքը հետաքրքիր եք ներկայացնում: Ճիշտն ասած, դուք ճիշտ ասացիք, որ իմ հարցը ոնց որ էդ երկուսի միքսը լիներ, բայց էստեղ ինձ համար ամենակարևորը՝ էդ 5 տարվա պաշարը հաշվարկված լինելը եղե՞լ է նախկինում այդպես, այսինքն՝ ես նկատի ունեմ, որ, օրինակ՝ 2010 թվականին մեզ դիմել է կոնկրետ ընկերություն՝ ուսումնասիրության նպատակով: Մենք էդ ժամանակ երբեք խնդիր չենք դրել, որ արդյո՞ք հաշված են պաշարները, թե՞ ոչ, այսինքն՝ էս պահանջը եղե՞լ է, թե նոր պետք է, այս նոր օրենսգրքով նոր լրացումներով եք փորձում դա անել: Շնորհակալություն:

 Լ.ՇՈՒՇԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Բագրատյան, խոսքն արդյունահանման իրավունքի մասին է, ուսումնասիրության համար նման պահանջներ չկան, այսինքն՝ հարցն էդպիսին չէ, խոսքն արդյունահանման իրավունքի մասին է, և էդտեղ արդեն, ուղղակի, ընթացակարգային կարգավորում ենք տալիս՝ ինչպես առաջին դիմողի իրավունքն ապահովել, եթե ինքը չի ստանում լիցենզիա, ապա հաջորդաբար հաջորդիվ երկրորդ, երրորդ, չորրորդին ենք ապահովում: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերն ավարտվեցին: Տիկին Շուշանյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցող՝ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հայկ Ցիրունյան:

 Հ.ՑԻՐՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, տնտեսական հանձնաժողովում քննել ենք Կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության ընդերքի մասին օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը:

Տիկին Շուշանյանը մանրամասն ներկայացրեց հարցը, մեծամասամբ որոշակի կարգավորումներ են, նախկինում բացթողումների շտկումներ են: Խնդրում եմ քվեարկել դրական այս հարցի շուրջ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Հարցեր չկան: Շնորհակալություն, պրն Ցիրունյան: Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում: Ելույթներ նույնպես չկան: Եզրափակիչ ելույթներ, կարծում եմ՝ նույնպես չկան: Պրն Սիրունյա՞ն և տիկին Շուշանյա՞ն. ո՞չ: Ուրեմն, հարցի քննարկումն ավարտվեց: Շնորհակալություն: Ընդմիջում կես ժամ:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԼԵՆԱ ՆԱԶԱՐՅԱՆԸ

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական 124-րդ հոդվածի համաձայն` յուրաքանչյուր հերթական նիստերի երեքշաբթի օրվա վերջին հիմնական նիստում պատգամավորները կարող են հանդես գալ մինչև 3-ական րոպե տևողությամբ հայտարարությամբ։ Հերթագրված, սակայն դահլիճից բացակայող պատգամավորը զրկվում է տվյալ նիստում հայտարարությամբ հանդես գալու իրավունքից։ Նիստն ավարտվում է հերթագրված վերջին պատգամավորի հայտարարությունից հետո։ Խնդրում եմ նախապատրաստվել հերթագրման համար: 27 պատգամավոր է հերթագրվել:

Արմեն Խաչատրյան:

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Խոսքս վերաբերում է Գորիսի տարածաշրջանի՝ նախկին Գորիսին պատկանող համայնքներում և Գորիսում այսօր ծանր վիճակում հայտնված զբոսաշրջային կազմակերպություններին, այսինքն՝ հիմնականում հյուրանոցներին և հյուրատներին: Պետք է ասեմ, որ միայն 2018-2020 թվականներին՝ երկու տարվա մեջ կատարվել է 7 միլիարդ դրամից ավելի գումարի չափով ներդրում այս ոլորտում, այսինքն՝ մարդիկ տեսնելով այս ոլորտի զարգացման հեռանկարները, այսպիսի լուրջ ներդրումներ են արել: Միայն 2 տարվա մեջ՝ 2018-2020 թվականներին, որից հետո եղավ համավարակը, և այս ոլորտն ամբողջովին ճնշվեց, դրանից հետո՝ պատերազմ: Պատերազմի ընթացքում գրեթե բոլոր հյուրանոցներն ու հյուրատները զբաղված էին տեղահանվածների ընդունելությամբ, նրանց խնդիրների մասին հոգ տանելով, և այժմ արդեն գտնվում են բավականին լուրջ ծանր վիճակում:

Մոտ 1 միլիարդ 600 միլիոն դրամի կարգի վարկային միջոցներ կան ներգրավված, որոնք այս պահին նրանք չեն կարողանում մարել, և վտանգ կա, որ այս սեփականատերերը լուրջ խնդիրների առաջ կհայտնվեն, և հնարավոր է, որ այդ սեփականությունն անցնի բանկերին: Թեև Սյունիքի հարցերով զբաղվող միջգերատեսչական հանձնաժողովում այս հարցը քննարկվել է և ներկայացվել է լուծման, և գուցե պետությունը սուբսիդավորի այս վարկային միջոցները, բայց այս պահի դրությամբ իրենք արդեն ծանր վիճակում են և ինչ-որ հրատապ միջոցներ պետք է ձեռնարկել:

Պետք է ասեմ, որ Սյունիքի վերաբերյալ անընդհատ լրատվամիջոցներում պտտվող խուճապային այս տրամադրություններն ուղղակիորեն հարվածել են այս ոլորտին և հարվածում են, և կոչ եմ անում լրատվամիջոցներին, որ ուշադիր լինեն և նման հայտարարություն անելուց հետո հաշվի առնեն դրանց ծանր հետևանքները:

Կոչ եմ անում, խնդրում եմ և առաջարկում եմ ՀՀ բոլոր պետական մարմիններին, բոլոր պետական և ոչ պետական հիմնարկ-ձեռնարկություններին, բոլոր մեր հայրենակիցներին, ովքեր արտագնա նիստեր կհրավիրեն, իրենց հանգիստը կկազմակերպեն կամ հնարավորություն կունենան՝ Երևանից բացակայել և իրենց հանգստյան օրերն անցկացնել քաղաքից դուրս, կազմակերպեն Գորիս քաղաքում, Գորիս քաղաքի հյուրանոցներում: Իրականում անվտանգային խնդիրներ չկան, բայց ոչինչ, թող մեր հայրենակիցները Դիլիջանի կամ Ծաղկաձորի փոխարեն երբեմն էլ գնան Սյունիք, և թող Սյունիքի հյուրանոցները ծառայություններ մատուցեն: Սա հայրենասիրական քայլ է, այնպես, ինչպես պատերազմի օրերին մեր հայրենասեր հայրենակիցներն ամեն ինչ արել են ռազմաճակատի համար, սա էլ տնտեսական ռազմաճակատ է, և կոչ եմ անում բոլորին՝ ուղղորդվել դեպի Սյունիք:

Միաժամանակ, առիթից օգտվելով, ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել բոլոր հյուրանոցների և հյուրատների սեփականատերերին և անձնակազմին՝ պատերազմի օրերին այդքան հոգատար վերաբերմունք դրսևորելու համար բոլոր տեղահանվածներին. հազարավոր մարդկանց նրանք պահել, կերակրել են և հոգացել են նրանց հոգսերը: Այսքանը, շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սերգեյ Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես այսօր կցանկանայի մեր Կառավարության ուշադրությունը հրավիրել տնտեսական զարգացման այսօրվա ընթացքին և առաջարկություններ անել, որպեսզի մենք կարողանանք տնտեսության զարգացումն ապահովել առնվազն այն հնարավորություններով, որոնք կարող են 2021 թվականին եթե ոչ երկնիշ տնտեսական աճ, ապա գոնե տնտեսական աճ ապահովել:

Այն, որ էկոնոմիկայի նախարարը խոսում է երկնիշ տնտեսական աճի մասին, կարծում եմ՝ պետք է, անպայման, ներկայացվեն դրա հնարավոր քայլերը, որ ոլորտներում պետք է այդ ներդրումները կատարվեն, և այն տեսլականը, որն էկոնոմիկայի նախարարն այսօր տեսնում է, այլևս պետք է դառնա բոլորիս քննարկման առարկան, հատկապես, ԱԺ-ում պետք է տնտեսության զարգացման այդ հայեցակարգը, անպայման, քննարկվի, որովհետև, եթե մենք թվեր ենք հնչեցնում և այդ թվերը հիմնավորված չեն, մենք ակամայից խնդրի առջև ենք կանգնացնում տնտեսության մյուս ճյուղերը: Մասնավորապես, եթե կրթությունը, առողջապահությունը նախատեսում են այս տարի իրենց բյուջետային ծախսերի մեջ որոշակի աճ, դա պետք է պայմանավորված լինի տնտեսության աճով: Տնտեսության աճի արդյունքում կարող ենք մենք մյուս ոլորտներին նույնպես կարողանալ խթանել և զարգացման ընթացք տալ:

Այս իմաստով ես ի՞նչ եմ առաջարկում. մենք այս պահին պետք է հնարավորինս մեր հույսը դնենք մեր ներքին ռեսուրսների վրա: Որո՞նք են դրանք. Այս պահին մենք բանկերում մի զարմանալի թիվ ավանդ ունենք, որը եղել է խորհրդային տարիների լավագույն ցուցանիշը: Կոնկրետ ՀՀ օրինակով մենք այս պահին ունենք շուրջ 8 միլիարդ դոլարի ավանդներ առևտրային բանկերում, և այդ կուտակված միջոցները կարելի է ասել, գրեթե ոչինչ չեն տալիս տնտեսությանը: Նման թիվ մենք ունեցել ենք 1987 թվականին, 8 միլիարդ ռուբլի ենք ունեցել խնայբանկերում: Հետևաբար՝ եթե մենք չենք կարողանալու այս 8 միլիարդ դոլարը որևէ ծրագրով ներգրավվել տնտեսության զարգացման ընթացքի մեջ, մենք չենք կարող սպասել, որ արտաքին ներդրողներ կլինեն: Բոլորը սպասելու են քո ներքին ռեսուրսների ճիշտ տեղաբաշխմանը: Մասնավորապես, մենք 750 միլիոն եվրոբոնդերի տեսքով ներգրավվել ենք տնտեսություն և շատ կարևոր եմ համարում, որ տեղաբաշխման ընթացքը, տեղաբաշխման ոլորտները ներկայացվեն ԱԺ-ին, մենք կարողանանք հասկանալ, թե այդ 750 միլիոն եվրոյի ներդրումը վերարտադրությա՞ն նպատակ ունի, թե՞ սպառողական նպատակ ունի, այսինքն՝ եթե դրանք հիմնականում ուղղվեն պարտքերի սպասարկմանը, հիմնականում ուղղվեն սոցիալական ծրագրերին, մենք խնդիր կունենաք՝ լրացուցիչ պարտքեր կուտակելու և սպասարկման մասին չհաշվարկված մոտեցում ունենալու:

Այս իմաստով առաջարկում եմ՝ Կառավարությունը հստակ 2 ծրագրերի տեսքով մեր ավանդները՝ 8 միլիարդ դոլարի կարգի, հնարավորություն տա տեղաբաշխել տնտեսության մեջ, մասնավորապես, ԱՄՆ-ում ցանկացած ավանդատուի հենց բանկն ինքն առաջարկում է որոշակի ակցիաների մեջ ներդրումներ կատարել: Մենք պետք է, անպայման, փորձենք այս ներքին ռեսուրսները ճիշտ օգտագործել, որպեսզի սպասվելիք տնտեսական զարգացումներն անակնկալի չբերեն մեր հանրությանը: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Գևորգ Պետրոսյան:

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Հարգելի գործընկերներ, ելույթիս ժամանակ անուն պետք է տամ, բայց սա մասնավոր բնույթի ելույթ չէ, սա մասնավոր շահերին ծառայող ելույթ չէ: Ուզում եմ հիշեցնել, որ ՀՀ նախկին գլխավոր դատախազ Գևորգ Կոստանյանը գտնվում է հետախուզման մեջ այնպիսի մի արարքի հետ կապված, որը ո՛չ սուբյեկտ ունի, ո՛չ բացահայտված է, ո՛չ որպես հանցագործություն արձանագրված է: Ես հասկանում եմ, կան մարդիկ, ում խժռել է իրավապաշտ ձևանալու մոլուցքը, բայց ես իրենց ստիպված եմ հիշեցնել, որ այդ մոլուցքը վտանգավոր ուղեկից է, դա մարդուն տանում է դեպի կործանում:

Ի՞նչ է նշանակում չբացահայտված գործով հետապնդել նախկին գլխավոր դատախազին, և ամենաամոթալին այն է, որ այդ մոլուցքը մեր իշխանությանը խայտառակում է ոչ միայն երկրի ներսում, այլև միջազգային ատյաններում: Դուք բոլորդ՝ որպես պատգամավորներ գիտեք, որ վերջերս միջազգային քրեական ոստիկանությունը՝ Ինտերպոլը, հայտարարություն տարածեց, որ կոնկրետ Գևորգ Կոստանյանի նկատմամբ այսպես կոչված իրավական հետապնդումը բացառապես քրեական հետապնդում է: Սրանից ավելի մեծ խայտառակություն հնարավոր չէր բերել մեր պետության վրա, մեր պետության գլխին: Ես կոչ եմ անում իշխանությանը՝ ավելորդ իրավապաշտ և օրինահնազանդ չձևանալ չխայտառակել, չշարունակել վարկաբեկել մեր երկրի հեղինակությունն ամբողջ աշխարհի առաջ և հեռու մնալ նման անխոհեմ հավակնություններից: Հասկանում եք, Ինտերպոլը որևէ համայնքի չծառայող, որևէ կոնկրետ սուբյեկտի չծառայող հիմնարկ է: Սա կոոպերատիվի հայտարարություն չէ, սա հիմնադրամի հայտարարություն չէ, սա միջազգային քրեական հեղինակության հայտարարություն է:

Բնականաբար, այդ հայտարարության հիմքում ընկած են բազմաթիվ, զուտ իրավաբանական հետազոտություններ, ուսումնասիրություններ, և եթե Ինտերպոլը, որպես միջազգային քրեական ոստիկանություն, որպես համաշխարհային կառույց, իրավական հիմքերը վերլուծելով՝ եկել է քաղաքական հետապնդման գնահատականի, ուրեմն սա, ոչ ավելի, ոչ պակաս, մեր իշխանությունների խայտառակությունն է: Ես չեմ հեգնում, չեմ զվարճանում այս խայտառակության վրա, ես պարզապես կոչ եմ անում, որ մեր իշխանություններն օր առաջ հեռու մնան, օր առաջ ոտքները դնեն այդ արգելակի վրա և հետ կանգնեն այդ վերջնական խայտառակությունից: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Տիգրան Ուրիխանյան:

 Տ.ՈՒՐԻԽԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Նիստին հետևող սիրելի հայրենակիցներ, ես առաջին անգամ եմ այս գումարման ԱԺ-ում օգտվում հայտարարությունների ժամից, կարծում եմ՝ նաև վերջին, և ուզում եմ հայտնել այն, ինչ լիազորել է ինձ «Ալյանս» առաջադիմական ցենտրիստական կուսակցության վարչությունը, որին պատիվ ունեմ ներկայացնելու ԱԺ-ում, այն է՝ եթե հանկարծ հայրենի իշխանությունը, որն իր կառավարման երեք տարիների ընթացքում ճշտագույնս պահպանել է ժողովրդին տված բոլոր խոստումները, իրականացրել է այն ամենը, ինչ խոստացել է, ճշգրիտ կերպով, առանց որևէ բացառության, հանկարծ ընտրությունների կազմակերպման հարցում խաբի, ապա մենք կունենանք շատ մեծ ողբերգություն, և անդառնալիության զգացումը բոլորիս մոտ՝ հետագա իրադարձությունների զարգացման հետ կապված, ակնհայտ է և աներկբա, բայց եթե չխաբի, և ՀՀ-ում ընտրություններ տեղի ունենան, ապա լիազորված եմ հայտարարել վերջին անգամ, փակելով մեզ ուղղված հարցերը դրա վերաբերյալ, որ «Ալյանս»-ը մասնակցելու է արտահերթ ընտրություններին սեփական ցուցակով, առանց որևէ դաշինքի, սեփական կուսակցական, այլընտրանքային կառավարության կաբինետի կազմով, գերժամանակակից սուպեր  ծրագրով, ՌԴ-ի հետ նոր ձևաչափի, որպես անկախ պետությունների՝ ՀՀ-ի և ՌԴ-ի կողմից դաշնակցային նոր մակարդակի, նոր ձևաչափի համաձայնագրի քաղաքական պլատֆորմի հիման վրա և «Ալյանս» կուսակցության անդամ հանդիսացող վարչապետի թեկնածուով: Շնորհակալ եմ ուշադրության համար:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Գոռ Գևորգյան:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սիրելի հայրենակիցներ, հարգելի խորհրդարան, պատերազմական և հետպատերազմական իրողություններն օրվա հրամայականն են դարձրել մեր հայրենազրկված ժողովրդի զարթոնքը, ներքաղաքական խորքային ճգնաժամի հաղթահարումը: Այսօր, ավելի քան երբևէ, ակնհայտ է, որ երկրում ստեղծված իրավիճակի ամբողջական հաղթահարումն անկարելի է իրականացնել առանց Արցախի և նրա շուրջ եղած ողջ ուժերի ու ջանքերի համախմբման։

Այդ առումով 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի չարաբաստիկ հայտարարությունը մեր պետականությանն ուղղված ամենամեծ ու ծանր փորձությունն է։ Մեր երկրում առկա իրողությունների և Արցախի շուրջ մտորումները հանգեցնում են ինձ հետևյալին. առաջին. երրորդ հանրապետության անկախացումից ի վեր Արցախը և, մասնավորապես, Արցախյան հերոսամարտը դարձան ոչ միայն հայ ժողովրդի նորագույն պատմության ռազմաքաղաքական և բարոյահոգեբանական հետագիծը, այլ նաև նորանկախ հայոց պետականության կերտման գաղափարական դարբնոցը։

Արցախն ու Սյունիքը մեր անվտանգային համակարգի հենասյուներն են, հետևաբար՝ թե՛ հայոց պետականության ամրապնդումը, և թե՛ ապագան անմիջականորեն փոխկապակցված են ինչպես Արցախի, այնպես էլ Սյունիքի հետ։

Սա ավելի ակնհայտ են դարձնում Ադրբեջանի կողմից պարբերաբար մեր դեմ հնչեցվող սպառնալիքների հռետորաբանությունը և հայ գերիներին վերադարձնելու ենթատեքստի ներքո նաև պարբերաբար հնչեցվող տարածքային հավակնությունները:

Չորրորդ. միջազգային բոլոր հարթակներում ՀՀ արտաքին քաղաքականության խոսույթի մաս պետք է կազմի Արցախի անվտանգության հարցը, դրանով պայմանավորված՝ նաև Սյունիքի անվտանգության ապահովումը և Ադրբեջանից հայ գերիների անհապաղ վերադարձը։ Անընդմեջ պետք է շարունակել խոսել Ադրբեջանի կողմից Արցախի զգալի մասի բռնազավթման և մինչ օրս ՀՀ-ի դեմ հնչող ռազմատենչ հայտարարությունների, ինչպես նաև Թուրքիայի ծավալապաշտական քաղաքականության մասին: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Թագուհի Թովմասյան:

 Թ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, նախորդ տարվա նոյեմբերի 20-ին գրություն էի ուղարկել Գլխավոր դատախազություն՝ խնդրելով հայտնել, թե պատերազմի ընթացքում և դրանից հարուցված քրեական գործերի շրջանակներում ի՞նչ գործողություններ են արվել և, մասնավորապես, Ադրբեջանի քանի՞ գեներալ է հետախուզման ենթարկվել Հայաստանի կողմից: Ինչո՞ւ էի հետաքրքրվել. որովհետև Ադրբեջանի գլխավոր դատախազը դեռ այս տարվա հունվարին հայտարարել էր, որ իրենց կողմից միջազգային հետախուզման է ենթարկվել մոտ 300 հայ: Հիշեցնեմ, որ նրանց մեջ էին նախկին պաշտպանության նախարար Սերյան Օհանյանը, Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, ՊԲ նախկին հրամանատար Ջալալ Հարությունյանը, այսօր Արցախի արտաքին գործերի նախարար Դավիթ Բաբայանը և մեր գործընկեր Արման Բաբաջանյանը: Մենք, ուղղակի, գիտենք այսքան անուններ, բայց փաստորեն, կա շուրջ 300 մարդ, որոնք միջազգային հետախուզման մեջ են, եւ Ադրբեջանն այսօր ակտիվ քայլեր է անում, որպեսզի նրանց նաև Ինտերպոլի միջոցով հետախուզման ենթարկի ու ձերբակալի: Եվ ակնկալվում էր, որ այս մի քանի ամիսների ընթացքում դատախազությունը պետք է կոնկրետ իրավիճակներում տարվող քննության ընթացքում միջազգային հետախուզման առումով կոնկրետ քայլեր իրականացներ Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության նկատմամբ, սակայն, ըստ էության, այս ուղղությամբ ոչինչ չի արվել:

Ուշադրությամբ ուսումնասիրեցի դատախազության կայքում տեղադրված հաղորդագրությունները՝ փորձելով հասկանալ, թե ինչով է զբաղված այս կառույցը պատերազմից հետո: Պարզվում է, որ դեռ 2021 թվականի փետրվարի 18-ին գլխավոր դատախազը, խորհրդակցության ընթացքում անդրադառնալով պատերազմին առնչվող քրեական գործերին, նշել է, որ անհրաժեշտ է կատարվող խորքային, համակողմանի, լիարժեք, օբյեկտիվ քննությամբ հնարավոր քրեաիրավական գնահատականներ տալ Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից Թուրքիայի աջակցությամբ ագրեսիվ պատերազմի սանձազերծմանը, Հայաստանի և Արցախի զինծառայողների, խաղաղ բնակչության, բնակավայրերի նկատմամբ կատարված միջազգային հումանիտար իրավունքի կոպտագույն խախտումներին, մարդկության դեմ գործված հանցագործություններին, արգելված պատերազմական միջոցների գործադրմանը, միջազգային ահաբեկչության ներգրավմանն ու լիարժեք, անառարկելի ապացույցների բավարար համակցության հիման վրա լուծել ղեկավար անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդումներ հարուցելու հարցը:

Այս հանձնարարականից հետո, ըստ էության, ոչինչ չի արվել և ստացվում է, որ այդ հանձնարարականն առ ոչինչ էր: Ես կարծում էի՝ առնվազն Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովի նկատմամբ արդեն գոնե պետք է միջազգային հետախուզում հայտարարված լիներ, բայց փոխարենը դատախազության մամուլի հաղորդագրություններից ծանոթանում ենք, որ Արարատի մարզի ձկնաբուծական ոլորտում կան խախտումներ, Լոռու, Տավուշի մարզում կան անտառահատումներ և այսպես շարունակ:

Ավելին, ինձ ուղարկված գրության մեջ Գլխավոր դատախազությունը հայտնում է, թե ինչ քրեական գործեր են հարուցվել պատերազմից հետո, որոնց մասին մի շարք երկարաշունչ հաղորդագրություններ են տարածվել. «Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը, սանձազերծելով ագրեսիվ պատերազմ…», հաջորդը. «Ադրբեջանի ղեկավարությունը, խախտելով միջազգային մի շարք կոնվենցիաներ, արգելված զենքեր օգտագործելով՝ մարդկության դեմ կատարվող հանցագործություններ…» և այլն, այսինքն՝ դատախազությունը հարուցում է քրեական գործ, որոշման մեջ գրում, որ քրեական գործը հարուցվում է Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության կողմից միջազգային կոնվենցիաների խախտմամբ, մարդկության դեմ կատարվող հանցագործություններ կատարելու փաստերի կապակցությամբ, սակայն մեղադրանք է առաջադրում և հարուցում քրեական գործ Ադրբեջանի ֆուտբոլային ակումբի մեկնաբանի նկատմամբ: Սա, ուղղակի, ծաղրանք է, և ես կարծում եմ, որ ժամանակն է, որ դատախազությունը սթափվի: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Տաթևիկ Հայրապետյան:

 Տ.ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Հարգելի քաղաքացիներ, հարգելի գործընկերներ, 101 տարի առաջ այս օրերին Ադրբեջանի Հանրապետության իշխանությունները, թուրքական կանոնավոր բանակի և բազմաթիվ զինված ավազակախմբերի հետ համագործակցությամբ կազմակերպեցին Շուշիի հայ ազգաբնակչության կոտորածը՝ գրեթե հիմնովին ավերելով Արցախի պատմական մայրաքաղաքը: Դա Արցախի հանդեպ զավթողական և ցեղասպան քաղաքականության առաջին դրսևորումն էր: Այդ հրեշավոր հանցագործության հետևանքով հազարավոր հայեր սպանվեցին, տասնյակ հազարները ստիպված լքեցին քաղաքը, ավերվեց մշակութային ժառանգությունը, թալանվեց մարդկանց ունեցվածքը, պղծվեցին սրբավայրերը, և Շուշին հայաթափվեց: 

Ցավոք, 101 տարի անց պատմությունը որոշակիորեն կրկնվում է, քանի որ հակառակորդի ձեռագիրն ու նպատակները մնում են անփոփոխ: Անցյալ տարվա սեպտեմբերին Թուրքիայի օժանդակությամբ և ակնհայտ սատարմամբ, ինչպես նաև ահաբեկիչների ներգրավմամբ Ադրբեջանը կրկին ագրեսիա ձեռնարկեց արցախահայության դեմ: Միայն հայկական բանակի և մեր հերոսների անձնազոհության շնորհիվ հաջողվեց փրկել Արցախի հայությանը հերթական ցեղասպանությունից: 

Այդուհանդերձ, այսօր նախկին ԼՂԻՄ անբաժան մաս կազմող Հադրութը և Շուշին գտնվում են Ադրբեջանի օկուպացիայի ներքո: Այդտեղի հայկական բնակչությունը տեղահանվել է, իսկ հայկական մշակութային ժառանգության դեմ վանդալիզմի ակտերը ևս մեկ անգամ փաստում են, որ ադրբեջանա-թուրքական համատեղ գործողությունները միտված են՝ կեղծելու տարածաշրջանի պատմությունը և վերացնելու հայկական հետքը:  

Արցախի խաղաղ բնակավայրերի, պատմամշակութային ժառանգության ավերման, հայ բնակչության ոչնչացման և դրանց փոխարեն ադրբեջանական բնակավայրերի ստեղծման քաղաքականությունը, ռազմագերիների վերադարձն արհեստականորեն ձգձգելու հստակ քաղաքականությունը վստահորեն միտված չեն երկարաժամկետ, կայուն խաղաղության կառուցմանը, և որքան էլ հայկական կողմը ձգտում է խաղաղության, այդուհանդերձ, խաղաղությունը միակողմանի չի լինում:

Այսպիսով, ակնհայտ է, որ հակառակորդի ձեռագիրն անփոփոխ է: Թե որքանով մենք՝ որպես պետություն և հանրույթ, ճիշտ կգնահատենք դա, դասեր կքաղենք պատմությունից՝ կրկնությունը բացառելու համար, ճիշտ կգնահատենք առկա մարտահրավերներն ու, ինչու չէ, նաև որոշ հնարավորություններ, ցույց կտան նաև առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունները՝ ծավալվող դիսկուրսների և քաղաքական ուժերի առաջ քաշած ծրագրերի և լուծումների համատեքստում: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Տարոն Սիմոնյան:

 Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հանրույթում աղմուկ է՝ կործանարար աղմուկ: Ընդհանրապես, կործանումը միայն ֆիզիկական ոչնչացումը չէ, այլ նաև բարոյական գահավիժումն է: Այսօր ամենուր, հանրային ամբողջ խոսույթում բոլորը խոսում են ժողովրդի անունից: Հերիք է՝ ժողովրդի անունից պետականություն քանդեք: Ժողովուրդը միայն այսօրվա ապրող մարդիկ չեն, ժողովուրդը միայն ձեզ ծափահարող մարդիկ չեն: Ժողովուրդն այս երկիրը մեզ ժառանգած և դեռ սրանից հետո ապրող հայերն են: 4 հազար տարի առաջ ապրած, այսօր ապրող, հազար տարի հետո ապրող հայերն են մեր հիմնական ժողովուրդը, մեր ազգը: Մենք միջոց ենք, նպատակ չենք: Ես կասեմ, որոնք են մեր նպատակները. ազդեցիկ ազգ աշխարհում և ժամանակի մեջ, առաջադեմ և մրցունակ պետականություն՝ իր կենսական տարածությամբ, արդյունավետ պետական իշխանությամբ և կիրթ ու հասուն հանրությամբ, և առաքինի անհատ՝ վեհ հոգով, ազնիվ մտքով, նվիրական վարքով և քաջությամբ:

Ո՞րն է դեպի այս նպատակը կամ նպատակները տանող ճանապարհը. Օրինապահությունը՝ որպես հայրենասիրություն և բարոյական պարտականություն:

Որո՞նք են այս ճանապարհի խոչընդոտները. թշնամիները չեն, դրանք կան, կլինեն և ապագայում էլ շատ ենք առնչվելու դրանց: Հիմնական խոչընդոտները մեր թերություններն են՝ մեծամտությունը, եսասիրությունը, նյութապաշտությունը, երբեմն՝ տգիտությունը, անկազմակերպվածությունը և այլն: Ինչպե՞ս պետք է պայքարենք սրանց դեմ. կազմակերպված աշխատանքով, դեպի նորարարությունը կամ ստեղծարարությունը միտված աննկուն կամքով, որը պետք է արտահայտվի շարունակական կրթությամբ, հոգևոր և մարտական դաստիարակությամբ, նորարարական գիտությամբ և ներդաշնակ արվեստով:

Եթե կան մարդիկ, ովքեր այլ նպատակներ ունեն, ապա ստիպված եմ հիասթափեցնել, որովհետև հայկյան ուղեծիրը, ասել է թե՝ հայկական քաղաքակրթական առաքելությունն իր հիմքով ազգային է, իր էությամբ համամարդկային է և իր ճանապարհով՝ անբեկանելի: Եթե դուք գիտակցում եք այս ամենն ու ընթանում եք հայկական ուղեծրի տրամաբանությամբ, ապա ազգային-հավաքական գիտակցությամբ պետք է նաև ունենաք երջանկության ապրումներ: Եթե չեք գնում այս ուղղությամբ, ապա ստիպված եք լինելու վայելել ստվեր և փոշի դառնալու հպարտությունը: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շիրակ Թորոսյան:

 Շ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սիրելի հայրենակիցներ, մարտի 16-ին լրացավ Մոսկվայի ռուս-թուրքական պայմանագրի 100 տարին։ Այդ պայմանագրի պահանջով և տրամաբանությամբ կնքվեց նաև Կարսի պայմանագիրը, որի 100 տարին կլրանա սույն թվականի հոկտեմբերի 13-ին։ 1920 թվականի թուրք-հայկական պատերազմում մեր կրած կործանարար պարտությունից հետո կնքված այս պայմանագրերի մասին շատ է գրվել ու խոսվել, մեզանից շատերը միջազգային իրավունքի տեսանկյունից Մոսկվայի պայմանագիրն իրավամբ համարում են անօրինական, քանի որ այն կնքվել է  միջազգայնորեն չճանաչված կառավարությունների կողմից, և որոշումներ են կայացվել երրորդ կողմի, տվյալ դեպքում՝ Հայաստանի տարածքների վերաբերյալ առանց այդ կողմի մասնակցության ու համաձայնության։ Կարսի պայմանագրում անօրինականությունը համալրվում է նոր՝ պարտադրանքի հանգամանքով: Հայաստանի Խորհրդային հանրապետությունը ճնշման տակ վավերացնում է իր տարածքների կորստման փաստը: Այս պայմանագրերի կնքման նախօրեին պարտադրաբար խորհրդայնացվել էր ՀՀ առաջին հանրապետությունը՝ փաստացի կորցնելով ինքնիշխանությունը, չնայած մեր մեջ քիչ չեն նաև այն մարդիկ, ովքեր անթաքույց կարոտով են հիշում խորհրդային երանելի ժամանակները:

Բայց, այնուամենայնիվ, արդյո՞ք մենք այս ամենից որևէ ձեռքբերում ունեցել ենք: Միանշանակ, այո, դա կենսական դադարն էր, խորհրդային այն 70 տարիները, որի ընթացքում կառուցեցինք 3.5 միլիոնանոց կայացած տնտեսությամբ և մշակույթով հանրապետություն, որի ամուր հիմքի վրա էլ վեր հառնեց մեր այսօրվա ինքնիշխան պետությունը: Կենսական դադարի տրամաբանությունը հիմնավորելու համար եկեք մի հայացք էլ նետենք պատմության խորքը: Հարյուրամյակներ շարունակ օտար նվաճողների հակահայ ժողովրդագրական քաղաքականության հետևանքով 19-րդ դարի սկզբում համահայկական նշանակության վարչատնտեսական կենտրոն հանդիսացող արարատյան երկրի ազգաբնակչության միայն 1/3-ը կամ 33-34 տոկոսն էր հայ: 1828 թվականի Թուրքմենչայի, 1829 թվականի Ադրիանուպոլսի և 1878 թվականի Սան-Ստեֆանոյի պայմանագրերով Արևելյան Հայաստանն ամբողջովին անցավ ցարական Ռուսաստանի տիրապետության տակ: Վերոնշյալ պայմանագրերի համապատասխան հոդվածներով հայությունն իր պատմական հայրենիքում ներքին միգրացիայի հնարավորություն ստացավ: Տասնյակ հազարավոր մեր հայրենակիցներ, խուսափելով թուրքա-պարսկական տիրապետությունից, հաստատվեցին Արևելյան Հայաստանում՝ էականորեն բարելավվելով ժողովրդագրական կազմը: Եվ չնայած ցարիզմի գաղութային լծի ողջ բացասական ներգործությանը, գրանցվեցին ազգային համախմբում և ազգային կյանքի առաջընթաց, որոնք էլ հարյուր տարի անց դարձան ցեղասպանվող հայ ժողովրդի կողմից Հայաստանի առաջին հանրապետության ստեղծման հիմնական գրավականները:

Այսօր էլ կրկին հայտնվել ենք պատմության 100-ամյա կրկնվող շրջափուլի տխուր հանգրվանում. նորից պատերազմ, նորից թուրքի դեմ և նորից պարտություն, նորից ծանր զոհողություններ և նորից կենսական դադարի կենսական անհրաժեշտություն։ Եվ նորից այդ դադարի երաշխավորը նույն աշխարհաքաղաքական ուժն է: 

Սիրելի հայրենակիցներ, մերօրյա աշխարհը շատ ավելի արագ է, ավելի դինամիկ: Ընդամենը 10-20 տարի կամ ավելի քիչ ժամանակ է պետք՝ ոտքի կանգնելու և մեր ինքնիշխան պետությունը մեր ազգային իղձերին ու 21-րդ դարի պահանջներին հարիր առաջ մղելու համար։ Իմաստուն հայ ժողովուրդը, Հայաստանի խոհեմ քաղաքացին, սերտելով պատմության դառը դասերը, վստահաբար կգտնի իր առաջընթացի ճշմարիտ ուղին: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արմեն Եղիազարյան:

 Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Դեռևս տարեսկզբին համացանցում տեղեկատվություն տարածվեց, որ 2018 թվականին, ըստ Համաշխարհային բանկի հաշվետվությունների՝ Ադրբեջանից Հայաստան է փոխանցվել 211 մլն ԱՄՆ դոլար: Տարօրինակ կերպով այս լուրը չարժանացավ ուշադրության, սակայն ես այդ առիթով կատարեցի որոշակի ուսումնասիրություն:

Կարող եմ հաստատել, որ լուրը և այդ հաշվետվությունն իրականում Համաշխարհային բանկի պաշտոնական կայքում առկա էին: Համաձայն համաշխարհային բանկի 2019 թվականի հոկտեմբերի հաշվետվությամբ՝ 2018 թվականին Ադրբեջանից Հայաստան է փոխանցվել 211 մլն դոլար գումար, համեմատության համար նշեմ, որ ըստ 2018 թվականի հաշվետվության՝ 2017 թվականին Ադրբեջանից Հայաստան է փոխանցվել 7 մլն դոլար:

Այդ առիթով իմ կողմից հարցում է ուղարկել ՀՀ Կենտրոնական բանկ՝ պարզաբանումներ ստանալու ակնկալիքով: Մեջբերում եմ ԿԲ պատասխանից հատված. «ՀՀ և Ադրբեջանի միջև դրամական փոխանցումների վերաբերյալ համացանցում շրջանառվող տեղեկությունը հիմնված է ոչ թե փաստացի կատարված փոխանցումների տվյալների, այլև Համաշխարհային բանկի փորձագետների ենթադրությունների վրա: Համաձայն հրապարակման մեջ առկա՝ Համաշխարհային բանկի մեկնաբանությունների՝ միգրանտների վերաբերյալ տվյալները տարբեր երկրներում թերի են, իսկ հաշվարկների հիմքում ընկած են միգրանտների քանակների և վերջիններիս եկամուտների վերաբերյալ առկա տվյալներ: Այսպես, ըստ Համաշխարհային բանկի տվյալների՝ Հայաստանում առկա է Ադրբեջանից եկած 87 հազար միգրանտ, իսկ Ադրբեջանում՝ Հայաստանից գնացած 146 հազար միգրանտ»:

ՀՀ կենտրոնական բանկի այս պարզաբանումն իմ համար ընդունելի չէր, քանի որ, եթե հենվենք իրենց տրամաբանության վրա, ապա այդ թվերը միշտ պետք է լինեն նույնը՝ հաշվի առնելով, որ հաշվարկի բազային արժեքներն անփոփոխ թվեր են, մինչդեռ այս դեպքում 2017 թվականի 17 միլիոնը, աճելով մոտ 30 անգամ, 2018 թվականին դարձել է 211 մլն դոլար:

Նույն տրամաբանությամբ իմ կողմից հարցում է ուղարկել նաև Համաշխարհային բանկին: Ներկայացնեմ հատված իրենց պատասխանից. «Երկկողմ դրամական փոխանցումների հոսքերը գնահատվում են՝ օգտվելով երկկողմ միգրացիայի վերաբերյալ ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական գործերի վարչության հրապարակած տվյալներից, որոնք էլ իրենց հերթին հիմնված են մարդահամարի տվյալների և կանխատեսումների վրա: Ներկա պահին՝ փետրվարի 24-ից սկսած Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երկկողմ դրամական փոխանցումների վերաբերյալ տվյալները հեռացվել են տվյալների շտեմարանից»:

Ամփոփելով այս ամենը, փաստում եմ, որ այդպես էլ չներկայացվեց, թե ինչի արդյունքում է 2018 թվականին Ադրբեջանից Հայաստան գրանցվել փոխանցումների ցուցանիշի նման ահռելի աճ՝ մոտ 30 անգամ: Հավելեմ, որ իմ հարցումից հետո Համաշխարհային բանկի կողմից անհասանելի դարձած հաշվետվություններն իմ կողմից պահպանվել են, և հարկ եղած դեպքում կարող եմ ներկայացնել: Կարծում եմ, որ այստեղ գործ ունի նաև անելու ՀՀ ԱԱԾ-ը՝ պարզելու, թե իրականում Համաշխարհային բանկն ինչից ելնելով է հանգել 2018 թվականի նման ցուցանիշների: Եղած տեղեկատվությունը պատրաստ եմ տրամադրել ԱԱԾ-ին: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Լիլիթ Ստեփանյան:

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, պատերազմների հետևանքների վերացումը, Արցախի կարգավիճակի հստակեցումը շարունակում են մնալ ՀՀ արտաքին քաղաքականության առաջնահերթ գերակայություններ: Նոյեմբեր ամսից մինչ օրս ՀՀ պատկան մարմիններից ու կառույցներից ՄԱԿ-ում, ԵԱՀԿ-ում, Եվրոպայի խորհրդում, Եվրոպական Միությունում և ՆԱՏՕ-ում ՀՀ մշտական ներկայացուցիչների կողմից ներկայացվել են Արցախի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած ագրեսիայի վերաբերյալ և այդ ագրեսիայում Թուրքիայի ներգրավվածության վերաբերյալ զեկույցներ, թվով 4 տեղեկատվական փաթեթներ և տեղեկանքներ:

Եվրոպական մի շարք երկրներ ընդունել են Արցախի նկատմամբ Ադրբեջանի սանձազերծած գործողությունները դատապարտող բանաձևեր և հայտարարություններ: Աշխարհի խորհրդարանների մակարդակով մինչ այսօր ընդունվել է պատերազմն ու դրա հետևանքները դատապարտող թվով 33 բանաձև: Դրանցում որպես հիմնարար կարմիր գիծ ադրբեջանական ագրեսիայի դատապարտումն է և Արցախը՝ որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ ճանաչման գործընթացի սկսելը: ՀՀ դիմումների հիման վրա ՄԻԵԴ-ը որոշում է կայացրել՝ միջանկյալ միջոցներ կիրառել Ադրբեջանի նկատմամբ և պարտավորեցնել նրան՝ եռակողմ համաձայնության համատեքստում հետ վերադարձնել հայ ռազմագերիներին և այլ պահվող անձանց, ովքեր ենթարկվում են անմարդկային խոշտանգումների:

Այս մասին պարբերաբար իրենց զեկույցներում նշում են ՄԻԵԴ-ում ՀՀ ներկայացուցիչը, ՀՀ ՄԻՊ-ը, մեր գործընկերները՝ վերջերս ԵԽԽՎ նստաշրջանում, ինչպես նաև գերությունից վերադարձած մեր հայրենակիցները: Այս մասին փաստում են նաև ադրբեջանական կողմից համացանցում տարածվող տեսանյութերը: Սակայն մինչ օրս թե՛ ՀՀ պատկան մարմինների, թե՛ վերը նշված մեր գործընկերների աշխատանքները միջազգային հարթակներում, ինչպես նաև միջազգային հանրության կոչերն ու դատապարտման քայլերը քիչ արդյունավետ են եղել:

Լինելով միջազգային կառույցների անդամ և ընդունելով բազմաթիվ կոնվենցիաներ, որոնք կոչված են՝ պաշտպանելու մարդու և քաղաքացու իրավունքները, Ադրբեջանը շարունակում է ոտնահարել և արհամարհել մարդու իրավունքների հիմնարար փաստաթղթերն ու դրանցում ամրագրված՝ պարտադիր կատարման ենթակա կետերը:

Ուստի, խնդրանքս և կոչս միջազգային հանրությանը. խնդրում եմ այս խիստ կարևոր, կենսական անհրաժեշտություն համարվող մեզ համար գործում բռնեք մեր ձեռքը, հազարապատկենք մեր ջանքերը մեր համար կարևորագույն այս հարցի լուծման համար, կոչերից անցնենք կոնկրետ գործողությունների, որոնք կօգնեն՝ օր առաջ, ժամ առաջ վերադարձնել մեր գերիներին: 44-օրյա պատերազմի ընթացքում դարձյալ նույն կոչերն էին, սակայն դրանք չխանգարեցին, որ Ադրբեջանը քիմիական զենք կիրառեր խաղաղ բնակչության նկատմամբ, զբաղվեր դիակապտությամբ, գործող ծննդատուն և բազմադարյա եկեղեցիներ թիրախավորեր և կործաներ, պղծեր պատմամշակութային արժեքներ, բացահայտ շարժվեր միջազգային իրավունքի և հումանիզմի տեսանկյունից անընդունելի դիրքերից՝ բարբարոսաբար վարվելով մեր ծերերի, կանանց և երեխաների նկատմամբ:

Միջազգային հանրության հարգելի գործընկերներ, ՀՀ-ը միայն տուրիստական երկիր չէ, որտեղ կարելի է հիանալ բազմադարյա ազգային մշակույթով, խոհանոցով, առանձնահատուկ կոլորիտով և անսահման հյուրընկալությամբ: ՀՀ-ում մարդիկ են ապրում, որոնք այսօր, այս պահին ունեն ձեր աջակցության և օգնության կարիքը:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սրբուհի Գրիգորյան:

 Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, ես միջազգային հանրությանը չեմ դիմելու, այլ՝ բոլորիս: Ես հետևում եմ քաղաքական, գուցե կոպիտ հնչի բառս, գզվռտոցին: Այո, հետևում եմ, դիտորդի պես եմ հետևում, որովհետև ոչ մի ձևով չեմ կարող ներգրավվել այս գործընթացում, ես իմ առաքելությունը բնավ դա չեմ պատկերացնում: Այո, սին խոսքերն ու պոպուլիզմը Հայաստանը դարձրեցրին այսպիսին, եթե բոլորդ միայն բավարար չափով գործ արած լինեիք, արդյո՞ք կապրեինք այս նվաստացուցիչ օրերը: Այդ երբվանի՞ց ազատագրումն աշխարհն ընկալեց որպես օկուպացիա: Հաշվարկեք, գտեք այդ կետը: Արցախցի երեխաների երգը չպետք է լիներ «Թողեք ապրենք»-ը: Արե՞լ ենք մի քայլ, որ դա չդառնար երազանք և ցանկություն:

Այսօր բոլորը խոսում են Սյունիքից, սահմաններից, իսկ ի՞նչ եք արել բոլորդ, որ տարիներ շարունակ չդատարկվեին սահմանամերձ բնակավայրերը և շատ երեխաներ ծնվեին ու այդ երեխաներն ապրեին առանց սոցիալական խնդիրների, ստանային նորմալ կրթություն, որ ուսուցչի պակաս չլիներ գյուղերում, որ բժշկի խնդիր չունենար ոչ մի ԲԿ, որ նույն Սյունիքի և մյուս մարզերի մեր երեխաների համար երազանք չմնար նորոգված դպրոցում սովորելը, նկարչական դպրոց և մանկապարտեզ գնալը: Ի՞նչ եք արել բոլորդ, որ այսչափ չդատարկվեր Հայաստանը:

Քաղաքականությունն ամեն առիթ մանիպուլյացնելու արվեստ եք դարձրել և դրա համար սահման չեք ճանաչում: Դադարեցրեք շահարկել զոհված մեր տղաներին, դադարեցրեք օգտագործել նրանց մայրերի արցունքները, բավական է իրարից վրեժ լուծեք, վերջապես, ազատվեք իրար նկատմամբ ատելության այս մեծ չափաբաժնից, լծվեք գործի: Եկեք միասին լծվենք գործի՝ հանուն մեր երկրի: Չմոռանանք, որ մենք դեռևս ունենք գերեվարված քաղաքացիներ, և Հայաստանը գտնվում է հետպատերազմյան ցնցումների մեջ: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արտյոմ Ծառուկյան:

 Ա.ԾԱՌՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պատերազմի ավարտից անցել է 5,5 ամիս, մենք ունենք ծանր վիճակում հայտնված երկիր, թուլացած բանակ, քայքայված տնտեսություն, պառակտված հասարակություն, և, որ ամենավատն է՝ հավատի կորուստ ապագայի նկատմամբ: Թշնամի Ադրբեջանն ու Թուրքիան հետևողականորեն շարունակում են առաջ տանել իրենց ծրագրերը՝ Հայաստանի ոչնչացման ծրագիրը:

Իսկ ի՞նչ ենք անում մենք, ի՞նչ ունենք մենք: Մենք ունենք բանակի գեներալների դեմ արշավ, այսօր ունենք Գլխավոր շտաբի 2 պետ, ունենք եկեղեցու դեմ տարվող  հետևողական արշավ, ունենք իշխանության միջամտություն այս կամ այն քրեական գործերով դատական պրոցեսներին, մենք ունենք ազգային արժեքների դեմ արշավ, մենք այսօր ունենք որոշակի անհատներ, որոշակի ուժեր, որոնք Թուրքիային բարեկամ են անվանում, ունենք ձախողված դիվանագիտական հարաբերություններ այն երկրների հետ, որոնց հետ տարիներ շարունակ ունեցել ենք շատ լավ, ջերմ հարաբերություններ՝ դաշնակցային, ռազմավարական: Մենք չենք հասկանում, որ այն 5 տարին, որ մեզ տրված էր, որ Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ ուժերը պետք է տեղակայված լինեն, այդ 5 տարուց կես տարին արդեն անցել է:

Ցանկացած երկիր, ցանկացած պետություն, ընդհանրապես, անկախ նրանից, թե ով է իշխանություն, միշտ ունենում է այն ծրագիրը, այն գաղափարը, թե ինքն ուր է գնում, ինչի համար է գնում: Հիմա, ՀՀ-ն այս նոր իրավիճակում ունի՞ այն ազգային ծրագիրը, այն գաղափարը, թե որտեղ է գնում, ուր է շարժվում, ապագայում ինչ է սպասվում:

Այդ պարագայում, բնականաբար, անկախ նրանից, թե ով կլինի իշխանություն, կստեղծվի մի իրավիճակ, որ մեր ազգի կողմից ընդունված այդ ծրագրից իշխանությունը կամ որևէ անհատ, կլինի վարչապետ, նախագահ, էական չէ, շեղվելու դեպքում անհապաղ կհեռացվի իր պաշտոնից, և մենք առաջինը վեր դասելով մեր ազգային ծրագիրն ու ազգային գաղափարախոսությունը, կշարժվենք առաջ:

Իսկ մեր հայրենիքի մաս կազմող Արցախի մասով առանձնահատուկ ուզում եմ շեշտել, նաև մեր արցախցիներին դիմել, որովհետև պարբերաբար սոցիալական ցանցերում, մամուլում հայտնվում են վատ տեսանյութեր, այսպես որակեմ: Սիրելի արցախցիներ, մենք ձեզ երբեք մենակ չենք թողնելու, Արցախը վաղ թե ուշ ճանաչվելու է, Արցախը վաղ թե ուշ լինելու է միջազգայնորեն ճանաչված, և մենք բոլորս, այո, ունենալու ենք ազատ, անկախ Արցախի Հանրապետություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Կարեն Գրիգորյան:

 Կ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Հարգարժան ԱԺ նախագահություն, սիրելի գործընկերներ, շատ քաղաքացիների կողմից, շատ անձանց կողմից, նաև ուժերի կողմից մանիպուլյացիա է տեղի ունենում: Փորձում են նախկինում տեղի ունեցած, այսպես կոչված, պարգևավճարները ներկայացնել մի գործոն, որի միջոցով մեր քաղաքացիների կողմից հանրային բողոք կստեղծվի մեր նկատմամբ: Ես ուզում եմ ասել, որ մենք պետք է ուրախ լինենք, որ նոր Հայաստանում պետական պաշտոնյան ունի ֆինանսի խնդիր: Ես պետք է արձանագրեմ, որ նոր Հայաստանում պետական պաշտոնյան զբաղված չէ ալան-թալանով, որ չունենա պարգևավճարի խնդիր, և մենք պետք է հասկանանք՝ արդյո՞ք այդ պարգևավճարները տեղին են տրվում, թե՞ չէ: Հակառակ դեպքում, այո, բողոքը ճիշտ կլինի:

Լինելով Արմավիրի մարզից ռեյտինգային ընտրակարգով ընտրված պատգամավոր, ես փորձեմ մի քանի վիճակագրական տվյալներ ներկայացնել մեր հանրությանը, որպեսզի նրանք նաև դատողը լինեն առաջիկա ընտրություններին:

Այսպես, 2018 թվականին Արմավիրի մարզում հիմնվել է ջերմոցային տնտեսություններից 420 հեկտար ջերմոցային տնտեսություն, 2019 թվականին՝ 814 հեկտար, 2020 թվականին՝ 877 հեկտար:

Հիմնված այգիները. 2018 թվականին՝ մոտ 550, 2019 թվականին՝ 1250, 2020 թվականին՝ 1074 հեկտար:

Սուբվենցիոն ծրագրերի մասին կխոսեմ. 2018 թվականին 7 սուբվենցիոն ծրագիր է տեղի ունեցել, 2019 թվականին՝ 31 և 2020 թվականին՝ 75 սուբվենցիոն ծրագիր:

Անգամ կորոնավիրուսի պայմաններում 2020 թվականին մենք 2018-ի նկատմամբ ունենք մոտ 10 անգամ աճ: Հարց. արդյո՞ք այն պաշտոնյաները, որոնք այս ծրագրերն իրականացրել են, պե՞տք է պարգևավճար ստանան, թե՞ ոչ: Հանրությունը թող առաջիկա ընտրություններին որոշի, բայց մի բան պետք է ասեմ. այն անձինք, ովքեր փորձում են նման գործոնը շահարկելով՝ քաղաքական դիվիդենտներ շահել, կարծում եմ՝ հանրությունը նրանց շատ լավ գիտի, նրանց աշխատանքը ստուգված է արդեն և գնահատականն առաջիկայում կտրվի:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Միքայել Մելքումյան:

 Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Էհ, հայ ժողովուրդ, առաջիկայում դու պետք է մոբիլիզացվես, դիմակայես և հաղթահարես էն համատարած ճգնաժամը, որ տիրում է կամ պատել է մեր հայրենիքին, և ես հիշեցի, որ ուղիղ 2 տարի առաջ, այս ամիսներին մեր խմբակցության կողմից ես ելույթ ունեցա, և մեր խմբակցությունը դեմ քվեարկեց քաղաքական մեծամասնության հնգամյա, այսինքն՝ Կառավարության հնգամյա ծրագրին:

Այսօր արդեն, ցավոք, պետք է մենք արձանագրենք, որ այն մտահոգությունները, որ մենք արտահայտել ենք այդ փուլում, լիովին և մի բան էլ մի քանի անգամ էլ ավելի ի կատար են ածվել, որն անձամբ ես, իհարկե, չէի էլ սպասում, որ կարող է այս տիպի մենք իջնենք դեպի անդունդը: Հիմա, մասնավորեցնեմ խոսքս: Հռչակվել էր, այսպես կոչված, ներառական տնտեսություն կառուցելու մասին: Ո՞ւր է մնացել այդ ներառականությունը, եթե մարդիկ պրոֆեսիոնալ առումով, չգիտեմ, ներառականությունը շփոթում են, ասենք՝ սպառողական տնտեսության հետ:

Ցավոք, մենք կառուցեցինք սպառողական տնտեսություն, կամ գլորվեց դեպի սպառողական տնտեսություն, և դա ապացուցում է 2018-20 թվականների եռամյա բյուջեի կառուցվածքը, երբ բյուջեի ընթացիկ ծախսերն աճել են 260-270 միլիարդ դրամով, իսկ կապիտալ ծախսերն աճել են ընդամենը 60-70 միլիարդ դրամով: Խրոնիկ թերակատարել բյուջեի ծախսերը, կապիտալ ծախսերը, նշանակում է՝ չստեղծել աշխատատեղեր, և այլն, և դա նշանակում է, որ տնտեսական քաղաքականությունն ի վերուստ սխալ է մշակված, ի վերուստ մշակված է պրոֆեսիոնալ ցածր մակարդակով, որովհետև, չնայած դա իմ գործը չէ, ես արձանագրում եմ, որ քաղաքական մեծամասնությունը, այ էստեղ նստած պատգամավորները պատվիրակել են իրենց կոմպետենցիան, իրենց լիազորությունը 2-3 մարդու Կառավարությունում, որոնք միգուցե միտումնավոր, միգուցե ոչ միտումնավոր քաղաքական մեծամասնությանը տարել են մի ուղղությամբ, որը բերել է անդունդի, և սա Covid-ի և պատերազմի հետ կապ չունի: Մինչև այդ էլ մենք բազմիցս այս դահլիճում արձանագրել ենք, որ տնտեսական հեղափոխություն իրականացնող երկրում ներդրումներ գոյություն չունեն, հակառակը հոսում են դուրս: Սա փաստ է, ինչքա՞ն կարելի է դիմադրել կամ դիմակայել այս իրողություններին:

Հիմա, մենք նայում ենք առաջ, կարծում եմ, որ մեր ժողովուրդն իմաստություն կունենա, ես չեմ ուզում շատ մանրամասներ ասել, և առաջիկա ընտրություններում իր ձայնը հստակ կտա և կարձագանքի, որովհետև էդպիսի բան չի լինում, շատ-շատ տարօրինակ կլինի, որ պարտված, բոլոր բնագավառներում ձախողած քաղաքական մեծամասնությունը նորից հանկարծ փորձ անի՝ վերարտադրվել: Սա նոնսենս է, սենց բան աշխարհի պատմությունում բան չի եղել, լավագույն դեպքում ինքը պետք է գնա ընդդիմություն:

Երկրորդ. ես այսօր ուզում եմ մի դրվագի մասին խոսել. մենք մտածում ենք այն վարկերի մասին, կլինի սպառողական, գյուղացիական, որ պետք է ազատագրել մեր ժողովրդին, նորից եմ կրկնում՝ ազատագրել ժողովրդին այն վարկերից, որոնց տակ ինքը կքված է, և պետք է պետությունը կարողանա իր պետական կարգավորման գործառույթը լիովին պրոֆեսիոնալ ձևով կատարել: Դրա համար պետք է մշակել նոր տնտեսական քաղաքականություն, այլ ոչ թե տուրք տալ սին, կեղծ տնտեսական հեղափոխություն իրականացնելու խնդրին, որտեղ մարդիկ տնտեսական հեղափոխությունը, ըստ էության, նույնացրել էին ՀԴՄ կտրոններ խփելու հետ: Թերևս, այսքանը, կապրենք, կտեսնենք: Նորից եմ կրկնում՝ էհ, հայ ժողովուրդ, դու պետք է մոբիլիզացնես քո ուժն ու առաջիկա ընտրություններին ուժեղ հակահարված տաս երկիրը փլուզողներին:  

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հայկ Կոնջորյանը դահլիճում չէ: Վահե Էնֆիաջյան:

 Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սիրելի հայրենակիցներ, հետպատերազմական ժամանակահատվածում պարբերաբար առիթներ ունեցել ենք՝ ներկայիս ստեղծված իրավիճակի մասին խոսելու, այն լրջագույն մարտահրավերների և խնդիրների, որոնք դարձել են մեր երկրում լրջագույն պրոբլեմ՝ նաև մատնանշելով այդ խնդիրների հնարավոր լուծման ուղիները: Ցավոք սրտի, ականջալուր չեն եղել: Այս պահին նաև ստիպված եմ բազմաթիվ անգամներ իմ կողմից բարձրաձայնված մի քանի տարածքների խնդիրներին անդրադառնալ՝ Կոնդ, Նորագյուղ, Կիլիկիա, Եկմալյան, ֆիրդուս, Պուշկին, Հյուսիսային պողոտայի հատված, Բուզանդի փողոց, Տերյան, Սարյան, Արամի փողոց, Պարոնյան, Կողբացի, Սարի թաղ, Բելյակով հատվածների հետ կապված, և՛ բարձրաձայնել ենք խնդիրները, և՛ ներկայացրել ենք առաջարկություններ: Ընդ որում՝ պետք է ներկայացնեմ, որ նաև օտարվող տարածքների մասով իրավակարգավորումներ եմ ներկայացրել որպես հիմնական զեկուցող և հեղինակ, նաև օրենսդրական նախաձեռնությամբ եմ հանդես եկել:

Բայց այսօր, այս ժամանակահատվածում, հունվարի 19-ին Կառավարության կողմից նախաձեռնվել է օտարվող տարածք՝ Կոնդ թաղամասի, հետագայում նաև շատ շրջանառվել է Նորագյուղ թաղամասի հետ կապված քաղաքաշինական ծրագրերի մասով՝ 100 օր՝ ծրագրերի ընդունում, 100 օր՝ վերլուծելու և հնարավոր բոլոր տեսակի ներգրավվածությունների մասին խոսելու:

Ինքս հանդիսանում եմ տնտեսական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ, և իմ գիտական թեզն է տեղական ինքնակառավարման բարելավման ուղիները ՀՀ-ում: Այս խնդիրները լավագույնս պատկերացնում եմ և ԱԺ-ում նախաձեռնել էի նաև խորհրդարանական լսումներ, որպեսզի բազմաբովանդակ, համակողմանի, բնակիչների կարծիքը հաշվի առնելու միտումով ՏԻՄ-երին, Կառավարության ներկայացուցիչներին բերելու խորհրդարան և անմիջական հարց ու պատասխան ստեղծելու այս հնարավորությունը:

Ամբողջությամբ սղագրվել են առաջարկությունները, մոտեցումներն ու դիտարկումները: Որևէ քայլ, տեղաշարժ չեն իրականացրել: Ուրեմն, անցած տարվա սկզբում, նախանցած տարվա վերջում հստակ մարդ կար, կազմակերպություն կար, մարդիկ կային, ովքեր պատրաստ էին իրացման աշխատանքներում բավականին մեծ գումարներ ներդնել: Ի՞նչն է եղել պատճառը, որ ՏԻՄ ղեկավարները, պատասխանատուներն այդ գործերին ընթացք չեն տվել: Ի՞նչն է եղել, որ նպատակային այդ գումարները չեն ծախսվել և ստեղծված իրավիճակում փոփոխություններ չեն իրականացվել:

Այս պահի դրությամբ ուզում եմ տեղեկացնել, որ փորձագետների հետ, ուսումնասիրելով նաև միջազգային փորձը, հարցումներ եմ իրականացրել Կոնդ թաղամասում, Նորագյուղում, և հայեցակարգ ենք մշակում, որպեսզի այդ ստեղծված իրավիճակը, իրոք, փոխվի, որովհետև մարդկանց բնակարանները, կացությունը մնում են նույնը, տարածքում ապրող բնակիչները նույնն են մնում, ամենատարբեր պատասխանատուներն են փոխվում, բայց խնդիրները չեն փոխվում: Թույլ չենք տալու, որ այս իրավիճակն այս տեսքով մնա: Շնորհակալություն ուշադրության համար:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արման Բաբաջանյան:

 Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սիրելի հայրենակիցներ, մենք, ըստ էության, պատմական շատ կարևոր շրջափուլում ենք, և արժե, որ մենք հետահայաց նաև ամփոփենք մեր անցած ճանապարհը, նաև հավաքական պարտության պատճառները կարողանանք գնահատել՝ ինչի համար էր պարտությունը և ինչու մենք չկարողացանք խուսափել այդ պարտությունից: Պարտությունը հնարավոր դարձավ, որովհետև մենք, ըստ էության, չունեցանք տեսլական, թե ինչպես են մեր երկրում տեղի ունենալու փոփոխությունները: Պարտվեցինք արտաքին ուժերի ազդեցությունների և դրա հետևանքով իշխանության եկած քաղաքական ուժի անճարության և վախերի պատճառով:

Այս բոլոր վտանգներն այսօր էլ Հայաստանում կան, բայց միևնույն ժամանակ կա հստակ պատգամ բնակչության մեծ մասի կողմից, որ մեր երկրում արմատական բարեփոխումները պետք է շարունակվեն, և առաջիկա ընտրություններն այդ կարևոր պատգամի մի մասն է: Առաջիկա ընտրություններում իմ գլխավորած քաղաքական կուսակցությունը՝ «Հանուն Հանրապետության» կուսակցությունը, մեր կուսակցության գլխավոր նպատակն այս ուղերձը հանրությանը հասցնելն է՝ գործող իշխանության անճարության հետևանքով երկիրն այս վիճակին հասցրած պատճառները վերացնելու անզիջում առաքելությամբ:

Անցած առնվազն 25 տարվա բռնազավթված իշխանությանն իրավաքաղաքական գնահատական տալը մեզ համար լինելու է անկյունաքարային: Քանի դեռ համակարգային գնահատական չի տրվել անցյալի քրեական ռեժիմի կողմից պետության զավթմանը, տնտեսական, կրթական, գիտական, քաղաքական, սոցիալական, բնական ռեսուրսների, անվտանգության և այլ բնագավառներում համակարգային լուծումների փոխարեն հատային խնդիրների ուղղությամբ քայլերը հանդիպելու են անբովանդակ դիմադրության գնահատականը չստացածների և նրանց հպատակների կողմից:

Երբ պետության 25-ամյա բռնազավթմանը չի տրվում իրավաքաղաքական գնահատական, երբ ազգակործան կուսակցություններին և նրա պարագլուխներից յուրաքանչյուրին չի առաջադրվում պետության բռնազավթման մեջ անհատական մեղավորության վերաբերյալ իրավական հետևանք առաջացնող քաղաքական գնահատական, տեղի է ունենում այն, ինչի ականատեսն ենք այսօր: Հայաստանը սպանած, հարստահարած, կեղեքած նախկին պաշտոնյաները, զինվորականները, ազգային անվտանգության այսպես կոչված ծառայողները դուրս են գալիս սեփական պետության և ժողովրդի դեմ՝ պետությունն ու պետականությունը փրկողների պատմուճանը հագած: Մարդիկ, ովքեր հետևողականորեն բանակից վերացրել են հետախուզությունը, ռազմավարական պլանավորումը, ովքեր եղել են բանակում գողական բարքերի հովանավորները, ովքեր անձնական պատասխանատվություն են կրում բանակում ինքնասպանությունների և սպանությունների համար, ովքեր որակյալ և արդիական զորամաս և խրամատ կառուցելու փոխարեն անձնական հարստություն են դիզել, ովքեր արդիական և նոր սպառազինություն ձեռք բերելու փոխարեն բանակի վզին փաթեթել են և հովանավորել աշխարհի մի շարք երկրների կողմից հետախուզման մեջ գտնվող հանցագործներին և թույլ տվել, որ այդ մարդիկ բանակում որոշում կայացնեն, ԱԱԾ աշխատակիցները, ովքեր 25 տարի երկրում արտաքին վտանգներ չեզոքացնելու, դրանց դեմ արդյունավետ պայքար մղելու պայքար փոխարեն ոռոգել են ներերկրային անհանդուրժողական մթնոլորտը, նրանք, ովքեր թույլ են տվել, որ երկրում հոկտեմբերի 27 տեղի ունենա, ապրիլի 12 տեղի ունենա, այս շենքը ծառայի որպես զորամաս, նրանք, ում համար գլխավոր դատախազի սպանությունը, ռազմական ոստիկանության պետի սպանությունը, ներքին գործերի փոխնախարարի սպանությունը, վարչապետի, ազգային ժողովի նախագահի սպանությունը և փոխնախագահների սպանությունը, վարչապետի և մյուսների չեզոքացումը, ըստ էության, քաղաքական դաշտից ոչ թե հրաժարականի, այլ պաշտոնի առաջխաղացման առիթ են դարձել, պետք է ընդմիշտ մերժվեն և դուրս շպրտվեն քաղաքական դաշտից:

Նրանք, ովքեր ամեն ինչ արել են, որ Հայաստանում առնվազն 25 տարի նորմալ ընտրություններ տեղի չունենան, որ երկրում հեղափոխությունը դառնա իշխանությունը փոխելու միակ հնարավորությունը, նրանք, ովքեր առնվազն 98 թվականից սկսած բոլոր համապետական ընտրություններում հարյուր-հազարավոր ձայներ են հավելագրել, հիշեք ընդմիշտ՝ թաղել եք հույսը, որ կարող եք երբևէ հավակնել որևէ դերակատարության՝ մեր ժողովրդի և պետության կյանքում:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Աննա Կոստանյան:

Ա.ԿՈՍՏԱՆՅԱՆ

-Ներողություն եմ խնդրում հայրենակիցներիցս, ուղերձս միջազգային հանրությանն ու ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին ուզում եմ հղել անգլերեն լեզվով: (Հնչում է անգլերեն ելույթ:)

Ուղերձս միջազգային հանրությանը և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին՝ Ադրբեջանի կողմից Արցախի պատմամշակութային հուշակոթողները, մասնավորապես Շուշին ու Դադիվանքը՝ որպես ադրբեջանական ներկայացնելու և պատմամշակութային ժառանգության յուրացման փորձերի վերաբերյալ։

Հարգելի՛ գործընկերներ,

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը պարբերաբար կեղծ հայտարարություններ է անում Արցախում հայկական պատմական մշակութային ժառանգության վերաբերյալ՝ զուգահեռաբար հայտարարելով, թե Շուշին Ադրբեջանի մշակութային մայրաքաղաքն է:

2020 թվ-ի սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանը, Թուրքիայի անմիջական հովանավորությամբ, Արցախի Հանրապետության դեմ լայնամասշտաբ պատերազմ սանձազերծելուց հետո, շուրջ հինգ հազար և ավելի երիտասարդների սպանելով, ևս հինգից տաս հազարին հաշմանդամ դարձնելով՝ հանցավոր և անօրինական կերպով գրավեց Արցախի հարավային մասերը ՝ վարելով այդ բնակավայրերի բնիկ բնակչության նկատմամբ էթնիկ զտումների և ցեղասպանային քաղաքականություն: Օրերս Լոնդոնի մետրոյի կայարաններում ադրբեջանական ռազմական հանցագործությունների արդյունքում բռնագրավված հայկական պատմամշակութային հուշարձանները գովազդվում էին՝ որպես «Բազմամշակույթություն», տարածելով կեղծ տեղեկատվություն, որ հայկական Շուշին, Դադիվանքի վանքը և մնացած գրավյալ տարածքների մշակույթի հուշարձանները ադրբեջանական են, և որ «Ադրբեջանը բազմամշակութայնության կենտրոն է»: Պաստառները շուտով հանվեցին Մեծ Բրիտանիայում Հայաստանի դեսպանության օգնությամբ:

Սա վառ փաստ է, որ տասնամյակներ շարունակ Ադրբեջանում հայերի նկատմամբ մշակութային, էթնիկական և կրոնական հողի վրա ատելությունը և թշնամանքը սերմանվել են պետական բարձրագույն մակարդակում: Արցախում այսօր էլ շարունակվում է էթնիկական զտումների և ցեղասպանության քաղաքականությունը, որը իրականացրել են Ադրբեջանի իշխանությունները 2020 թվականի սեպտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին պատերազմի ընթացքում: Խոշտանգումները, գլխատումները, անդամահատումները և այլ վայրագությունները, որոնք կատարվել են հայ զինծառայողների և խաղաղ բնակիչների նկատմամբ ադրբեջանցի զինվորների կողմից ամբողջ պատերազմի ընթացքում՝ Ադրբեջանի նախագահի կրակոտ ելույթներից ոգեշնչված, աշխարհը խստորեն չի դատապարտվել, և այժմ, ըստ էության, աշխարհում լայնորեն տարածվում է նման հակահայ և կեղծված քաղաքականությունը:

Վերջերս ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն տեղեկացրել էր, որ Ադրբեջանից պատասխան է ակնկալում կազմակերպության փորձագիտական առաքելություն Արցախ գործուղելու հնարավորության վերաբերյալ, ինչին ի պատասխան Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել է, որ հնարավոր է վերանայեն ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հետ համագործակցությունը.

Ուղղակի ուզում էի հիշեցնել, որ Արցախում վերջին հաշվարկներով գոյություն ունի պատմամշակութային ժառանգության մոտ տասնհինգ հազար հուշարձան (բերդեր, տաճարներ, խաչքարեր, գերեզմանաքարեր)։ Բոլորն էլ վաղուց գույքագրվել են և ունեն անձնագրեր:

Հարգելի գործընկերներ աշխարհի բոլոր խորհրդարաններից, Հայաստանը և Արցախը միշտ հարգալից և հոգատար են եղել այլ ժողովուրդների և կրոնների մշակութային հուշարձանների ու արժեքների նկատմամբ: Խնդրում եմ, մի՛ աջակցեք հակահայ քաղաքականությանը և Ադրբեջանի կողմից հայկական մշակութային ժառանգության կեղծման քաղաքականությանը: Սա անընդունելի է:

Իմ խոսքերն եմ հղում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին ՝ չկաշկանդվել հետևել համընդհանուր մշակութային ժառանգության պահպանման՝ Ձեր կողմից որդեգրած սկզբունքներին: Կանխե՛ք Արցախում հայկական պատմամշակութային հուշարձանների դեմ մշակութային վանդալիզմը: Ակնկալում եմ ավելի կառուցողական համագործակցություն։

Աննա Կոստանյան

ՀՀ ԱԺ պատգամավոր

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Բաբկեն Թունյան:

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հարգելի հայրենակիցներ, ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր ընդդիմադիր գործընկերներին իրենց քննադատական ելույթների համար, որովհետև կարող է՝ այդ քննադատությունները՝ պրն Մելքումյանի, պրն Ծառուկյանի, ես չկիսեմ, չընդունեմ, հակադարձեմ, բայց այս քննադատությունը, հաստատ, ավելի ճիշտ է, ավելի օգտակար է, քան այն բառապաշարը, որը երբեմն օգտագործվում է, և ես ուզում եմ՝ մենք… Դրա համար չեմ էլ հակադարձում: Գայթակղությունը կա, բայց… Կարող ենք Կառավարության ծրագրի մասին էլ խոսել, կապիտալ ծախսերի մասին էլ խոսել, բայց դեռ առիթներ ունենալու ենք, և մասնագիտական հարթության մեջ, մանավանդ, որ հնարավորություն ունենալու ենք՝ նաև նախընտրական շրջանում բանավիճելու, հետագայում՝ նաև համագործակցելու կարծում եմ, առիթներ կլինեն:

Ես լրիվ համաձայն եմ այն դիտարկման հետ, որ պետք է ներկայացնել տեսլական, այսինքն՝ պետք է խոսել ոչ միայն խնդիրներից, անցածից, ներկայից, այլև ցույց տալ այն ճանապարհը, թե մենք ոնց ենք շարժվելու առաջ, և բնականաբար, այդ ճանապարհը, նպատակը բոլորիս մոտ նույնն է, բայց այդ ճանապարհը տարբեր է լինելու, և այդ արտահերթ ընտրություններն ինձ համար հենց դրանով են նաև կարևորվում: Ես միշտ էլ կողմ եմ եղել, որ արտահերթ ընտրություններ լինեն, որպեսզի մարդիկ հնարավորություն ունենան՝ ևս մեկ անգամ լսել, թե այս նոր իրավիճակում յուրաքանչյուր քաղաքական ուժ ինչ է առաջարկում, և իրենց վերաբերմունքը դրա վերաբերյալ արտահայտեն:

Հենց այս պահին իմ, երևի, կրկնվում եմ, նախորդ անգամներում էլ եմ այս խնդրանքը հնչեցրել, խնդրանքս այն է, որ այն մի քանի ամիսը, որ մենք պետք է համատեղ աշխատենք, աշխատենք արդյունավետ, աշխատենք ողջախոհության շրջանակներում, թեկուզ, եթե թեժ բանավեճերի է հասնում, և փորձենք անկախ քաղաքական տարաձայնություններից, թեկուզ առողջ քննադատություններով մասնակցել պրոցեսներին: Ինձ համար գուցե քաղաքական առումով՝ հասկանալի է, երբ, օրինակ՝ ԱԺ հերթական քառօրյայի օրակարգը դեմ է քվեարկվում կամ, ընդհանրապես, բոյկոտվում է, բայց մյուս կողմից՝ էդ հասկանալի չէ, երբ, օրինակ՝ էդ նույն ուժն էդ նույն օրակարգում ունենում է նախագծեր, որովհետև ինքն էլ է, չէ՞, կարևորում, որ այդ հարցերը պետք է լուծվեն: Դրա համար ես խնդրում եմ՝ այդ 3-4 ամիսը, որի համար հարկատուները մեզ վարձատրելու են, եկեք փորձենք ծառայեցնել մաքսիմալ արդյունավետ և այն ժամանակը, որ այստեղ անցկացնում ենք թե՛ ամբիոնի մոտ, թե՛ կաբինետներում, թե՛ հարցերի տեսքով, մի քիչ էլ քաղաքական նպատակահարմարությունից շեղվելով, փորձենք այդ հարցերին ավելի էֆեկտիվ և օգտակար անդրադառնալ: Սա է խնդրանքս, չգիտեմ՝ քաղաքական շահերի հետ դա որքանով կհամընկնի, բայց մաքսիմալ փորձենք այնպես անել, որ դրանք իրար համընկնեն: Շնորհակալություն:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սոֆիա Հովսեփյան:

 Ս.ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

-Մի կարևոր հարցի շուրջ պետք է խոսեմ, որը վերջին ժամանակներում պարբերաբար զոհվածների և անհայտ կորածների ծնողները բարձրաձայնում են: Դա վերաբերում է այս ընտանիքների վարկային պարտավորություններին, որոնք այս պահին, բնականաբար, որևէ աջակցություն չեն ստացել և ունեն վարկերի մարման խնդիրներ, և, կարծես թե, բանկերի հետ է իրենց առնչությունը, և բանկերից պատասխանում են, որ մենք կարող ենք զիջումներ անել կամ տոկոսները մարել կամ, առհասարակ, վարկը զրոյացնել, եթե զոհվածի կամ անհայտ կորած զինծառայողի անունով լիներ, որը բառացիորեն անհնար երևույթ է: Այսինքն՝ 18 ամյա պատանուն, ով պատրաստվում էր բանակ գնալ, որևէ մեկը վարկեր չէր տա, և հավանականությունը շատ փոքր է, թե որևէ ժամկետային զինծառայող կարող էր ունենալ վարկ:

Նշանակում է, որ միայն կամավորների դեպքում կարող են զիջումներ անել, իսկ այն դեպքում, երբ 18-ամյա պատանին է գնացել, իր դեպքում որևէ զիջումներ չեն կարող անել, քանի որ վարկերը հիմնականում ծնողների անունով են:

Կառավարությանը դիմում եմ այս հարցով՝ փոխանցելով այս ընտանիքների խնդրանքը, առաջարկը, որպեսզի հնարավոր ուշադրություն դարձնեն և բանկերի հետ որևէ քայլեր ձեռնարկեն, մասնավորապես, այն ընտանիքները, որոնք դեռ անհայտ կորած զինծառայողներ ունեն և մինչ օրս չեն գտել իրենց զինվորների դին, այս մարդիկ ամեն օր հազարավոր տեղեր են գնում, մեծ ծախսեր ունեն և որևէ մեկը չի կարող այս պահին վարկային պարտավորություններ կատարել: Կամ ժամկետները պետք է երկարացվեն բանկերի հետ համաձայնությամբ, կամ պետք է սուբսիդավորվեն, կամ պետք է գտնել որևէ տարբերակ, որպեսզի այս ընտանիքները չկանգնեն ծանր խնդրի առաջ: Հույս ունեմ, որ այս կարևոր և հրատապ, առաջնային հարցն ավելի կկարևորվի Կառավարության կողմից, քան ոչ առաջնահերթ օրակարգային հարցերը, որոնք պարբերաբար գալիս են: Շնորհակալություն:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Կարապետ Մխչյանը դահլիճում չէ: Շաքե Իսայան:

 Շ.ԻՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մեր տղաները զոհվեցին, որ երբ Ալիևն ասի՝ Արցախի հարցը լուծված է, մենք ասենք՝ ոչ: Ահա պատերազմի պատասխանը, արդարացումը և հիմնավորումը՝ տրված անձամբ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից պատերազմից ամբողջ չորս ամիս անց:

Առհասարակ, եթե մարդն ընդունակ է անցնել, այսպես ասած, բարոյական ռուբիկոնը, ապա պատրաստ է բերել հազար ու մի պատճառ, մեղադրել հազար ու մի հոգու՝ էլ նախկին, ներկա, էլ ապագա, միայն թե արդարացնի իրեն: Արդարացնի այն, որ անցել է սեփական գաղափարների, համոզմունքների, առհասարակ, այն ամենի վրայով, ինչին հավատացել է այս կյանքում և ինչի համար, գոնե առերևույթ, պայքարել է: Երբ սուտը դառնում է քաղաքական կապիտալ, հարց է առաջանում. կա՞ որևէ սկզբունք, արժեք, որով հստակ առաջնորդվում են, թե՞ պատեհապաշտներին հատուկ բախտախնդրությամբ, «որ պահին ոնց ստացվի» սկզբունքով առաջնորդում են՝ երկիրը նոր մարտահրավերների տանելով:

2020 թվականի հուլիսի 3-ին Նիկոլ Փաշինյանը ՀՀ քաղաքացիներին ֆեյսբուքյան գրառմամբ նվիրեց սելֆի ՍՈՒ-30-ից՝ ավետելով, որ ռազմական բոլոր թիրախները խոցվել են բարձր ճշգրտությամբ: ՀՀ քաղաքացին իրավամբ ավելի պաշտպանված զգաց, քան դրանից, օրինակ՝ մեկ տարի առաջ: Պատերազմի ժամանակ այդ ՍՈՒ-երը, որոնց վրա այդքան հույս էր դրել ՀՀ քաղաքացին, ավաղ, այդպես էլ օդ չբարձրացան, և 2 օր առաջ այն նույն քաղաքացիների հետ հանդիպման ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն ասաց՝ այո, մենք ինքնաթիռն առել էինք, բայց հրթիռները չէինք հասցրել գնել և ՀՀ քաղաքացուն այդպես էլ բացատրություն չտրվեց, և նա չիմացավ, թե բարձր ճշգրտությամբ ոնց էին խոցվել երևակայական թիրախները, իշխանության ճարպիկ խոսքո՞վ, հայացքո՞վ, ինչո՞վ: Թերևս, ճիշտ պատասխանը մեկն է՝ ստով: Այո, ստով խոցել են բոլոր թիրախները և դա՝ այն օրից, երբ Հանրապետության հրապարակում Արցախի հերոս Ռոբերդ Աբաջյանի կեղծ պապին հանուն քաղաքական շահի հարթակ տրամադրվեց, իսկ հետո անգամ ներողություն չխնդրվեց Աբաջյանի ընտանիքից՝ նրա հիշատակն անարգելու համար:

Անցյալ տարի նոյեմբերի 18-ին, Արցախում հրադադարի, այսպես կոչված, եռակողմ հայտարարությունից 8 օր անց, Նիկոլ Փաշինյանը հրապարակեց ճանապարհային քարտեզ և ժողովրդին ներկայացրեց հայտ՝ այդ միջոցառումների իրագործումն անշրջելի, ինստիտուցիոնալ ռելսերի վրա դնելը՝ ընդամենը 6 ամսվա շրջանակներում: 6 ամսից անցել է 4 ամիս: Ի՞նչ է փոխվել: Ոչինչ: Երկրում այնպիսի քաոս է, կարծես, նոյեմբերի 9-ը դեռ երեկ էր:

Ինչևէ, Նիկոլ Փաշինյանն օրերս ֆեյսբուքյան գրառմամբ հայտարարել է. «Հունիսի 29-ին մեր երկրում կանցկացվեն արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ»: Դեռևս դեկտեմբեր ամսին արտահերթ ընտրություններ անցկացնելու թեզը շրջանառելիս, այս իշխանությունները, մանիպուլյացնելով՝ ակտիվ քարոզում էին, թե այդ թվում ԲՀԿ-ն արտահերթ ընտրություններին մասնակցելու առումով մտավախություն ունի, և դա է պատճառը, որ հրաժարվում են: Այս թեզն այնքան հնարածին էր, որ այժմ անգամ չեմ էլ ուզում անդրադառնալ:

Բայց, սիրելի ժողովուրդ, ևս մեկ անգամ ուզում եմ վերահաստատել «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության դիրքորոշումը. եթե այս իշխանությունն ունի բավարար կամք՝ հունիսի 20-ին արտահերթ ընտրություններ կազմակերպելու, «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը չի խոչընդոտելու: Այո, այդ գործընթացը պետք է կազմակերպվի քաղաքական ճգնաժամի հանգուցալուծման համար: Ընդ որում՝ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունն ընտրություններին մասնակցելու է առանձին ցուցակով՝ առանց որևէ դաշինքի: Շնորհակալ եմ:

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Մաթևոս Ասատրյանը, Արթուր Հովհաննիսյանն ու Վաղարշակ Հակոբյանը դահլիճում չեն: Վերջին ելույթը՝ Արման Աբովյան:

 Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Հարգելի հայրենակիցներ, այսօր շատ խոսվեց Թուրքիայի և Ադրբեջանի մասին, և այն վտանգների և բոլոր այն գործընթացների, որոնք գեներացնում են այդ երկու մարդակեր, մարդակերության այդ գաղափարախոսության վրա կառուցված, այսպես կոչված, պետությունները: Ինչո՞ւ այսպես կոչված. որովհետև այն քաղաքականությունը, որ իրենք վարում են, ոչ մի քաղաքակիրթ միջազգային կառույցների կողմից չի կարող ընդունվել:

Թուրքիան ուժեղացնում է չորրորդ դաշնային բանակը ՀՀ սահմանի մոտ,ընդամենը 15-16 կիլոմետր հեռավորության վրա: Ադրբեջանն ու Թուրքիան պարբերաբար անցկացնում են ռազմական զորավարժություններ, կրկին Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանին կամ Հայաստանի և ժամանակավոր օկուպացիայի տակ գտնվող Արցախի Հանրապետության տարածքներում:

Ադրբեջանի ղեկավարը, ավելի ճիշտ, երբեմն կովկասյան թաթարների ղեկավարը, որոնք 20-րդ դարի սկզբում նոր սկսեցին կոչվել ադրբեջանցի, ամեն օր սպառնում է: Սպառնում է ամենալկտի ձևով, սպառնում է ամենա… Նույնիսկ. գիտեք, փորձում եմ բառեր գտնել, չեմ կարողանում կոռեկտության սահմանի ներքո բառեր գտնել, սակայն իմ ասածը նա է, որ այս ամբողջ իրավիճակի ներքո մենք լսում ենք ի՞նչ: Մենք լսում ենք, որ իշխանությունն ասում է՝ դե, գիտեք, պետք է իրենց հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել, որ այո, պետք է ճանապարհները բացվեն, պետք է, այո, երկաթգիծ կառուցվի, դե, երկաթգծի մասին չի ասում, բայց ենթադրվում է, որ Նախիջևանի և Ադրբեջանի հետ միացնող, այսպես կոչված, Մեղրիի միջանցքը:

Ճիշտ է, հայկական կողմը հերքում է, ասում է՝ որ դա հեչ միջանցք էլ չէ, դա պարզապես ճանապարհ է, բայց էությունը չի փոխվում: Ի՞նչ է ստացվում. ստացվում է, որ բարբարոսը կացնով կանգնած մեր դռան դեմը՝ մեզ առավոտից երեկո սպառնում է, իսկ իշխանությունն ասում է՝ ոչ, մեկ է՝ մենք պետք է գնանք դեպի բարելավում:

Ախր, շատ պարզ տրամաբանություն գոյություն ունի: Մինչև ՀՀ-ը թե՛ դիվանագիտական, թե՛ ռազմական առումով ինքնաբավ չլինի գոնե կիսով չափ, ճանապարհների և կոմունիկացիաների վերաբացումը բխում է միայն և միայն Թուրքիայի և Ադրբեջանի շահերից, իսկ Թուրքիայի և Ադրբեջանի վերջնական շահը ՀՀ-ի վերջնական ոչնչացումն է Պանթուրանական պրոյեկտի շրջանակներում: Իմիջիայլոց, իրենք դա չեն թաքցնում, երբ հայտարարում են Զանգեզուրը, Երևանը, Սևանն ու, առհասարակ, Հայաստանն իրենց պատմական տարածք: Զավեշտալի է, չէ՞: Քոչվոր ցեղերը մեր տունը հայտարարում են իրենց պատմական տարածք:

Վերջում հավելեմ, կրկնեմ ևս մեկ անգամ՝ ոչ մի դեպքում չի կարելի թույլ տալ, որ կացնով բարբարոսը մտնի մեր տուն, իսկ կացնով բարբարոսն արդեն պատրաստվում է:  

 Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, նիստն ավարտվեց: Կհանդիպենք վաղը, ժամը 10-ին: