1 / 6

Բոլոր ուղղություններով դրական զարգացումներ ենք ունեցել, ուստի ինձ համար մեծ բերկրանք էր ներկայացնել այն ձեռքբերումներն ու ցուցանիշները, որոնք ունեցել ենք 2022 թվականին: Այս մասին հունիսի 14-ին Ազգային ժողովի հերթական նիստերի ընթացքում ասել է Ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանը` «Հայաստանի Հանրապետության 2022 թվականի պետական բյուջեի կատարման մասին» տարեկան հաշվետվությունը ներկայացնելու համատեքստում:

«Հանդիպում են կարծիքներ, որ Կառավարությունը որեւէ կապ չունի այդ 12,6 տոկոս տնտեսական աճի հետ, եւ որ տնտեսությունն աճել է Կառավարությունից բացարձակապես անկախ պատճառներով: Կառավարությունը հարկաբյուջետային քաղաքականություն է վարում, ռազմավարական նշանակության տարբեր ոլորտներում բարեփոխումներ է իրականացնում ու հանրությանը բազմապիսի ծառայություններ մատուցում, այդ թվում` անվտանգային: Չնայած անվտանգային ու լոգիստիկ խնդիրներին` Հայաստանը հրաշալի վայր է ապրելու եւ ստեղծագործական աշխատանքով զբաղվելու համար»,- նշել է Ֆինանսների նախարարը:

Վահե Հովհաննիսյանը վերահաստատել է, որ երկրում կոռուպցիայի ցածր մակարդակը, պետական կառավարման համակարգի արդյունավետության աստիճանը, հարկային բարենպաստ միջավայրը, ֆինանսական կայուն համակարգը, արագ զարգացող հանրային ենթակառուցվածքներն ու բազմաթիվ այլ գործոններ գրավիչ են դարձրել մեր երկիրը հազարավոր զբոսաշրջիկների, օտարերկրացիների, այդ թվում` ռուս ռելոկանտների համար: Այս համատեքստում նախարարը նշել է. «Հայաստանը միշտ հայտնվում է Ռուսաստանի Դաշնությունից արտագաղթողների առաջին եռյակում, պետք է հարցնել` ինչո՞ւ Ադրբեջանը չկա այդ ցանկում` մենք մրցում ենք մեզնից զարգացման ավելի բարձր մակարդակ ունեցող այնպիսի երկրների հետ, ինչպիսիք են Թուրքիան, Ղազախստանը եւ Արաբական Միացյալ Էմիրությունները»:

Գերատեսչության ղեկավարն անդրադարձ է կատարել նաեւ այլ քննարկումների, որոնք վերաբերել են ՀՀ քաղաքացու ու երկրի տնտեսական աճի միջեւ եղած կապին. «Փորձ է արվում համոզել, թե ՀՀ քաղաքացիները միայն տուժել են 8,6 տոկոս գնաճից: Պետք է փաստել` տնտեսական աճն արտացոլվել է բազմաթիվ ճյուղերում` ի տարբերություն մինչեւ 2008 թվականի զարգացումների, երբ այն կենտրոնացած է եղել շինարարության ոլորտում: 2022 թվականի միջին ամսական անվանական աշխատավարձը նախորդ տարվա նկատմամբ աճել է 15,5 տոկոսով, կազմելով` 235.576 դրամ, իսկ իրական աշխատավարձը 8,6 տոկոս տնտեսական աճի պարագայում աճել է 6,3 տոկոսով: Գործազրկությունը նվազել է 13-16 տոկոսով: Ասում են` սա ապահովվել է միայն ռուս` ՏՏ ոլորտի մասնագետների շնորհիվ, սակայն 2022 թվականին գրանցված 55.000 նոր աշխատողներից 45.000-ը ՀՀ քաղաքացիներ են, ընդ որում` պետական կառավարման համակարգի 19 հիմնարկներում ավելի քան 500 հաստիք է կրճատվել, հաստիքներ են ավելացվել դատական համակարգում` պրոբացիայի ծառայության ներդրման ու դատավորների քանակի ավելացման պատճառով: Հաշվետու տարում 10.000-ով նվազել է ընտանեկան նպաստից օգտվող ընտանիքների թիվը` դառնալով 72.748»:

Ըստ նախարարի` Ջինիի գործակցի ցուցանիշով Հայաստանի Հանրապետությունն ամենացածր երկրների շարքում է: 2021 թվականին այն կազմել է 0,27, Վրաստանինը` 0,34, Շվեդիայինը` 0,28, Ֆրանսիայինը` 0,30:

«Կարեւոր ցուցանիշ է աղքատության էլաստիկության գործակիցը: Վերջին տարիների ցուցանիշների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ մեկ տոկոսային կետով ՀՆԱ աճը հանգեցնում է մեկ տոկոսով աղքատության նվազման: Վստահ եմ, որ 2022 թվականի աղքատության ցուցանիշի հրապարակումից հետո կնկատենք նաեւ դրա նվազումը»,- ասել է Վահե Հովհաննիսյանն ու հաստատել` առաջիկա տարիների սոցիալական քաղաքականությունն ուղղված է լինելու խոցելի խմբերին: «2026 թվականին երկրում չպետք է ունենանք ծայրահեղ աղքատներ ու աղքատ թոշակառուներ»,- ասել է Վահե Հովհաննիսյանը:

Ֆինանսների նախարարը հաստատել է, որ տնտեսական աճը ոչ միայն բարելավել է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների բարեկեցությունը, այլ նաեւ հնարավոր դարձրել հավաքագրել ավելի քան 82 մլրդ դրամ հավելյալ հարկային եկամուտ, ինչի շնորհիվ ծրագրված ժամանակից շուտ է հնարավոր դարձել բարձրացնել թոշակներն ու մեղմել գնաճի բացասական հետեւանքները թոշակառուների համար: Բյուջեի եկամուտները 2022 թվականին կազմել են 2 տրիլիոն 263 մլն դրամ, ինչը նախորդ տարվա ցուցանիշից ավելի է 379 մլրդ դրամով:

Նախարարի խոսքով 2022 թվականին հարկային եկամուտների կառուցվածքում մեծացել է շահութահարկի մասնաբաժինը, ինչը վկայում է, որ երկրում տնտեսական գործունեությամբ զբաղվելն ավելի շահութաբեր է դարձել:

Վահե Հովհաննիսյանն անդրադարձել է նաեւ Կառավարությանն անհանգստացնող թեմաներին: «59.000 շրջանառության հարկ վճարող տնտեսվարող սուբյեկտները միասին վճարում են շուրջ 40 մլն դրամ կամ հարկային եկամուտների 2 տոկոսը: Սա անհանգստացնող է մեզ համար, այստեղ անելիք ունենք»,- ասել է նախարարը:

Վահե Հովհաննիսյանը նշել է նաեւ այլ ֆինանսական ցուցանիշներ, ըստ որոնց` 2022 թվականի եկամտային հարկի մասնաբաժինն ընդհանուր եկամուտների մեջ նվազել է 2,2 տոկոս տոկոսային կետով` կազմելով 24,7: 2022 թվականին հարկատուներին վերադարձվել է 47 մլրդ դրամ եկամտահարկ, ինչը 14,7 մլրդ դրամով ավելի է նախորդ տարվա ցուցանիշից: Հաշվետու տարվա հունվարի 1-ից 1 տոկոսային կետով նվազել է եկամտային հարկի դրույքաչափը, ինչի հետեւանքով չի հավաքագրվել շուրջ 20 մլրդ դրամ, սա իր հերթին ավելացրել է մեր քաղաքացիների կողմից տնօրինվող եկամտի մակարդակը` նպաստելով նրանց բարեկեցության մակարդակի աճին: Ծախսերը 2022 թվականին կազմել են 2 տրիլիոն 242 մլրդ դրամ, ինչը 238 մլրդ դրամով ավելի է նախորդ տարվա համեմատությամբ: Ծախսերը կատարվել են 98 տոկոսով, կապիտալ ծախսերը` 95 տոկոսով, ընդ որում` հավաքված հարկերի հաշվին կատարված կապիտալ ծախսերը կատարվել են 97 տոկոսով:

«Հայաստանը պետք է դուրս գա զարգացման միանգամայն այլ արագության եւ դրա համար անհրաժեշտ է բարելավել լայնամասշտաբ ծրագրեր իրականացնելու մեր կարողությունները»,- ընդգծել է Ֆինանսների նախարարը:

Գերատեսչության ղեկավարը գերազանց չի գնահատել կատարված աշխատանքը, բայց եւ հաստատել` անհնար է ամեն ինչ ու բոլոր ուղղություններով միանգամից շտկել: Կառավարության ծրագիրը պետք է իրականացվի իր տրամաբանական հաջորդականությամբ:

Վահե Հովհաննիսյանն իր ելույթում անդրադարձել է նաեւ 2022 թվականին Կառավարության հայտարարած առաջնահերթություններին` անվտանգությանը, ենթակառուցվածքների զարգացմանն ու ԿԳՄՍ զարգացմանը, թվել դրանց հատկացված ֆինանսական ցուցանիշները. «Թե' եկամտային, թե' ծախսային մասով 2022 թվականի բյուջեն կատարվել է ամբողջությամբ` իր նախանշած թիրախների համապատասխան»:

Նախարարը ելույթն ավարտել է լավատեսական ցուցանիշով. «Կառավարության պարտքը 10 մլրդ դոլարից ավելի է կազմում: Դրամով արտահայտված ՀՀ կառավարության պարտքը նվազել է. 4 տրիլիոն 210 մլրդ դրամից իջել է 3 տրիլիոն 970 մլրդ դրամի: Պարտքը գնահատվում է ՀՆԱ հետ համեմատությամբ: Երկրի պարտքը 2021 թվականի դեկտեմբերին կազմում էր 60,2 տոկոս, իսկ 2022 թվականի դեկտեմբերին այն կազմել է 46,7 տոկոս: Սա հիանալի արդյունք է: Չինաստանի պարտքը կազմում է 77 տոկոս, Վրաստանինը` 41, Աֆղանստանինը` 7,4, որովհետեւ վերջինս աղքատ երկիր է, չի կարող պարտքի վերադարձ երաշխավորել: Այսպիսի երկրներին օգնություն են տալիս, եւ ես ուրախ եմ արձանագրել, որ Հայաստանն օգնություն ստացող երկիր չէ, այլ վերջերս դարձել է դոնոր համայնքի անդամ ու փոքրիկ երկրներին օգնելու հարցում իր ներդրումն ունի»:

Պատգամավորները հարցեր են հնչեցրել, որոնք վերաբերել են բյուջեի փաստացի կատարողականին, գյուղատնտեսությանը, շրջանառության հարկի վերացման հնարավորությանը, Արցախին տրված օժանդակությանը, ներդրումներին եւ այլ թեմաների:

«Պետական բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվության վերաբերյալ եզրակացության կազմման շրջանակում ԿԲ-ն առաջնորդվել է կատարողականի վերաբերյալ երեք մոտեցմամբ. առաջինը միջնաժամկետ պարտքի կայունության ապահովումն է, երկրորդը հարկաբյուջետային քաղաքականության ուղղվածությունը եւ դիրքը, ինչպես նաեւ երկարաժամկետ աճին նպաստելու ուղղությամբ գնահատականների ներկայացումը»,- ասել է հարակից զեկուցող ԿԲ նախագահ Մարտին Գալստյանը` ներկայացնելով ԿԲ եզրակացությունը ՀՀ 2022 թվականի պետական բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվության վերաբերյալ:

Ըստ հարակից զեկուցողի` աշխարհաքաղաքական մարտահրավերներով եւ էական տնտեսական անորոշություններով ուղեկցվող 2022 թվականին համաշխարհային տնտեսությունում, այդ թվում` ՀՀ գործընկեր երկրներում արձանագրվել է տնտեսական աճի տեմպի դանդաղում: Այդուհանդերձ, գործընկեր երկրներում էական տնտեսական խնդիրներին զուգահեռ Հայաստանի տնտեսությունը 2022 թվականին արձանագրել է զգալի դրական զարգացումներ, ինչը Մարտին Գալստյանի գնահատմամբ մեծամասամբ պայմանավորված է ռուս-ուկրաինական հակամարտության եւ ՌԴ նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցների հետեւանքով ապրիլ ամսից դեպի Հայաստան միջազգային այցելուների, աշխատուժի, ընկերությունների եւ ֆինանսական կապիտալի էական ներհոսքով: 2022 թվականին Հայաստանում տնտեսական աճը գրեթե կրկնակի գերազանցել է բյուջեի նախագծով թիրախավորված ցուցանիշը` կազմելով 12,6 տոկոս:

Ստեղծված իրավիճակում գների կայունության ապահովման նպատակով 2022 թվականին ԿԲ-ն վարել է դրամավարկային պայմանների խստացման քաղաքականություն` բարձրացնելով քաղաքականության տոկոսադրույքն ընդհանուր երեք տոկոսային կետով:

ԿԲ նախագահի խոսքով իրականացված զսպող դրամավարկային քաղաքականության, դրամի արժեւորման եւ արտաքին հատվածից փոխանցվող գնաճային ազդեցությունների պատճառով տարվա երկրորդ կեսից սկսած նկատվել է թուլացում, եւ գնաճը երրորդ եռամսյակի սկզբից աստիճանաբար նվազել է ու տարեվերջին կազմել 8,3 տոկոս:

Մարտին Գալստյանը, պատասխանելով պատգամավորների հարցերին, ներկայացրել է պարզաբանումներ արտաքին պարտ/ՀՆԱ հարաբերակցության, տնտեսական ներուժի ավելացման, վարքագծային տնտեսության վերաբերյալ: