Ðá¹í³Í 1© ì³ñã³Ï³Ý Çñ³í³Ë³ËïáõÙÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É Ð³Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñ»Ýë·ñùÇ ¥1985 Ãí³Ï³ÝÇ ¹»Ïï»Ùµ»ñÇ 6« ³ÛëáõÑ»ï` úñ»Ýë·Çñù¤ 116¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 2¬ñ¹ Ù³ëÇ 3¬ñ¹ Ï»ïÝ áõÅÁ Ïáñóñ³Í ׳ݳã»É:
Ðá¹í³Í 2© úñ»Ýë·ñùÇ 117¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÁ Éñ³óÝ»É Ýáñ Ù³ëáí Ñ»ï»õÛ³É ËÙµ³·ñáõÃÛ³Ùµª
§ú¹³Ý³í³Ï³Û³ÝáõÙ ÍË»ÉÁ« µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ÍË»Éáõ ѳٳñ ³é³ÝÓݳóí³Í ѳïáõÏ ï³ñ³ÍùÝ»ñÇ`
³é³ç³óÝáõÙ ¿ ïáõ·³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÙ ë³ÑÙ³Ýí³Í Ýí³½³·áõÛÝ ³ß˳ï³í³ñÓÇ ÑÇÝ·³å³ïÇÏÇ ã³÷áí:¦
Ðá¹í³Í 3© úñ»Ýë·ÇñùÁ Éñ³óÝ»É Ýáñ 1351 Ñá¹í³Íáí Ñ»ï»õÛ³É ËÙµ³·ñáõÃÛ³Ùµ`
§Ðá¹í³Í 1351 îñ³ÝëåáñïáõÙ ÍË»ÉÁ
гë³ñ³Ï³Ï³Ý ³íïáÙáµÇɳÛÇÝ« »ñϳÃáõÕ³ÛÇÝ« û¹³ÛÇÝ« çñ³ÛÇÝ »õ ¿É»Ïïñ³Ï³Ý ïñ³ÝëåáñïáõÙ ÍË»ÉÁ« µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ÍË»Éáõ ѳٳñ ³é³ÝÓݳóí³Í ѳïáõÏ ï³ñ³ÍùÝ»ñÇ`
³é³ç³óÝáõÙ ¿ ïáõ·³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÙ ë³ÑÙ³Ýí³Í Ýí³½³·áõÛÝ ³ß˳ï³í³ñÓÇ ÑÇÝ·³å³ïÇÏÇ ã³÷áí:
ÜáõÛÝ Ë³ËïÙ³Ý Ï³ï³ñáõÙÝ ³ÛÝ ³ÝÓÇ ÏáÕÙÇó« áñÁ Ýßí³Í ˳ËïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ í³ñã³Ï³Ý ïáõÛÅÇ ¿ »ÝóñÏí»É »ñ»ù ³Ùëí³ ÁÝóóùáõÙ`
³é³ç³óÝáõÙ ¿ ïáõ·³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÙ` ë³ÑÙ³Ýí³Í Ýí³½³·áõÛÝ ³ß˳ï³í³ñÓÇ ï³ëݳå³ïÇÏÇ ã³÷áí¦:
Ðá¹í³Í 4© úñ»Ýë·ÇñùÁ Éñ³óÝ»É Ýáñ 1732 »õ 1733 Ñá¹í³ÍÝ»ñáí Ñ»ï»õÛ³É ËÙµ³·ñáõÃÛ³Ùµ`
§Ðá¹í³Í 1732 © ÌË»ÉÝ ³ñ·»ÉáÕ Ï³ÝáÝÝ»ñÁ ˳Ëï»ÉÁ
Îñóϳݫ Ùß³ÏáõÛóÛÇÝ »õ ³éáÕç³å³Ñ³Ï³Ý ѳëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ« ÇÝãå»ë ݳ»õ ѳë³ñ³Ï³Ï³Ý Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ í³Ûñ»ñáõÙ »õ ÑÇÙݳñÏÝ»ñÇ« ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ß»Ýù»ñÇ ï³ñ³ÍùÝ»ñáõÙ ÍË»ÉÁ« µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ÍË»Éáõ ѳٳñ ³é³ÝÓݳóí³Í ѳïáõÏ ï³ñ³ÍùÝ»ñÇ `
³é³ç³óÝáõÙ ¿ ïáõ·³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÙ ë³ÑÙ³Ýí³Í Ýí³½³·áõÛÝ ³ß˳ï³í³ñÓÇ ÑÇÝ·³å³ïÇÏÇ ã³÷áí:
ÜáõÛÝ ³ñ³ñùÁ ³ÛÝ ³ÝÓÇ ÏáÕÙÇó ϳï³ñ»ÉÁ« áñÁ Ýßí³Í ˳ËïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ í³ñã³Ï³Ý ïáõÛÅÇ ¿ »ÝóñÏí»É »ñ»ù ³Ùëí³ ÁÝóóùáõÙ`
³é³ç³óÝáõÙ ¿ ïáõ·³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÙ` ë³ÑÙ³Ýí³Í Ýí³½³·áõÛÝ ³ß˳ï³í³ñÓÇ ùë³Ý³å³ïÇÏÇ ã³÷áí:
Ðá¹í³Í 1733 © Ì˳ËáïÇ û·ï³·áñÍÙ³Ý ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ ÙÇçáóÝ»ñ ãÓ»éݳñÏ»ÉÁ
î»ë³Ý»ÉÇ í³ÛñáõÙ ÑÇÙݳñÏÝ»ñÇ« ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó ÍË»Éáõ ³ñ·»ÉùÇ í»ñ³µ»ñÛ³É Ñ³Ûï³ñ³ñáõÃÛ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ`
³é³ç³óÝáõÙ ¿ ïáõ·³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÙ å³ßïáݳï³ñ ³ÝÓ³Ýó Ýϳïٳٵ` ë³ÑÙ³Ýí³Í Ýí³½³·áõÛÝ ³ß˳ï³í³ñÓÇ ï³ëݳå³ïÇÏÇ ã³÷áí:
ÐÇÙݳñÏÝ»ñÇ« ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó ÍË»Éáõ ѳٳñ ³é³ÝÓݳóí³Í ѳïáõÏ ï³ñ³ÍùÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ`
³é³ç³óÝáõÙ ¿ ïáõ·³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÙ å³ßïáݳï³ñ ³ÝÓ³Ýó Ýϳïٳٵ` ë³ÑÙ³Ýí³Í Ýí³½³·áõÛÝ ³ß˳ï³í³ñÓÇ ï³ëݳå³ïÇÏÇ ã³÷áí:
êáõÛÝ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ »õ 2¬ñ¹ Ï»ï»ñáí ݳ˳ï»ëí³Í ³ñ³ñùÁ ³ÛÝ ³ÝÓÇ ÏáÕÙÇó ϳï³ñ»ÉÁ« áñÁ Ýßí³Í ˳ËïáõÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ í³ñã³Ï³Ý ïáõÛÅÇ ¿ »ÝóñÏí»É »ñ»ù ³Ùëí³ ÁÝóóùáõÙ`
³é³ç³óÝáõÙ ¿ ïáõ·³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÙ` ë³ÑÙ³Ýí³Í Ýí³½³·áõÛÝ ³ß˳ï³í³ñÓÇ ÑÇëáõݳå³ïÇÏÇ ã³÷áí:¦:
Ðá¹í³Í 5© úñ»Ýë·ñùÇ 224¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ »ñÏñáñ¹ Ù³ëÇ 3¬ ñ¹ Ï»ïáõÙ §133¦ ÃíÇó Ñ»ïá Éñ³óÝ»É §«1351 ¦ ÃÇíÁ:
Ðá¹í³Í 6© úñ»Ýë·ñùÇ 225¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ ³é³çÇÝ Ù³ëÁ Éñ³óÝ»É Ñ»ï»õÛ³É µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ùµ Ýáñ ݳ˳¹³ëáõÃÛáõÝáí© §ÇÝãå»ë ݳ»õ ëáõÛÝ ûñ»Ýë·ñùÇ 1732 »õ 1733 Ñá¹í³ÍÝ»ñáí ݳ˳ï»ëí³Í í³ñã³Ï³Ý Çñ³í³Ë³ËïáõÙÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É ·áñÍ»ñÁ` ѳϳÑñ¹»Ñ³ÛÇÝ Ï³ÝáÝÝ»ñÇ Ë³ËïÙ³Ý Ù³ëáí:¦:
Ðá¹í³Í 7© úñ»Ýë·ñùÇ 236¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ ³é³çÇÝ Ù³ëÇ §152¬ñ¹ Ñá¹í³Íáí¦ µ³é»ñÁ ÷á˳ñÇÝ»É §152¬ñ¹« 1732 ¬1733 ¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÝ»ñáí¦ µ³é»ñáí:
Ðá¹í³Í 8© úñ»ÝùÇ áõÅÇ Ù»ç ÙïÝ»ÉÁ
êáõÛÝ ûñ»ÝùÝ áõÅÇ Ù»ç ¿ ÙïÝáõÙ å³ßïáÝ³Ï³Ý Ññ³å³ñ³ÏÙ³ÝÁ ѳçáñ¹áÕ »ñ»ëáõÝ»ñáñ¹ ûñí³ÝÇó£
ÆÝãå»ë ³ß˳ñÑÇ ß³ï »ñÏñÝ»ñáõÙ« ³ÛÝå»ë ¿É г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙ Í˳ËáïÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ »õ ¹ñ³ Ñ»ï»õ³Ýùáí ³é³ç³ó³Í ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ áõ ٳѳóáõÃÛ³Ý ¹»åù»ñÇ µ³ñÓñ ·»ñ³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ ³éáÕç³å³Ñ³Ï³Ý »õ ïÝï»ë³Ï³Ý Éáõñç ËݹÇñÝ»ñ »Ý ëï»ÕÍáõÙ:
2004é ÑáÏï»Ùµ»ñÇ 12¬ÇÝ Ð³Û³ëï³ÝÇ ²½·³ÛÇÝ ÄáÕáíÁ ÐРܳ˳·³ÑÇ Ý»ñϳ۳óٳٵ í³í»ñ³óñ»ó ²éáÕç³å³ÑáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ß˳ñѳÛÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý Í˳ËáïÇ ¹»Ù å³Ûù³ñÇ Ù³ëÇÝ ßñç³Ý³Ï³ÛÇÝ ÏáÝí»ÝóÇ³Ý ¥ÌäÞΤ »õ г۳ëï³ÝÁ ¹³ñÓ³í ²äÐ ³Ý¹³Ù¬»ñÏñÝ»ñÇó ³é³çÇÝÁ« áñÝ Çñ³Ï³Ý³óñ»ó ³Ûë ù³ÛÉÁ: ÌäÞÎ¬Ç í³í»ñ³óáõÙÁ ٻͳå»ë Ëóݻó Í˳ËáïÇ ¹»Ù å³Ûù³ñÇ Ñ»ï ϳåí³Í Ýáñ ûñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ý Ùß³ÏáõÙÁ£ 2004é ¹»Ïï»Ùµ»ñÇ 24¬ÇÝ ÐÐ ²Ä¬Ý ÁݹáõÝ»ó §Ì˳ËáïÇ Çñ³óٳݫ ëå³éÙ³Ý »í û·ï³·áñÍÙ³Ý ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñ»ÝùÁ« ÇëÏ 2005é ë»åï»Ùµ»ñÇ 22¬ÇÝ ÐРϳé³í³ñáõÃÛ³Ý áñáßٳٵ ÁݹáõÝí»ó г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙ Í˳ËáïÇ ¹»Ù å³Ûù³ñÇ å»ï³Ï³Ý Íñ³·ÇñÁ »õ Í˳ËáïÇ ¹»Ù å³Ûù³ñÇ µÝ³·³í³éáõÙ ³é³çݳѻñà ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÇ ó³ÝÏÁ: âÝ³Û³Í ¿³Ï³Ý ³é³çÁÝóóÇݪ ¹»é»õë ³éϳ »Ý áñáß µ³ó»ñ« áñáÝóÇó ϳñ»õáñ³·áõÛÝÝ»ñÇ ß³ñùáõÙ ¿ Í˳ËáïÇ ÍËÇó ³½³ï í³Ûñ»ñÇ Ñ»ï ϳåí³Í ÑÇÙݳËݹÇñÁ£ »»õ ѳë³ñ³Ï³Ï³Ý í³Ûñ»ñáõÙ ÍË»ÉÁ ϳÝáݳϳñ·áÕ ûñ»ÝùÝ ³ñ¹»Ý ÁݹáõÝí³Í ¿« ë³Ï³ÛÝ ¹»é»õë ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý ¹ñ³Ýó ÏÇñ³éÙ³Ý Ñ»ï ϳåí³Í áñáß ËݹÇñÝ»ñ£ úñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ý ·áñÍÝ³Ï³Ý »õ ÷³ëï³óÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ ³ÛÝåÇëÇ Ñ³Ù³ñÅ»ù ÙÇçáóÝ»ñ« ÇÝãåÇëÇù »Ý í»ñ³ÑëÏáÕáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ ³ñ¹Ûáõݳí»ï ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ« ïáõ·³ÝùÝ»ñÇ ³éϳÛáõÃÛáõÝÁ »õ ÏÇñ³éáõÙÁ« ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Çñ³½»ÏáõÙÁ£
²Û¹ ÇëÏ å³ï׳éáí §Ì˳ËáïÇ Çñ³óٳݫ ëå³éÙ³Ý »õ û·ï³·áñÍÙ³Ý ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñ»ÝùáõÙ ë³ÑÙ³Ýí³Í ÝáñÙ»ñÇ Ë³ËïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Çñ³í³Ï³Ý å³ï³ë˳ݳïíáõÃÛ³Ý Ý³Ë³ï»ëÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Éñ³óáõÙÝ»ñ ϳï³ñ»É §ì³ñã³Ï³Ý Çñ³í³Ë³ËïáõÙÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É Ð³Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñ»Ýë·ñùáõÙ¦` ë³ÑٳݻÉáí ïáõ·³ÝùÝ»ñÇ ã³÷»ñÁ: ´³óÇ ³Û¹ ³é³ç³ñÏíáõÙ ¿ §Ì˳ËáïÇ Çñ³óٳݫ ëå³éÙ³Ý »õ û·ï³·áñÍÙ³Ý ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñ»ÝùáõÙ ÷á÷áËáõÃÛáõÝ Ï³ï³ñ»É Ïñóϳݫ Ùß³ÏáõÛóÛÇÝ« ³éáÕç³å³Ñ³Ï³Ý ѳëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ Í˳ËáïÇ û·ï³·áñÍÙ³Ý ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÇ Ýå³ï³Ïáí` µ³ó³é»Éáí ³Û¹ ÑÇÙݳñÏÝ»ñÇ ï³ñ³ÍùÝ»ñáõÙ ÍË»Éáõ ѳٳñ ³é³ÝÓݳóí³Í ·áïÇÝ»ñÇ ëï»ÕÍáõÙÁ:
