ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ  ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԷԴՈՒԱՐԴ ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎԸ
 
 

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի գործընկերներ: Խնդրում եմ  նախապատրաստվել գրանցման:

Հարգելի գործընկերներ, ինչպես գիտեք, կառավարության նախաձեռնությամբ այսօր հրավիրվել է արտահերթ նստաշրջան, որի օրակարգը ձեզ բաժանված է: Խնդրում եմ  նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում։

Գրանցվել է 108 պատգամավոր, քվորում կա, սկսում ենք մեր աշխատանքները։

Հարգելի գործընկերներ, կառավարությունը ներկայացրել է «Ազգային ժողովի արտահերթ նստաշրջանի անցկացման հատուկ ընթացակարգի մասին» որոշման նախագիծ, որով առաջարկվում է Ազգային ժողովի արտահերթ նստաշրջանի յուրաքանչյուր օրը գումարել մեկուկես ժամ տեւողությամբ երեք նիստ, առաջին ընդմիջման տեւողությունը սահմանել մեկ ժամ, երկրորդինը՝ կես ժամ: Որոշման նախագիծը ձեզ բաժանված է:

Բացի այդ, քանի որ օրակարգում ընդգրկված են հարցեր, որոնք մենք պետք է քննարկենք եւ քվեարկենք մի քանի ընթերցմամբ, կառավարությունն առաջարկել է այդ նախագծերի քննարկման համար սահմանել հատուկ կարգ՝ դրանց երկրորդ ընթերցմամբ քննարկումն իրականացնել առաջին ընթերցմամբ ընդունելուց հետո 24 ժամվա ընթացքում, իսկ երրորդ ընթերցմամբ քննարկումը՝ երկրորդ ընթերցմամբ ընդունելուց հետո 24 ժամվա ընթացքում:

Հատուկ կարգերի վերաբերյալ երկու որոշման նախագծերը ձեզ նույնպես բաժանված են:

Հարգելի պատգամավորներ, առաջարկում եմ նախ՝ քվեարկել այս երեք որոշումների նախագծերն ընդունելու մասին հարցերը, հետո կազմակերպել արտահերթ նստաշրջանի օրակարգում ընդգրկված նախորդ նիստում քննարկված հարցերի քվեարկությունները:

Քվեարկության է դրվում «2013թ. դեկտեմբերի 10-ին գումարված Ազգային ժողովի արտահերթ նստաշրջանի անցկացման հատուկ ընթացակարգի մասին» որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը: Քվեարկություն։

Կողմ՝ 72
Դեմ՝   4
Ձեռնպահ՝ 32

Կո՞ղմ եք քվեարկել դուք։

Կողմ՝ 73
Դեմ՝   4
Ձեռնպահ՝ 32

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում «Մի շարք օրենքների նախագծերի առաջինից երկրորդ ընթերցման քննարկման հատուկ կարգի մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը: Քվեարկություն։

Կողմ՝ 66, 67, 68, 69
Կողմ՝ 69
Դեմ՝   8
Ձեռնպահ՝ 33, 34

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում «Մի շարք օրենքների նախագծերի երկրորդից երրորդ ընթերցման քննարկման հատուկ կարգի մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը: Քվեարկություն։

Կողմ՝ 69, 70
Դեմ՝   8
Ձեռնպահ՝ 33

Որոշումն ընդունվել է։

Վարման կարգի վերաբերյալ՝ Նիկոլ Փաշինյան, համեցեք։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Աբրահամյան, այսօր Մարդու իրավունքների միջազգային օրն է, կարծում եմ արժե ԱԺ անունից ՀՀ քաղաքացիներին եւ ընդհանրապես հայ ժողովրդին՝ բոլորին, շնորհավորանք հղել այդ կապակցությամբ։ Շնորհակալություն։ Ես շնորհավորում եմ Հայաստանի քաղաքացիներին եւ հայ ժողովրդին։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Միշտ շտապում եք, պրն Փաշինյան, մենք պայմանավորվել ենք, շնորհավորանքները քվեարկություններից հետո ենք անում։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ կազմակերպում ենք նախորդ նիստում քննարկված հարցերի քվեարկությունները։

Քվեարկության է դրվում կառավարության ներկայացրած «Հայրենական Մեծ պատերազմի վետերանների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը՝ օրակարգի 1-ին հարց։ Քվեարկություն

Կողմ՝ 109
Դեմ՝   չկա
Ձեռնպահ՝ 3

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավորներ Գալուստ Սահակյանի,  Հովհաննես Սահակյանի, Արտակ Զաքարյանի եւ Կարինե Աճեմյանի կողմից ներկայացված «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ  ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը՝ օրակարգի 2-րդ հարց։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 74
Դեմ՝   չկա
Ձեռնպահ՝ 39

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը՝ օրակարգի 3-րդ հարց։ Քվեարկություն։

Դե՞մ եք դուք։

Կողմ՝ 73
Դեմ՝   39
Ձեռնպահ՝ 1

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու անձնագրի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», «Նույնականացման քարտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ «Հանրային ծառայությունների համարանիշի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը՝ օրակարգի 4-րդ հարց։

Վարման կարգի վերաբերյալ՝  Նաիրա Զոհրաբյան, համեցեք։

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ «Բարգավաճ Հայաստանն» իր տեսակետն արդեն հայտնել է կառավարության կողմից անհետաձգելի ճանաչված եւ հապճեպ կարգով խորհրդարան ներկայացված նախագծերի վերաբերյալ։ Մենք նման նախագծերի քվեարկությանը չենք մասնակցում։ Ի դեպ, բովանդակային առումով մենք կտրականապես դեմ ենք նաեւ այս նախագծին։

«Բարգավաճ Հայաստանը» չի մասնակցի անհետաձգելի ճանաչված որեւէ նախագծի քվեարկությանը, որն անհարգալից վերաբերմունք դրսեւորելով խորհրդարանի հանդեպ՝ ուրբաթ կեսգիշերին կբերվի ԱԺ։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Վարման կարգի վերաբերյալ՝ Զարուհի Փոստանջյան։

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Հարգելի հայրենակիցներ, այս օրենքը, երբ ընդունվի, հունվարի 1-ից շուրջ 100 հազար քաղաքացի ստիպված է լինելու իր գրպանից ծախսել եւս 30 հազար դրամ, որպեսզի հնարավորություն ունենա ստանալու նոր անձնագիր, որովհետեւ այդ անձնագիրն արդեն լինելու է պարտադիր,  եւ նոր նույնականացման քարտ։ Հետեւաբար, «Ժառանգությունը» դեմ է քվեարկելու այս օրենքին։

Ուզում եմ ձեզ տեղեկացնել, որ այս կառավարությունը հունվարի 1-ից նորից սկսելու է հարկահավաք, այս էլ՝ ա՛յս անձնագրերի միջոցով։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Քվեարկություն։

Կողմ՝ 71
Դեմ՝   8
Ձեռնպահ՝ 1

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Սահմանված կարգի խախտմամբ պարտադիր զինվորական ծառայություն չանցած քաղաքացիների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը՝ օրակարգի 5-րդ հարց։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 80
Դեմ՝   1
Ձեռնպահ՝ 29

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական պաշտոններ զբաղեցրած անձանց սոցիալական երաշխիքների մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը՝ օրակարգի 7-րդ հարց։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 77
Դեմ՝   2
Ձեռնպահ՝ 32

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը՝ օրակարգի 6-րդ հարց։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 70
Դեմ՝   39

Պահանջատիրական խնդրում եմ չխոսեք, հարգելի գործընկերներ։

Դեմ՝  40
Ձեռնպահ՝ 2

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի գործընկերներ, քվեարկություններն ավարտվեցին:

Հարգելի պատգամավորներ, դեկտեմբերի 10-ը հանդիսանում է Մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային օր, որի կապակցությամբ շնորհավորում ենք մեր հանրությանը։

Շնորհավորում ենք պատգամավոր Կարեն Սարիբեկյանին ծննդյան օրվա առիթով։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական նպաստների մասին»,   «Զինծառայողների եւ նրանց ընտանիքների անդամների սոցիալական ապահովության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» եւ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյան։ Համեցեք, պրն Ասատրյան։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Պետական նպաստների մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը, եւ դրա ընդունմամբ պայմանավորված՝ եւս երկու օրենքներում փոփոխություններ կատարելու մասին նախագիծը։

Ես հակիրճ ներկայացնեմ օրենքի նախագծի անհրաժեշտությունը, կարգավորման առարկան եւ տրամաբանությունը։

Նախ՝ ուզում եմ նշել, որ ներկայումս գործում է «Պետական նպաստների մասին» օրենքը, որն ընդունվել է 2005թ.։ Այս ընթացքում «Պետական նպաստների մասին» օրենքում շուրջ 5 անգամ կատարվել են տարբեր փոփոխություններ եւ լրացումներ, եւ ներկայումս իրականացվող բարեփոխումների շրջանակներում, մասնավորապես ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների համակարգի ներդրմամբ պայմանավորված՝ անհրաժեշտություն է առաջացել եւս փոփոխություններ կատարել այդ օրենքում։ Բայց քանի որ փոփոխությունները բավականին ծավալուն պիտի լինեին եւ, նաեւ հաշվի առնելով իրավակիրառական պրակտիկայում տեղի ունեցած խնդիրները, դրանց լուծումներ տալու անհրաժեշտությունը, առաջարկվում է «Պետական նպաստների մասին» օրենքն ընդունել նոր խմբագրությամբ։

Կարգավորման առարկան՝ ձեզ ներկայացվող «Պետական նպաստների մասին» օրենք, հետեւյալն է։

 «Պետական նպաստների մասին» օրենքով նախատեսված է պետական նպաստների տեսակները։

Մեկ օրենքով կարգավորվում են բոլոր տիպի պետական նպաստների հարաբերություններն այս օրենքով։

Առաջարկվում է, մասնավորապես, ընտանեկան նպաստը, որն այսօր տրամադրվում է անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառված ընտանիքներին։

Ընտանեկան նպաստ տրամադրել միայն երեխա ունեցող անապահով ընտանիքներին, իսկ այն ընտանիքները, որոնք անապահով կճանաչվեն անապահովության գնահատման համակարգով, բայց չեն ունենա անչափահաս անձինք ընտանիքում, այլ կլինեն միայն չափահաս, նրանց ընտանեկան նպաստը վերանվանում ենք սոցիալական նպաստ։

Բացի այս փոփոխությունից, առաջարկվում է նաեւ, այս փոփոխությունը նաեւ միտված է ընտանեկան նպաստը համապատասխանեցնել Եվրոպական սոցիալական օրենսգրքի «Ընտանեկան նպաստ» բաժնի դրույթներին, քանի որ այդ նպաստները տրամադրվում են բացառապես երեխա ունեցող ընտանիքներին։

Բացի դրանից, ընտանեկան նպաստը բաժանվում է երեք տեսակի նպաստների՝ օրենքի նախագծով, նշեցի՝ ընտանեկան նպաստ, որը տրամադրվում է ընտանիքի կազմում երեխա ունեցող աղքատ ընտանիքներին, սոցիալական նպաստ, որը տրամադրվում է ընտանիքի կազմում երեխա չունեցող աղքատ ընտանիքներին, եւ հրատապ օգնություն։

Օրենքի նախագծով սահմանվում են նաեւ պետական նպաստների նոր տեսակներ։ Մասնավորապես, առաջարկվում է այսօր «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքով սոցիալական կենսաթոշակ համարվող կենսաթոշակները վերանվանել նպաստ՝ համապատասխանաբար, ծերության, հաշմանդամության եւ կերակրողին կորցնելու դեպքում, եւ ամբողջությամբ այդ դրույթները կարգավորման առարկան ներառել «Պետական նպաստների մասին» օրենքում, քանի որ դրանք ըստ էության նպաստներ են եւ կենսաթոշակ չեն, որը կորցրած եկամտի փոխհատուցում է ենթադրում։

Մյուս խնդիրը, որն առաջարկվում է կարգավորել այս օրենքով եւ հարակից օրենքներով, դա ներկայումս «Պետական նպաստների մասին» օրենքով կարգավորվող նպաստի տեսակներն են, որոնք տրամադրվում են ՀՀ սահմանների պաշտպանության իրականացման ժամանակ կամ պաշտոնեական պարտականությունները կատարելիս զոհված հետմահու «Ազգային հերոս» բարձրագույն կոչում ստացած, կամ «Մարտական խաչ» շքանշանով պարգեւատրված անձի ընտանիքի նպաստի տրամադրման հետ կապված այդ հարաբերությունները։

Առաջարկում ենք այս վճարումները տեղափոխել «Զինծառայողների եւ նրանց ընտանիքների անդամների սոցիալական ապահովության մասին» օրենք՝ սահմանելով ոչ թե նպաստ, այլ պարգեւավճար։ Կարծում եմ, այդ կատեգորիայի անձանց նկատմամբ դա նաեւ ճիշտ մոտեցում է։

Մյուս խնդիրը, որ առաջարկվում է կարգավորել «Պետական նպաստների մասին» օրենքով, դա ներկայում էլ 2014թ. հունվարից ներդրվելիք ընտանեկան դրամագլուխն է, քանի որ 2014թ. պետական բյուջեով նախատեսված է, որ ծննդյան միանվագ նպաստը 3-րդ եւ 4-րդ երեխաների դեպքում՝ ընտանիքում ծնված, սահմանվելու է 1մլն դրամ, իսկ 5-րդ եւ հաջորդ երեխաների համար՝ 1,5մլն դրամ։ Առաջարկվում է այս օրենքի նախագծով կարգավորել այդ նպաստի կանխիկ վճարվող  500 հազարից բացի, մյուս մասը՝ որպես ընտանեկան դրամագլուխ կամ կապիտալ սահմանելու եւ դրա կարգավորման հետ կապված հարաբերությունները։

Օրենքի նախագծով նաեւ նախատեսվող խնդիրներից մեկը, դա մեկ պատուհանի սկզբունքով, մեկ մարմնի միջոցով պետական բոլոր տեսակի նպաստների կենսաթոշակի վճարումներն ապահովելն է, որը կսահմանի լիազորված մարմինը կառավարության կողմից։ Ըստ էության անցում ենք կատարում այն համակարգին, որ բոլոր տիպի նպաստների ու թոշակների վճարումները կիրականացվի պետական մեկ մարմնի կողմից, իսկ մյուս աշխատանքները՝ կապված զբաղվածության, սոցիալական աշխատանքի եւ այլն, մյուս մարմինների միջոցով՝ սոցիալական ծառայություններ տրամադրող։

Ընդհանուր առմամբ օրենքի կարգավորման առարկան սա է։ Պատրաստ եմ պատասխանել նաեւ հարցերին։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հերթագրում պրն Ասատրյանին հարցերով դիմելու համար։

Հերթագրվել է յոթ պատգամավոր։ Նիկոլ Փաշինյան, համեցեք։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Ասատրյան, փաստորեն, «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքից երկու խումբ մարդկանց տեղափոխում ենք այս ոլորտ։ Դուք մեկը նշեցիք։ Մեկը՝ սոցիալական կենսաթոշակներն են, երկրորդը՝ ստացվում է, որ հաշմանդամության կենսաթոշակներն են, հաշմանդամության սոցիալական նաեւ կենսաթոշակներ։ Դուք կարող եք ասել, դա ինչպե՞ս է ազդելու գումարի չափի վրա։ Մասնավորապես, նախորդ օրենքում հստակ հաշվառված է, թե նույն սոցիալական կենսաթոշակն ինչպես է հաշվառվում, հաշմանդամության կենսաթոշակն ինչպես է հաշվառվում, բայց այս օրենքում, որքան հասկանում եմ, հաշվարկման կարգը թողնված է կառավարության հայեցողությանը։ Ի՞նչ ազդեցություն է սա ունենալու եւ ինչո՞ւ օրենքով որոշակի հստակ չափաբաժիններ չամրագրել։ Եվ մասնավորապես, չնայած դա վերաբերում է այլ օրենքում, «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքում արված իմ առաջարկին, ինչո՞ւ չարձանագրել, թե մենք նպաստներով ի՞նչ խնդիր ենք լուծում։ Մասնավորապես, ինչո՞ւ չարձանագրել, որ նպաստները չեն կարող ցածր լինել աղքատության ընդհանուր վերին գծից, որովհետեւ, այնուամենայնիվ, նպաստ ստանում են այն մարդիկ, ովքեր աղքատ են։ Ինչո՞ւ օրենքով չարձանագրել, որ մարդը, ընտանիքը ստանա այնքան նպաստ, որ առնվազն, չնայած դա ընտանիքիը չի հաղթահարելու, դա մի անձի հաշվարկով է, բայց ինչո՞ւ գոնե ինչ-որ չափանիշ չդնել՝ աղքատության ընդհանուր վերին գիծը, որ մարդիկ իմանան, կամ օրենքը կառավարությանը պարտադրի, որ նպաստի չափը չի կարող պակաս լինել դրանից։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Փաշինյան։ Ուրեմն, «Պետական նպաստների մասին» օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված է «պետական նպաստներ» հասկացությունը եւ տրամադրման նպատակը։ Եվ այս պետական նպաստների տեսակները, որը սահմանվում է արդեն 5-րդ հոդվածով, հստակ սահմանվում են բոլոր տեսակի նպաստները։

Տրամադրման նպատակի առումով՝ պետական նպաստների, ամրագրված է օրենքի նախագծով  չորս նպատակ։

Առաջինը, դա անապահով ընտանիքների կենսամակարդակի բարձրացմանն օժանդակելը կամ դրա վատթարացումը կանխելն է։

Երկրորդը՝ ընտանիքի կամ քաղաքացու որոշակի ծախսերի մասնակի հատուցումը։

Երրորդը՝ ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավումը։

Չորրորդը՝ սոցիալական ապահովության իրավունքի իրականացումը։

Այս առումով, 5-րդ հոդվածով սահմանված 10-ը տեսակի պետական նպաստներ են, որոնք բոլորը չի, որ վերաբերում են աղքատությանը կամ անապահով ընտանիքներին։

Ես նշեցի, որ անապահով ընտանիքներին վերաբերող նպաստը, դա ընտանեկան նպաստը, սոցիալական նպաստը եւ հրատապ օգնությունն են։ Այս երեք տիպի օգնությունները, որոնք տրամադրվում են ապահովության գնահատման համակարգի շրջանակներում՝ հաշվարկելով ընտանիքի անապահովության միավորը, տարբեր գործոններ են այնտեղ ազդեցություն թողնում, յուրաքանչյուր տարի դիտարկվում է տնային տնտեսությունների հետազոտությունների տվյալները Ազգային վիճակագրության ծառայության, դրանց մեջ ի՞նչ գործոններ են ազդեցություն ունեցել աղքատության հետ կապված, որոնք են առավելապես այն անձինք կամ կատեգորիաները, որոնք ենթակա են աղքատության ռիսկի, եւ դրա շրջանակներում անապահովության գնահատման կարգը համապատասխանեցվում է։ Գրեթե յուրաքանչյուր տարի այդ անապահովության գնահատման կարգում կատարվում են փոփոխություններ կառավարության կողմից եւ սահմանվում են հստակ չափորոշիչներ, որի ներքո դիտարկվում է անապահով ընտանիքին տրամադրվող սոցիալական աջակցության տեսակներից մեկը՝ պետական նպաստը, որը տվյալ դեպքում սահմանվում է նաեւ այս օրենքով։

Մյուս խնդիրը՝ կապված մյուս նպաստների հետ, որոնք մենք սահմանում ենք, առաջարկում ենք սահմանել այս օրենքով՝ երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստ, մինչեւ 2 տարեկան երեխայի խնամքի նպաստ, ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստ, որն այլ օրենքով է կարգավորվում։ Սրանք մյուս նպատակներին են առնչվում՝ իմ թվարկած։ Ծերության նպաստը, հաշմանդամության նպաստը եւ կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստը, դրանք այսօրվա «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքով սահմանված սոցիալական կենսաթոշակներն են։

Ես նշեցի, որ ընդհանրապես կենսաթոշակը, դա կորցրած եկամտի փոխհատուցում է ենթադրում, եւ «կենսաթոշակ» հասկացության մեջ այս կենսաթոշակները չեն տեղավորվում, քանի որ դրանք ուղղակի նպաստներ են։ Այսինքն՝ այս դեպքում մենք գործ ունենք մինչեւ 65 տարեկանը չաշխատած անձին տրամադրվող նպաստի հետ, քանի որ մենք առաջարկում ենք տրամադրել ծերության սոցիալական նպաստը, որն այսօր կոչվում է ծերության կենսաթոշակ։

Հաշմանդամության նպաստը, որը վերաբերում է այն անձանց, ովքեր չունեն համապատասխան աշխատանքային ստաժ, հաշմանդամ դառնալուց առաջ համապատասխան ստաժ, որի հիման վրա կնշանակվեր կենսաթոշակ, հետեւաբար նշանակվում է այս նպաստը։

Եվ կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստը, որը նույն կերպ քանի որ նշանակվում է այն անձանց ընտանիքներին, ովքեր չեն ունեցել բավարար ստաժ, որպեսզի նշանակվեր կերակրողին կորցնելու դեպքում աշխատանքային կենսաթոշակ։

Այս առումով այս օրենքի նախագիծը՝ «Պետական նպաստների մասին», ըստ էության սոցիալական ապահովության ամբողջ համակարգի բաղկացուցիչ մասն է կազմում եւ լրացնում է մյուս համակարգին, որը կարգավորվում է «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքով։

Իսկ չափերի առումով, քանի որ մենք յուրաքանչյուր տարի այդ չափերը համատեղ քննարկում ենք պետական բյուջեների նախագծի շրջանակներում, եւ ըստ էության սահմանվում են այդ չափերը «Պետական բյուջեի մասին» օրենքով, եւ այն գործոնները, որոնք հաշվի են առնվում, ամրագրված են օրենքով, եւ մնացած հարաբերությունները կարգավորում են  կառավարության որոշումներով, կարծում եմ, այս շրջանակներում լրիվ բավարար է։

Իսկ մակարդակների փոփոխություն որեւէ նախատեսված չի, բնականաբար։ Այն, ինչ ամրագրված է «Պետական բյուջեի մասին» օրենքի նախագծով՝ 2014 թվականի, ըստ էության վճարվելու է արդեն այս օրենքի շրջանակներում։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Փաշինյան, արձագանքո՞ւմ եք։  Արձագանքման համար՝ Նիկոլ Փաշինյան։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Պրն Ասատրյան, այսինքն՝ արձանագրում ենք, որ սոցիալական կենսաթոշակը սոցիալական նպաստառուն ստանալու է 14 հազար դրամ, իսկ առաջին կարգի հաշմանդամը, ով ի ծնե հաշմանդամ է եղել, ստանալու է ամսական 19 հազար, մոտավորապես, 250 դրամ, հա՞։ Այսինքն՝ մարդկանց սոցիալական կարգավիճակում փոփոխություն տեղի չի ունենում, ինչի՞ համար ենք այս օրենքն ընդունում ընդհանրապես, կամ օրենքը, հիշո՞ւմ եք, նախորդ անգամ ?ենսաթոշակների մասին օրենքի քննարկումների ժամանակ պայմանավորվեցինք, որ այս դեպքերում նման հարցեր քննարկելիս, որպեսզի հանրությանը պարզ լինի, շատ հստակ ասենք, թե ինչպիսի կոնկրետ չափերի մասին խոսենք, բայց, փաստորեն, այս դեպքում չափերը, կներեք,  մնում են նույնքան անընդունելի եւ զավեշտական, ինչ նախկին օրենքում։ Ինչի՞ ենք փոխում այս օրենքը։ Կանոնակարգում ենք, կանոնակարգում ենք, դրանից մարդկանց կյանքը չի փոխում։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Պրն Փաշինյան, մենք այս օրենքներով, որոնք ձեզ հետ միասին քննարկել ենք այս ընթացքում, իրականացնում ենք համակարգային փոփոխություններ։ Եվ ցանկացած համակարգ, որպեսզի լիարժեք աշխատի, նախ՝ պիտի հստակ տրամաբանված օրենքներով կառուցակարգեր սահմանված լինեն, որի շրջանակներում պիտի իրականացվի քաղաքականությունը։ Այդ առումով ես կարծում եմ, որ այս օրենքի եւ նաեւ մյուս օրենքների նախագծերի, որոնք համատեղ քննարկում ենք, տրամաբանությունը շատ հստակ է։ Դրանք ենթադրում են ամբողջ համակարգերի գործունեության մեխանիզմներ, եւ նաեւ այս ընթացքում տեղի ունեցած փոփոխությունների, եւ իրավակիրառական պրակտիկայում առաջացած հարցերի խնդիրների շտկումներ, որոնք միանշանակորեն ազդելու են մեր քաղաքացիների կյանքի վրա, քանի որ այն փոփոխությունները, որոնք առաջարկվում են այս նախագծերով, ես այդ տեխնիկական խնդիրներին անդրադարձ չարեցի, թե նաեւ իրավունքի իրացման տեսանկյունից ի՞նչ խնդիրների ենք մենք անդրադառնում, ի՞նչ խնդիրներ ենք լուծում, քաղաքացու դիմելու հետ կապված, պետական լիազոր մարմնի դիմումի հիման վրա իրավունքը քննարկելու, որոշումը կայացնելու, դրանց ժամկետների եւ այլնի։ Այսինքն՝ այս խնդիրներին ես անդրադարձ չարեցի, բայց դրանք եւս, կարծում եմ, ոչ պակաս էական նշանակություն ունեցող հարցեր են, որոնք միանշանակորեն ազդելու են մեր քաղաքացիների սոցիալական ապահովության իրավունքն իրացնելիս, երբ առնչվում են պետական մարմինների հետ։

Ինչ վերաբերում է չափերին, ես նշեցի, որ չափերը, դրանք ամրագրված են պետական բյուջեի նախագծով, եւ յուրաքանչյուր տարի պետական բյուջեի քննարկումների ժամանակ ըստ էության ներկայացվում է կառավարության կողմից, ԱԺ-ի հետ միասին քննարկվում եւ որոշում է կայացվում հաջորդ տարվա համար սոցիալական ծրագրերին հատկացվող միջոցների եւ դրանց ներքո տրամադրվող թե՛ կենսաթոշակների, թե՛ պետական նպաստների չափերը։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հովհաննես Մարգարյան։ Համեցեք, պրն Մարգարյան։

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեզ համար շատ կարեւոր է երեխայի ծննդով պայմանավորված միանվագ նպաստի տրամադրումը։ Այս տեսանկյունից, բնականաբար, ես կարեւորում եմ այս օրենքի նախագիծը, որ նպաստներն ընդհանուր առմամբ առանձնացվում են։ Եվ կարելի էր, իհարկե, ավելի հստակ սահմանել, թե ո՞րն է ընտանեկան նպաստ, ո՞րն է, չգիտեմ, հրատապ եռամսյակային օգնության նպաստ եւ այլն, չնայած նշվում է առանձին հոդվածներով, թե ո՞ր կատեգորիային է տրամադրվում ո՞ր նպաստը։ Սա առաջարկի տեսքով, որ կարելի է սահմանել ընդհանուր առմամբ, որովհետեւ օրենսդրական տեխնիկայի առումով ճիշտ է, երբ սահմանվում են տեսակներն առանձին-առանձին, թե ո՞րն ի՞նչ է նշանակում։

Իմ հարցը վերաբերում է հոդված 24-ին, որտեղ նշված է, որ երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստ չի նշանակվում, եթե երեխան ծնվել է մահացած։ Ինքս բժիշկ չեմ, բայց երբ փորձեցի խորապես ուսումնասիրել այս մոտեցումը, կարծում եմ, շատ դժվար կլինի այդ պահին ապացուցել՝ երեխան  ծնվեց նո՞ր մահացավ՝  մի քանի վայրկյան հետո, թե՞ մահացած ծնվեց։ Եվ կարծում եմ, բարոյական տեսանկյունից, իհարկե, ես այս առաջարկը կներկայացնեմ 1-ից 2-րդ ընթերցում, որ մենք խրախուսում ենք ծնելիությունը մեր երկրում այս քայլով։ Եվ մենք պարտավոր ենք, Աստված մի արասցե, թեկուզ երեխան մահացած է ծնվում, այդ դեպքում նույնպես այդ միանվագ նպաստի հնարավորությունն ընձեռենք երեխայի մորը, որպեսզի նա օգտվի։ Սա անընդունելի է, կարծում եմ, բարոյական տեսանկյունից, ինչո՞ւ չէ, նաեւ եւ՛ տնտեսական, եւ՛ սոցիալակն տեսանկյունից։

Ես այս առաջարկը, իհարկե, անպայման կանեմ։ Ես ակնկալում եմ ձեր արձագանքը, օրինակ, դուք որպես սոցապ նախարար, պրն Ասատրյան, ինչպե՞ս եք մոտենում այս հարցին։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Պրն Մարգարյան, այստեղ մի քիչ խնդիրը երեւի ավելի պարզ պիտի նայենք։ Օրենքով հստակ ամրագրված է այն փաստաթղթերը, որոնց հիման վրա նշանակվում են նպաստները։ Հիմա ծննդյան միանվագ նպաստ վճարվում է ծննդյան վկայականի հիման վրա։ Եթե երեխան մահացած է ծնվել, բնականաբար, այստեղ ծննդյան վկայական չկա եւ չկա երեխա, ու այս շրջանակներում հասկանալի է, որ  չի կարող ծննդյան վիանվագ նպաստ վճարվել, ուղղակի։ Այդքան բան։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Հովհաննես Մարգարյան։

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Ես նկատի ունենալով, որ, ի վերջո, օրենք ընդունողները մենք ենք, խորհրդարանն է, եւ կարծում եմ, բնականաբար, ես այս առաջարկը կատարելու եմ գրավոր տեսքով 1-ին ընթերցում ընդունելուց հետո, եւ կարծում եմ, որ մենք կարող ենք այս շտկումը կատարել եւ հնարավորություն ընձեռել։ Իհարկե, դուք իրավացի եք, որ ծննդյան վկայական չի ստանում, երեխան պետք է ծնվի, դրանից հետո նոր դիմի համապատասխան պատկան մարմիններ, արձանագրվի ծննդյան փաստը, դրանից հետո ստանա ծննդյան վկայական, որից հետո ստանա նպաստը, բայց մենք կարող ենք այս դեպքերում բացառություն կատարել։ Այդ տեղեկանքը, որը տրմադրվում է համապատասխան ծննդատան կողմից, որ արձանագրվում է երեխայի ծնունդը, այդ դեպքում այդ ծնողին հնարավորություն ընձեռենք  օգտվելու այդ իրավունքից։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շատ լավ, ներկայացրեք առաջարկությունը, կքննարկենք մենք ձեր առաջարկությունը։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Աղվան Վարդանյան, համեցեք։

Ա.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն նախարար, մենք հիմա սոցիալական ինտեգրացված կենտրոններ ենք ստեղծում, այս օրենքին կից  «Տեղական ինքնակառավարման մասին», «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքներում սոցիալական աջակցության ծառայությունները դարձյալ մնում են այս մարմիններին։ Քննարկվո՞ւմ է այս հարցը, արդյոք ինտեգրացված կենտրոնների ամբողջ ցանցը ստեղծելուց հետո տարբերակներ կա՞ն, որ համակարգը միասնական աշխատի։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Վարդանյան, իրականում մենք փաթեթը նաեւ լրացնելու ենք «Սոցիալական աջակցության մասին» նոր օրենքի նախագծով՝ զուգահեռաբար փոփոխություններ առաջարկելով նաեւ «Տեղական ինքնակառավարման մարմինների մասին» օրենքում։ Այդ նախաձեռնությունը, քանի որ ինքը լրիվ նոր օրենք եւ լրիվ նոր ինստիտուտներ էր ձեւավորում, մասնավորապես սոցիալական աշխատանքի հետ կապված, եւ ամբողջությամբ անդրադարձ  է կատարվում այսօր սոցիալական պաշտպանության ոլորտում գործող նաեւ տարբեր տիպի հաստատություններին, դրանց մեխանիզմներին եւ այլնին, մենք քննարկումների շրջանակներում նպատակահարմար գտանք մեր հանձնաժողովի հետ, որ դա ավելի լիարժեք քննարկելու համար ավելի երկար ժամանակ է պետք։ Եվ արդեն հանձնաժողովում այդ նախագիծը ներկայացվելուց հետո ավելի մանրամասն կքննարկվի ու գարնանային նստաշրջանի ընթացքում անդրադարձ կանենք այդ օրենքի նախագծին։ Բայց այս օրենքով մենք, փաստորեն, այդ հիմքը դնում ենք, որ միասնական այդ մեկ պատուհանի սկզբունքով գոծող համակարգը մեկ մարմնի միջոցով պիտի բոլոր տեսակի պետական նպաստներն ու կենսաթոշակների վճարումն ապահովի։ Իհարկե, մենք կառավարության որոշումներով նաեւ այդպես անցումային դրույթների խնդիր ենք ունենալու՝ աստիճանաբար դրանց փոփոխությունները կատարելու, քանի որ միանգամից այդ փոփոխություններն անելը հնարավոր չի։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Մարգարիտ  Եսայան։

Մ.ԵՍԱՅԱՆ

-Պրն նախարար, արդյոք այս օրենքի ընդունման հետ կապված այս պահին սառեցվե՞լ է երեխայի ծննդից հետո նպաստների տրամադրումը։ Նկատի ունեմ, որ ամսական մայրերին տրվում է 18 հազար դրամ, այդ նպաստը, որովհետեւ ես ունեմ տեղեկություններ, որ գոնե մեկ-երկու համայնքում սոցիալական ծառայությունները մայրերին հետ են ուղարկում՝ ասելով, որ օրենքը փոփոխության է ենթարկվում, դուք գումարը կստանաք, իհարկե, բայց կգաք Նոր տարուց հետո։ Ի՞նչն է պատճառը, որ նման իրավիճակ է ստեղծվել։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկին Եսայան, ճիշտն ասած, ես այդպիսի տեղեկատվություն չունեմ, բայց այս օրենքի նախագիծը բացարձակ որեւէ առնչություն չի կարող ունենալ ձեր նշած խնդրի հետ, եթե այդպիսի խնդիր կա, ուղղակի ես տեղյակ չեմ, քանի որ մինչեւ երկու տարեկան երեխա խնամող մայրերին նշանակված եւ վճարվող նպաստները շարունակվում են վճարվել եւ շարունակվելու են նաեւ այս օրենքի հիման վրա, եւ մնացած բոլոր տիպի նպաստները, որոնք կան։

Այս օրենքի նախագծով կարգավորվում է զուտ 2014թ. հունվարի 1-ից հետո ծնվող երեխաներինը, եթե նրանք ընտանիքում կլինեն երրորդ կամ ավելին, կամ հաջորդը, միանվագ նպաստների վճարումները, որ կվճարվի միանվագ նպաստն արդեն 500 հազար դրամի չափով, իսկ մյուս գումարները՝ կա՛մ 500 հազար, կա՛մ 1մլն դրամ, դրանք որպես ընտանեկան դրամագլուխ կձեւավորվեն, բայց մյուս հարաբերություները շարունակվում են կարգավորվել այնպես, ինչպես կա։ Ուղղակի, կարող եմ լրացուցիչ պարզել, թե ինչ խնդրի մասին է խոսքը, եթե ավելի կոնկրետ նաեւ մարզի կամ բնակավայրի անուն կարող եք տալ, մի հատ լրացուցիչ նայենք այդ խնդիրը։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Մարգարիտ Եսայան։

Մ.ԵՍԱՅԱՆ

-Սիրով ձեզ կտեղեկացնեմ այն համայնքի անունը, բայց ոչ հիմա, կմոտենամ ձեզ եւ կասեմ։ Այսինքն՝ կառավարությունը կամ դուք՝ նախարարությունը որեւէ հրահանգ չի տվել սոցիալական ծառայություններին՝ մայրերի նպաստը չվճարել մինչեւ տարվա, այսինքն՝ Նոր տարուն վճարել, ոչ թե՝ հիմա։ Չունե՛ք նման հրահանգ տրված։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Ոչ միայն չունենք, այլ ավելին, այս տարի ձեւավորվում են դեկտեմբեր ամսվա նպաստների վճարման ցուցակները։ Այսինքն՝ բոլոր մարզերի սոցիալական ծառայությունների տարածքային գործակալությունները ներկայացնում են բոլոր տիպի նպաստների վճարման ենթակա անձանց տվյալները, ձեւավորվելու են ցուցակները եւ վճարվելու են այնպես, ինչպես ցանկացած ամսում՝ ամսի 20-ից հետո։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արծվիկ Մինասյան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մի քանի հարց կա, պրն նախարար։

Առաջինը՝ հասկացության հետ կապված։ Գիտեք, որ «ընտանիք» հասկացությունն ընդհանրապես սահմանված չէ օրենքներով, առավելապես «Պետական նպաստների մասին» օրենքի շրջանակներում, հատկապես անապահովության գնահատման համակարգում կարիք կա «ընտանիք» հասկացության սահմանումը տալու։ Արդյոք նպատակահարմար համարո՞ւմ եք, որ այս օրենքում սահմանվի ընտանիքը։ Ասեմ, որ սա սկզբունքային նշանակություն ունեցող հարց է, որովհետեւ սահմանադրական դրույթի իրացման հարց էլ կա այստեղ։

Երկրորդ հարցը վերաբերում է նպաստների տեսակներին՝ ժողովրդագրական իրավիճակների բարելավման որպես նպատակին։ Արդյոք կարիք չեք գտնում, որ հստակ օրենքով ամրագրվի, թե հատկապես, ա՛յ, այս նպատակին ո՞ր նպաստներն են ծառայում, որպեսզի հնարավոր լինի հետագայում կոնսոլիդացնել այդ ամբողջ քաղաքականությունը, ծառայությունները, եւ թիրախավորել։

Մյուս խնդիրը՝ կապված է նախագծի 12 հոդվածի հետ, երբ ասում ենք, որ ընտանիքների անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառվելիս, ընտանիքի անդամ չեն համարվում 6 ամիս եւ ավելի ժամկետով ՀՀ-ից բացակայողները։ Քանի որ, գիտե՛ք, բավական դժվար է այս հաշվառումն իրականացնելը, արդյոք ճի՞շտ չէ այնպիսի մի մեխանիզմ դնել, որը նաեւ կխրախուսի հակառակը՝ Հայաստանից 6 ամսից ավելի բացակայողների մասով, որպեսզի իրենք գրանցվեն, թեկուզ այն երկրներում հաշվառման կանգնեն, որը հնարավորություն կտա ավելի թիրախային, նպատակային դարձնել քաղաքականությունը։

Մյուս հարցը 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասին է վերաբերում, երբ ընտանիքի 18 տարին չլրացած անդամի համար տրվում է հավելման չափ, որը տարբերակվում է ընտանիքի անապահովության աստիճանից, բնակավայրից, ընտանիքի 18 տարին չլրացած անդամների թվից։ Արդյոք ճի՞շտ չէ նաեւ տարիքային կապն էլ այստեղ տալ։ Եթե, ասենք, անչափահաս երեխաների թիվը շատ ավելի մեծ է այդ ընտանիքում, բնականաբար, հոգսը շատ ավելին է, քան թե, ասենք, եթե լինի 16 տարեկան երեխա, 15 տարեկան, որն ավելի շատ օգտակարություն կարա հաղորդի այդ ընտանիքին։

Եվ մեկ հարց էլ՝ կապված է 24-րդ հոդվածի հետ՝ երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստի չափը տարբերվում է նոր ծնված երեխայի հերթական կարգաթվով։ Այստեղ, երբ մենք ասում ենք՝ երեխաների ծննդյան հերթական կարգաթվով։ Արդյոք «երեխա» հասկացության օրենքով նախատեսված շրջանակներո՞ւմ է դիտվում, թե՞ կարող է մեկը 24 տարեկան լինի, բայց նաեւ այդ ընտանիքում նոր ծնունդ լինի։ Այդ դեպքում հաշվարկվում է ա՞յդ կարգով, թե՞ 24-ն արդեն որպես երիտասարդ, չի մտնում դրա մեջ։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։  Պրն Մինասյան, ուրեմն, «ընտանիք» հասկացության հետ կապված ասեմ, որ միանշանակ համաձայն եմ, որ պիտի այդ հասկացությունը սահմանվի։ Դա նախատեսված էր «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքով, քանի որ սա, «Պետական նպաստների մասին» օրենքը, ինքը նպաստների վճարումների հետ կապված, այսինքն՝ դրամական վճարումներն ապահովող օրենքն է։ Ամբողջական սոցիալական աջակցության ոլորտին վերաբերող հասկացությունները տրված են «Սոցիալական աջակցության մասին» նոր օրենքի նախագծով, որն ԱԺ քննարկմանը, եթե չեմ սխալվում, ներկայացրել են, կամ հիմա կներկայացնեն շուտով, եւ այդտեղ նաեւ նույն «ընտանիք» հասկացությանը միանշանակ անդրադարձ կատարել ենք։ Ներկայումս այդ հարաբերությունները կարգավորվում են կառավարության որոշմամբ այս համակարգի իմաստով, քանի որ «ընտանիք» հասկացությունը տվյալ դեպքում կիրառելի է ընտանեկան նպաստ նշանակելիս եւ վճարելիս։

Կարծում եմ, որ «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքը քննարկելուց եւ ընդունելուց հետո այս իրավական բացը, որ օրենքով մենք չունենք սահմանված, ասենք, սոցիալական պաշտպանության ոլորտում «ընտանիք» հասկացությունը, արդեն կփակենք։

Կոնկրետ «նպաստների» հասկացության կամ տրամադրման նպատակների եւ տեսակների կապը, ճիշտն ասած, իրավական տեխնիկայի առումով մի քիչ, այսպես, լավ չեմ պատկերացնում, որ յուրաքանչյուր նպաստի համար ասենք, որ սա այս նպատակին ուղղված նպաստն է, ու այսպես ինչ-որ անմիջական կամ ուղղակի կապերը տանք, քանի որ նաեւ դրանք կարող են տարբեր նպատակների ծառայել, նաեւ մեկ տեսակի նպաստը, բայց կարեւորելով խնդիրը, որ ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավման տեսանկյունից ընդհանրապես մենք խնդիր ունենք գնահատելու, թե ցանկացած միջոցառում, որն իրականացվում է, ինչպիսի ազդեցություն է թողնում։ Ես կարծում եմ, սա ավելի շուտ մեր այն ազդեցության գնահատման ու մոնիթորինգի կարգի շրջանակներում լուծվող խնդիր է, որի իրականացումը ներկայումս մենք ապահովում ենք։ Մասնավորապես, իրականացվել եւ փորձագիտական նաեւ վերլուծությունների ազդեցության գնահատականի, թե պետական բյուջեով նախատեսված ո՞ր ծրագրերն ինչպիսի՞ ազդեցություն են ունենում ժողովրդագրական իրավիճակի վրա, որպեսզի մենք կարողանանք ավելի առարկայական ազգային ծրագիրը ներկայացնելիս, ներկայացնենք մեր առաջարկությունները, թե հատկապես ո՞ր ծրագրերի մասով է պետք շեշտադրում անել, որոնք ավելի մեծ ազդեցություն են ունենում։ Ես կարծում եմ, ձեր հարցադրումն ավելի շատ այդ նպատակն ուներ։

Վեց ամսից ավելի բացակայողների մասով հաշվառման ընդհանրապես եւ նրանց իրավունքների իրացաման տեսանկյունից, տեսե՛ք, մենք ներկայումս սոցիալական պաշտպանության ոլորտից տեղեկատվական շտեմարանների կատարելագործման շրջանակներում նաեւ շուտով կունենանք սահմանային էլեկտրոնային կառավարման համակարգի հետ տեղեկատվության փոխանակություն,  եւ այս շրջանակներում կունենանք տեղեկատվություն բացակայողների մասով։ Մյուս կողմից՝  փաստաթղթերի ցանկը, որ կառավարության որոշումներով սահմանված է, հենց այդպես էլ ամրագրված է, որ եթե ներկայացվում է տեղեկանք համապատասխան մարմնում մեր դիվանագիտական հաշվառված լինելու մասին, որպեսզի համարենք էդ բացակա տվյալ ընտանիքի անդամին 6 ամսից ավելի։ Կարծում եմ, որ այն փաստաթղթերի ցանկը, որ այս օրենքն ընդունվելուց հետո, ավելի շուտ, կարգերը, որ կընդունվեն, այդ ձեր առաջարկը պիտի այնտեղ նկատի ունենանք, որ երեւի ավելի հստակ պետք ա ամրագրել, թե ո՞ր փաստաթուղթը պիտի ընդունենք որպես հիմք, որպեսզի իրացնենք այս դրույթը։

Հավելման չափերի տարբերակումը։ Երեք տարբերակման կարգ ըստ էության ներկայումս էլ գործում է։ Մենք ըստ էության նույն ձեւաչափը պահպանել ենք։ Մենք ունենք հավելումների տարբերակում՝ փաստորեն, կախված բնակավայրից, սահմանամերձ բարձրլեռնային բնակավայրերում բնակվող ընտանիքների համար է հավելման չափն ավելի բարձր երեխաների համար։ Ունենք նաեւ տարբերակում չափերն ավելի բարձր, եթե բազմազավակ ընտանիք է, այսինքն՝ ընտանիքում չորս եւ վելի երեխաներ կան։

Տարիքային առումով տարբերակում դնելու մասին։ Ճիշտն ասած, այս պահին ես կարող եմ ասել, որ մենք ունենք անապահովության գնահատման համակարգում ցուցանիշ, որ միավորներ է տրվում, եւ 0-5 տարեկան երեխաների համար այլ միավոր է, 6-18 տարեկան երեխաների համար այլ միավոր է։ Այստեղ ա տարբերակումը գնում, այսինքն՝ կախված այդ միավորներից, թե ընտանիքի անապահովության վերջնական միավորն ինչպիսին ա ձեւավորվում, այդ ցուցանիշների շրջանակներում ա ձեւավորվում։

Եվ երեխայի հասկացության հետ կապված։ Եթե հասկացությունն այստեղ ինչ-որ տարընթերցման տեղիք է տալիս, միանշանակ կարող եմ ասել, որ ընտանիքի երեխա համարում ենք նաեւ չափահասին։ Այսինքն՝ եթե չափահաս ա եղել, բայց նորից երեխա է ունեցել ընտանիքը, որը կարող է լինել  ընտանիքում երրորդը, ապա, բնականաբար, նաեւ տարածվում է այդ ընտանիքների վրա։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Արծվիկ Մինասյան։ Համեցեք։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն նախարար, մի հարց մոռացա։ Ավելի ճիշտ, ոչ թե մոռացա, ժամանակը սպառվեց չհասցրեցի տալ՝ կապված այդ 26-րդ հոդվածի հետ, մասնավորապես, երբ ընտանեկան դրամագլուխն օգտագործման սահմանափակումներ է լինելու՝ կառավարության որոշմամբ նախատեսված պայմանների շրջանակում։ Կարծում եմ, որ սա ավելի շատ օրենքի դրույթ պետք է լինի։ Եթե կառավարության այդ որոշումները, նախագծերն արդեն կան, արդյոք լավ չի՞, որ հենց օրենքում ամրագրենք այդպիսի սահմանափակումները՝ գոնե մի քանիսը թվարկելով կամ համանման դրույթ օգտագործելու իրավական տեխնիկայի տեսակետից, որպեսզի հետագայում խնդիր չառաջանա այդ սահմանափակման հետ կապված։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եմ ասել, որ նախագծերը զուգահեռ մշակվում են։ Չեմ կարող ասել, որ արդեն ամբողջական կան, այսինքն՝ կարգերը, բայց մշակվում են։ Այստեղ օրենքով ամրագրել ենք այն ուղղությունները բոլոր, այսինքն՝ այն բոլոր սահմանումներն ու սահմանափակումները, որոնք կարող են լինել, սահմանում ենք օրենքով, ավելի շուտ, առաջարկում ենք սահմանել օրենքով։ Կառավարության որոշումներում ավելի շատ ընթացակարգերին ենք անդրադարձ անելու։ Ուղղակի, ինստիտուտն ինքը նոր ա, այս ձեւակերպումների առումով, կարծում եմ, ամբողջական այսօր օրենքով կարգավորել այդ բոլոր հարաբերությունները մի քիչ դժվար է, քանի որ նոր երեւույթ ենք ամրագրում ըստ էության, եւ նաեւ դրա շրջանակներում հետադարձ կապի, տեղեկատվության, տվյալների վերլուծության եւ հետագա քաղաքականության ճշգրտման խնդիրն ենք դնում ըստ էության այս ինստիտուտով։

Կարծում եմ, որ մենք կարող ենք նայել այդ նախագծերը, եթե կան դրանց մեջ դրույթներ, որոնք օրենքի կարգավորման առարկա են, 1-ից 2-րդ ընթերցման ժամանակ հնարավորինս ներառենք։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Ռուզաննա Մուրադյան, համեցեք։

Ռ.ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ

-Պրն նախարար, ես երեք հարց ունեմ։ Առաջին հարցը վերաբերում է հոդված 15-ին եւ հոդված 18-ին, որովհետեւ երկուսն էլ վերաբերում են ընտանեկան նպաստ եւ սոցիալական նպաստ ստանալու իրավունքների դադարեցմանը։

Եվ 3-րդ կետում, եւ 4-րդ կետում այսպիսի բան է սահմանված՝ ընտանեկան նպաստն անընդմեջ 3 ամիս անհարգելի պատճառով չստանալու դեպքում դադարեցվում է։ Ուզում եմ հասկանալ, այդ անհարգելի պատճառներն ինչ-որ տեղ ամրագրվա՞ծ են, թե՞ ոչ։

Եվ հաջորդ կետը, որ ընտանիքի կամ ընտանիքի անդամներից որեւէ մեկ ընտանիքի անապահովության գնահատման համակարգում կրկնակի հաշվառման դեպքը։ Կրկնակի հաշվառման դեպքը, եթե եղել է հաշվառողի մեղավորությամբ, ինչո՞ւ պիտի դադարեցվի, կամ ո՞նց կարող է լինել, որ հաշվառողի մեղավորությամբ չլինի, լինի, ասենք, նպաստատուի մեղավորությամբ։ Խնդրում եմ սա պարզաբանեք։

Եվ երրորդ հարցը՝ հոդված 18-ի 3-րդ կետում նշված է, հրատապ օգնության տեսակները եւ տրամադրման հիմքերի մասին է, որտեղ ասվում է. «Եռամսյակային հրատապ օգնությունը տրամադրվում է անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվարին իրավիճակներում»։ Որո՞նք են այդ անհետաձգելի լուծում պահանջող դժվարին իրավիճակները, օրենքում դրա մասին ոչինչ, կարծես, չկար։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Առաջին հարցը՝ կապված անհարգելի պատճառով, այսինքն՝ ո՞վ ա որակում անհարգելի կամ ո՞րն ա հարգելի, կամ անհարգելի։

Ուրեմն, սոցիալական աջակցության խորհուրդներ են գործում բոլոր սոցիալական ծառայություններին կից։ 55 սոցիալական ծառայություններ տրամադրող մարմիններ կան, դրանց կից գործում են սոցիալական աջակցության խորհուրդներ, որտեղ ընդգրկվում են նաեւ հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ տվյալ համայնքում գործող, եւ այդ սոցիալական աջակցության խորհուրդները քննարկում են այս դեպքերը՝ մասնավորապես, հարգելի կամ անհարգելիի հետ կապված։ Ոչ միայն սա, այլ օրենքով  սահմանված նաեւ այլ խնդիրներ կան, որոնք այդ մարմնի կողմից քննարկվում եւ առաջարկություն է ներկայացվում վարչական մարմնին։

Այստեղ անհարգելիի կամ հարգելիի որակումը, իհարկե, միանշանակ դժվար կլինի ամբողջությամբ ամրագրել իրավական ակտերով, բայց որոշակի չափորոշիչներ արդեն կառավարության որոշումներով սահմանվում են։ Իսկ հաշվի առնելով, որ ինքը ընդհանրապես անապահով ընտանիքներին ուղղված դրամական աջակցություն ա, դրա համար թողնված է նաեւ սոցիալական աջակցության այդ խորհուրդների վրա, որպեսզի նրանք կարողանան քննարկել յուրաքանչյուր դեպքը։ Ի վերջո, եթե օրենքով կարգավորելու լինենք, պիտի հստակ սահմանենք, կամ այսպիսի հայեցողական լիազորություններ չպիտի սահմանենք՝ հարգելի կամ անհարգելի, որ որեւէ վարչական մարմին կամ վարչական որոշում կայացնող անձ իր կողմից այդպիսի որոշում կայացնի։

Դրա համար այդ խորհուրդները, որոնք գործում են եւ նպատակ ունեն հենց այս կարգի խնդիրները քննարկելու, ու եթե գտնվում են այդ չափորոշիչներ ներքո, դրանք արդեն ենթաօրենսդրական իրավական ակտերով են սահմանվում, որակում տալ, ապա դրա հիման վրա վարչական մարմինը որոշում ա կայացնում։

Կրկնակի հաշվառման հետ կապված։ Ուրեմն, քանի որ ընդհանրապես համակարգը նոր ամբողջական նպաստների մասով դեռեւս այնպիսին, ինչպես կենսաթոշակային համակարգում, որտեղ ուղղակի ի սկզբանե բացառվում ա այդ հաշվառումը, այ 55 մարմինները՝ տարբեր, այսօր յուրաքանչյուր ամիս իրականացնում են դիմողների հաշվառում, նրանց գրանցում այդ տեղեկատվական շտեմարան, որից հետո այդ 55 տեղեկատվական շտեմարանները հավաքվում են, դառնում են մեկ միասնական տեղեկատվական շտեմարան։ Դրա շրջանակներում նաեւ վերլուծություն է արվում, ասենք, կենտրոնացված տեղեկատվական շտեմարանի՝ մինչեւ ցուցակներ ձեւավորելը։ Եվ կարող է այդ ժամանակ բացահայտվել կրկնակի հաշվառում, որն այսօր բացառելի չի այդ մասով։ Դրա համար, որպեսզի կրկնակի հաշվառված անձին կամ ընտանիքին երկու տեղից չտրամադրվի, դրա համար այս մասն ամրագրված է, որ կարող է այդպիսի բան լինել, բայց հայտնաբերելու դեպքում բացառվում է, այսինքն՝ դադարեցվում է այդ իրավունքը, կոնկրետ դեպքում, եթե կրկնակի է հաշվառվել անձը։

Եվ անհետաձգելի լուծում պահանջող այդ կյանքի դժվարին իրավիճակում, սրանք բոլորը կառավարության որոշումներով, մեթոդական ուղեցույցերով սահմանվող իրավիճակներ են, նկարագրություններ են։

Մենք հիմա, ես նշեցի, որ սոցիալական աշխատողի ինստիտուտն ենք ներդնում, նաեւ բավականին շատ նոր մեթոդաբանություն ենք հաստատել եւ վերապատրաստումներ ենք իրականացնում սոցիալական աշխատողներին, որոնք պիտի դրա շրջանակներում կարողանան ադեկվատ որոշումներ կայացնել։ Այսինքն՝ դա սոցիալական աշխատողի ինստիտուտի արդեն ամբողջ աշխատանքն է լինելու, որը հիմա ներդրվում է։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Ռուզաննա Մուրադյան։ Համեցեք։

Ռ.ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ

-Պրն Ասատրյան, ես ճիշտ հասկացա՞, որ, փաստորեն, կան կառավարության կողմից մշակված հստակ չափորոշիչներ, որոնցով սահմանվում է հարգելի կամ անհարգելի պատճառները, որովհետեւ անկախ նրանից, թե դա ո՞ր մարմինն է իրականացնում, նա պիտի ինչ-որ հիմք-փաստաթղթի հետ դա կարողանա համեմատել, որովհետեւ այստեղ լուրջ հարց է, եթե մենք դադարեցնում ենք նպաստը, պիտի հիմնավոր պատճառներ լինեն։

Եվ այս մասը մի քիչ լավ չհասկացա, որ ասում եք՝ կրկնակի այդ գրանցման միջոցով դադարեցվում է։ Եթե կրկնակի գրանցումը կատարել է սխալմամբ գրանցողը, ինչո՞ւ պիտի դադարեցվի քաղաքացու, ասենք, կամ ինչո՞ւ պիտի տուժի քաղաքացին։ Կխնդրեմ այս մասը մի հատ նորից ամրապնդեք։

Եվ հետո անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվար իրավիճակները, եթե ասում եք, որ կառավարության որոշումներով կան հստակ սահմանված, կարծում եմ, որ օրենքով եւ՛ այս դեպքում, եւ՛ այն հարգելիի ու անհարգելիի դեպքում պիտի ինչ-որ ձեւով նշվի, որ նաեւ՝ որի չափորոշիչները սահմանում է կրթության  պետական լիազոր մարմինը կամ կառավարությունը։ Երկու դեպքում էլ սա պիտի նշվի, որովհետեւ սա մի տեսակ անհասցե է մնում եւ բաց է մնում, կամ գոնե օրենքում հասկացությունների մեջ, իմ կարծիքով, պիտի դա առանձին սահմանվի։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Եթե այդ վերջից անդրադառնամ, եթե մենք օրենքում չունենք դա գրված, ինձ թվում է, մենք տարբեր հոդվածներում ֆիքսել ենք այն բոլոր հարաբերությունները, որոնց կարգավորումը վերապահում ենք կառավարությանը։ Եթե այնտեղ մենք չունենք այս մասն ամրագրած, ուրեմն, միանշանակ, կարող ենք ամրագրել, որ այդ մասով ավելի մանրամասն սահմանում է կառավարությունը։

Իսկ ինչ վերաբերում է կրկնակի հաշվառմանը, նորից փորձեմ ներկայացնել։ Ուրեմն, այստեղ ոչ թե մեղավորի կամ անմեղի խնդիրն է, ընտանիքը, նաեւ օբյեկտիվորեն, կարող է իր բնակության վայրը փոխի եւ նոր բնակության վայրում դիմի հաշվառվելու այլ բնակության վայրը սպասարկող սոցիալական ծառայություններ տրամադրող մարմին։ Նշեցի, դրանք տարբեր տեղեկատվական շտեմարաններ են՝ 55 հատ, յուրաքանչյուրը տվյալ բնակավայրը սպասարկող։ Հետո, երբ դրանք միացվում են, միասնականացվում են, այստեղ կարող է հայտնաբերվել, որ տվյալ ընտանիքը, ասենք, կրկնակի է հաշվառված։ Է, այս դեպքում, եթե մյուս բնակության վայրից էլ ինքը նպաստի իրավունք ունի եւ ստանում է, եւ այստեղից ա ձեռք բերել, ուրեմն, բնական է, որ այստեղ մեկը պիտի դադարեցվի։ Սրա մասին է խոսքը։ Այսինքն՝ այդ կրկնակի հաշվառելու դեպքում, բնական է, որ ընտանիքին մեկ տեղից պիտի իրավունքն իրացվի, այդ պատճառով դա դադարեցնելու հիմք ա։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն։ Մինչեւ պրն Մարգարյանին հարցի... Դուք հանո՞ւմ եք։

Տեղեկացնեմ, որ պարոնայք Միքայել Մելքումյանը եւ Էդմոն Մարուքյանը չեն կարողացել տեխնիկական պատճառներով հերթագրվել, ուստի, մենք եւս երկու հարց ունենք։ Համեցեք, պրն Մելքումյան, այնուհետեւ՝ պրն Մարուքյան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Ասատրյան, ես երեք հարց ունեմ։ Ուրեմն, ես նայեցի օրենքում, փաստորեն, այստեղ ամրագրված է 10 տեսակի նպաստ, որի հիմնական առանցքը, իհարկե, ընտանիքի հզորացումն է, դա լավ է, այստեղ նաեւ կա երեխաների հետ կապված երկու նպաստի տեսակ։ Ես պետք է հիշեցնեմ թվեր։ Ուրեմն, 86-87թթ. մեր հանրապետությունում ծնվել է 78 հազար երեխա, 94-95թթ.՝ 32 հազար երեխա, հիմա, վերջին տարիներին ծնվում է շուրջ 40 հազար երեխա։ Ա՛յ, այս օրենքի իրացման շրջանակներում առաջին հարցը՝ ի՞նչ եք ակնկալում առաջիկա 5-6 տարիների ընթացքում ծնելիության կամ վերարտադրության մակարդակը, դուք՝ որպես նախարար, ինչպե՞ս եք գնահատում։ Սա մեկ։

Երկրորդ՝ այս օրենքի հետ կապված դրույթների իրականացումը ցուց է տալիս, որ բավականին մեծ վարչարարություն է իրականացվելու։ Ա՛յ, այս վարչարարության վրա գնացող ծախսերը, եթե դուք համադրում եք օրենքի իրականացման արդյունավետության հետ, տնտեսագիտական ընդհանրական գնահատականն ինչպիսի՞ն է։

Եվ երրորդը՝ այնուամենայնիվ, պետական նպաստների ինստիտուտի կիրառումը, այն, որ դուք ակնկալում եք որպես կատարելագործված տարբերակ, պետք է հանգեցնի նպաստառուների կենսամակարդակի որոշակի բարելավմանը։ Այստեղ թվարկված է նպատակները օրենքում  նպաստներ տրամադրելու, մի տեղ գրված է աղքատության կանխարգելումը, մյուս տեղը՝ դրանց աճը, ա՛յ, այդ նպաստառուների կենսամակարդակի ինչպիսի՞ աճ եք դուք ակնկալում նորից միջնաժամկետում՝ 5-7 տարիների ընթացքում։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մելքումյան։ Ես նշեցի, որ «Պետական նպաստների մասին» օրենքի նախագիծը, դա սոցիալական պաշտպանության ոլորտի հարաբերությունների մի մասն ա կարգավորում եւ, բնականաբար, փոխլրացնում է «Զբաղվածության մասին» օրենքին, «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքին, «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքին, այսինքն՝ այն մնացած բոլոր հաշմանդամների օրենքին, այն մնացած բոլոր օրենքները, այսինքն՝ այս բոլոր օրենքների ամբողջությունը, որ կարգավորում է սոցիալական պաշտպանության համակարգը։ Եվ բնականաբար, միայն «Պետական նպաստների մասին» օրենքով չի, որ պիտի այն հիմնական խնդիրները կամ հիմնարար խնդիրները, որոնք ունենք, լուծումներ ստանան։ Այսինքն՝ շատ կարեւոր օրենք է, քանի որ, դուք էլ նշեցիք, նպատակները շատ կարեւոր են՝ այո՛, կայուն ընտանիքի ձեւավորման եւ ամրապնդման առումով։ Եվ այստեղ, ըստ էության, այն նպաստները, որոնք վերաբերում են անապահովության գնահատման համակարգի շրջանակներում ձեւավորվող մեթոդաբանությամբ անապահով ճանաչված ընտանիքներին, դա պարզ է, որ աղքատության հաղթահարմանը միտված կամ կանխարգելող միջոցներ են, որոնք յուրաքանչյուր տարի պետական բյուջեով նախատեսվում են եւ հատկացվում են այդ ընտանիքներին։

Ժողովրդագրական խնդիրների վրա ազդեցություն ունեցող նպաստներից, իհարկե, նաեւ չի կարելի ասել, որ այդ նպաստներն էլ ազդեցություն չեն ունենում, որովհետեւ, եթե աղքատ ընտանիքների համար կենսապայմանները բարելավող միջոցներ են հատկացվում, բնականաբար, դա նշանակում է, որ նաեւ համապատասխան խթաններ են ձեւավորվում։

Կա մինչեւ երկու տարեկան երեխայի խնամքի նպաստ, որը տրամադրվում է համապատասխան արձակուրդում գտնվող մայրերին՝ մինչեւ երեխայի երկու տարին լրանալը, ծննդյան միանվագ նպաստներ, որի շրջանակներում մենք առաջին անգամ այս օրենքի նախագծով նախատեսում ենք ներդնել ընտանեկան դրամագլխի ինստիտուտը, որը նաեւ մեզ համար շատ կարեւոր է, որպեսզի այդ երեք հիմնական ուղղություններով, այդ նպատակներով, որ ծախսելու հնարավորություն ընձեռում ենք օրենքի նախագծով, մենք կարողանանք նաեւ հետադարձ կապը պահել։ Այսինքն՝ եթե բազմազավակ ընտանիքներում ամենամեծ խնդիրը, այսպես ասենք, ուսման վարձերի վճարումն է, ապա մենք կարող ենք հետադարձ կապով ճշտել դա եւ համապատասխան միջոցներն ուղղել այդ ուղղությամբ, կամ մյուս նպատակներով, որոնք ամրագրվում են օրենքով, եւ ըստ էության այս մեխանիզմի միջոցով թույլ են տալու իրականում պետական քաղաքականություն վարել։

Եվ ուղղակի այսպես գնահատական ազդեցության այս պահին օրենքի նախագծին՝ հստակ ցուցանիշներով եւ այլնով, չեմ կարող, բնականաբար, ձեզ տրամադրել, բայց նշեցի, որ մենք ծրագիր ենք իրականացնում՝ ժողովրդագրական ազդեցության գնահատում պետական բյուջեով նախատեսված բոլոր ծրագրերի։ Դրանց մասով մենք կարող ենք ձեզ էլ տեղեկատվություն տրամադրել։

Վարչարարության ծախսերը շատ քիչ են։ Ընդհանրապես հաշվի առնելով սոցիալական պաշտպանության ոլորտին հատկացվող միջոցները եւ դրա՝ որպես տոկոս, վարչարարության ծախսերը, կարող ենք ամրագրել, որ շատ քիչ են ծախսերը։ Այո՛։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Միքայել Մելքումյան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն նախարար, ես այսպես էի պատկերացնում, որ, իրոք, այս օրենքով չի, որ միայն պետք է կարգավորել եւ, ասենք, վերարտադրության գործակիցը մեզանում 5 տարի հետո կդառնա այսքան, բայց ես կարծում էի, որ դուք պետք է այս օրենքը եւ ձեր բնագավառի մյուս օրենքները զուգակցեիք,  համադրության մեջ դնեիք կառավարության հնգամյա ծրագրի հետ եւ նշեիք, որ միայն այս օրենքով չէ, այլ մյուս օրենքների արդյունավետ կիրառման կամ գործարկման հետ միասին հիմնարար օրենքների մենք, ա՛յ, կունենայինք 2017թ. կամ 2016թ. այսպիսի մակարդակ։ Այսինքն՝ այս օրենքի ազդեցության գնահատականն իսկապես շատ կարեւոր է հիմնարար ամփոփ ցուցանիշների ներկայացմամբ։ Ես կարծում եմ, որ դուք՝ որպես ոլորտի պատասխանատու, լիազոր մարմնի պատասխանատու, անպայման պետք է 3-4 տարվա մոտ հեռանկարը, այսպես, թվային գնահատման տեսքով անպայման ներկայացնեք։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Միանշանակ ձեզ հետ համաձայն եմ, մենք ներկայումս այդ աշխատանքն իրականացնում ենք, քանի որ կառավարության ծրագրով, որն ԱԺ կողմից հաստատվել է, մենք նաեւ ամրագրել ենք ազգային ծրագրի մշակումը, հաստատումը եւ դրա իրականացումը, որի ներքո էլ հենց այդ աշխատանքներն իրականացվում են։ Շնորհակալ եմ։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Վերջին հարցի համար ձայնը տրվում է Էդմոն Մարուքյանին։ Համեցեք, պրն Մարուքյան։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Շարմազանով։ Պրն նախարար, մի քանի հարց ունեի, դուրս եկան, այսինքն՝ տրվեցին հարցերը։ Վերջին հարցը՝ ուղղակի պարզաբանման առումով։

Դուք  նշեցիք, որ նպաստը պարգեւավճա՞ր, թե՞ պատվովճար է դառնում։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Պարգեւավճար։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Պարգեւավճա՛ր։ Այսինքն՝ մենք միայն անվանումն ենք փոխում, քանի որ ավելի ճիշտ է ա՞յս ձեւով անվանել, թե՞ բովանդակային առումով նույնպես բան է փոխվում, այսինքն՝ գումարը եւ այլն, եւ այլն։ Շնորհակալություն։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Խոսքը գնում է հետմահու «Հայաստանի ազգային հերոս» կոչումը ստացած եւ «Մարտական խաչ» 1-ին, 2-րդ աստիճանի կոչում ստացած անձանց վճարվող ընտանիքներին տրվող նպաստին։ Մենք փոխում ենք զուտ անվանումն այս դեպքում։ Անվանումը, այո՛, ոչ թե նպաստ, այլ պարգեւավճար։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հարցերն ավարտվեցին, պրն նախարար, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Շնորհակալություն։

Այժմ հարակից զեկույցի համար ձայնը տրվում է սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ պրն Հակոբ Հակոբյանին։ Համեցեք, պրն Հակոբյան։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի պատգամավորներ, «Պետական նպաստների մասին» օրենքների նախագծով մենք փորձել ենք «կենսաթոշակ եւ նպաստ» գաղափարն արդեն եղած կենսաթոշակային համակարգում առանձնացնել բացարձա՛կ, եւ այն քաղաքացիները, ովքեր կենսաթոշակի իրավունք չեն վաստակել, բոլորը գտնվելու են նպաստի համակարգում։

Հին օրենքի հետ համեմատ, ունենք մի քանի  կարեւոր փոփոխություններ։ Հին օրենքով ընտանիքը մեկ էր իր էության, ամբողջության մեջ, մենք հիմա ընտանիքը բաժանել ենք երկու մասի՝ մինչեւ 18 տարեկան երեխա ունեցող ընտանիք, որի հետ մոտեցումն այլ է, եւ մինչեւ 15 տարեկան երեխա չունեցող ընտանիք, այստեղ էլ մենք ունենք այլ մոտեցում։

Եվ մի շատ կարեւոր խնդիր՝ նախկին համակարգի հետ համեմատած, մենք, երբ ընտանիքն ուներ չափահաս անդամ, ապա ընտանիքի ապահովության գործակիցը հաշվի առնելուց, մենք չափահաս անդամը հաշվում էինք առկա, եթե նույնիսկ նա ընտանիքում չէր։ Հիմա մենք ընտանիքի չափահաս անդամ չենք հաշվում, եթե ինքը ընտանիքում չէ 6 ամիս։ 6 ամիս բացակայության դեպքում մենք իրեն չենք հաշվում՝ սրանով իսկ բարելավելով ընտանեկան նպաստ նշանակելու ձեւակերպումները կամ սկզբունքները։

Ընդհանուր առմամբ օրենքի նախագիծը լրացնում է մեր ամբողջ սոցիալական ոլորտի այն մասը, որը նպատակաուղղված է աղքատության մեղմացման դեմ եւ, կարծում եմ, մենք ավելի ճիշտ ենք այս օրենքով թիրախները նկարագրում, եւ կիրառական պրակտիկայում ավելի հեշտ կլինի, որտեղ մեր աղքատության թիրախները, դրանք  ծերերն են, որոնք մենակ են ապրում, եւ ընտանիքները, որոնք ունեն երեխաներ։ Սա է։ Եվ այս թիրախները մենք հիմա ավելի, այսպես, ճշգրիտ հնարավորություն ունենք մեր թիրախները գտնելու։ Հետեւաբար, օրենքը կնպաստի, այսպես, աջակցության արդյունավետության բարձրացմանը։

Ասեմ ձեզ, որ մենք, հիմա աղքատության մոտավոր գնահատականն այսօր՝ ընտանեկան նպաստի համակարգի, կազմում է 75%։ Ես կարծում եմ, որ սրանով մենք այդ թիրախային արդյունավետությունն ավելի կբարձրացնենք։

Մի քանի հարցեր կան, որ ուղղակի չէի ուզենա անդրադառնալ, որովհետեւ 1-ից 2-րդ ընթերցման ժամանակ մենք հիմա արդեն առաջարկությունները քննարկել ենք հանձնաժողովում։ Մենք կներկայացնենք առաջարկությունները, բայց մի շատ կարեւոր բան ուզում եմ ասել ձեզ։ Մենք ուզում ենք օրենքում ամրագրել հետեւյալ նորմը՝ երբ քաղաքացին դիմում է համապատասխան պետական մարմնին, ապա պետական մարմինը, տվյալ դեպքում սոցիալական ծառայության մարմինները, պետք է որոշակի ժամկետում փաստաթղթերի ձեւակերպումները, հավաքագրումն անեն, վերջացնեն, եւ որոշակի ժամկետ հետո պարտադիր գումարը վճարեն։ Սա նրա համար է, որպեսզի մի քիչ առաջ տիկին Մարգարիտ Եսայանը հարց բարձրացրեց, թե հայտարարում է, որ այսինչ տեղերում կրճատում են, եւ նման բաներ շատ կլինեն, դրա համար մենք ուզում ենք հստակ ֆիքսել ժամկետը, որպեսզի քաղաքացին հստակ իմանա, որ ոչ թե գումարը վճարվում է 12 ամսվա ընթացքում, ինչպես հին օրենքում, այլ ուղղակի 1 ամիս, 40 օր, 50 օր, որպեսզի ինքը երկրորդ անգամ ժամանակ չծախսի՝ գնա համապատասխան սոցիալական ծառայություն, կամ ինքն իր հաշիվների մեջ կարողանա կողմնորոշվել, թե իր հասանելիք գումարը ե՞րբ կստանա։ Սա կարեւոր քայլ է լինելու, կարծեմ։ Նու, այսքանը, շնորհակալություն։ Եթե հարցեր կլինեն...

Ասեմ, որ օրենքի նախագիծը հանձնաժողովում քննարկվել է եւ ունի դրական եզրակացություն։ Առաջարկում ենք ձեզ դրական եզրակացությամբ օրենքը։ Շնորհակալություն։ Եթե հարցեր կլինեն, կպատասխանեմ։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն Հակոբյան։

Հերթագրում հարակից զեկուցող Հակոբ Հակոբյանին հարցերով դիմելու համար։

Հերթագրվել է երկու պատգամավոր։ Պատգամավոր Հեղինե Բիշարյան, համեցեք։

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Հակոբյան,  ուշացումով դահլիճ մտա, դրա համար ձեզ եմ ուղղում հարցերը։

12-րդ հոդվածում ընտանիքների անապահովության գնահատման համակարգում այստեղ անապահով ընտանիքների հաշվառման դեպքում հաշվի չեն առնում, եթե ընտանիքի անդամն ազատազրկման վայրում է կամ պարտադիր զինվորական ծառայության է, կամ ռազմաուսումնական հաստատությունում։

Այս երեք կետերի դեպքում դուք չե՞ք կարծում, որ այդ ընտանիքները՝ արդեն իսկ ունենալով ազատազրկման վայրում տան անդամ կամ ծառայության մեջ, կամ որեւէ հաստատությունում սովորող, արդեն իսկ նրանց համար դա բավականին ծախսատար եւ լուրջ խնդիր է, եւ ընտանիքին հենց այդ պատճառո՞վ հանել կամ հաշվի չառնել այնպիսին անձանց, որոնք այդ տանն են, կարծում եմ, այստեղ սա մտածելու տեղիք է տալիս, եւ կա այստեղ, կարծում եմ, փոփոխության խնդիր։ Ես կառաջարկեի դրանք անպայման հաշվի առնել, ոչ թե հաշվի չառնել։

Մահացած երեխայի հարցով արդեն Հովհաննես Մարգարյանը մեր կարծիքն ասել է։

Այստեղ՝ միաժամանակ մեկից ավելի երեխայի ծնվելու դեպքում չի նշվում, դե, մենք գիտենք, որ հիմա բավականին շատ դեպքեր կան, որ երկու եւ ավելի  երեխաներ են ծնվում, պատճառները՝ սուբյեկտիվ եւ օբյեկտիվ, բոլորիս է հայտնի։ Այստեղ խնդիրը հետեւյալն է, որ մեկ երեխայի համար է այդ չափորոշիչը գործելու։ Ես կարծում եմ, որ երկու երեխայի դեպքում մոտեցումը, հոդվածն ասեմ, որ ձեզ համար հեշտ լինի, 24-րդ հոդվածի 8-րդ կետի մասին եմ խոսում, կարծում եմ, որ երկու երեխայի դեպքում էլ, երեք էլ, ամեն մեկին առանձին-առանձին պետք է հաշվի առնել։ Ի՞նչ է նշանակում՝ ո՞վ շուտ է ծնվել, նրա վրա պետք է հաշվառումը տեղի ունենա։

Այստեղ միանվագ գումարի հետ կապված։ Մենք ասում ենք 25-րդ հոդվածում, որ միանվագ նպաստի իրավունք ով չունի։ Ես կարծում եմ, միանվագ նպաստի իրավունք բոլորն ունեն։ Գուցեեւ Մարգարյանի առաջարկության հոդվածը, որ դուրս գա, այս մտահոգությունն էլ դուրս գա այստեղից, որովհետեւ դրանք, կարծես թե, կապված են։ Միանվագ գումարը պետք է, կարծում եմ, որեւէ պատճառ չունենա, բոլորը պետք է ստանան, որովհետեւ դա միանվագ գումար է եւ բոլորին է հասնում առանց պատճառի, որովհետեւ այստեղ գրվում է՝ եթե ինչ-որ պատճառ։

27-րդ հոդվածում՝ խնամքի նպաստը մինչեւ 2-3 տարեկան երեխային, մենք առաջարկել ենք, բյուջեով ստացել ենք բացասական եզրակացություն, թեպետ մենք կառավարության անդամների՝ ի դեմս վարչապետի, ունեինք պայմանավորվածություն, որ գոնե այն ծնողները, որոնք ուսանողներ են եւ ունեն մինչեւ 2 տարեկան երեխաներ, նրանց գոնե ընդգրկեին։ Փաստորեն, ստացվում է, որ 14 թվականին մենք այդ հնարավորությունը՝ ուսանող մայրերին մենք չենք կարողանում 14 թվականում ընդգրկել, ինչը որ ունեինք նախնական պայմանավորվածություն, որը կապում է այս 27-րդ հոդվածի հետ։

Եվ ուզում էի, այստեղ, իհարկե, հարցերը շատ են, բայց ժամանակը չի բավականացնում, ես կուզենայի առաջարկել հետեւյալը։ Բազմաթիվ հոդվածներ եւ կետեր նշված են, թե ինչպես կարող են նպաստները ստանալ։

Հարգելիներս, հենց երեխան ծնվեց, հենց ծննդաբերական հիվանդանոցից հետո երեխայի միանվագ նպաստը պետք է ձեւակերպել։ Դուք տեսնո՞ւմ եք, թե որքան տեղեկանքներ ու բաներ եք ուզում։ Իսկ մտնո՞ւմ եք այն ծնողներին, որոնք նորածին երեխա ունեն եւ պետք է ընկնեն այդ թղթավարության հետեւից։ Հոդված կա, որտեղ ասում եք՝ եթե չներկայացրեց տեղեկանքը։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Տիկին Բիշարյան, ձար բարձրացրած հարցը ճիշտ էր, որովհետեւ մենք դեռ օրենսդրական նախաձեռնություն ունենք հանձնաժողովի պատգամավորներով, բայց մի խնդիր էլ ունենք։ Եթե նայեք, այնտեղ մենք եւ՛ ընտանեկան նպաստում, եւ՛ մյուս նպաստներում, երբ բազան ձեւավորում ենք, մենք հստակ ասում ենք՝ առաջին անգամ դիմելու դեպքում պետք է ներկայացնեն համապատասխան փաստաթղթեր, երկրորդ անգամ նույն անձի փաստաթղթերը պետք չեն արդեն, որովհետեւ ինքը կլինի բազայով։

Ես կարծում եմ, մենք պետք է համաձայնենք իրար հետ առաջին անգամ բազան քաղաքացու աջակցությամբ ձեւավորելու համար։ Մենք սրանում պիտի համաձայնվենք, որովհետեւ սա երկար քննարկված  խնդիր է։ Համենայնդեպս, պետք է համաձայնվենք առաջին անգամ քաղաքացու մասնակցությամբ իր ընտանեկան բազան ձեւավորելու, որից հետո գրում ենք, որ սրա կարիքը չկա։

Եվ երկրորդ շատ կարեւոր խնդիրը դուք բարձրացրեցիք, մնացածը։ 12-րդ հոդվածի հետ կապված  ձեր հարցը կքննարկվի, եւ եթե հանկարծ որեւէ տեղ կա, որ նշված չի, որ բազան ստեղծելուց հետո երկրորդ անգամ դիմելուց նորից թղթեր ուզենաք, մենք դա կավելացնենք հստակ, որ դա սկզբունքն է դրված այդպես։

Եվ երեխայի հետ կապված։ Ասենք, երրորդ կամ չորրորդ երեխայի փաստաթղթերի հետ կապված, էլի նույն սկզբունքը մենք պետք է կիրառենք։ Եթե բազայում կա, մենակ ըստեղ գիտե՞ք որն է տարբերությունը, կարող է ամուսինների, այսպես,  ընտանիքի  բաժանման հարցում առաջանան երեխաներ, թե ով պետք է նպաստ ստանա, այստեղ մի քանի նուրբ հարցեր կան, դրա համար այդպես շեշտված չի։

12-րդ հոդվածի հետ կապված, տիկին Բիշարյան, ես պիտի ասեմ, որ դուք հանգիստ եղեք, որովհետեւ մենք գրել ենք այն, ինչ դուք եք ուզում։ Այսինքն՝ մենք գրել ենք, որ երբ դու հաշվվում ես աշխատող քաղաքացի ընտանիքում, ապա ազատարզկման վայրում չես հաշվվում որպես աշխատող, որպեսզի նրա նպաստի, այսպես, իրավունքը բարելավվի։ Գրել եք՝ պարտադիր զինծառայողին չեք հաշվում։ Այսինքն՝ ձեր ուզածն ենք գրել, դուք հանգիստ եղեք այստեղ, հա՛։

Դուք հարց բարձրացրեցիք մահացած երեխայի հետ կապված։ Գիտե՞ք, այստեղ պրոբլեմ ունենք, կիրառական պրոբլեմ կա այստեղ։ Խնդիր նա չի, թե փողը տանք, թե՝ չտանք։ Չէ՛, բացարձակ, բայց երբ մենք անունով գցենք երեխայի, ինչպե՞ս է կառավարվելու,  չէ՞ որ այդ փողը երեխայի սեփականությունն է։ Եթե կլինեն առաջարկություններ, ապա պատրաստ ենք քննարկելու։

Միանվագ օգնությունը։ Մենք  ի՞նչ ենք արել։ Ընդհանուր այդ օգնությունները, ձեր այդ թվարկած հարցերը ես, այսպես, կարճով բացատրեմ։

Մոտեցումը հետեւյալն է։ Մենք ասում ենք՝ այս օրենքը տարածվում է բոլոր այն ընտանիքների, այն քաղաքացիների վրա, ովքեր ունեն նպաստի պետության կողմից օգնության կարիք։ Մենք այս օրենքով երբեւիցե չենք մտածում, որ աղքատությունը կվերացնենք, միգուցեեւ որոշ ընտանիքներին կարող է դա օգնի աղքատությունը վերացնելու համար։ Մեր այս օրենքի նպատակը, հիմնականում շատ ծայրահեղ աղքատության շեմ չտանելն է, կանխարգերիչ գործողություն է դեպի աղքատության միջին եւ ծայրահեղ շեմերին հասնելը։ Սա է, այսինքն՝ ընտանիքներ, որոնք կան, պահել աղքատության վերին շեմի մոտիկ հատվածում։ Այս օրենքի ամբողջ նպատակը դա է։ Դրա համար, որ ուշադիր նայեք, մենք բոլոր տեղերը վերցնում ենք, մի տեղ ունենք 0-ից բարձր անապահովության միավոր, բոլոր տեղերում ասում ենք՝ աղքատ ընտանիքներին տրվող աջակցությունները, աղքատ ընտանիքների համար նախատեսված գումարները։ Սա է մեր ամբողջ նպատակը։ Դրա համար մենք հստակ ֆիքսել ենք.

1.Հաշվեգրել աղքատ ընտանիքներին։

2.Սահմանել աղքատության բալը, որն այսօր 30-ն է։

Մենք ունենք այսօր 0 բալից  վերեւ ընտանիքներ եւ ունենք 30 բալից վերեւ ընտանիքներ։ 30 բալից վերեւը հաշվում ենք աղքատներ։ Դրանց մենք արդեն գիտենք, տալիս ենք անվճար բուժօգնություն եւ այլն, եւ այլն, այսինքն՝ այս բոլորն աղքատ ընտանիքների համար է։ Եվ կարծում եմ, մենք ճիշտ ենք վերաբերում, երբ խոսք է գնում աղքատին օգնելու համար։

Այլ խնդիր է, երբ մեր գումարները չեն բավարարում եւ մենք չենք կարողանում բոլորին վերին շեմով պահել։ Որպեսզի մենք կարողանանք այս օրենքով նախատեսված բոլոր աղքատներին վերին շեմով պահել՝ հաշվի առնելով մեր աղքատության խորությունը, մեզ պետք ա մաքուր 75մլրդ դրամ գումար, որպեսզի մենք կարողանանք բաժանել ուղիղ այն մարդկանց, ովքեր գտնվում են աղքատության գծից ցածր, ապա այս ուղիղ գումարով նրանք կգան, կդառնան աղքատության գծին հավասար, բայց 75 մլրդ-ը նման ձեւով բաժանելու համար իրավական պրակտիկայով, կյանքի պրակտիկայով, կիրառական պրակտիկայով պետք է 180մլրդ դրամ։ Այսինքն՝ մենք պիտի կարողանանք այսօր 180մլրդ դրամ փող գտնել, որպեսզի մեր բոլոր քաղաքացիներին բերենք աղքատության շեմին հավասար։ Նու, այս գումարները մենք չունենք, ռեալ է դա։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Հեղինե Բիշարյան։ Համեցեք։

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Հակոբյան։ 12-րդ հոդվածում դուք էիք ճիշտ, բայց 7-րդ հոդվածի եւ 25-րդ հոդվածի էլի նույն կետերը, որոնք այստեղ կրկնվում են, ուղղակի ուզում եմ կարդալ, որ ճիշտ լինի՝ պետական նպաստ ստանալու համար դիմողի կողմից ոչ հավաստի տվյալներ ներկայացնելու դեպքում։

Ես կարծում եմ, օրենքում նման բան մենք պետք է չամրագրենք։ Նույնը կրկնվում է այս 25-րդ հոդվածի 5-րդ կետում։ Եթե տեղեկանքի, թղթավարության խնդիր է, ապա տվյալ աշխատակիցները պետք է օգնեն, որպեսզի թղթավարությունը ճիշտ հավաքվի։ Դրա դեպքում օրենքով գրել, որ մենք մերժում ենք, որովհետեւ ճիշտ փաստաթղթեր չի ներկայացրել, ո՞րն է։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Գիտե՞ք, տիկին Բիշարյան, պրն նախարարը նստած է, չի թողնի, որ ես սուտ ասեմ, թե չէ կասեմ, հա՛։

Հարցի լուծումը պետք է լինի հետեւյալ կերպ՝ ինչպե՞ս անել, որ խուսափել բոլոր կարգի փաստաթղթային կամ այդ բացասական դժվարություններից։ Օրինակ, ես գտնում եմ, որ պետք է լինի երկկողմ պատասխանատվություն՝ եւ՛ պետական աշխատողի, եւ՛ քաղաքացու։

Հիմա՝ նույնիսկ երկկողմ պատասխանատվության դեպքում էլ հնարավոր չի չխուսափել, որովհետեւ մենք ունենք քաղաքացի՝ մեր շահառուն, որը շատ շահագրգիռ է իր խնդիրը լուծելու համար,  մյուս կողմից էլ ունենք պայմանական բաց չինովնիկ, հա՞։ Այսինքն՝ չնախատեսել դրույթը, ճիշտ չի, որովհետեւ մենք այդ քաղաքացուն չենք տանում գնդակահարելու, երբ ասում ենք՝ եթե դու ճիշտ չես ներկայացրել։ Ասում ենք՝ եթե ճիշտ չե՞ս ներկայացրել, հարգելի քաղաքացի, հայտնաբերելու պարագայում մենք զրկում ենք քեզ նպաստի իրավունքից, հետո՝ վերանայում ենք։ Հիմա թող յուրաքանչյուրը կարողանա իր մասով ճիշտ անել։

Մյուս կողմից էլ, հիմա ձեր հարցը շարունակեմ, լա՛վ, բա, մեր այդ պետական աշխատողը, այսպես, սոցծառայողը, որ կա այնտեղ, ինքը ինչո՞ւ ժամանակին չի հայտնաբերել։ Երբ այս հարցը ես տալիս եմ, այս դեպքում առաջանում է մի քիչ առաջ իմ ասվածի հետ հակասություն։ Հա՛մ ժամանակ ենք դնում կոնկրետ, ասում ենք՝ դուք այսքան ժամանակում բոլոր հարցերը լուծեք, որ քաղաքացուն չտանջեք իզուր տեղը, հա՛մ էլ ասում ենք՝ դուք սխալվելու իրավունք չունեք։ Մի քիչ այդպես չի լինում իրական կյանքում։ Լա՛վ, հասկանալի է, սա պարզ է։ Եվ սրա համար մենք ելքը գտնում ենք հետեւյալ կերպ՝ կա՞ սխալ, բերեք ուղղենք, անցնենք առաջ, կա սխալ՝ ուղղենք, անցնենք առաջ։

Եթե դուք ունեք ավելի կոնկրետ առաջարկություններ, մենք պատրաստ ենք քննարկելու։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արծվիկ Մինասյան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Պրն Հակոբյան, քանի որ դուք երբեք սուտ չեք ասում, երկու հարցի կուզենայի պատասխանեիք։

1.Դուք նշեցիք, որ  տարբերակում եք արդեն անապահովության ընտանեկան նպաստը երեխա ունեցող եւ երեխա չունեցող ընտանիքներից։ Հիմա՝ երեխա չունեցողներին ի՞նչ նպաստներ եք տալիս այս նոր համակարգով։ Առաջին հարցը սա։

Նպաստների համակարգի գործունեության արդյունավետությունը՝ երբ «Կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի մասին» օրենքով նախատեսված չափը եւ կապը տրված չէ այդ նպաստների, կարո՞ղ է արդյոք արդյունավետ լինել մի համակարգ, որը հաշվի չի առնում կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի չափը։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Եթե դուք նկատի ունեք, որ չափը եւ կապն անկապ է, դուք սխալվում եք։ Եվ կա չափը, եւ կա կապը։ Ուրիշ բան է, որ մենք այսօր գնում ենք կենսաապահովման նվազագույնից ցածր։ Սա այլ խնդիր է։

Ես ի սկզբանե ասացի, որ այս օրենքով մեր նպատակն աղքատությունը վերացնելը չի։ Այս օերնքով մեր նպատակը ծայրահեղ, հիմնականում ծայրահեղ եւ միջին աղքատության գծից ներքեւ չթողներն է։ Պահել աղքատության վերին գծին մոտիկ, սա՛ է մեր նպատակը։ Իհարկե, եւ ասացի, եթե մենք 180մլրդ ունենայինք, մենք կարող էինք հստակ աղքատության վերին գծից ներքեւ քաղաքացի չունենալ, բայց չունենք մենք այդ գումարները։ Եվ ասացի, որ ունենք 70-75% արդյունավետություն։ Ընդ որում, արդյունավետությունը հետեւյալն է՝ ծայրահեղ աղքատների մոտ համարյա 90% է արդյունավետությունը, իսկ միջին եւ բարձր աղքատների մոտ՝ մոտ 65-70% է։ Այսպես, հա՞, միջին արդյունավետությունը 75% է։ Սա մեկ։ Այսինքն՝ դա մեր եղած կապը, մեր եղած հնարավորություններն են, որ մենք ամեն տարի «Պետական բյուջեի մասին» օրենքով սահմանելու ենք այդ կապը,  դրա համար բազային բոլոր վճարները՝ եւ՛ նպաստները, եւ՛ բազային նպաստը, եւ՛ երեխայի ծննդյան, բոլոր կարգի վճարների ձեւակերպումը տարվում է յուրաքանչյուր տարվա պետական բյուջեով՝ հաշվի առնելով մեր հնարավորությունները, որ կարողանանք ըստ դրա տանել դեպի այն նպատակը, որը դուք եք դնում մեր առաջ։ Իհարկե, այդ նպատակը կա, որդեգրված է այդ նպատակը օրենքներով եւ բոլոր տեղերով, եւ միաժամանակ որդեգրված է, որ պետք է հաղթել դրան։ Դե, մենք էլ կամաց-կամաց փորձում ենք հաղթել, պրն Մինասյան։ Սա մեկ։

Եվ երկրորդը՝ երեխա չունեցող ընտանիքների հետ կապված։ Մենք ունենք հետեւյալ երեք սկզբունքը՝ ծերության նպաստը՝ մեկ, այն քաղաքացուն, որը կենսաթոշակ չի ստանում, նա ստանալու է ծերության նպաստ։ Բնականաբար, այդ քաղաքացիները հստակ ունենալու են պրոբլեմ, որովհետեւ մեր բազային նպաստն այնքան փոքր է, որ նրանց ապահովել  հնարավոր չի։

Այն քաղաքացիները, որոնք՝ ստանալով ծերության նպաստ, կլինեն աղքատ, իրենց համար մենք նախատեսել ենք սոցիալական նպաստ, իրենց համար մենք նախատեսել ենք միանվագ միամյա օգնություն եւ եռամսյակային օգնություն, որոնք տարբեր ժամանակներում կարող են օգտվել այս մեր կողմից նշված քաղաքացիները։ Այսինքն՝ միայնակ կենսաթոշակառու մեծերը կարող են այս երեք, բացի իրենց ծերության նպաստից, ստանալ նաեւ սոցիալական նպաստ, միանվագ օգնություն եւ եռամսյակային օգնություն։ Միանվագ օգնությունը կարող է լինել պայմանական՝ 11 կամ 12 ամիս, եռամսյակային օգնությունը կարող է լինել 4 եռամսյակ, ծերության նպաստը կարող է լինել տարով՝ 12 ամիս, այսինքն այս դեպքը հաշվառված է։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Արծվիկ Մինասյան։ Համեցեք, պրն Մինասյան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Ես նկատի ունեի «Կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի եւ կենսաապահովման բյուջեի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածի պահանջը, պրն Հակոբյան, որտեղ սեւով սպիտակի վրա գրված է. «Այս բյուջեի եւ զամբյուղի սահմանման նպատակը ՀՀ բնակչության կենսամակարդակի գնահատումն է՝ հիմնավորել սահմանվող նվազագույն աշխատավարձի, կենսաթոշակների, կրթաթոշակների, ինչպես նաեւ նպաստների եւ սոցիալական այլ վճարների չափերը, եւ որոշել չհարկվող եկամտի չափը»։

Հիմա՝ երբ դուք այս համակարգը կապում եք կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի հետ եւ գնահատում եք ընտանիքների անապահովության միավորը՝ ըստ ընտանիքների անդամների եկամուտների, դուք պետք է բարի լինեք նաեւ ծախսերը եւ չհարկվող եկամտի մասին էլ խոսեք, ինչը չեք անում։ Ասածս սա էր, մնացածը ելույթով կներկայացնեմ։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Պրն Մինասյան, դուք ձեր բարձրացրած հարցի պատասխանը լսեցիք ինձանից, բայց նորից շարունակում եք նույն հարցը տալ։ Ես իրապես չեմ ուզում նույն պատասխանը տալ։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Հակոբյան, հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի խորհրդարան, անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը։ Հերթագրում։ Հերթագրվել է երեք պատգամավոր։

Հովհաննես Մարգարյան։ Համեցեք, պրն Մարգարյան, 5 րոպե դեռ ունենք մինչեւ ընդմիջում։

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգարժան նախագահողներ, հարգելի գործընկերներ, իհարկե, քննարկվող նախագիծն այդ տեսանկյունից, որ մենք բերում ենք մի ընդհանուր օրենքի ներքո, փորձում ենք սահմանել պետական բոլոր նպաստները, այսինքն՝ ի՞նչ տիպի նպաստներ ունենք եւ ի՞նչ նպատակ են հետապնդում այդ նպաստների տրամադրումը։ Սա, ինձ թվում է, քայլ  առաջ է, որ համակարգվում է մի ընդհանուր օրենքի գործունեության դաշտում։

Սակայն կան մի քանի հարցադրումներ, որոնց հետ կապված ես, բնականաբար, 1-ից 2-րդ ընթերցման ռեժիմում եւ՛ կներկայացնեմ իմ առաջարկները, եւ՛ քննարկման ընթացքում, բնականաբար, կակընկալեմ նաեւ ձեր մոտեցումները, որոնցից մեկի հետ կապված, պրն Ասատրյան, արդեն իսկ ձեր պատրաստակամությունը հայտնեցիք։ Խոսքը վերաբերում էր երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստի հետ կապված, որով օրենքով ներկայացված նախագծով զրկվում էր այն երեխայի ծնողը ստանալուց այդ նպաստը, որ այդ երեխան ծնվել էր մահացած։

Իհարկե, այս դեպքում բավականին դժվար է մեզ կարողանալ ֆիքսել փաստը, ապացուցել, որ արդյոք ծնվեց, նո՞ր մահացավ, թե՞ մահացած ծնվեց։ Այդուհանդերձ, ես կուզենայի, հորդորում եմ, որպեսզի ներկայացնեք մեզ տեղեկանք մինչեւ երկրորդ ընթերցումը՝ արդյոք քանի՞ այդպիսի դեպքեր են գրանցվել ՀՀ-ում։ Մեկ։

Եվ երկրորդ՝ կարծում եմ, առաջարկության մեջ պրն Հակոբյանը տեղին անդրադարձավ, որ պետք է մեխանիզմը գտնենք։ Կարծում եմ, լավագույն մեխանիզմը կլինի, ես առաջարկության մեջ արդեն իսկ նշելու եմ, որ հիմք հանդիսանա ոչ թե ծննդյան վկայականը, այլ համապատասխան ծննդատան տված տեղեկանքը, որ արձանագրվել է երեխայի ծնունդ, որպեսզի ստանա միանվագ նպաստ։

Հաջորդ կարեւորագույն խնդիրը, որին ես կուզենայի անդրադառնալ, դա վերաբերում է եռամսյակային հրատապ օգնության դադարեցման հիմքերին, որոնցից մեկը՝ փաստաթղթերի տվյալները։ Այսինքն՝ այստեղ ձեւակերպված է՝ եռամսյակի ընթացքը լրանալու եւ անհրաժեշտ փաստաթղթերը, տվյալները չներկայացնելու դեպքում։

Կարծում եմ, այստեղ քանի որ հրատապ օգնության մասին է, եւ եռամսյակային, պետք է ընդհանուր կոնցեպցիայից տարանջատենք փաստաթղթերի ներկայացումը։ Եթե այն պետք է ներկայացվի, չգիտեմ, 12 ամսվա ընթացքում, այստեղ եռամսյա ժամկետում պետք է հասցնի ներկայացնել, այստեղ պետք է մի քիչ մոտեցումը փոխենք, որպեսզի հասցնեն ներկայացնեն եւ ստանան։

Հաջորդ հարցը վերաբերում է երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստ նշանակելուն եւ վճարելուն։ Այսինքն՝ խոսքը վերաբերում է, չէ՛, մինչեւ երկու տարեկան երեխայի խնամքի նպաստին, որը  հոդված 27-ով է ամրագրված։

Այստեղ, բնականաբար, մենք ունենք առաջարկ, եւ ըստ էության, կարծում եմ, բոլորս այստեղ՝ եւ՛ օրենքի նախագիծը ներկայացնող պրն Ասատրյանը, եւ՛ մենք՝ պատգամավորներս, ժամանակին ստացել ենք, օգտվել ենք այդ նպաստներից, որովհետեւ նպաստը տրվել է երեխային։ Խոսքը վերաբերում է մինչեւ 2 տարեկան երեխաների այդ 18 հազարներին։ Այստեղ, կարծում եմ, մենք պետք է լրջագույնս, ի վերջո, հաշվարկենք եւ, պրն Հակոբյան,  հաշվարկն ունենանք մեր ձեռքի տակ։ Դուք էլ եք այդ առաջարկությունն արել, որպեսզի բոլոր ծնողներն օգտվեն՝ ոչ միայն աշխատող, այլ չաշխատող, որովհետեւ այսօր այս գործազրկության պայմաններում շատերը չեն աշխատում։

Ուստի, մեզ պետք է հստակ գումարի չափ, թե ինչքան է պահանջվում, որպեսզի բյուջեն տրամադրի, որպեսզի բոլոր երեխաներն օգտվեն, քանի՞ միլիարդ է անհրաժեշտ։ Սա, ինձ թվում է, նույնպես կարեւոր է, որպեսզի, եւ այդտեղ տարանջատենք նաեւ ուսանողներին, որոնց մասին տիկին Բիշարյանն ասաց։ Եվ կարծում եմ, պետք է զարգացնենք այս միտքը, որովհետեւ ստացվում է, որ ուսանողն ուսման վարձ է տալիս, սովորում է, եւ այդ ընթացքում, եթե ուսանողը մայր է դառնում, երեխա է ունենում, այս դեպքում ըստ էության մենք համարե՞նք նրան աշխատող, ուսանողին ո՞վ պետք է տա։ Միգուցե այս դեպքում, հա՞, ուսումնական հաստատությունը տա։ Չգիտեմ, պատրաստ չեմ, բայց կարծում եմ քննարկման առարկա է, որպեսզի գոնե ուսանողների մասով եւ ըստ էության սոցիալապես ծանր ընտանիքներում ծնված երեխաների մասով այս խնդիրը լուծենք։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն։ Ընդմիջում 1 ժամ։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼՆԵՐ ՀԵՐՄԻՆԵ ՆԱՂԴԱԼՅԱՆԸ ԵՎ ԷԴՈՒԱՐԴ ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎԸ
 
 

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հերթագրվել են պատգամավորներ Արծվիկ Մինասյանը եւ Միքայել Մելքումյանը: Պրն Մինասյան, համեցեք: Իհարկե, դուք եք: Պրն Միքայել Մելքումյանը նախապատրաստվի: Արծվիկ Մինասյան, համեցեք:

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն նախագահող, հարգելի գործընկերներ, նախ` պետք է արձանագրել, որ, իսկապես, նպաստների համակարգում վերանայման անհրաժեշտություն կա: Սա փաստ է, որ մենք պետք է արձանագրենք, եւ պետք է արձանագրել մի կարեւոր հանգամանք եւս, որ առ այսօր, ցավալիորեն նպաստների քաղաքականությունը չի ծառայում այն հիմնական նպատակին, որը արձանագրված է ՀՀ Սահմանադրության մեջ, այն է` սոցիալական պետության կայացումը:

Ինչու՞ եմ հատկապես այս հարցին ուզում անդրադառնալ` կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի գաղափարին: Հարցը այն է, որ որեւէ նպաստների քաղաքականություն նպատակային արդյունք չի կարող ունենալ, եթե մենք հաշվի չառնենք այն կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի մեծությունը, որը անհրաժեշտ է մեր երկրում, մեր քաղաքացիներին ապահովելու սոցիալական արդյունավետ քաղաքականություն:

 Ավելին ասեմ, դեռեւս 2004 թվականին ընդունված «Կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի մասին» եւ «Կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածի համաձայն, այսպիսի բյուջեի սահմանումը նպատակ պետք է հետապնդեր, գնահատել ՀՀ բնակչության կենսամակարդակը, կենսամակարդակի գնահատված ցուցանիշը օգտագործել պետական սոցիալական քաղաքականությունը մշակելիս եւ իրականացնելիս, հիմնավորել սահմանվող նվազագույն աշխատավարձի, կենսաթոշակների, կրթաթոշակներին, ինչպես նաեւ` նպաստների եւ սոցիալական այլ վճարների չափերը:

Վերջինը` որոշել չհարկվող եկամտի չափը:

Բազմաթիվ փորձեր եղել են` կառավարության որոշմամբ սահմանելու կենսաապահովման նվազագույն բյուջեն եւ զամբյուղի կառուցվածքը: Կառավարությունները, ցավալիորեն, չեն գնացել այդ քայլին, անգամ, հիշու՞մ եք, մենք շրջանառության մեջ դրեցինք օրենքի նախագիծ, որ օրենքով ամրագրվեն այդ դրույթները: Դրան ի հակառակ, պրն Հակոբ Հակոբյանը, սոցիալական հարցերի հանձնաժողովի նախագահը, մեկ այլ նախագիծ դրեց շրջանառության մեջ, որով փորձ արեց հետաձգել, եւ այդպես էլ չհետաձգվեց, եւ արդյունքում այս օրենքը մնացել է այսօր չկատարված, այսինքն` կառավարության պարտավորությունը, որ պետք է սահմանի այդպիսի կազմ եւ կառուցվածք, որը պետք է դառնա նշված քաղաքականության հիմքը, չկա:

Հիմա, հարց է առաջանում` եթե չկա, այդ ինչի՞ց ենք մենք ելնում, որ աղքատության ցուցանիշը 32.5 տոկոս է կամ, որ այս քաղաքականությամբ մենք բերելու ենք աղքատության կամ ծայրահեղ աղքատության վիճակից հանելուն կամ մոտեցնելուն, գոնե ինչպես պրն Հակոբյանն է ասում, այդ մակարդակին:

Թույլ տվեք ես չհավատամ ձեր այդ ցուցանիշներին, որովհետեւ, շատ պարզ, ձեր այդ վերցրած թվերը, որ հիմնված են աղքատության գնահատման մեթոդաբանության վրա, որեւէ ձեւով հաշվի չեն առնում սպառողական նվազագույն զամբյուղի կամ որ այս պարագայում նույնն է` կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի մեծությունը: Պարզապես, հաշվի չեն առնում, եւ հետեւաբար, նպաստների քաղաքականության մեջ ես կխնդրեի, որ այս օրինագծի հիմնավորման տեսակետից հանեք այդ փաստարկը, որ մեր նպատակն է ապահովել աղքատության գծին համարժեք կամ գոնե մոտեցնել դրան մեր աղքատներին:

Երկրորդ խնդիրը հետեւյալն է` դուք, հավանաբար ուշադիր եղել եք «Հարկերի մասին» օրենքի քննարկման ժամանակ` եկամտային հարկի, կառավարությունը վայ մսավաճառի նման առաջ մղեց մի մոտեցում, ըստ որի, բոլոր այն եկամուտները, որոնք հաշվեգրվում են, այսինքն` որոնք թղթի վրա են, դեռեւս քաղաքացին չի ստացել, դրանք ենթակա են հարկման: Բոլոր այն ծախսերը, որոնք պետք է կատարվեն, մինչեւ փաստացի չլինի, չեն նվազեցվում հարկվող եկամտից: Հիմա, այս նույն քաղաքականությունը կիրառվում է այսպես` մեկ վերցնում ենք, ասում ենք` ընտանիքների անապահովությունը գնահատենք, առանց հաշվի առնելու այդ ընտանիքների բոլոր եկամուտները կամ այդ ընտանիքների կողմից կատարվող ծախսումները: Արդյունքում, մենք ստեղծել ենք մի վիճակ, երբ որ, այո այսօր անարդարության տարրը պահպանվում է հաճախ, անապահովության գնահատման համակարգում, բայց փորձեր չենք անում, որպեսզի սա բերենք կատարելագործման դաշտ:

Խոսքը նրա մասին է, որ անապահովության գնահատման այսօրվա համակարգը, որ հիմնված է եկամուտների եւ որոշ ծախսերի անուղղակի հաշվարկման վրա, արդարացիորեն չի արտացոլում իրականան պատկերը: Օրինակ` այս անապահովության համակարգում, գնահատման համակարգում, հաշվի առնված չէ անձի կողմից ավանդ ունենալու եւ ավանդի դիմաց տոկոս ստանալու եկամուտը: Հաշվի առնված չէ: Ինչու՞, որովհետեւ ավանդը համարվում է բանկային գաղտնիք, եւ հետեւաբար, այդ տվյալը հասանելի չի սոցիալական ծառայությանը:

Արդյունքում մենք ի՞նչ կարող ենք ունենալ եւ ունենք, բազմաթիվ այդպիսի դեպքեր: Կան անձինք, ովքեր ավանդ են գցել բանկում, ստանում են տոկոսներ, բավական բարձր էլ տոկոսներ, նրանք ստանում են նաեւ գրպանի ծախս, այսպես, մի հատ էլ նպաստներ, իսկ այն անձինք, ովքեր արդար ձեւով ներկայացրել են իրենց ողջ եկամուտները, նրանք կարող են նաեւ ունենալ ցածր անապահովության միավոր, եւ դուրս մնալ նպաստառուների թիրախային խմբից:

Ասվածիցս եզրահանգումը հետեւյալն է` մենք, այո, պետք է փոխենք հաշվառման համակարգը: Մենք, իհարկե, իդեալական հաշվառման համակարգ կունենանք, եթե ունենանք եկամուտների եւ Ծախսերի ամբողջական հայտարարագրման ինստիտուտը, մենք, իհարկե, կունենանք լավ համակարգ, եթե արդյունավետորեն աշխատի ընտանիքի ինստիտուտը, որը, ցավալիորեն, պրն նախարար, դուք ասացիք, բայց քանի որ «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքը այս արտահերթում չկա, կարծում եմ, առաջինից երկրորդ ընթերցման ժամանակ ճիշտ կլինի, համենայն դեպս, այդ ձեւակերպումը բերել այստեղ, եթե այնտեղ կա այդպիսի ձեւակերպում, ուղղակի ես չեմ տեսել:

Երրորդ կարեւոր հարցը վերաբերում է Եվրոպայում կիրառվող ընտանեկան նպաստի ինստիտուտին: Ճիշտ նշեց նախարարը, որ Եվրոպայում այս ինստիտուտը երեխաների ինստիտուտ է, այսինքն` երեխաների նպաստների ինստիտուտն է: Բայց մեզ մոտ, կարծեք թե նորից շփոթ ենք առաջացրել: Եթե սա երեխաների նպաստի ինստիտուտ է, ապա ամենեւին կապ չունի, ինքը անապահովության գնահատական ստանու՞մ է, թե՞ ոչ: Եթե երեխայով է պայմանավորված նպաստի հանգամանքը, եւ դա օբյեկտիվ չափանիշ է, դրա վրա պետք է կառուցենք մեր քաղաքականությունը: Այլ բան, որ եթե ընտանիքը չունի նաեւ այլ բավարար եկամուտներ, նրան կցվի նաեւ հավելյալ նպաստների համակարգը: Բայց բազան պետք է լինի երեխան: Օբյեկտիվ չափանիշ է, այլ ոչ թե նորից անապահովության գնահատման համակարգ է:

Մյուս կարեւոր հանգամանքը կապված է այն նորարարության հետ, որ այստեղ կոչվում է ընտանեկան կապիտալ, Ռուսաստանում` մայրական կապիտալ, այլ երկրներում նույնպես կա այս ինստիտուտը, շատ լավ ինստիտուտ է: Նրա հիմնական նպատակը խրախուսելն է ժողովրդագրական քաղաքականության տեսակետից: Բայց, քանի որ մենք  օրենքում ունենք սահմանափակումներ, որի իրավասությունը` կոնկրետ դեպքերի, տրված է կառավարությանը, թույլ տվեք մի քիչ վերապահումով մոտենալ, որովհետեւ մեր կառավարությանը հատուկ է հատկապես ամեն ինչ անել, կտրել, ինչքան հնարավոր է շատ գումար տալը: Դրա համար է, որ առաջարկս հետեւյալն է` բերենք, օրենքում գրենք այն պայմանները, որոնց ներքո կարող է այդ միջոցը` ընտանեկան կապիտալը օգտագործվել: Դա կարող է լինել, չգիտեմ, երեխայի ուսման վճար, երեխայի պահպանման համար կատարվող սննդի ծախս, ապահովագրական ծառայության մատուցում, բժշկական ծառայության մատուցում, բայց պետք է նշվեն դրանք կամ չգիտեմ, հիփոթեքով բնակարան ձեռք բերելու, բայց պետք է նշվեն, չպետք է թողնել դրանք կառավարության որոշմանը, որովհետեւ, նախ` կառավարության որոշումը, որպես կանոն, ինքը անընդհատ միջգերատեսչական հարվածների ազդեցության տակ կարող է փոփոխվել, աղավաղվել, արդյունքում մենք կարող է աղավաղված ինստիտուտ ունենանք:

Երկրորդ պատճառը նա է, որ ամեն տարի կառավարությունը կարող է, ելնելով տվյալ տարվա միջոցների չափից, կարող է հավելյալ, անհասկանալի սահմանափակումներ կիրառի: Ոչ թե` անհասկանալի, այլ` անհամաչափ սահմանափակումներ կիրառի այդ ինստիտուտի նկատմամբ:

Ավարտելով խոսք, ես կարծում եմ, որ կարեւոր նախագիծ է, բայց ինքը, դեռեւս համակարգային հիմնական խնդիրները չի լուծում, ցավալիորեն, իսկ համակարգային հիմնական խնդիրները լուծելու հիմնական բեռը պետք է ընկած լինի ոչ միայն Սոցիալական հարցերի նախարարության, այլ ողջ կառավարության վրա, այդ թվում, նաեւ հարկային քաղաքականությունից սկսած: Հակառակ դեպքում, մենք սոցիալական թիրախային արդյունավետություն պարզապես չենք կարող իրականացնել: Շնորհակալություն:

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն Մինասյան: Միքայել Մելքումյան, համեցեք:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, նախ եւ առաջ, ինչպես եւ հարկն է, պետք է արժեւորենք այս ներկայացված օրենքը: Ինքը բավականին համակարգային, լուրջ, մեթոդաբանական հենք ունեցող օրենք է, եւ փորձ է արվում նոր մոտեցում որդեգրել եւ տարբերակել: Ես մենակ նայեցի, պետական նպաստների 10 տեսակներ կան` 10 տեսակներ, եւ հիմնական առանցքը` անկյունաքարը, դա ընտանիքի հզորացումն է, ընտանիքի ամրապնդումն է, որը ես շատ կարեւոր եմ համարում, սակայն այն նպատակները, որ առաջնային հոդվածներից մեկում ամրագրված է, այսինքն` թե այս պետական նպաստները ինչի՞ն են ուղղված, բավականին շատ համարձակ են, քաղաքացու սոցիալական իրավունքի իրականացման կամ իրացման ապահովումից, եւ վերջանում է նրա ժողովրդավարական, ժողովրդագրական խնդիրների լուծմամբ, եւ այլն, եւ այլն:

Պատահական չէ, որ ես պրն նախարարին մի քանի հարցեր ուղղեցի, կապված, նախ եւ առաջ, ժողովրդագրական խնդիրների լուծման հետ: Պրն նախարար, ես կարծում եմ, որ դուք ճիշտ նշեցիք, որ, անպայման անհրաժեշտ է, որպեսզի այս օրենքի ազդեցության համալիր գնահատականը տրվի, եւ պատահական չէ, երբ ես ձեզ հարցեր եմ ուղղում, անպայման ասում եմ, օրինակ` Էկոնոմիկայի նախարարությունը մասնակցե՞լ է այս օրենքի գնահատման քննարկումներին, թե՞ ոչ, ՊԵԿ-ը` այո՞, թե՞ ոչ, որովհետեւ պետական նպաստների կիրառման եւ արդյունավետ կիրառման հեռանկարի գնահատականը, անպայման շաղկապված է, թե կառավարությունը իր հնգամյա կամ տասնամյա ծրագրերը ինչպե՞ս է իրականացնում: Այսինքն` եթե մենք նախատեսել ենք, կարծես մինչեւ 2025 թվականը նոր շրջանառության մեջ է դրված, Ֆինանսների նախարարության կայքում ես կարդացի, 150 հազար նոր աշխատատեղերի ստեղծում, ինչպե՞ս է դա անդրադառնալու պետական նպաստների քաղաքականության իրականացմանը:

Ես ուզում եմ մի քիչ հետ գնալ, եւ ձեզ ասեմ, որ, եթե դուք հիշում եք, 2002-2003 թվականներին շրջանառության մեջ դրվեց Աղքատության հաղթահարման համալիր ծրագիրը: 2007-2008 թվականներին նա փոխարինվեց մեկ այլ ծրագրով, որը կոչվում է Կայուն զարգացման ծրագիր, եւ հիմա էլ, հենց այս մեր օրերի ընթացքում շրջանառության մեջ դրվեց Հեռանկարային զարգացման մինչեւ 2025 թվականը, ծրագիրը: Ես կարծում եմ, որ պետք է մի հատ գնահատական տային, թե, պրն Հակոբյանը այստեղ շեշտը դրեց այս օրենքի կիրառման կոնտեքստում աղքատության հաղթահարման կամ աղքատության դեպի վերջ հաշվման, որպեսզի ընտանիքները սոցիալական որոշակի բարենպաստ իրավիճակում...

Ձեր կողմից, այդ գնահատականը ես չստացա: Ես հարցեր տվեցի, ես կխնդրեի, որ ամփոփիչ խոսքում դուք անդրադառնաք, որովհետեւ, մեր բնակչությանը հետաքրքրում է, ոչ թե, որ օրենքը ուղղակի շրջանառության մեջ դրվի, օրենքը դեռեւս ռեֆորմ չի: Օրենքը ռեֆորմի ապահովման կարեւորագույն գործիքներից մեկն է, բայց խաղի կանոնները, պետք է լինի համալիր, եւ համարժեք գործիքներ պետք է իրականացվեն այստեղ:

Ես ուզում եմ թվեր ասեմ, անդրադառնալով: Հիշում եմ, որ 87-88 թվականների ծնելիության մակարդակը հասել էր 78-80 հազարի` տարեկան, ՀՀ-ում, 94-95 թվականներին իջել էր ամենածայրահեղ, ցածր մակարդակը մենք ունեցանք` 31-32 հազար երեխա, եւ հիմա միջինը` 10 տարվա սահմաններում մենք միջինը ունենք 40-41 լավագույն դեպքում` 42 հազար երեխա: Սակայն, հաշվի առնելով այն դեմոգրաֆիական փոփոխությունները, որոնց մասին ես իմ նախորդ ելույթներում ասել եմ, որ 50-ական թվականների սկզբները եւ կեսերը, այսպես կոչված` բեյբի բումի տարիներ էին, եւ դեմոգրաֆիական վերարտադրության գործակիցը հասավ 29-ից 34-ի, հիմա, մենք 3-4 տարի հետո, թվերը հրապարակված են` կանխատեսումները, մենք կունենանք 480 հազար կենսաթոշակառուի փոխարեն 550-570 հազար: Հա, այսինքն` դեմոգրաֆիական կառուցվածքը կտրուկ փոփոխության է ենթարկվում, եւ սա ձեր պետական նպաստների, մեր այս օրենքը պետք է խարսխված լինի բոլոր մնացած հիմնարար օրենքների հետ, եւ մենք համալիր գնայինք:

Ես կխնդրեի, որ ձեր ամփոփիչ ելույթում ասեիք թվերով, որ 2017 թվականին, որը համընկնում է կառավարության հնգամյա ծրագրի իրականացման այդ եզրափակիչ փուլի հետ, մենք ու՞ր կհասնենք, որովհետեւ, ինչպես պրն Հակոբյանը ասեց, տեսեք, հիմա աղքատությունը իջեցվեց 35-ից 32.4, աղքատության պաշտոնական մակարդակը: Մենք 2007-2008 թվականներին ունեինք 25 տոկոսանոց աղքատություն, եւ նախատեսված էր, որ 2017-ին պետք է իջեցնենք 12 տոկոս: Հիմա, հեռանկարային ծրագրով, 2025-ի նախատեսված է, որ մենք հասնելու ենք 15 տոկոսի: Այսինքն` մենք 2025-ին, հիմա պլանկան վերցրել ենք, որ չենք հասնում 2007-ի մակարդակին: Սա լավ չի, որ 2007-ից 25 տարիների ընթացքում....

Այս օրենքի նախագիծը եւ նրա համարժեք մյուս օրենքները, պետք է կարողանան պրակտիկ լուծումներ մեզ, անպայման առաջարկեն:

Հաջորդը, որ ես ուզում եմ ասել, պետական նպաստների քաղաքականության մասով, ի՞նչ եք կարծում, այստեղ ճիշտ նշեց Արծվիկ Մինասյանը, նվազագույն կենսաապահովման հետ կապված եւ նվազագույն աշխատավարձի: Ո՞նց են խարսխվում: Ես թվերը ասեմ` մենք այսօր ունենք 90 հազար ծայրահեղ աղքատներ, եւ 200 հազարից ավել ունենք այդ միջին գծի աղքատներ, եթե չեմ սխալվում, միջին գծի աղքատներ: Հիմա, որ մենք ուզում ենք տանենք դեպի վերին սահմանը, այս նվազագույն կենսաապահովման խնդիրները ո՞նց են խարսխված սրանց լուծումների հետ: Արդյո՞ք նվազագույն աշխատավարձի մակարդակը բավարարում է, այն, որ մենք նախատեսում ենք 50 հազար, հետո էլ պետք է հասնենք` 20017-ին, եթե չեմ սխալվում, 70-75 հազարի մակարդակի: Դա բավարա՞ր է, թե՞ չէ: Զուգահեռ կարողանում ենք գնաճի մակարդակի աճը, որովհետեւ 10-ից 13 թվականները մենք 40-ից 42 տոկոսի գնաճ ունենք: Գնաճի ապագա սցենարը մենք կարողանու՞մ ենք դնենք:

Այսպիսին բավականին լուրջ խնդիրներ կան, ես չեմ ուզում երկարացնել խոսքս, եւ կարծում եմ, նորից եմ կրկնում խոսքս, ինքը համալիր մեթոդաբանական բնույթ կրող օրենք է, այդ մասով ես, անպայման արժեւորում եմ, փորձ է արվեր դիվերսիֆիկացնել:

Երկրորդը` ինչպես դուք ասացիք, ես հիմքեր չունեմ չհավատալու, որ վարչարարությունը, այս օրենքի կիրառման առումով, բավականին քիչ է, այսինքն` արդյունավետության առումով ինքը արդարացված է, բայց ես կխնդրեի անպայման, ամփոփիչ ելույթում, որովհետեւ մեր քվեարկությունը կախված է լինելու, թե դուք ո՞նց կարձագանքեք այդ կենսամակարդակի աճի ռեալ կանխատեսումներին: Շնորհակալություն:

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն Մելքոնյան: Անցնում ենք հարակից ելույթներին: Հարակից ելույթի համար ձայնը տրվում է հարակից զեկուցող` Հակոբ Հակոբյանին, համեցեք:

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Երկու շատ կարճ անդրադարձ: Համաձայնվելով պրն Մինասյանի հետ, ելույթում արտահայտված որոշ դրույթների հետ, ուղղակի ԱԺ-ին տեղյակ պահեմ, որ մենք այսօր ունենք զամբյուղ եւ բյուջե, մեկը` պարենային արտահայտությամբ է, մյուսը` ֆինանսական արտահայտությամբ: Կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղ, կենսաապահովման նվազագույն բյուջե, պարենային զամբյուղ, պարենային բյուջե, նվազագույն աշխատավարձ, սպառողական աշխատավարձ, նվազագույն վարձատրություն, տնային տնտեսությունների կողմից հարցաքննումների արդյունքում ստացված պարենային զամբյուղ, առողջապահական պարամետրերով ստացված պարենային զամբյուղ, շատ ունենք զամբյուղներ եւ բյուջեներ: Ես այստեղ եմ համամիտ, որ ասեմ` այո, այստեղ պետք է մի քիչ ճշտություն մտցնենք, սա մեր խնդիրն է, այդ թվում նաեւ Մինասյան Արծվիկի, այդ թվում` Մելքոնյան Միքայելի, այդ թվում` Հակոբյան Հակոբի: Այստեղ մենք պետք է ճշտում մտցնենք, որպեսզի կարողանանք համադրելիությունը ճիշտ ապահովել, պրն Մինասյան: Եթե այսօր փորձենք համադրելիությունը ճիշտ ապահովենք, չենք ունենա: Սա մեկ:

Ուզում եմ նաեւ անդրադառնալ աղքատության, ձեր կողմից հնչեցրած աղքատության համակարգի թերություններից մեկին, որը հանձնաժողովով մենք բարձրացրել ենք Համաշխարհային բանկի մոտ, որովհետեւ, մենք ոչ միայն պասիվ եկամուտները հաշվի չենք առնում, պրն Մինասյան, մեր աղքատության միավորների կամ բաների մեջը, միաժամանակ մենք հաշվի չենք առնում տրանսֆերտները, որը շատ կարեւոր է մեր համար, որովհետեւ մեր բյուջեի եկամուտների մոտավորապես, գոնե 70 տոկոսի չափով տրանսֆերտ ենք ստանում, եւ դա ամբողջ հասարակությանն է վերաբերում:

Մենք այստեղ էլ խնդիր ունենք, իհարկե, բայց սա երբեք չի նվաստացնում կամ նվազեցնում այն սկզբունքները, որը մենք ընդգրկել ենք նպաստների մասին օրենքում, եւ ուզում ենք, որ սա դառնա կիրառման առարկա: Երբեք չի նվազեցնում, եւ սրա արդյունքում մենք ունենք այն, ինչ ես ասացի, որ արդյունավետության ՕԳԳ-ն 75 տոկոս է գալիս, սա ունենք: Եթե մենք կարողանանք այս բոլորը հաշվի առնել, մեր արդյունավետությունը կբարձրացնենք: Սա շատ ճիշտ կլինի: Ինչեւիցե, պետք է հաշվի առնենք եւ կարողանանք լուծումներ գտնել:

Պրն Մելքումյանի կողմից բարձրացված ժողովրդագրական խնդիրներին... Մեր ամենաքիչ ծնելիությունը, եթե չեմ սխալվում, եղել է 2004 թվականին` 32 հազար մարդ: Մի շատ կարեւոր խնդիր կա, եթե դուք ուշադիր նայել եք, պրն Մելքումյան, մենք ի՞նչ ենք անում: Մենք ասում ենք հետեւյալը` այն բոլոր ընտանիքները, որոնք, երեխայի համար, այս բաժանումը հատուկ արել ենք, որ երեխայի մոտեցումը ավելի ուժեղացնենք, դրանք գումարած, մենք հենց համակարգի մեջ` ընտանեկան նպաստի համակարգի մեջ ունենք երեխաների համար հատուկ օգնություն: Նրանց տալիս ենք` կրկնակի ծնվելու դեպքում, նրանց տալիս ենք նպաստներ, աղքատ ընտանիքում լինելու համար եւ այլն: Այսինքն` մեր մոտեցումը որդեգրված է, ուղղորդված է դեպի երեխան: Բայց արդյո՞ք սա բավարար է, որպեսզի մենք կարողանանք ժողովրդագրական խնդիր լուծել: Ես կասեի` ոչ, սա բավարար չէ, որովհետեւ աշխարհի բոլոր երկրների, առավել եւս` քրիստոնեական կրոն ունեցող երկրների փորձը ցույց է տալիս, որ քրիստոնյա աշխարհում ծնելիության նվազում է: Այդ գենդեր-մենդերն են, երեւի, խանգարում, ես չգիտեմ, բայց մի բան հստակ կարող եմ ասել, որ ծնելիությունը բարձրացնելու համար մենք այլ բան պետք է անենք, որովհետեւ ծնելիությունը փողի հետ ուղղակի կապի մեջ չի: Ծնելիությունը ընտանիքի ֆինանսական կարգավիճակի հետ ուղղակի կապի մեջ չի:  Ծնելիությունը շատ ավելի կապի մեջ է բարոյական, հայրենասիրության, ժողովրդի, քաղաքացու, ազգ ու պետության հետ, քան թե նման դեպքերի հետ: Բոլոր աղքատ ընտանիքներում ավելի շատ երեխաներ են ծնվում, քան` ունեւորներում, բոլոր: Շնորհակալություն:

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն Հակոբյան: Համեցեք, պրն Ասատրյան:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել ԱԺ-ին` պատգամավորներին, քննարկումների համար, եւ անդրադառնամ հնչեցված հարցադրումներին:   Ընդհանրապես, քաղաքականության առումով` նպաստների, ես նաեւ իմ ելույթում նշեցի, որ բնական է, մենք չենք կարող դա դիտարկել առանձնացված, եւ զուտ միայն, որպես նպաստների տրամադրում: Պարզ է, որ սոցիալական ոլորտում բարվող քաղաքականության կարեւորագույն բաղկացուցիչներից մեկը, դա նպաստների տրամադրումն է, բայց, իհարկե, չենք կարող ասել, որ առաջնայինն է: Կարող է լինել առաջնայիններից, բայց չի կարող լինել առաջնայինը: Իհարկե, առաջին հերթին մենք խոսում ենք սոցիալական պաշտպանության ոլորտում վարվող քաղաքականության մասին, որը պետք է լինի հասցեական, թիրախային, նպատակային, եւ պետական բյուջեով նախատեսվող միջոցները պետք է լինեն հասցեական:

Այս առումով, ինչպիսի՞ն է այսօրվա համակարգը, արդյո՞ք այդ համակարգը այսօր կարող է պետական բյուջեով նախատեսված միջոցների հասցեական բաշխումն ապահովել: Մենք ունենք վերլուծություններ: Ոչ թե մեր վերլուծություններն են, այլ` Համաշխարհային բանկի, որը տարածաշրջանի բոլոր երկրների համար է վերլուծություն անում, եւ մեր անապահովության գնահատման համակարգը գնահատվել է տարածաշրջանում առավելագույն հասցեականություն ունեցող համակարգերից մեկը, որը ապահովում է շուրջ 80 տոկոս հասցեականություն:

Սա բավականին բարձր ցուցանիշ է, եւ անդրադառնալով ձեր խոսքում հնչեցված խնդիրներին, ասեմ, որ այս առումով կարեւորում ենք, որ այդ համակարգը 80 տոկոս հասցեականությամբ միջոցներ է հատկացնում առաջին հերթին աղքատության խնդիր ունեցող ընտանիքներին, անձանց:

Ի՞նչ մեթոդաբանությամբ է որոշվում եւ ինչպե՞ս են դրանք որոշվում, տեսեք, պրն Մինասյանն էլ անդրադարձավ օրենքին, որը ընդունված է: Ես կարծում եմ, որ ճիշտ մեթոդաբանությունը կամ ճիշտ մոտեցումը նա է, որ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը յուրաքանչյուր տարի իրականացնելով տնային տնտեսությունների հետազոտություններ, հրապարակում է աղքատության 3 գիծ` ծայրահեղ աղքատության գիծ, աղքատության ստորին գիծ եւ աղքատության վերին գիծ, եւ դրա շրջանակներում է կառուցված մեր սոցիալական պաշտպանության ոլորտի քաղաքականությունը, որը նաեւ ամրագրված է կառավարության ծրագրում, թիրախային ցուցանիշներով, նաեւ հեռանկարային զարգացման ծրագրի նախագծում հստակ փորձել ենք ամրագրել այն ցուցանիշները, որոնք այն կարեւորագույն սոցիալական, պաշտպանության ոլորտի ծախսերի գծով պետք է ապահովենք կամ հասնենք 2017 թվականին: Դա կլինի թե՛ նվազագույն կենսաթոշակը, թե՛ միջին կենսաթոշակը, թե՛ նաեւ նվազագույն  աշխատավարձը, որոնք, կարծում եմ, կարեւորագույն բաղկացուցիչներ են:

Այստեղ մեթոդաբանությունը 2009 թվականին փոփոխության ենթարկվեց: Երբ մենք խոսում ենք աղքատության ցուցանիշների մասին, որ կտրուկ աճ տեղի ունեցավ, պետք է մի բան հստակ այստեղ եւս ասենք` 2009 թվականին փոխվեց բազային տվյալները` ելակետային տվյալները: Մինչ այդ, Ազգային վիճակագրական ծառայությունը իրականացնում էր աղքատության գնահատումը 2004 թվականի տվյալների հիման վրա, եւ 2009 թվականին փոխվեցին տվյալները, փոխվեց մեթոդաբանությունը, բազան, եւ կտրուկ աճ տեղի ունեցավ աղքատության գծի:

Այս շրջանակներում, կարծում ենք, որ դա համադրելի դարձնելու համար դեռ լրացուցիչ աշխատանքներ են պետք անել, թե արդյո՞ք 2017 կամ 2018 թվականի աղքատության գիծը, որ ասում ենք, թե ինչքա՞ն կարող ենք ապահովել, դա ինչքանո՞վ է համադրելի մինչեւ 2009 թվականի աղքատության մակարդակի հետ:

Այս առումով, կարծում եմ, որ այն մեթոդաբանությունը, որով այսօր Ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակում է, դա մի դեպքում Առողջապահության նախարարության տված մեթոդաբանությունն  է, մյուս կողմից` փաստացի սպառման հիման վրա, արտացոլում է իրավիճակը, եւ դրա շրջանակներում, ունենալով այդ տվյալները, յուրաքանչյուր տարի, մենք, մեր կողմից վարվող քաղաքականությունը փորձում ենք համապատասխանեցնել այդ հրապարակված հաշվետվությունների վերլուծությունների հիման վրա տեղ գտած խնդիրներին ուշադրություն դարձնելով` առաջին հերթին:

Մյուս կարեւորագույն խնդիրը, որ հնչեց, դա սոցիալական պետությունը, որպես ո՞ր շեմն է, ո՞ր մակարդակն է, որ մեր երկիրը կարող է ապահովել կամ վերցնել, որպես իր համար ապահովելու քաղաքացիների կենսաապահովման մինիմումը: Ի վերջո, ցանկացած պետություն` սոցիալական պետություն, իրականացնելով վերաբաշխողական ֆունկցիա, իր հնարավորությունների շրջանակներում ամրագրում է տվյալ հատվածում այն մակարդակը, այն շեմը, որը ինքը կարող է ապահովել: Այս առումով, բնականաբար, մենք եւս ունենք այդ խնդիրը, եւ յուրաքանչյուր տարի, երբ անդրադարձ ենք կատարում այդ խնդիրներին, ըստ էության, մենք հենց հիմք ենք ընդունում իրականացված վերլուծությունների արդյունքները մի կողմից, մյուս կողմից` մեր բյուջեով` տվյալ տարվա բյուջեի նախագծով նախատեսված հնարավորությունները, եւ սահմանում ենք այդ թիրախային ցուցանիշները:

Անցում կատարել նախկինում գործող մեխանիզմներին, որոնք նպաստել էին տրամադրում ըստ սոցիալական խմբերի, կարծում եմ, որ ճիշտ չի: Ժամանակին մենք այդ փոփոխությունը արեցինք` 1999 թվականին, եւ սոցիալական խմբերից անցում կատարեցինք անապահովության գնահատման համակարգին, այսինքն` պետությունը, սոցիալական պաշտպանության ոլորտում իրականացվող ծախսերը, ծրագրերը առաջին հերթին ուղղորդում է աղքատ խմբերին, անապահովներին, եւ ոչ թե ըստ սոցիալական խմբի, ընդամենը, որ տվյալ անձը պատկանում է տվյալ սոցիալական խմբին:

Օրենքի նախագծով նաեւ, ինչպես նշվեց մեր գործընկերների կողմից, փորձ է արվել համակարգային ձեւով բոլոր նպաստներին անդրադարձ կատարել, մեկ օրենքով ամրագրել, մնացած բոլոր խնդիրները, որոնք վերաբերում են հասցեականությանը, դրանց իրականացմանը, իրավունքի իրականացմանը, նշանակումներին, վճարումներին եւ այլն, այդ ընթացակարգերը սահմանված են, օրենքում հաշվի են առնված այն խնդիրները, որոնք մենք նախկինում ունեցել ենք, եւ նաեւ փորձ է արվել լուծումներ տալ մինչեւ հիմա արձանագրված խնդիրներին:

Մի կարեւորագույն խնդրի մասին նշեմ, որ մենք հաշվի ենք առնում մոտիվացիայի խնդիրը: Մենք անցած տարի իրականացրեցինք վերլուծություն, թե արդյո՞ք նպաստները ապախթանիչ են հանդիսանում աշխատելու համար, որովհետեւ, շատ կարեւոր է, ինչպես նշեցիք, նվազագույն աշխատավարձ եւ նպաստներ ճիշտ հարաբերակցություն սահմանելը: Արդյոք այսօրվա մեր քաղաքականությունը նպաստու՞մ է  այդ գործընթացին: Իրականացված վերլուծությունները ցույց տվեցին, որ հիմնականում, այն մոտեցումները, ինչ ամրագրված է, ձեւավորում է ճիշտ մոտիվացիոն համակարգ, բայց այն խնդիրները, որոնք արձանագրել ենք, դրանց, բնականաբար, ուշադրություն ենք դարձնելու: Շնորհակալություն:

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ըստ հերթականության մենք պետք է քննարկեինք «Ժամանակավոր անաշխատունակության մասին» նախագիծը, բայց, քանի որ այստեղ հանձնաժողովի եւ նախարարի միջեւ կա խնդրահարույց հարց, ես առաջարկում եմ սա հետաձգել, վաղը քննարկել:

Հիմա, անցնում ենք այլ նախագծի քննարկման: Հարգելի պատգամավորներ, քննարկումենք կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը: Հիմնական զեկուցող` աշխատանքի, սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյան, համեցեք:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, երկրորդ ընթերցմամբ ձեր քննարկմանը ներկայացվող «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենք նախագծի վերաբերյալ առաջարկություններ չեն ստացվել առաջին ընթերցումից հետո: Հիշեցնեմ, որ օրենքի նախագիծը վերաբերում է զինծառայողներին եւ նրանց հավասարեցված անձանց նշանակվող կենսաթոշակներին: Նախագծով առաջարկվում է հաշվարկման նոր կարգ, եւ առաջարկում եմ այս նախագիծը ընդունել երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Քանի որ պատգամավորներից գրավոր առաջարկություններ չեն ներկայացվել, հարցեր չեն լինելու, պրն նախարար, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Այս օրինագծի վերաբերյալ մեր հարակից զեկուցողն է սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հակոբ Հակոբյանը: Պրն Հակոբյան, համեցեք ամբիոնի մոտ:

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Առաջարկություններ չեն եղել: Հանձնաժողովը քննարկել է երկրորդ ընթերցման ռեժիմով եւ դրական եզրակացությամբ ներկայացնում է ԱԺ-ին: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Հակոբյան, ձեզ նույնպես հարցեր չեն լինելու, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Մտքերի փոխանակության համար` հերթագրում: Հերթագրվածներ չկան: Ամփոփիչ ելույթի անհրաժեշտություն պրն Հակոբյանը չունի, պրն նախարարը` նույնպես: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը: Հիմնական զեկուցող`  աշխատանքի, սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյան, համեցեք: Այս օրենքի վերաբերյալ առաջարկություններ են ներկայացրել ԱԺ պատգամավորներ Նիկոլ Փաշինյանը եւ Թեւան Պողոսյանը: Ցանկության դեպքում նրանք կարող են հարցերով դիմել: Համեցեք, պրն նախարար:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Այս նախագիծը վերաբերում է քաղաքացիական կենսաթոշակ ստացող անձանց, եւ հիշեցնեմ, որ ներկայացվող նախագծով առաջարկվում էր նորից հաշվարկման կարգին անդրադարձ կատարել, եւ ըստ ներկայացված կենսաթոշակի հաշվարկման կարգի, ես մանրամասն ներկայացրեցի նախորդ անգամ, թե ինչպիսի՞ իրավիճակ ենք մենք ունենում 2014 թվականի պետական բյուջեով նախատեսված գումարների շրջանակներում, որը պետք է բաշխվի կենսաթոշակների չափերի աճի համար: Քանի որ նաեւ պատգամավորները հարցադրումներ ներկայացրեցին կոնկրետ, ըստ ստաժի տարիների կենսաթոշակի չափի վերաբերյալ, տեղեկանքը, ճիշտ ասած, ինչպես ես խոստացել էի, տրամադրվել է, ուղղակի մեկ անգամ եւս, հիշեցնելու համար ասեմ, որ 5 տարվա ստաժ ունեցող կենսաթոշակառուի կենսաթոշակի չափի համար կենսաթոշակի աճը կկազմի 17 տոկոս, 10 տարվա ստաժ ունեցողի համար` 41.9 տոկոս, 15 տարվա ստաժ ունեցողի համար` 39, 20 տարվա ստաժ ունեցողի համար 31.9, եւ նաեւ կան բացարձակ թվերը տեղեկանքում, որոնք ներկայացված են ձեր ուշադրությանը:

Մյուս խնդիրները, որոնք առաջարկում են լուծում տալ այս օրենքի նախագծով, վերաբերում էին արտոնյալ կենսաթոշակային համակարգին, եւ օրենքում առկա մի քանի այլ խնդիրների, որոնք իրավակիրառական պրակտիկայում առաջացած խնդիրներն են, առաջարկում ենք լուծումներ տալ:

Պատգամավորների կողմից ներկայացված առաջարկությունների մասով, պրն Փաշինյանի կողմից ներկայացված առաջարկությունները, հատկացնել միջոցներ, որպեսզի աղքատության վերին ընդհանուր գծից բարձր լինեն կենսաթոշակները, ես նշեցի, որ մենք ունենք այսօր Ազգային վիճակագրական ծառայության կողմից հրապարակված աղքատության 3 գիծ:

Մեկը` աղքատության պարենային կամ ծայրահեղ գիծն է:

Երկրորդը` աղքատության ստորին ընդհանուր գիծը:

Երրորդը` աղքատության վերին ընդհանուր գիծը:

Այս ցուցանիշների համադրությամբ նաեւ դիտարկել ենք, թե առաջարկվող բարձրացումների շրջանակներում ինչպիսի՞ փոփոխություններ է տեղի ունենում, այսինքն` որքա՞ն անձի է վերաբերում այս բարձրացումների շրջանակներում կենսաթոշակի չափերի աճը, եւ բացի այն 32 հազար անձանցից, որ ծայրահեղ աղքատության շեմն են հաղթահարում, ուղղակի նշեմ, որ աղքատության վերին շեմից ցածր կենսաթոշակների թիվը այս բարձրացման արդյունքում կպակասի շուրջ 40 հազարով, եւ աղքատության ստորին շեմից ցածր կենսաթոշակ ստացողների թիվը` շուրջ 50 հազարով:

Մյուս առաջարկությունը, որ ներկայացվել է պատգամավոր Թեւան Պողոսյանի կողմից, մենք պարզաբանումը տվել ենք, ընդունելի չի համարվել: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցեր, պրն Փաշինյան: Պատգամավոր Նիկոլ Փաշինյան, համեցեք:

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Ասատրյան, չնայած նպաստների հետ կապված օրենքում այս մասին խոսեցինք, բայց խնդիրը հետեւյալն է` այստեղ, անկեղծ ասած, չկա բացատրություն, թե ինչու՞ կառավարությունը չի ընդունել: Ես նայում եմ, մյուս առաջարկների դեպքում սովորաբար լինում է: Այստեղ ինչի՞ մասին է խոսքը: Անկեղծ ասած, սա վերաբերում էր, ավելի շատ, այսինքն` ի՞նչն էր ինձ դրդում այսպիսի առաջարկ անելու: Ավելի շատ, սոցիալական կենսաթոշակների բլոկին, եւ ընդհանրապես, չնայած` ոչ միայն, բայց, առավել եւս հիմա հարցը սրվում է նպաստների մասին համատեքստում: Եթե մենք մարդկանց տալիս ենք նպաստ, այնուամենայնիվ, այդ նպաստը պետք է որեւէ շատ կոնկրետ խնդիր լուծի, իմ պատկերացմամբ: Իմ պատկերացմամբ, մինչեւ հիմա տարվող քաղաքականությունը, եղած խնդիրը կիսալուծում է, այսինքն` ճիշտ է, պրն Հակոբյանն էլ է ասում, որ այստեղ միջոցների սղության հարց կա, որոշակի միջոցներ կան, որ չեն բավարարում, բայց ես կարծում եմ, որ քսանամյա պետությունը պետք է, այնուամենայնիվ, շատ կոնկրետ խնդիրներ առաջադրել եւ այդ կոնկրետ խնդիրները լուծել, որովհետեւ, հենց սրանում է կառավարության արդյունավետությունը: Եթե այսքան` 70 միլիարդ դրամը հարկավոր է, որպեսզի մենք հաղթահարենք աղքատությունը, ուրեմն մեզ պետք է այնպիսի կառավարություն, որ կարողանա հայթայթվել այդ 70 միլիարդը: Սա, կարծում եմ, շատ պարզ սխեմա է: Եթե կառավարություն է գործում, որ չի կարողանում հայթայթվել այդ 70 միլիարդը, ուրեմն, դա այն կառավարությունը չի, որ անհրաժեշտ է ՀՀ-ին, մանավանդ որ նույն համատեքստում, էլի նշել եմ, էլի եմ նշում, որ միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով կառավարության իսկ հաստատած...

Հիմա, բյուջեն պակաս է հավաքվում 11 միլիարդ դրամով: Հանրությունը շատ հիմնավոր կասկածներ ունի, որ այդ արագաչափերի հետ կապված գործարքներում գումարները գնում են ոչ անհայտ անձանց գրպանները եւ խույս են տալիս այդպիսով պետական բյուջե մտնելուց:

Հաջորդը` աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրով, որ այստեղ նշվեց, հենց նույն կառավարությունն է 2008 թվականին ճգնաժամի պիկին կանխատեսել, որ աղքատությունը 2012 թվականի պահին պետք է լիներ 14 տոկոս: Հիմա ասում է, որ ճգնաժամը դրան խանգարել է: Ուրեմն, եթե կառավարությունը ճգնաժամի պիկին չէր կարող հաշվարկել, թե ինչի՞ կհանգեցնի այդ ճգնաժամը, ընդունում էր այդ ծրագիրը եւ չի ընդունել, դա նշանակում է, որ գործ ունենք անարդյունավետ կառավարության հետ: Շնորհակալություն:

Չէ՞ք կարծում... Ես այս փաստարկների մասին կուզենայի ձեր տեսակետը լսել:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Պրն Փաշինյան, ինչ վերաբերում է սոցիալական պաշտպանության ոլորտի ծախսերին, իհարկե, մենք, եթե հիմա փորձենք ավելի բարձր նշաձողեր սահմանել միասին, դրա համար կարող է շատ ավելի մեծ գումարներ պետք գան, եւ խնդիրը նրանում է, որ սոցիալական պաշտպանության ոլորտին պետական բյուջեից հատկացվում է շուրջ 360 միլիարդ` նախատեսված է հաջորդ տարի, որը պետական բյուջեի ծախսերի 30 տոկոսն է կազմում: Միայն կենսաթոշակների համար նախատեսված է լրացուցիչ 34 միլիարդ դրամի հատկացում, եւ այս օրենքի նախագծով, կոնկրետ, մեր առաջարկությունը եղել է, հնարավորինս հասցեական եւ ավելի շատ, թիրախավորված դեպի ցածր կենսաթոշակ ստացողները, ուղղել միջոցները, որպեսզի մենք կարողանանք հենց ձեր նշած այդ նշաձողերը ապահովել հաղթահարելը, շատ ավելի շատ մեր հայրենակիցների համար` կենսաթոշակառուների համար, քանի որ, նաեւ տնային տնտեսությունների հետազոտությունների տվյալներով կենսաթոշակառուները ամենաշատն են ենթակա աղքատության ռիսկի կամ աղքատ են համարվում: Կենսաթոշակային ծրագիրը չլինելով անմիջականորեն ուղղված աղքատության հաղթահարմանը, այսօր ունեի ամենամեծ ազդեցությունը աղքատության հաղթահարման կամ կրճատման գործում, եւ նույն այդ վերլուծությունները ցույց են տալիս, որ ավելի քան 5 տոկոսային կետով աղքատության կրճատման վրա ազդեցություն է թողնում կենսաթոշակային ծրագիրը: Հետեւաբար, մենք չենք կարող այն լրացուցիչ միջոցները, որ հատկացվում են կոնկրետ սոցիալական պաշտպանության ոլորտին եւ կենսաթոշակային ծրագրերին, չմտածել դրա ավելի հասցեական ծախսման, ավելի նպատակային թիրախավորման ուղղմանը, որպեսզի հնարավորինս ավելի շատ քաղաքացիներ դուրս գան աղքատության գծից ավելի բարձր: Այս առումով կարծում եմ, որ մեր համատեղ քննարկված եւ ընդունվելիք օրենքը, այն միջոցների շրջանակներում, ինչ ներկայումս հատկացված է այս խնդրին եւ ծրագրին, առավելագույն նպատակային եւ հասցեական է ծախսվելու: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, պրն նախարար, կարող եք զբաղեցներ ձեր տեղը:  Հարակից զեկուցողն է սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հակոբ Հակոբյանը: Պրն Հակոբյան, համեցեք ամբիոնի մոտ:

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես կարճ կանդրադառնամ երկու առաջարկություններին: Պրն Փաշինյանի առաջարկը շատ հստակ առաջարկ է: Թոշակ վճարելուց վճարել ում ինչքան հասնում է, բայց ոչ պակաս աղքատության վերին գիծը: Շատ հստակ առաջարկ է: Արդեն պատճառն ասեցի, թե ինչու՞ այդպես չի, բայց մի լավ բան էլ ասեմ: Մենք ասում ենք, այո, այն թոշակառուները, ովքեր աղքատության գծից պակաս են, այդ թոշակառուներին բաժանում ենք 2 մասի.

1-ին` ովքեր ընտանիքի աղքատության նպաստի համակարգում չեն:

2-րդ` ովքեր են:

Ովքեր են` նրանց լրացուցիչ գումարներ ենք տալիս, ովքեր չեն` ապրում են իրենց ընտանեկան բյուջեի հաշվին: Այսքանը:

2-րդը` պրն Թեւանի առաջարկի հետ կապված: Մենք առաջարկը քննարկել ենք, մենք էլ այդ առաջարկը ունեցել ենք, համատեղ, դա եղել է տարբերակներից մեկը, բայց կարծում եմ ամենաճիշտը նա է, որ մենք օրենքով ընդգրկել ենք: Այսքանը, շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Հարակից զեկուցողին նույնպես կարող են դիմել հարցերով այն պատգամավորները, ովքեր առաջարկություններ են ներկայացրել: Քանի որ դահլիճում միայն Նիկոլ Փաշինյանն է, պրն Փաշինյան, եթե ուզում եք, կարող եք ձեր հարցը հնչեցնել: Համեցեք:

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Պրն Հակոբյան, այստեղ էլի հաշվարկի խնդիր կա: Երբ մենք խոսում ենք անհատ թոշակառուի մասին, դա ուրիշ վիճակ է, երբ խոսում ենք անապահով ընտանիքի մասին, դա ուրիշ վիճակ է, որովհետեւ, երբ մենք ասում ենք, այ, անհատին, որպես անհատ, լինի դա հաշմանդամ, լինի սոցիալական կենսաթոշակառու, լինի աշխատանքային թոշակառու, մենք սկզբունք ենք ֆիքսում, որ իր թոշակը չի կարող ցածր լինել աղքատության գծից:

Նպաստների դեպքում, մենք նպաստը տալիս ենք ոչ թե անհատին, այլ ընտանիքին: Այս դեպքում այն գումարը, որ մենք պետք է տայինք անհատին, բաժանվում է ընտանիքի անդամների մեջ, եւ ըստ էության, մենք ստանում ենք նույն պատմությունը: Եթե մենք սկզբունքը դնենք հա՛մ այստեղ, հա՛մ այնտեղ, կստացվի բոլորովին ուրիշ պատկեր:

2-րդը` էլի ասում եմ, ըստ էության, հայեցակարգային, այս հարցի վերաբերյալ կա հայեցակարգային 2 մոտեցում: Առաջին մոտեցումը այն է, ինչ իրականացնում է կառավարությունը եւ խորհրդարանական մեծամասնությունը: Դուք ասում եք` մենք ունենք այսքան փող եւ աշխատում ենք այդ փողը բաժանել հնարավորինս արդարացի: Հակառակ տեսակետը, իմ կարծիքով, որ պետք է գործի դրվի, մանավանդ 20-ամյա անկախությունից հետո, պետք է լինի հետեւյալը` աղքատության հաղթահարման կամ աղքատության ոլորտում լրջագույն ճեղքման հասնելու համար հարկավոր է այսքան գումար: Պետք է աշխատի այն կառավարությունը, պետք է կառավարություն լինի այն թիմը, ով պատրաստ է ստվերային տնտեսության դեմ պայքարի միջոցով, կոռուպցիայի դեն պայքարի միջոցով, օլիգարխիայի դեմ պայքարի միջոցով, մրցակցային դաշտ ապահովելու միջոցով պետությանը ապահովել հավելյալ այդպիսի եկամուտներ: Հակառակ դեպքում ստացվում է, որ մենք գնում ենք կոնսերվացման ճանապարհով:

Հիմա ի՞նչ է ստացվում, ճիշտ է, մենք ասում ենք, որ սոցիալական ծախսերը աճում են, իսկ մենք հաշվե՞լ ենք, թե գազի գնի թանկացումները, գնաճը, ինչպիսի՞ ազդեցություն է ունենում: Մենք, ըստ էության, փաստացի, նաեւ աղքատության հաղթահարման ցուցանիշները ցույց են տալիս, որ մենք աղքատության գծի եւ սպառողական զամբյուղի հետեւից վազում ենք ու չենք հասնում: Այս տեմպով, հասկանալի էլ չի, կհասնե՞նք, թե՞ չենք հասնի: Որովհետեւ, տեսեք, նույն կառավարությունը խոստանում է, դեռ խոստանում է, որ մինչեւ 2017 թվականը նվազագույն աշխատավարձը կլինի 70 հազար դրամ: Իսկ ինչպիսի՞ն կլինի 70 հազար դրամի գնողունակությունը 2017 թվականի դրությամբ:

Իմ կարծիքով, նույնիսկ այս պարագայում շատ ավելի ճիշտ կլինի սկզբունքներ ֆիքսել աղքատության գծի հետ, սպառողական զամբյուղի  հետ, որովհետեւ 70 հազար դրամը 2017 թվականին ավելի քիչ լինի, քան այսօրվա 30 հազար դրամը: Շնորհակալություն:

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Առաջին հարցի հետ կապված, երբ նպաստների մասին օրենքի նախագիծը ներկայացնում էինք, ասացինք հետեւյալը, որ բաժանում ենք արել ընտանիքները: Ընտանիք` երեխա ունեցող, ընտանիք` երեխա չունեցող, ծերերից բաղկացած: Ահա, ձեր հարցի մի մասը, այսինքն` այն ծերերը, ովքեր աղքատ են եւ նրանց կենսաթոշակը աղքատության վերին շեմից ցածր է, այդ օգնությունը նրանց էր վերաբերվում: Ես դրա համար ասացի, որ աղքատ մեծերին բաժանել ենք 2 խմբի, որը ընտանեկան նպաստի հետ կապ չունի: Ընտանեկան նպաստը առանձին է, որտեղ մենք ունենք ծերության հաշվարկ եւ այլն, եւ այլն, իսկ հիմա մենք բաժանել ենք 2 մասի: Ասում ենք` ընտանիք, որ ունի երեխա, աջակցության ձեւը այլ է: Ընտանիք` որ կենսաթոշակառուներ են, նրանց կենսաթոշակը աղքատության շեմից ցածր է, առավելագույն շեմից, նրանց մոտեցումը այլ է: Այսինքն` աղքատ կենսաթոշակառուների խնդիրը մենք կենսաթոշակների եւ նպաստների մասին օրենքներով լուծում ենք, իսկ այն կենսաթոշակառուները, ովքեր ստանում են ցածր կենսաթոշակ` աղքատության վերին շեմից ցածր կենսաթոշակ, բայց աղքատ ընտանիքում չեն ապրում, նրանց խնդիրը բաց ենք թողնում:

Երկրորդը` չկա մի պետություն, որը ձեր ասած վազքի մարաթոնում կարողանա հատել այդ գիծը: Նման պետություն չկա: Ուրիշ բան կա, ում մոտ` շատ, ում մոտ` քիչ: Ցավոք, մեր մոտ այսօր հարաբերական շատ է, ցավոք, բայց մենակ «Պետական նպաստների մասին» օրենքով կամ մենակ սոցիալական համակարգով, դուք էլ եք համաձայն եւ դուք էլ արտահայտեցիք այդ միտքը, որն հնարավոր չի լուծել: Առավել եւս, եթե տնտեսության մեջ, սրանք արդեն փաստագրված տվյալներ են, 2.3 տոկոս աճ է լինում, ցանկացած պարագայում 1 տոկոս իջնում է աղքատությունը: Եթե մենք կարողանանք օգտագործել հանրության ստեղծած ռեսուրսների բաշխման ավելի լավ մեթոդիկա, այս դեպքում մենք ավելի լավ արդյունք կարող ենք ունենալ, որովհետեւ ցանկացած հասարակության եւ պետության համար սա էլ է պրոբլեմ:

Ես կարծեմ մի անգամ ասել եմ այս տվյալները, հիմա էլ կկրկնեմ, որ եթե աշխարհի 100 խոշոր միլիարդատերերի շահույթի 25 տոկոսը բաժանվի ամբողջ աշխարհի աղքատների վրա, աշխարհում աղքատությունը կվերանա: Այսինքն` մեկ սկզբունք գումար ունենալն է, մեկ սկզբունք էլ` ում մոտ լինելն է, մեկ սկզբունք էլ` ինչպես վերցնել եւ բաշխելն է:

Այս բոլորը, ես չեմ կարծում, որ այս բոլորը միանգամից լուծում կարող են ստանալ: Թերեւս, ես այդպես չեմ մտածում, բայց հստակ մեկ բան գիտեմ, որ պետք է խնդիրը հասարակության հիմնական մասին, հասարակության անդամների նկատմամբ եւ՛ հարկային ճանապարհով, եւ՛ տնտեսության  զարգացման ճանապարհով, եւ՛ սեփականության վերաձեւավորման, օրենքով վերաձեւավորման ճանապարհով, եւ՛ սոցիալական տարբեր մոտեցումներով կարողանալ հասարակության բոլոր անդամների համար ստեղծել նորմալ պայմաններ:

Սա չի նշանակում, որ մենք երբեւիցե աղքատ չենք ունենա, որովհետեւ այդպես երկիր չկա մինչեւ այսօր, եւ սա չի նշանակում, որ մենք շատ աղքատ չենք ունենա, որովհետեւ էլի պետությունները ունեն: Առավել եւս, երբ մենք որդեգրել ենք սոցիալական սկզբունքը, պետության կառուցվածքի մեջ, որը ինքնըստինքյան արդեն պարտավորություն է քաղաքացիների մոտ: Մենք այսօր սոցիալական մոդելներ ունենք, որտեղ չի նայում, թե քաղաքացին ինչի՞ կարիք ունի: Դու ծնվել ես, գնա, մտածի քո մասին: Անգլոսաքսոնական մոդելի հիմնական գաղափարախոսությունը դա է: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Հակոբյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Հարցերը ավարտվեցին: Մենք անցնում ենք մտքերի փոխանակության: Հերթագրում: Հերթագրվել է պատգամավոր Միքայել Մելքումյանը, համեցեք, պրն Մելքումյան, ամբիոնի մոտ:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես շատ կոնկրետ թվեր եմ ասում, այն, ինչ բերված է օրենքի հիմնավորման տեղեկանքից: Տեսեք ի՞նչ է ստացվում: Դուք գիտեք, որ մենք ունենք շուրջ 500 հազար թոշակառու, ավելի ճշգրիտ` 480 հազար: Տեսեք ի՞նչ է ստացվում, 65 հազար կենսաթոշակառուի կենսաթոշակը կաճի 10-ից 15 տոկոսով, 101 հազար կենսաթոշակառուի կենսաթոշակը կաճի 15-ից 20 տոկոսով եւ 164 հազար կենսաթոշակառուի թոշակը կաճի 20 տոկոս եւ ավել, այսինքն` ստացվում է, որ շուրջ 400 հազար թոշակառուների թոշակները կամ ավել, ես կխնդրեի, որ նորից պրն նախարարը, այսօր շատ է այդպես ստացվում, որ ես պետք է արձագանքեմ ձեզ, ձեր ամփոփիչ խոսքում, որովհետեւ ես չեմ կարողացել հարցեր ուղղել երկրորդ ընթերցման ռեժիմի պայմաններում առաջարկ չունենալու հետեւանքով, դուք ասեիք, թե այդ 10-ից 15-ը, 15-ից 20-ը եւ 20 տոկոսից ավելը, առանձին-առանձին, ըստ այս խմբերի, ես կխնդրեի, որ դուք գրանցեիք, որպեսզի ամփոփիչ խոսքում ասեիք, ի՞նչ դրամական տեսքով, ի՞նչ գումար է իրենից ներկայացնում` դրամական տեսքով, որովհետեւ, սա շատ կարեւոր է:

Իմ հաշվարկները ցույց են տվել, որ այս կենսաթոշակները ավելացնելու արդյունքում կամ հետեւանքով, երբ որ մենք արդեն կունենանք, տեսեք, ի՞նչ է ստացվում, գնաճային սցենարը ԿԲ-ի դրամավարկային քաղաքականության, երբ որ ես տեսնում եմ, մենք ունեինք հունվար-սեպտեմբերին արդեն 9 տոկոսից ավել գնաճ, հիմա իջել է 7 տոկոս եւ ասվում է, որ ապրիլից հետո մենք նոր կգանք, եւ 4 տոկոս, պլյուս-մինուս 1.5 տոկոս գնաճի սահմաններում:

Բայց ես այլ բան եմ ուզում: Կուզենայի, այդ ավելացված կենսաթոշակի չափը ձեր ամփոփիչ ելույթում համադրեիք այդ գնաճային սցենարի թանկացումների հետ, որովհետեւ, ընդունենք, 30 հազար դրամի սահմաններում կենսաթոշակ ստացող կենսաթոշակառուն, այն 480 խումբ գնաճի սցենարը հաշվարկվող ապրանքներից, երեւի թե, գնում է մի 4, 5 ապրանքատեսակ կամ 6, 7 ապրանքատեսակ, որի գնաճը, անպայման երկնիշ է: Կխնդրեի սրա վրա ուշադրություն դարձնեիք, այսինքն` երկնիշ գնաճի պայմաններում, այս ավելացված թոշակի չափը ինչքա՞ն է 400 հազար կենսաթոշակառուի առումով: Սա մեկ, մի շատ կարեւոր խնդիր:

Երկրորդ խնդիրը` քանի որ նաեւ սպառման սահմանային գործակիցը կենսաթոշակառուների համար Հայաստանում 0.99 կամ 100 տոկոս է, այսինքն` ինչ գումար, որ տալիս է, դա երբեւիցե չի խնայելու, եւ 3 ամսվա ընթացքում բյուջեն համալրվելու է, ես կցանկանայի, որպեսզի ռեզերվներ կա՞ն, որ մենք ավելացնենք: Որովհետեւ, տեսեք ի՞նչ է ստացվում: Ձեր ասած թվերը այս արձանագրված թվերից մի քիչ տարբերվում է: Դուք ասացիք, կարծեմ,  40 հազարի մասին, որ ծայրահեղ աղքատության բանից դուրս է գալիս: Այստեղ 32 հազարի մասին է խոսքը, եւ արդյունքում մնում է, որ աղքատության գծից ցածր աշխատանքային կենսաթոշակ ստացողների թիվը կկազմի 15 հազար: Այսինքն` այդ 480 հազարի մեջ ընդամենը 15 հազար թոշակառուն է, որ ստանում է այդ գծից ներքեւ կենսաթոշակ: Սա ավելի վատ, որովհետեւ նշանակում է, որ այդ ծայրահեղ աղքատները, որ մեզանում կազմում են տարբեր գնահատական` 90-ից 12 հազար, կարծեմ, թե 3.2 տոկոս է ծայրահեղ աղքատների թիվը, եւ սա նշանակում է, որ մյուս աղքատները, դրանք կենսաթոշակառուներ չեն, այսինքն` միջին կամ երիտասարդ տարիքի աղքատներ են:

Ես կխնդրեի այս հարցադրումներին ձեր ամփոփիչ ելույթում անդրադառնայինք: Այսքանը:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մտքերի փոխանակությունը ավարտվեց: Ամփոփիչ ելույթների համար հարակից զեկուցողը անհրաժեշտություն չի տեսնում: Հիմնական զեկուցող` աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյան:  Համեցեք պրն Ասատրյան, ամբիոնի մոտ:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Շատ հակիրճ անդրադառնամ պրն Մելքումյանի հարցադրումներին, որ այսպես ստացվեց պատասխանել իրար կամ հարցադրումներ ուղղել:

Մենք ներկայացրել ենք տեղեկատվությունը: Աշխատանքային կենսաթոշակ ստացող շուրջ 445 հազար անձանցից 425 հազար կենսաթոշակառուի համար կենսաթոշակները կբարձրանան 10 տոկոս եւ ավելի: Այդ դեգրադացիայով, ինչպես մենք ներկայացրել էինք` 10-ից 15 տոկոս 164 հազար անձի համար, 15-ից 20 տոկոս 99 հազար 600 անձի համար եւ 20 տոկոսից ավելի 161 հազար 600 կենսաթոշակառուների համար: /Հարց առանց խոսափողի, դահլիճից/

Դրանք տարբեր են, կախված իրենց կենսաթոշակի չափից: Ես տեղեկանքը ձեզ տրամադրել եմ, եթե դուք չունեք, կարող եմ ձեզ էլ տրամադրել` 5 տարվա ստաժ ունեցողի, 10, 15, կենսաթոշակի ներկայիս չափը եւ 2014 թվականի հունվարից նախատեսվող չափը:

Մյուս խնդիրը, որի մասին ասացիք, 18 հազար անձ է, շուրջ, որոնց կենսաթոշակի չափը կավելանա մինչը 10 տոկոս: 443 կենսաթոշակառու է միայն, որոնց կենսաթոշակի չափը չի ավելանա, որոնց կենսաթոշակի չափը ներկայումս կազմում է 93 հազար դրամ եւ ավելի:

Սա է ընդհանուր բաշխման սխեման, եւ մեկ էլ անդրադառնամ աղքատության եւ ծայրահեղ աղքատության գծից ներքեւ կենսաթոշակ ստացող կենսաթոշակառուների թվաքանակին եւ այդ խնդրին:

Ես նշեցի, որ 3 գիծ կա, աղքատության գծի հետ կապված` ծայրահեղ աղքատության գիծ, աղքատության ստորին գիծ եւ աղքատության վերին գիծ, եւ այս 3 գծերի հետ համադրությամբ էլ մենք դիտարկել ենք կենսաթոշակառուների կենսաթոշակների չափերի բարձրացումները ի՞նչ արդյունքների են բերում: Լրացուցիչ նաեւ այդ տեղեկատվությունը կարող ենք տալ:

Միայն ծայրահեղ աղքատության գծից ներքեւ գտնվողների մասով ասեմ, որ նրանք, գրեթե բոլորը, այսօր գտնվում են, նաեւ անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառված են եւ ստանում են ընտանեկան նպաստ: Այսինքն` եթե ընտանիքը միայն կենսաթոշակառուներից է բաղկացած, որոնք ստանում են նվազագույն կենսաթոշակ, այսօր սոցիալական աջակցության ծրագիրը` պետական նպաստների տեսքով, լրացնում է այդ կենսաթոշակառուների ցածր կենսաթոշակը, տվյալ դեպքում, աղքատության ընտանեկան նպաստով, որի չափը կազմում է 16 հազար դրամ, այսինքն` լրացնելով մենք այստեղ զուտ խոսել ենք կենսաթոշակների չափերի մասին, թե կենսաթոշակային ծրագրերի ներքո ինչպիսի՞ բարձրացում է տեղի ունենում: Ամբողջության մեջ, եթե դիտարկենք, ցուցանիշները, բնականաբար, տարբերվում են: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, այս հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Հարգելի գործընկերներ, մենք հիմա քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Զբաղվածության մասին» եւ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ» Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթը երրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը: Հարակից զեկուցող` սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հակոբ Հակոբյան, համեցեք: Չունե՞ք անհրաժեշտություն: Շատ բարի:

Հիմնական զեկուցող` աշխատանքի եւ սոցիալական հացերի նախարար Արտեմ Ասատրյան:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Ես ուղղակի ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել ԱԺ-ին քննարկման համար` «Զբաղվածության մասին» օրենքի նոր փաթեթի: Ըստ էության, առաջարկվում է նոր մոդել, եւ վստահ եմ, որ օրենքի նախագծի ընդունումից հետո, 2014 թվականից մենք կունենանք զբաղվածության ոլորտում ավելի ակտիվ ծրագրեր, ավելի ակտիվ քաղաքականություն, բնականաբար, նաեւ անդրադարձ կկատարենք այն խնդիրներին, որոնք ներկայացվեցին ԱԺ-ում քննարկումների ժամանակ, եւ կարծում եմ, որ բյուջեի քննարկումների եւ այդ ծրագրի մոնիթորինգի ժամանակ մենք հնարավորություն կունենանք ներկայացնել դրանց արդյունքները: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար: Հարգելի պատգամավորներ, հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը: Հիմնական զեկուցող` ՀՀ կառավարությանը առընթեր ՊԵԿ-ի նախագահի տեղակալ Վախթանգ Միրումյանը, համեցեք:

Վ.ՄԻՐՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան նախագահող, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագիծը: Այս օրինագիծը ծավալային առումով բավականին կարճ օրինագիծ է, որով ընդամենը առաջարկվում է ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 224-րդ հոդվածում կատարել փոփոխություն եւ այնտեղ սահմանված տասնհինգօրյա ժամկետը փոխարինել 1 աշխատանքային օրով: Չմանրամասնեմ, թե հարցը ինչի՞ն է վերաբերում: Մասնավորապես, ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 212 հոդվածով նախատեսված է, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ արտաքին տնտեսական գործունեություն իրականացնող անձը թույլ է տվել մաքսային կանոնների խախտում, ապա մաքսային կանոնների խախտման օբյեկտ հանդիսացող առարկաները ենթակա են վերցման մաքսային մարմինների կողմից, եւ զուգահեռաբար, 224-րդ հոդվածը` ՀՀ Մաքսային օրենսգրքի, նախատեսում է, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ արտաքին տնտեսական գործունեություն իրականացնող անձը արդեն իսկ կատարել է մաքսային գծով պարտականությունները, այդ ապրանքները կարող են հետ վերցվել տասնհինգօրյա ժամկետում: Կարծում ենք, որ տասնհինգօրյա ժամկետի անհրաժեշտությունը չկա, առաջարկում ենք տասնհինգօրյա ժամկետը կրճատել եւ դարձնել 1 աշխատանքային օր, որի պարագայում մեր տնտեսավարող սուբյեկտները հնարավորություն կունենան մաքսային կանոնների խախտումից բխող իրենց բոլոր պարտավորությունները կատարելուց հետո հետ ստանալ իրանց ապրանքները: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Ավարտեցի՞ք, պրն Միրումյան:

Վ.ՄԻՐՈՒՄՅԱՆ

-Այո:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Հիմնական զեկուցողին հարցերով դիմելու համար` հերթագրում: Հերթագրվել է մեկ պատգամավոր` Էդմոն Մարուքյան, համեցեք:

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Միրումյան, փաստորեն, տասնհինգօրյա ժամկետը կրճատվում է 1 օր: Սա, ըստ էության, դրական փոփոխություն է, բայց ձեր ելույթում չասացիք, թե ներկա գործող իրավիճակում ի՞նչ խնդիրներ են առաջացել: Այդ երկար մնալուց մարդիկ վնասնե՞ր են կրել: Ի՞նչն է պատճառը, որ մենք փոխում ենք:

Մյուսը, որ հարցի հետ կապ չունի, բայց, քանի որ եկել եք խորհրդարան, ուզում եմ հարցնել: Մաքսային միության հետ կապված, կա՞ վերլուծություններ, թե, օրինակ` բազմաթիվ կարծիքներ կան, որ Մաքսային միություն մտնելով, մեզ մոտ մաքսատուրքերը բարձրանալու են` ոչ մաքսային միության երկրների հետ կապված, եւ արդյոք կա՞ն վերլուծություններ մաքսային կոմիտեում, թե ո՞ր ապրանքներն են, որ պետք է Հայաստանում ավելի թանկ ներմուծվեն, քան որ այսօր կա`մաքսատուրքերի հետ կապված:

Վ.ՄԻՐՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցերի համար: Առաջին հարցի հետ կապված նշեմ, որ պարտադիր չէ, որ գործող պրակտիկայում լինեն խնդիրներ եւ իրավիճակներ, որի պարագայում նոր, դրանից ելնելով ներկայացվեն համապատասխան օրենսդրական նախաձեռնություններ: Առհասարակ, եթե տեսականորեն հնարավոր են այնպիսի դեպքեր, որ տնտեսավարող սուբյեկտի գործունեության նետ կապված կարող են անգամ տեսականորեն առաջանալ խոչընդոտներ, ապա մեր առաջարկությունները ուղղված են այդ խոչընդոտների վերացմանը, անկախ նրանից, թե պրակտիկայում նման խնդիրներ առաջացե՞լ են, չե՞ առաջացել:

Պրակտիկայի հետ կապված, ես կարող եմ ձեզ վիճակագրություն ներկայացնել, որ, այո, շուրջ 500 դեպք կա, երբ արձանագրվել են մաքսային կանոնների խախտումներ: Քանի որ օրենսդրությունը նախատեսում է տասնհինգօրյա ժամկետ, այսինքն` տեսականորեն անգամ չեն բացառվում, որ կարող են այդ ապրանքները հետ վերադարձվեն տնտեսավարող սուբյեկտին 15-րդ օրը, մենք ասում ենք, որ դրա անհրաժեշտությունը չկա, առաջարկում  ենք այդ ժամկետը կրճատվի եւ սահմանվի 1 աշխատանքային օր:

Ինչ վերաբերում է Մաքսային միության անդամակցության հարցին, ապա գաղտնիք չէ, որ, այո, Մաքսային միությունում մաքսատուրքերի չափերը որոշ ապրանքների գծով շատ ավելի բարձր են, եւ ներկայումս ձեւավորված է արդեն աշխատանքային խումբ, որը քննարկում է այդ մաքսատուրքերի սահմանման հետ կապված հարցը: Վերլուծության արդյունքներին, ճիշտն ասած, ես տեղյակ չեմ, որովհետեւ ինքս չեմ ղեկավարում աշխատանքային խումբը եւ ընդգրկված չեմ աշխատանքային խմբում, բայց կարծում եմ, որ արդեն հայտնի են այն ապրանքատեսակները, որոնք դասակարգվում են առավել ճկուն ապրանքատեսակների եւ զգայուն ապրանքատեսակների շարքին, եւ որոնց մասով անհրաժեշտություն կլինի բանակցել մեր գործընկերների հետ, որպեսզի մաքսատուրքերի դրույքաչափերի սահմանման հարցում ձեռք բերվի համապատասխան համաձայնություն: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Արձագանքի համար` Էդմոն Մարուքյան:

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Միրումյան, փաստորեն, նախագծի հետ կապված հետեւյալն է` եթե խախտումները վերացվել են, մեկօրյա ժամկետում պարտավոր են արդեն բաց թող ապրանքը: Սա շատ դրական բան է:

Ինչ վերաբերում է վերլուծությանը, պրն Միրումյան, որ խնդրենք, այդ տեղեկանքը կամ ինֆորմացիան, մինչեւ որ կգա քննարկումների եւ այլն, համաձայնագիրը վավերացնելու ժամանակը եւ այլն, կարո՞ղ է հասանելի լինել գոնե պատգամավորներին: Կարո՞ղ եք տրամադրել այդ վերլուծությունը, թե ո՞ր ապրանքատեսակներն են, որ կարող են խնդիրներ առաջացնեն, շատ թանկանալու պարագայում եւ այլն, եւ այլն, այս մասով:

Վ.ՄԻՐՈՒՄՅԱՆ

-Ես կարծում եմ, որ դա հրապարակային փաստաթուղթ է, այսինքն` եթե դուք վերցնենք Մաքսային միության Մաքսային օրենսգիրքը, դուք ինքներդ էլ կարող եք տեսնել, թե ո՞ր ապրանքատեսակների համար են, որ մաքսատուրքի...

Ես կարծում եմ, որ աշխատանքային համապատասխան խումբը, որովհետեւ ստեղծված են տարբեր հարցերով աշխատանքային խմբեր, տարբեր աշխատանքային խմբերը որոշակի մասով աշխատանքներ կատարում են, եւ այդ հարցերը, ուղղակի ընդգրկված չեն այն աշխատանքային խմբի գործառույթների շրջանակներում, որ համակարգում եմ ես, բայց կարծում եմ, որ այդ տեղեկատվությունը հասանելի կլինի:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Միրումյան, հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցող` տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վարդան Այվազյան:

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, բարեւ ձեզ: Հարգելի նախագահող, հիմնական զեկուցողը ներկայացրեց, որ Մաքսային օրենսգրքի սույն փոփոխությունը միտված է ներդրումային դրական միջավայրի եւ դրական ազդեցություն ունենալու խնդիրներին: Եթե Մաքսային օրենսգրքով նախատեսված խախտումների պարագայում ապրանքները պահվում էին մաքսավորների մոտ, վճարումների իրականացման կամ թերությունների վերացման ժամանակ, այն ժամանակ տրված էր, որ տասնհինգօրյա ընթացքում վերադարձնեն, հիմա հստակ է` մեկօրյա ընթացքում: Այսինքն` հանձնաժողովը քննարկել է, տվել է դրական եզրակացություն:

Միանգամից նաեւ ձեր հարցադրման երկրորդ մասին անցնեմ, ասեմ, որ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովը Ֆինանսների նախարարության հետ պայմանավորվածություն ունի, հունվար ամսվա վերջին իրականացնել խորհրդարանական լսումներ, կապված այս գործընթացների հետ: Խոսքը վերաբերում է Մաքսային միությանը ՀՀ-ի անդամակցության գործընթացին, որպեսզի հանպատրաստից փաստաթղթերը չստանանք, այսինքն` համապատասխան անձնավորություններ կան, հիմիկվանից հայտարարում ենք, ասում ենք, որ քննարկում եղել է, նախնական այս քննարկման փուլում, մինչեւ ԱԺ մտնելը, համապատասխան ձեւավորված խմբերը գան ԱԺ-ում ներկայացնեն, որովհետեւ կա զգայուն ապրանքացանկ, դրույքաչափերի հետ կապված խնդիրներ, հիմիկվանից հայտարարեմ, որ այդ հարցերը արդեն իսկ բարձրացված են, կառավարությունն էլ դա ողջունել է:

Եթե հարցեր կան, կպատասխանեմ:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Այվազյան: Հարակից զեկուցողին հարցերով դիմելու համար` հերթագրում: Հերթագրվել է 1 պատգամավոր` Խոսրով Հարությունյան, համեցեք:

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Այվազյան, անկեղծ ասած, ես չհասցրեցի հերթագրվել հիմնական զեկուցողին հարց տալու համար, իսկ տիկին Նաղդալյանը չէր նկատում իմ ձեռքս...

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Ներողություն եմ խնդրում:

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-...ձեզ եմ հարցս ուղղում: Ինքնին, անկասկած, ողջունելի նախաձեռնություն է, միայն մի այսպիսի հարց` ի՞նչ է նշանակում «մեկօրյա ժամկետում վերադարձնել», այսինքն`  ենթադրել պետք է, որ պայմաններ են ստեղծվում անարգել ապրանքի ներկրողը, ապրանքի սեփականատերը անհրաժեշտ պահպանման տեղից ապրանք ստանա: Հիմա, եթե պատկերացնենք մի պահ, ո՛չ ներկրողի, ո՛չ հարկատուի մեղքով այդ մեկօրյա ժամկետը խախտվեց: Օրենսդիրը` օրենքը նախատեսում է տույժեր, տուգանքներ, պատասխանատվություն մաքսային կառույցների կողմից, իրենց ստանձնած պատասխանատվությունը ոչ պատշաճ կատարելու դեպքում:

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Ինձ թվում է, «Մաքսային ծառայության մասին» օրենքում հստակ կա համապատասխան դրույթը, որ մաքսային մարմնի կողմից, այսպես ասած, համապատասխան, իր պարտավորությունների չկատարման հետ կապված գործի քննարկման գործընթացի հետ կապված վարչական պատասխանատվություն կա, բայց զուտ տնտեսական մասով, չեմ կարծում, թե այնտեղ իր կրած վնասների հետ կապված, ինձ թվում է, ավելի հիմնավոր կարող ենք ասել, բայց վարչական պատասխանատվություն, ադմինիստրատիվ պատասխանատվություն, հստակ, տվյալ պարագայում մաքսային ծառայության օրենքով նախատեսված է:

Տնտեսական գործունեության արդյունքում, գնահատման չափորոշիչներից ելնելով, պրն Հարությունյան, ինձ թվում է, ավելի լավ է այս մասը նայենք, որովհետեւ այդտեղ մենք իրականում կարող ենք խճճվել, որովհետեւ, եթե ներմուծման ժամանակ մեկի դեպքում դա կարող է, այդ աշխատանքային օրերին ինչ-որ մի խնդիր դառնա, զուտ ապրանքատեսակից կախված, բայց պատասխանատվության` մաքսավորին ենթարկելու խնդիրը, հստակ Մաքսային ծառայության օրենսգրքում ամրագրված է: Այսքանը: Եթե բավարարեցի, այսինքն` կարող է պատժի ենթարկեն, կարող է հեռացնեն աշխատանքից, կարող է... Բայց տնտեսական ի՞նչ վնասի չափ դա կարող է լինել, դա չի նախատեսված: Ես այսքանին եմ տիրապետում:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, արձագանքելու անհրաժեշտություն տեսնու՞մ եք: Խոսրով Հարությունյան:

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Պրն Այվազյան, անկասկած, նման հարցերում դուք ինձ համար հեղինակություն եք, բայց իմ մոտ այնպիսի տպավորություն ստեղծվեց, որ դուք արձագանքեցիք ենթադրելով, որ Մաքսային օրենսգիրքը պետք է, անպայման, նման բան նախատեսած լինի: Եթե պատասխանը հնչեր ավելի կոնկրետ, ես, անկասկած, ավելի բավարարված կլինեի: Շնորհակալություն:

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, նմանապես, դուք եւ ձեր կարծիքը ինձ համար հեղինակավոր եք, դրա համար ասում եմ` Մաքսային ծառայության օրենսգիրքը հստակ նախատեսում է: Թե ո՞ր հոդվածն է, հիմա, թող հիմնական զեկուցողը ավելի հստակ ասի, բայց «Մաքսային ծառայության մասին» օրենքը հստակ կանոնակարգում եւ հստակ ասում է, որ մաքսավորի անպարտաճանաչության կամ նման անփութության համար ադմինիստրատիվ պատասխանատվություն կա: Տնտեսականով` չունենք:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերն ավարտվեցին: Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակության համար` հերթագրում: Պատգամավոր Միքայել Մելքումյան, համեցեք:

Ա.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Միրումյան, կարծում եմ, սա գիլյոտինի առաջարկը չի: Հա, ես այդպես էլ համոզված էի: Իսկապես, սա բավականին անհրաժեշտ, պահանջված միջոցառում է, որ կատարվում է, բայց ես կուզենայի անդրադառնալ, բնականաբար, իմ գործընկեր Էդմոն Մարուքյանի բարձրացրած հարցերին: Բնականաբար, այդ վերլուծությունները աշխատանքային խմբերը կանեն, եւ այլն, եւ այլն, ես էլ մեկ շաբաթ առաջ մասնակցում էի Կազանում Եվրասիական միության շատ բարձր մակարդակի մի հավաքի, բայց հետեւյալն եմ ուզում ասել, որ մինչեւ հիմա, միգուցե, չի էլ հնչել, առաջին անգամ ուզում եմ այս ամբիոնից հնչեցնել, որ շատ կարեւորում եմ:

Մենք անընդհատ ասում ենք, որ մրցակցային հարաբերությունների կարգավորման ոլորտում կան հակամրցակցային անառողջ կամ մենաշնորհացման բաղադրիչներ: Ես, որպես տնտեսագետ մասնագետ եմ ասում հետեւյալը` առաջին անգամ ի՞նչ է կատարվելու: Պատկերացրեք Ռուսական շուկան, նվազագույնը 50-ից 100 անգամ` սպառողական շուկան, մեծ է Հայաստանի շուկայից, եւ համապատասխան սպառողական ապրանքներ ներկրողները, երբ որ բերեն, ռուսական, բելառուսական կամ ղազախական շուկա, ընդունենք, պատկերացրեք, որ եթե այս հարցը լուծվում է միայն, այսինքն` մենք էլ ներկրման, այսպես կոչված, «քվոտավորման» մեխանիզմները չունենք, ես հավատում եմ, որ այս հարցը դրանով պետք է լուծվի: Մինչեւ հիմա, էլի եմ կրկնում, տարբեր ամբիոններից եւ այս բարձր ամբիոնից չի հնչեցվել, եթե միայն այդ հարցը լուծվի, որ սպառողական ապրանքները ներկրվելով ռուսական շուկա, անարգել գալու են Հայաստանի շուկա, ուրեմն սա համարում եմ մեծ ձեռքբերում եւ սպասենք դեպքերին, տեսնենք ի՞նչ է լինելու: Ուղղակի, ես ցանկացա հնչեցնել այս պահը:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալ ենք, պրն Մելքումյան: Ելույթները ավարտվեցին: Ամփոփիչ ելույթի համար, պրն Այվազյան... Չի տեսնում անհրաժեշտություն: Պրն Միրումյան, ամփոփիչ ելույթի համար մոտեցեք ամբիոնին:

Վ.ՄԻՐՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես պարզապես եւս մեկ անգամ կցանկանայի հաստատել պրն Այվազյանի պատասխանը: Այո, պրն Հարությունյան, ՀՀ օրենքը «Մաքսային ծառայության մասին» հստակ սահմանում է այն պատասխանատվությունները, որոնց մաքսային աշխատողները ենթարկվում են, իրենց աշխատանքային պարտավորությունները ոչ պատշաճ կատարելու կամ չկատարելու արդյունքում: Դա, մասնավորապես իրենից ներկայացնում է` նախազգուշացում, նկատողություն, խիստ նկատողություն, դասային աստիճանի նվազեցում, ընդհուպ մինչեւ դրամական տեսքով պատճառված վնասի հատուցում:

Ինչ վերաբերում է պրն Մելքումյանի նշածին, հաշվի առնելով, որ հարցը ներկայացված նախագծին չէր վերաբերում, արձագանքելու անհրաժեշտություն չկա: Շնորհակալություն:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալ են, պրն Միրումյան: Կարծում եմ, ձեր ելույթը սպառիչ պատասխան տվեց պրն Հարությունյանի հարցադրմանը: Քննարկումն ավարտվեց, մենք անցնում ենք հաջորդ հարցին, հարգելի պատգամավորներ:

Քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված` «Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցին: Հիմնական զեկուցող` ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի նախագահի տեղակալ Աշոտ Մուսայանը: Համեցեք, պրն Մուսայան, ամբիոնի մոտ:

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մեծարգո նախագահողներ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում «Հայաստանի Հանրապետության հողային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը: Նշեմ, որ կառավարության ներկայացրած փոփոխությունը պայմանավորված է նրանով, որ կառավարության 2013 թվականի մարտի 7-ի Հայաստանի գործարար միջավայրի բարելավման 13 թվականի միջոցառումների ծրագրին հավանություն տալու մասին որոշմամբ, նպատակ ունենալով էլեկտրականության, գազի եւ ձրի միացման համար մատակարարներին հողհատկացման առավել սեղմ եւ հստակ ժամկետներ սահմանելու համար:

Միաժամանակ կարգավորվել են մի քանի, նույն հոդվածի` 66 հոդվածի մի քանի կետեր, որոնք ավելի արդիական են հնչում:

Ասեմ, որ նախկինում 66 հոդվածում նշված է եղել «ձեռնարկություն» հասկացությունը, հենց առաջին հոդվածում: Ներկայումս «ձեռնարկություն» հասկացությունը չի կիրառվում, դրա փոխարեն` «առեւտրային կազմակերպություն» է, եւ դրանից ելնելով որոշ ենք նաեւ առաջին կետում էլ փոփոխություն ներկայացնել:

Հիմնականում, ամբողջ փոփոխությունները միտված են եւ՛ կառավարության որոշումներով, եւ՛ Հողային օրենսգրքում տարբեր կետերում հողամասի ուղղակի վաճառքին վերաբերող հոդվածները համախմբել միեւնույն հոդվածի ներքո:

Բնականաբար, ինչպես արդեն նշեցի, էլեկտրաէներգիայի, բնական գազի հաղորդման եւ բաշխման լիցենզիա ունեցող, եւ ջրի մատակարարման նպատակով ջրային համակարգի օգտագործման թույլտվություն ունեցող անձանց հնարավորություն տրվի իրենց հիմնական համակարգերի, շենքերի, շինությունների սպասարկման համար անհրաժեշտ հողամասերի համար հողերը ոչ թե աճուրդով, այլ` վաճառքով օտարվեն: Սա է:

Եթե ըստ հոդվածների անդրադառնանք, առաջին կետում նշել ենք քաղաքացիների կամ իրավաբանական անձանց սեփականության իրավունքով պատկանող շենքերի եւ շինությունների սպասարկման համար կարող է պետության կամ համայնքի հողը վաճառվել:

4-րդ կետում փոփոխություն ենք իրականացրել, գործող օրենքում, «պայմանագրերով» բառը հանել ենք, քանի որ նշված էր օրենքներով եւ պայմանագրերով, որ գնման նախապատվություն ունեցող անձանց կարող էր ուղղակի վաճառքով վաճառվեր, բայց, քանի որ բնակելի, հասարակական կամ արտադրական նշանակության շենքերի, շինություններ կառուցման եւ սպասարկման համար հողամասերի հարցը արդեն նույն երրորդ կետում կարգավորված էր, մնում էր ընդամենը գյուղատնտեսական նշանակությանը, իսկ գյուղատնտեսական նշանակության հողերի վրա շինարարություն, բնական է, չի իրականացվելու, ուստի գտել ենք, որ պայմանագրերը արդեն անհրաժեշտություն չէր:

Նույն հոդվածում մենք ավելացրել ենք մի քանի կետեր, որոնցով կարգավորեցինք, ինչպես վերը նշեցի, այդ մի քանի մոնոպոլ գործունեությամբ զբաղվող շենքերի, շինությունների սպասարկման համար հողերի տրամադրումը: Դա է:

7-րդ հոդվածն ենք ավելացրել` էլեկտրական էներգիայի, բնական գազի հաղորդման, փոխադրման եւ բաշխման լիցենզիա, ջրի մատակարարման նպատակով ջրային համակարգի օգտագործման թույլտվություն ունեցող անձանց, ինչպես նաեւ բնական գազի փոխադրման համակարգերի սեփականատիրոջը, էլեկտրական էներգիայի եւ բնական գազի հաղորդման, փոխադրման ու բաշխման, ջրի մատակարարման, շենքերի, շինությունների կամ այլ օժանդակ կառույցների կառուցման համար հողամասերի տրամադրման դեպքում:

Հաջորդը` ուղղակի վաճառքով կարող է տրամադրվել նաեւ քաղաքացիներին կամ իրավաբանական անձանց սեփականության իրավունքով պատկանող հողամասերի ընդլայնման համար: Սա նախկինում կառավարության 286 որոշմամբ արդեն իսկ որոշված էր, ուղղակի, անհարժեշտություն կար Հողային օրենսգրքում այդ նույն բանը նախատեսել, որ ընդլայնումը կարող է իրականացվել միայն մեկ անգամ, ունեցած հողամասի չափով, եւ նախատեսված է, որ չափորոշիչները պետք է կառավարության կողմից սահմանվեն, թե ո՞ր հողամասերը կարող են որպես ընդլայնում տրամադրվեն: Ասենք, որ ընդլայնման դեպքում ընդլայնումը կարող է իրականացվել միայն մեկ անգամ:

Հաջորդ կետով, պետական կամ համայնքային սեփականություն հանդիսացող շենքերի, շինությունների օտարման դեպքում կարող է ուղղակի վաճառքով հողամասը օտարվել: Մենք ունենք արդեն Հողային օրենսգրքով նախատեսված նախկինում 64 հոդվածի 3-րդ մասով, որ առաջին պետական գրանցման ընթացքում 20 տոկոսից ավելի հողամասերը օտարվում էին 30 տոկոս կադաստրային արժեքի չափով, դա առանձին կետով նշվել է, եւ ունեինք «Իրավունք հաստատող փաստաթղթեր չպահպանված անհատական բնակելի տների կարգավիճակի մասին» օրենքով նախատեսված դեպքերում: Սա նույնպես բերել ենք նույն 66 հոդվածի ներքո ենք ընդգրկել:

Այստեղ անհրաժեշտություն ենք համարել նաեւ նշել բացառիկ գերակա հանրային շահ ճանաչված տարածքում գտնվող հողամասերը, հասարակության եւ պետության կարիքների համար օտարվող սեփականության ձեռք բերողին ուղղակի վաճառքով վաճառելու դեպքը, ընդ որում, տվյալ դեպքում կառավարությունը պետք է սահմանի վաճառվող հողամասի գինը:

Վերջինը` պետության կամ համայնքների օտարվող հողերը կարող են վաճառքով, այսինքն` պետությանը` համայնքին, համայնքինը` պետությանը վաճառվել:

Ամբողջությամբ սա է օրենքի նպատակը: Եթե հարցեր կան, մեծ սիրով:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մուսայան: Հիմնական զեկուցողին հարցերով դիմելու համար` հերթագրում:  Հերթագրվել է 6 պատգամավոր: Էդմոն Մարուքյան, համեցեք:

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարգելի նախագահող: Իմ հարցը կայանում է հետեւյալում, նախ` ես երկու հարց ունեմ:

1-ինը` նախագծի հրատապության հետ է կապված: Ինչու՞ է այն արտահերթ նիստով ընդգրկվել, եթե հրատապ է, կխնդրեի պարզաբանել, թե ինչի՞ է այն հրատապ: Ի՞նչն է շտապողականությունը, այն հիմա ընդունելու: Սա մեկ:

Մյուսը, տեսեք, 12-րդ կետով դուք նշեցիք, որ նաեւ տարածվում է բացառիկ գերակա հանրային շահ ճանաչված տարածքում գտնվող հողամասերի վրա, եւ այստեղ խնդիր է առաջանում, կառավարությունը իր որոշմամբ, օրենքով սահմանված կարգով, մի տարածք ճանաչում է հանրային բացառիկ գերակա շահի տարածք, եւ օտարում է ինչ-որ ընկերության, որը պետության կարիքների համար օգտագործում է: Հետո, այս կազմակերպությունը դիմում է կառավարությանը, արդեն այդ օրենքից դուրս, այդ օրենքի երաշխիքներից դուրս, ասում է, թե այս կողքի հողն էլ տվեք ինձ, առանց այդ երաշխիքների, առանց այդ ընթացակարգերի, ուղղակի կառավարությունը այդտեղ սահմանում է գինը: Սա, ըստ էության, կարծում եմ, որ նաեւ հակասության մեջ է այս   12-րդ դրույթը «Բացառիկ գերակա շահ ճանաչվելու մասին» օրենքի հետ:

Կխնդրեի պարզաբանեք, թե ինչու՞ է այս ձեւով ձեւակերպվել: Արդյո՞ք հակասություն չեք տեսնում այստեղ, որովհետեւ ընթացակարգը հետեւյալն է` կառավարությունը որոշում է կայացնում, կոնկրետ տարածք ճանաչում է հանրային գերակա շահ, հետո մենք Հողային օրենսգրքով փոփոխություն ենք անում եւ ասում ենք, որ հետո դու կարող ես դիմել, դրա կողքի հողն էլ վերցնես, ուղղակի գինը կառավարությունն է որոշում:

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Նախ` առաջին հարցը, հրատապության վերաբերյալ: Ես արդեն նշեցի, որ օրենքի ընդունումը պայմանավորված էր Հայաստանի գործարար միջավայրի բարելավման 13 թվականի միջոցառումների ծրագրին հավանություն տալու մասին որոշմամբ: Որոշմամբ նախատեսված էր այս փոփոխությունը, որի հիման վրա մենք նաեւ կառավարության 286 որոշման մեջ պետք է փոփոխություն մտցնենք, եւ քանի որ նախատեսված էր մինչեւ տարվա վերջ, հրատապությունը դրանով էր պայմանավորված:

Ինչ վերաբերում է 12-րդ կետին, 12-րդ կետը բացառապես խոսում է բացառիկ գերակա հանրային շահ ճանաչված տարածքում գտնվող հողամասերը հասարակության եւ պետության կարիքների համար օտարվող սեփականության ձեռքբերողին ուղղակի վաճառքով պետության կամ համայնքի հողը օտարելու մասին: Սա ընդլայնման հետ առայժմ որեւէ առնչություն չունի: Ուղղակի, տվյալ դեպքում, բնականաբար, նույն 66 հոդվածի, եթե գործող օրենքի վերջին կետն ենք նայում, հողերի կադաստրային գները ըստ նպատականշանակության, յուրաքանչյուր տարի հաստատվում է կառավարության կողմից, եւ նշված է, որ չկառուցապատված հողամասերի դեպքում` օտարման դեպքում, օտարման գինը կարող է լինել ոչ պակաս գործող կադաստրային գնից, այսինքն` կառավարությունը այդ գինը սահմանել է ոչ պակաս, քան գործող կադաստրային գինն է:

Ինչ վերաբերում է ընդլայնմանը, ընդլայնումը ոչ միայն բացառիկ գերակա շահ ճանաչված տարածքներին է վերաբերում, ընդհանրապես, օրենսդրությունը թույլ է տալիս, բոլոր սեփականատերերը, ովքեր սեփականություն ունեն, կարող են դիմել, եթե իրենց կից հողամասերում կան հողամասեր, որոնք աճուրդով, որպես առանձին միավոր չեն կարող օտարվել, այդ դեպքում ընդլայնում է տեղի ունենում: Դրա համար, նախատեսվել է, որ կառավարությունը պետք է չափորոշիչներ սահմանի, ո՞ր դեպքում կարող է հողամասը ուղղակի վաճառքով ընդլայնում օտարվել, իսկ որ դեպքում չի կարելի, դա միայն պետք է աճուրդով օտարվի: Սա է տարբերությունը: Բոլորին է վերաբերում, ոչ թե գերակա շահ ճանաչվածներին:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Արձագանքի համար` Էդմոն Մարուքյան:

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Ճիշտն ասած, ես էլի չհասկացա, որովհետեւ դուք, իմ հարցին կոնկրետ չեք պատասխանում: Հանրային գերակա շահ ճանաչված տարածքի ընկերությունը, որը ճանաչվել է կոնկրետ, տվյալ պարագայում նշված գործողությունը կատարելու համար, կառավարության կողմից, հետագայում կարո՞ղ է դիմել կառավարությանը եւ ասել, որ ուզում եմ ընդլայնվել, եւ այս իմ գերակա շահ ճանաչված հողի հարակից հողը ուղղակի վաճառքով տվեք ինձ:

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Ոչ, չի կարող:

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Բա 12-րդ կետը ի՞նչ է ասում:

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-11-րդ կետը, ընդհանրապես.. Չէ, 11-ը 64 հոդվածի 3-րդ կետին է վերաբերում: Հա, 12-րդ կետը ընդամենը վերաբերում է, որ գերակա շահ ճանաչվելու դեպքում պետության կամ համայնքի հողը ուղղակի վաճառքով ենք օտարում ձեռք բերողին, ոչ թե` աճուրդով, եւ այդ ուղղակի վաճառքի գինը սահմանում է կառավարությունը, դրան է վերաբերում:

Ընդլայնումը, որ առանձին կետով տրված է, դա 8-րդ կետի մեջ է, ընդհանրապես, բոլոր սեփականատերերը կարող են ընդլայնումից օգտվել, եթե, նորից ասեմ, իրենց կից հողամասին առկա են այնպիսի հողամասեր, որոնք որպես առանձին միավոր չեն կարող աճուրդով օտարվել: Այդ դեպքում կարելի է ընդլայնում օտարել նրանց:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Պատգամավոր Հեղինե Բիշարյան, համեցեք:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Անկեղծ ասած, իմ գործընկերը կիսեց իմ մտահոգությունը, բայց, միեւնույն է, այստեղ կարծես թե պետությունը 2 խնդիր է լուծում: Նախ` հեշտացնում է հողատարածքների գնման խնդիրը եւ ինքն է որոշում, թե ինչպե՞ս գնի, այսինքն` ուղղակի: Ուղղակիի դեպքում, այսինքն` դյուրացնում է, հեշտացնում է հողերի ձեռքբերումը կամ վաճառքը կառավարության կողմից: Այս դեպքում, արդյո՞ք ճիշտ է, որ տալիս ենք այդպիսի հնարավորություն, որ ինքը ուղղակի վաճառքով եւ մանավանդ երբ ինքը ասում է, որ գինը սահմանում է ինքը, այսինքն` աճուրդը թույլ է տալիս հասկանալու, թե հողատարածքները ի՞նչ գներով ենք վաճառում եւ ինչու՞: Այս դեպքում տալիս ենք հնարավորություն, որ տարածքները ինչպես օտարի, ինչ գնով եւ ինչպես ուզում է: Արդյո՞ք այս դյուրացումը ձեռնտու է պետբյուջեին, եւ եթե որեւէ ֆինանսական ազդեցություն չունի, որովհետեւ գրվում է, որ չունի, ապա ինչու՞ ենք այդպես շտապ, 10 օրվա ընթացքում դա անում, ես դա չեմ հասկանում:

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հիմա անդրադառնամ այդ հարցին, տիկին Բիշարյան: Նախ` ասեմ, որ որպես ձեռքբերող, գերակա շահ ճանաչելու դեպքում, մրցույթով է ձեռքբերողը ճանաչվում: Մրցույթով ճանաչվելու դեպքում, ինչ-որ կոնկրետ տարածքների համար այդ հողամասերը ինքը ձեռք է բերում: Այս կոնկրետ տարածքում կարող են լինել նաեւ պետական կամ համայնքային հողամասեր, ոչ թե միայն մասնավոր անձանց պատկանող: Այս ամբողջ հոդվածը վերաբերում է պետության եւ համայնքի հողերի ուղղակի վաճառքի դեպքերին: Եթե արդեն ձեռքբերողը մրցույթով ձեռքբերող է ճանաչվել եւ քաղաքացիներից ինքը վաճառքով կարողանում է ձեռք բերել, նրան ավելորդ քաշքշուկ չստեղծելու համար ավելի ճիշտ կլինի, որ պետության հողն էլ ոչ թե աճուրդի դնենք, աճուրդով այլ անձ հո ձեռք չի՞ բերելու, ինքն է այս տարածքում իրականացնելու շինարարությունը, այդ դեպքում ճիշտ կլինի ուղղակի վաճառքով նրան վաճառել:

Գինը, որ նախատեսված է, որ կառավարության կողմից է սահմանվում, ես շեշտեցի, որ նույն 66 հոդվածի վերջում նշված է, որ կադաստրի գնից պակաս չի կարող արժեքը լինել, իսկ կադաստրային գնից ավելին, արդեն սահմանում է կառավարությունը տվյալ գոտուց ելնելով, նպատակահարմարությունից ելնելով:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Արձագանքի համար` Հեղինե Բիշարյան, համեցեք:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Դուք չե՞ք գտնում, որ աճուրդը, դա հրապարակային գործընթաց է, իսկ ուղղակի վաճառքը` փակ, որը կարող է որեւէ մեկը այդ ինֆորմացիային չտիրապետի` ինչպե՞ս վաճառվեց, ինչպե՞ս տրվեց, ինչպե՞ս գնվեց: Աճուրդը, ինք ավելի հրապարակային է: Այստեղ կա մի փոքր մտահոգություն: Այսքանը:

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Ինքը արդեն աճուրդով ձեռք է բերել այդ տարածքի գերակա շահի կառուցապատողի իրավունքը:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար` պատգմավոր Միքայել Մելքումյան, համեցեք:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Մուսայան, ես ողջունում եմ ձեզ, որպես երկարամյա ձեր ոլորտի աշխատող, բայց հարցս հետեւյալն է: Դուք գիտեք, որ հատկապես մարզերում, շրջաններում կան ձեռնարկություններ, նախկինում սեփական, որտեղ հեկտարներով հողեր կան: Նախկինում այդ պահանջը չկար, որ, անպայման պետք է գործարք կատարելու ժամանակ ինքը վարձակալությամբ լիներ կամ օգտագործման տրված լիներ: Պատկերացնու՞մ եք այդ մարզերում, այդ տասնյակ հեկտարներով տարածքները, որ մենք ստիպենք այդ չաշխատող ձեռնարկությունների սեփականատերերին, որ գնեն, ի՞նչ է կատարվելու: Ես կխնդրեի պարզաբանում տայիք, թե ի՞նչ է լինելու սրա հետեւանքով:

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Եղավ, շնորհակալություն, պրն Մելքումյան: Տվյալ հոդվածին, տվյալ նախագծին չի վերաբերում պրն Մելքումյան, հարցը բայց ընդհանրապես ասեմ: Նախկինում գործարանների կառուցման համար հատկացվում էր կոնկրետ հողամաս: Հողամասերը տարիների ընթացքում, հետագայում օրենսդրության փոփոխության հիման վրա մենք պայմանով սեփականություն ճանաչեցինք, այսինքն` պայմանով իրենք սեփականատեր են, քանի դեռ իրենք են օգտագործում, մինչեւ օտարելը, նվիրելը, ցանկացած գործարք կատարելը, եւ գործարքի ժամանակ արդեն ձեռք բերողը պարտավորություն է ձեռք բերում տվյալ հողամասի կադաստրային արժեքը` տվյալ պահին գործող, գներով վճարելու: Այդ հարցը, կարծում եմ, այս դաշտում է կարգավորվելու, եւ մենք միգուցե ճանապարհներ փնտրենք ստիպելու, որ նրանք գործարանները աշխատացնեն կամ եթե հողամասի արժեքը նրանց համար ծանր կլինի վճարել, միգուցե հողամասից հրաժարվեն, բայց տվյալ հոդվածի հետ դա չի առնչվում:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար` պատգամավոր Վարդան Այվազյան: Ես առաջարկում եմ, որ ընդմիջումից հետո պրն Այվազյան, դուք ձեր հարցը հնչեցնեք:

Ընդմիջում` 30 րոպե, հարգելի գործընկերներ:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ ԵՎ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԷԴՈՒԱՐԴ ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎԸ
 
 

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հարգելի գործընկերներ, մենք շարունակում ենք մեր աշխատանքները։ Հարցի համար ձայնը տրվում է պատգամավոր Վարդան Այվազյանին։

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Պրն Մուսայան, քանի որ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովը սույն օրենսդրական փաթեթը չի քննարկել, դրա համար ինձ մոտ առաջ են եկել մի շարք հարցեր, որի համար նաեւ ես իմ տեսակետը կարտահայտեմ։

1-ին հոդվածի հետ կապված մենք քննարկեցինք։ Այստեղ զուտ իրավական խնդիրներ կան։ Մենք կնայենք, թե տեխնիկական առումով դա ինչքանո՞վ է իրագործելի։

Հոդված 66-ի 7-րդ կետ՝ մենք ասում ենք բնական մենաշնորհներ ունեցող, լիցենզիա ունեցող կազմակերպությունների հետ կապված խնդրի ժամանակ նրանց սպասարկման համար հողամասերը տրամադրվում են ուղիղ վաճառքի ձեւով, որի գինը սահմանում է կառավարությունը։

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Ոչ, որի գինը կադաստրային արժեքի հետ կապված է։

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Այստեղ դուք մտահոգություններ չունե՞ք։ Սա 1-ին հարցը։

2-րդը՝ հոդվածի 8-րդ կետը։ Մենք ասում ենք քաղաքացիներին, իրավաբանական անձանց իրավունքով պատկանող հողամասերի ընդլայնումը թույլ ենք տալիս ընդլայնման համար իր հողամասից փոքր տարածքով սպասարկման անհրաժեշտ պարագաներում կարող է ուղղակի վաճառքով ձերք բերել։ Ո՞վ է որոշելու, թե որոնք են այն հողամասերը, որոնք առանձին գույքային համալիր են։ Այստեղ չե՞ք տեսնում, որ լուրջ վտանգ լինի, եթե չունի գլխավոր հատակագիծ, եթե մանրամասն հատակագծման նախագծերը չեն կատարված։ Եվ այդ անվան տակ, փաստորեն, այն հողամասերը, որոնք պետք է աճուրդային եղանակով մենք ունենայինք տարբեր ձեռքբերումներ, զուտ ընդլայնման եղանակով տրամադրվի մարդկանց։ Սա 2-րդ հարցը։

3-րդը՝ ասում ենք բացառիկ գերակա շահ ճանաչված տարածքների հողամասերի պետության կարիքների համար սպասարկման հողամասերի հետ կապված մենք կարող ենք տրամադրել նրա հետ կապված ուղղակի վաճառքի պարագայում։ Մի անգամ քննարկման ժամանակ ես հարց բարձրացրեցի։ Ուզում եմ անդրադառնալ մի ոլորտի, որը շատ հարցեր է առաջացնում վերջին ժամանակահատվածում։

Ընդերքի տեղամասերի շահագործման ժամանակահատվածում պետությունը տրամադրում է շահագործման լիցենզիա, հողհատկացման սխեմա։ Այս պարագայում այս նորմը չի գործում։ Համայնքն ասում է՝ ես թույլ չեմ տալիս։ Ինչպե՞ս հասկանանք սա։ Դուք չե՞ք կարող մտածել, որ այս պարագայում այս խնդիրը կարող է հստակ ճանաչվել։ Այդ դեպքում պետությունը թող լիցենզիա չտրամադրի։ Մարդը չծախսի մի քանի միլիոն դոլար, չիրականացնի այդ նախագծերը, ներդրումային փաթեթ չստեղծի։ Եթե այդպես ենք մենք ճանաչում, ապա այստեղ էլ մտցնենք, եթե այս տրամաբանությունն է ներդրումների առումով։

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Այվազյան։ Սկսեմ 1-ին հարցից 7-րդ կետի վերաբերյալ։ Այստեղ ուղղակի մոնոպոլ գործունեությամբ զբաղվող էլեկտրական էներգիայի, գազի, ջրի մատակարարման եւ այլ կառույցների համակարգերի, շենքերի, շինությունների սպասարկման մասին է խոսքը եւ դրանց օժանդակ կառույցների սպասարկման հողերի տրամադրման դեպքն է։ Այսինքն՝ այն, որ մոնոպոլ գործունեություն է իրականացնում այլ մարմին, օրինակ, գազի, էներգիայի բաշխման գործունեությամբ այլ մարմին չի զբաղվելու։ Բնականաբար այստեղ աճուրդի խնդիր էլ չի առաջանում։ Ճիշտը միանգամից ուղղակի վաճառքով պետք է վաճառվի սրանց տակի հողամասերը։ Արդեն կառույցները կան, կառույցների սպասարկման հողամասերն են։ Դրա համար ես այստեղ որեւէ խնդիր չեմ տեսնում։

2-րդ հարցը վերաբերում էր, թե ո՞վ է որոշելու չափորոշիչները ընդլայնվող հողամասի։ Այսօր գործող կառավարության 276 որոշման համաձայն սեփականատերերը կարող են իրենց կից հողամասերին ընդլայնել այնպիսի հողամասեր, որոնք որպես առանձին միավոր հնարավոր չէ աճուրդով օտարելու։ Այդ հողամասերն են կտրտված առանձին, ճանապարհին չմիացված։ Այսինքն՝ որեւէ շահագրգռվածություն չկա այդ հողամասերի առանձին ձեռքբերման։ Այդ դեպքում կից հողամասի տերը դիմում է եւ ուղղակի վաճառքով նրան ընդլայնում է վաճառվում։

Մենք նորություն են մտցրել այստեղ, որ ասում ենք, որ կառավարությունը պետք է սահմանի այն չափորոշիչները, որոնց հիման վրա է որոշվում տվյալ հողամասը ինքը աճուրդով օտարման ենթակա՞ է, թե՞ ուղղակի կարելի է վաճառել։ Այս փոփոխությունը օրենքով ընդունվելու դեպքում սրա հիման վրա կառավարության համապատասխան որոշում կկայացվի եւ այդ չափորոշիչները կսահմանվեն։

Ինչ վերաբերում է ընդերքօգտագործմանը, մենք ներկայումս չուզեցինք անդրադառնալ ընդերքօգտագործման հողերին։ Նախ ասեմ, որ ընդերքի հողամասերը մասնավորեցման ենթակա չեն, իսկ այս 66 հոդվածը խոսում է ուղղակի վաճառքի մասին պետական կամ համայնքային սեփականության հողերի։ Իսկ ձեր ասած ընդերքօգտագործման հողերի վերաբերյալ դա փաթեթով պետք է ներկայացվի եւ ընդերքօգտագործման օրենքում փոփոխությունը կատարվի եւ, միգուցե, Հողային օրենսգրքում այդ հարցերը կարգավորվեն։ Մենք էլ գտնում ենք, որ եթե մարդուն լիցենզիա են տալիս ինչ-որ գրոծունեությամբ զբաղվելու, բնականաբար, բոլոր հարցերը դրանով արդեն պիտի կարգավորվեն։ Ոչ թե առանձին հողի հարցը պետք է կարգավորվի, հետո թույլտվության հարցը եւ մյուսը։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Վարդան Այվազյան։

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Մի փոքր արձագանք կա չափորոշիչների հետ կապված։ Մնացածի մասին ես իմ ելույթում կասեմ։ Դուք չե՞ք գտնում, որ այստեղ պետք է պարտադիր նշվի գլխավոր հատակագիծ կամ մանրամասն հատակագիծ ունենալու պարագայում։ Դուք ասում եք սա ինքն իրեն ակնկալվում է, բայց մենք այսօրվա դրությամբ գիտենք, որ շատ դեպքերում համայնքների տարբեր չափորոշիչներով ասում ենք, որ 60 տոկոսի չափ չունեն գլխավոր հատակագիծ, թե՞ ունեն։ Այսինքն՝ այս օրենքը կիրառվելու է նաեւ այն համայնքների վրա, որոնք գլխավոր հատակագիծ չունեն։ Այսինքն՝ դրա հիման վրա կարող ենք ընդլայնել այնպիսի տեղամասեր, որ աճուրդով վաճառվի եւ հետագայում մենք կընկնենք այլ իրավիճակի մեջ։

2-րդը՝ չափորոշիչները շատ լավ կլինի, որ մենք առընթեր տեսնենք, որովհետեւ այդ չափորոշիչներից շատ բան է կախված, թե որոնք են այդ չափորշիչները, որի պարագայում այդ հողամասը կարելի է ընդլայնել։ Արարատյան Վարդանի պարագայում կարող է լինել լրիվ այլ արտոնյալ պայմաններ, մեկ ուրիշի համար՝ ավելի վատ։ Դրա համար լավ կլինի հրապարակայնորեն ասել, թե որոնք են այդ չափորոշիչները։ Օրենքին կից ներկայացրեց չափորոշիչները։

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-1-ին հարցի վերաբերյալ, պրն Այվազյան, ես ընդունում եմ, որ ինչ-որ արվելու է հողերի ընդլայնման հետ, իհարկե, կլինեն գլխավոր հատակագծին համապատասխան։ Իսկ եթե չկա համապատասխան գլխավոր հատակագիծ, ապա  կարելի է գրել՝ դրա հիման վրա։

Ինչ վերաբերում է չափորոշիչներին, ապա կարծում եմ ճիշտ կլինի ամեն դեպքում ոչ թե օրենքով ընդունել, այլ կառավարության որոշմամբ, քանի որ ժամանակի ընթացքում օպերատիվ, ճկուն վերաբերմունքի անհրաժեշտություն կարող է առաջանա։ Բնականաբար, ԱԺ-ը օրենքով ավելի դժվար կլինի, քան կառավարությամբ ավելի հրատապ հարցեր կարող են լուծվել։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Արփինե Հովհաննիսյան։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Մուսայան, 1-ին հոդվածի 1-ին փոփոխության հետ կապված քաղաքացիներին կամ իրավաբանական անձանց սեփականության իրավունքով պատկանող շենքերի, շինությունների սպասարկման համար ես խնդրում եմ ներկայացրեք կոնկրետ այս պահի դրությամբ ի՞նչ խնդիր է լուծելու այդ փոփոխությունը։ Այսինքն՝ գոյություն ունեցող վիճակով, երբ մենք ունենք կոնկրետ շենքերի, շինությունների ներքո գտնվող հողամասեր, որոնք տրամադրված են վարձակալության կամ օգտագործման իրավունքով, սակայն մեր կոնցեպցիայից բխում է սեփականության իրավունքով դրա տրամադրելը։ Սակայն այս պահի դրությամբ մենք լուծու՞մ ենք ապագային միտված խնդիր, թե՞ մենք կարգավորելու ենք դեռեւս նախկինից մնացած խնդիրները։ Սա 1-ին հարցը։

2-րդը՝ այդուհանդերձ, վերադառնամ պրն Այվազյանի հարցադրմանը  ավելի հստակեցնելով խնդիրը։ Մենք ասում ենք, որ կառավարությունը սահմանում է այն չափորոշիչները, որոնցից ելնելով հնարավոր կլինի որոշել տվյալ հողամասը որպես առանձին գույքային միավոր հնարավո՞ր է օտարել, թե՞ ոչ։ Այստեղ ասացիք, որ որպես ճկունության համար ավելի ճիշտ է կառավարության որոշմամբ սահմանելը։ Թույլ տվեք ձեզ հետ չհամաձայնել։ Ինչու՞, որովհետեւ նախ այս պահի դրությամբ այս օրինագիծը մենք քննարկում ենք արտահերթ ռեժիմում եւ որպես անհետաձգելի ճանաչված օրինագիծ։ Այսինքն՝ եթե այնպիսի հրատապություն լինի, որ անհրաժեշտ լինի, ավելի լավ է խորհրդարանը դրան անդրադառնա, քանի որ կոնկրետ իմ կարծիքով կառավարության որոշմամբ հնարավոր է սահմանել այնպիսի չափորոշիչներ, որոնք կարող են լինել ամենաընդհանրականից մինչեւ ամենակոնկրետը, որով հնարավոր լինի ցանկացած ճկունություն տվյալ դեպքում դրսեւորել եւ այնպիսի հատկացումներ անել, որոնք քաղաքացիների, իրավաբանական անձանց շահերից չեն բխում։ Մեկնաբանել այնպես տվյալ չափորոշիչը, որը ամենեւին չբխի քաղաքացու կամ իրավաբանական անձի շահերից։ Առավել եւս մենք բազմաթիվ անգամներ կառավարության որոշումներով կատարված կոնկրետ սեփականության իրավունքի հատկացման հետ կապված, սահմանադրականության խնդիր էլ ենք ունենում։ Այստեղ էլ այդպիսի խնդիրներ կարող են ծավալվել։ Այնպես որ միշտ ճիշտ է այդպիսի  չափորշիչները սահմանել օրենքով եւ կցանկանայի ձեր կարծիքը լսել բովանդակային առումով, բացի ճկունությունից։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նախ ասեմ, որ 1-ին հարցի վերաբերյալ սա միտված է ոչ թե դեպի ապագան, այլ դեռեւս գոյություն ունեցող, նախկինից մնացած շենքերի, շինությունների սպասարկման համար անհրաժեշտ հողամասերին, որովհետեւ մենք այսօրվա վիճակում ունենք։ Իսկ նոր կառուցվողները բոլորը գոնե այսօր հասել են օրենսդրորեն այնպիսի մի վիճակի, որ նոր կառուցվող շենքերը անպայման սեփականության իրավունքով պատկանող հողամասի վրա նախագծի համապատասխան են իրականացվում։ Այդ դեպքում արդեն վերանում է դրանց տակի հողամասը աճուրդով կամ ուղղակի վաճառքով տրամադրելու խնդրի անհրաժեշտությունը։

Հաջորդ հարցի վերաբերյալ ասեմ, որ չափորոշիչները կարծում եմ, հենց մենք ինքներս ենք շահագրգռված եւ թերագնահատել պետք չի կառավարության կողմից ընդունված որոշումների քաղաքացիների կամ իրավաբանական անձանց շահերից ելնելու հարցը, քանի որ մենք ինքներս ենք նախատեսել, որ կառավարության կողմից պետք է չափորոշիչներ սահմանվեն։ Մինչեւ այսօր որեւէ չափորոշիչ սահմանված չի եղել եւ ընդլայնումը տրամադրվում է մինյեւ այսօր։ Հենց հիմա արդեն կառավարությունը որոշում է, որ ինքը չափորոշիչներ սահմանի, որպեսզի որեւէ չարաշահումներ այս հարցում տեղի չունենան։ Պրն Այվազյանի ասածի հիման վրա էլ, որ դրանք համապատասխանեն գենպլաններին կամ հողերի գոտեվորման սխեմաներին համապատասխան պետք է իրականացվեն։ Դա արդեն չարաշահումների տեղիք գրեթե չի թույլ  տալիս։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Արփինե Հովհաննիսյան։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շատ լավ։ 1-ին հարցի հետ կապված։ Եթե սա ապագային միտված խնդիր չէ եւ ընդհանրապես տվյալ պահին որեւէ հարց չի կարգավորում, մինչ այս պահը, եթե ասում եք նախկինում մնացած մի քանի խնդիրներ կան, որ պետք է լուծել, ես կարծում եմ, թեեւ գործող խմբագրությունը չի համապատասխանում իր մեջբերումների եւ եզրերի առումով օրենսդրությանը, այդուհանդերձ, մինչ այս պահը ծառայում է այդ խնդիրներին եւ կարող է պարզապես այս փոփոխությունը չկատարել խառնաշփոթից խուսափելու համար, հետո բերել եւ ուժը կորցրած ճանաչել, միանգամից հարցը լուծել։ Սա 1-ին առաջարկը։

2-րդ առաջարկը։ Խնդիրը այստեղ ոչ թե կառավարությանը թերագնահատելու եւ չափորոշիչներ սահմանելու ունակության խնդիրն է, այլ խնդիրը վերաբերում է նրան, որ այս պահին խորհրդարանը քվերակելու է մի չափորոշիչի համար կամ քննարկում է մի իրավիճակ, երբ մենք չգիտենք ինչի՞ համար ենք քվեարկում, ի՞նչ չափորոշիչի համար ենք քվեարկում։ Գոնե մոտավորապես պարզ լիներ ինչպիսի՞ չափորոշիչներ են հիմքում դրվելու։ Այս պարագայում խնդիր չկա, այստեղ աշխատանքի թերագնահատման խնդիր չկա, պարզապես հստակության խնդիր է։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ասեմ, որ լիովին համամիտ եմ, 1-ին հոդվածը կարող է եւ չնախատեսվի։ Հետագայում կարող ենք ուժը կորցրած ճանաչել։ Ուղղակի այսօրվա վիճակում առավել պարզեցնելու համար, քաղաքացիներին եւ կիրառողներին ավելի պարզ դառանլու համար է սա արվել։

2-րդը՝ մենք այսօր ոչ թե քվեարկում ենք չափորոշիչների համար, այլ սահմանում ենք մի իրավիճակ, որը պետք է հետագայում չափորոշիչ ընդունվի եւ դրա հիման վրա կատարվի։ Բայց ես իմ խոսքում մի քանի անգամ շեշտեցի, որ չափորոշիչները մոտավորապես այսպիսին են՝ այդ հողամասը պետք է լինի այնպիսի հողամաս, որը ընդլայնման է տրամադրվում, որն առանձին ինքը հնարավոր չէ հանել աճուրդի։ Այսինքն՝ չունի առանձին ճանապարհ, մի քանի հողամասերի մեջտեղում է գտնվում։ Բնականաբար, սա ոչ ոք չի կարողանա աճուրդով վաճառել։ Պետք է ուղղակի վաճառքով ընդլայնում անի։ Եվ նման չափորոշիչներ պետք է սահմանենք, որ այն հողը, որը կարող է աճուրդով վաճառվի, ուրեմն, աճուրդով պետք է վաճառվի, այլ ճանապարհ չկա։ Մեր շահագրգռվածությունը դա է։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Խոսրով Հարությունյան։ Համեցեք։

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնոհակալություն։ Պրն Մուսայան, որոշ հարցեր կարող են կրկնվել, բայց ներողամիտ եղեք։ Կփորձեմ ուղղակի օգնել նաեւ պատասխանի ձեւով։

1-ին հարց՝ հստա՞կ է արդյոք սպասարկման գոտի ասածը ի՞նչ բան է։ Այսինքն՝ այդ հողատարածքի իրավական կարգավիճակը ակնհա՞յտ է։ Ասենք սա շենք է, ակնհայտ է, թե ո՞րն է սպասարակման գոտին, թե՞ ամեն կոնկրետ դեպքում կարող է յուրովի մեկնաբանվել սպասարկման համար անհրաժեշտ տարածք հասկացողությունը։ Եվ այս կոնտեքստում, օրինակ, դա վերաբերում է 1-ին կետին, բայց նաեւ 7-րդ կետում, երբ խոսքը գնում է մոնոպոլ ծառայությունների համար հողի օտարման մասին, խոսքը գնում է ոչ միայն այդ ծառայությունների արդեն գոյություն ունեցող շենքերի սպասարկման համար անհրաժեշտ հողատարածքներ ուղիղ վաճառքի մասին, այլեւ խոսքը գնում է այդ կառույցների համար օժանդակ կառույցներ կառուցելու համար նաեւ տարածքներ հատկացնելու մասին։ Այստեղ չե՞ք գտնում, որ կարող է, իրոք, այդ մոնոպոլ գազամատակարարմամբ, ջրամատակարարմամբ զբաղվող կառույցը ինչ-որ օժանդակ կառույցի անվան տակ հողատարածք վերցնի, հետո օգտագործի բոլորվին այլ նպատակների համար եւ ինքն էլ օտարի։  Չկա՞ մտահոգություն ձեզ մոտ։ Միգուցե այստեղ լրամշակել է պետք։

Հաջորդը վերաբերում է 8-րդ կետին՝ քաղաքացիներին կամ իրավաբանական անձանց պատկանող հողատարածքների ընդլայնմանը։ Մինչ այս կարծում եմ այդ իրավունքը  տարածվում էր այն դեպքում, եթե այդ հողատարածքի վրա կա կառուցապատում արված։ Հիմա կարծես թե կառուցապատման պահանջը չկա, հանվում է։ Այսինքն՝ սա նոր մոտեցում է։ Այս կոնտեքստում ես նույնպես գտնում եմ, որ միգուցե այդ չափորոշիչները, հավանաբար, եթե խնդիրը կայանում էր, հրատապությունը պայմանավորված էր նրանով, որ մինչեւ տարեվերջ պետք է հարցերը լուծված լինեն, հավանաբար, այդ չափորոշիչները կան ձեզ մոտ մշակված, այլապես դուք խնդիրը չեք կարող կարգավորել մինչեւ տարեվերջ կառավարության գործունեության ծրագրի հետ համեմատած։ Հետեւաբար, միգուցե, իրոք, իմաստ ունի՞ այդ չափորոշիչները ներկայացնել օրենքում, եթե կարող ենք մինչեւ 2-րդ ընթերցում քննարկել սա, որովհետեւ ես էլ եմ կարծում, որ չափորոշիչները օրենքով կարգավորելը շատ օգտակար կլիներ։

Հաջորդը՝ ուզում եմ անդրադառնալ 9-րդ կետին։ Պետական կամ համայնքային սեփականություն ունեցող շենքերի եւ շինությունների օտարման դեպքում նրա սպասարկման համար հատկացված տարածքները մենք տալիս ենք ուղիղ վաճառքով։ Այստեղ մի քիչ հակասություն կա։ Եթե շենքն օտարված է, ապա նրա սպասարկման տարածքն էլ թող նույն ռեժիմով օտարվի, ինչու՞ ես նրա սպասարկման համար տարածքն առանձնացնում այլ ռեժիմով։ Ես մի հարց էլ ունեմ, հետո կներկայացնեմ։

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նախ, 1-ին կետի վերաբերյալ ասեմ, որ «սպասարկման տարածքներ» հասկացության մեջ այսօր միայն բազմաբնակարան շենքերի դեպքում է, որ 1,5 մետր պարամետրով սպասարկման տարածք է նախատեսված, բացի շինության զբաղեցրած  տարածքը։ Մյուս բոլոր դեպքերում, ելնելով տվյալ կառույցի ֆունկցիոնալ նշանակությունից, որոշվում է սպասարկման նրա տարածքը։

Ինչ վերաբերում է 7-րդ կետում այս համակարգերի կողմից հնարավոր չարաշահումներին հողի համար, նշված է, որ տվյալ գործունեություն իրականացնող մարմինների կողմից համակարգերի, շենքերի, շինությունների եւ օժանդակ կառույցների համար հողամասերի տրման դեպքերն են։ Բնականաբար, նրանք պետք է հիմնավորեն իրենց համակարգերին ինչպիսի՞ օժանդակ շինություններ կամ շենքեր են հարկավոր, որի համար, իհարկե, քննարկվում է, հետո տրամադրվում ուղղակի վաճառքով։ Անմիջապես չի կարող կատարվել։ Բացի այդ չմոռանանք, որ ցանկացած հողամասի վրա կառուցումն իրականացվում է նախագծին համապատասխան։ Եթե համայնքի ղեկավարը նախագիծը չի հաստատում, բնականաբար, որեւէ կառույց չի կարող իրականացվել եւ այդ հողամասն էլ չի կարող նրան տրամադրվել։

Ընդլայնման մասով ասեմ, որ մենք օրենքը նախապատրաստել ենք փոփոխությամբ, չափորոշիչների մասով աշխատանքներ տարվել են։ Բայց ուղղակի մենք բոլոր շահագրգիռ մարմիններին չենք ուղարկել, նրանց կարծիքները չգիտենք, դրա համար չենք ներկայացրել։

Հաջորդ հարցը վերաբերում էր 9-րդ կետին։ Պետական կամ համայնքային սեփականություն հանդիսացող շենքերի, շինությունների օտարման դեպքում կառույցի սպասարկման համար հատկացված հողամասերը կարող են ուղղակի վաճառքով վաճառվել։ Բոլոր դեպքերում հողմասը վաճառվում է պետական շենքի շինության հետ միասին։ Ուղղակի այստեղ նշվում է ուղղակի վաճառքով, որ սա աճուրդով չի կարող վաճառվել։ Նույն հոդվածի վերջում տրված է, որ առնվազն կադաստրային արժեքով։

Իսկ ընդլայնումը, որ նշեցիք, պրն Հարությունյան, նախկինում կառուցապատ լիներ, այսօրվա գործող կառավարության 286 որոշմամբ պարտադիր պահանջ չի, որ ընդլայնվող հողամասը կառուցապատված լինի։ Դա ազատ հողամասերն են, որ սեփականության պատկանող հողամասին կից։ Ուղղակի սեփական հողամասը պետք է կառուցապատ լինի, ոչ թե ազատ հողամաս լինի։ Իր հողամասը կառուցապատ պետք է լինի, որպեսզի ընդլայնման հողամաս տրամադրվի։ Դա է կարգը։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Արձագանքման համար՝ Խոսրով Հարությունյան։

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն մեկնաբանությունների համար։ Թերեւս որոշ հարցադրումներում ես կպահպանեմ իմ կարծիքը կամ կարող եմ արտահայտվել ելույթի ժամանակ։ Հիմա շարունակեմ։

Ես համոզված եմ, որ այստեղ ինչ-որ բան ձեւակերպմամբ է պայանավորված։ 12-րդ կետին է վերաբերում։ Գերակա հանրային շահ ճանաչված տարածքում գտնվող հողմասեր։ Ուրեմն, խոսքը ոչ թե գնում է տարածքի մասին, այլ տարածքի մեջ գտնվող առանձին հողակտորների մասին։ Այսինքն՝ տեսեք ի՞նչ է ստացվում։ Տարածքը մենք գերակա շահ ենք հայտարարել, օտարել ենք սահմանված կարգով մի սեփականատերով, նա իրավունք ունի իր տարածքում գտնվող մնացած բոլոր օբյկտների եւ սուբյեկտների մեջ մտնել հարաբերությունների մեջ։ Բայց մենք այդ տարածքի մեջ այլ հողակտորների վրա բոլորովին այլ ռեժիմ ենք սահմանում։ Կարո՞ղ եք օրինակ բերել, որ հասկանանք։ Միգուցե, մենք տարբեր ձեւ ենք ընկալում այս հարցադրումը։ Այստեղ ես հակասություն եմ տեսնում։

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նշեմ, որ գերակա շահ ճանաչված տարածքը կառավարության կողմից նախապես նախագիծը ներկայացվում է, թե ինչպիսի տարածք է։ Տարածքը կարող լինել մեծ, փոքր։ Մեծ տարածքի մեջ կան տարբեր սեփականատերերի սեփականությանը պատկանող շենքեր, ազատ հողամասեր եւ կառուցապատ հողամասեր։ Խոսքը այն մասին է, որ այս տարածքը, քանի որ մրցույթով արդեն ձեռք բերողը ճանաչվել է, այդ տարածքում կարող է առանձին փոքր հատվածներ լինեն պետական կամ համայնքային սեփականության հողամասեր։ Այստեղ արդեն նպատակահամար չի այդ հողամասը առանձին աճուրդով վաճառել։ Չէ՞որ կառուցապատողը հայտնի է։ Պետք է ուղղակի վաճառքով նրան վաճառվի։ Սա  է խնդիրը։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Մուսայան, ավարտեցի՞ք։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Այժմ անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը։ Հերթագրում՝ ելույթների համար։ Հերթագրվել է 2 պատգամավոր։ Վարդան Այվազյան։

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քանի որ սույն օրենսդրական փաթեթը մտել է արտահերթի մեջ եւ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովը չի քննարկել, մի քանի հարցարդումներ կան, որոնք այս հարցում մեր շտապողականությունը որոշակի խնդիրներ կարող է առաջ բերել։

1-ին հարցը վերաբերում է, որ դուք ասում եք իրավաբանական ձեւակերպում ենք մենք փորձել տալ։ Նախ, առաջինը ասեմ, պրն Մուսայան, մենք ձեր վրա չենք կասկածում, ոչ էլ կառավարության վրա, համենայն դեպս, բոլոր հարցերի վրա։ Հիմա ես կասեմ, թե ի՞նչ մեխանիզմներ են իրականացվում եւ շատ դեպքերում պրոբլեմները այդ դեպքում լինում են մանրուքների մեջ, քան նույն հասկացությունների մեջ։ Իրականացվող մեխանիզմների մեջ մենք ունենում ենք լուրջ պրոբլեմներ։

Դուք ասում եք, որ քաղաքացիներին եւ իրավաբանական անձանց սեփականությանը պատկանող շենքերի եւ շինությունների սպասարկման համար։ Այստեղ ստացվում է, որ բազմաբնակարան շենքերի եւ այլ տեղամասերի սապսարկման հետ կապված սեփականաշնորհման խնդիրը լուծվում է։ Նախկին օրենսդրական ձեւակերպման մեջ այս ձեւակերպումը չկար։ Թող պարտադիր սեւրիտուդի ինստիտուտը գործի։ Չէ՞որ մենք առաջնորդվում ենք սպասարկման հասկացողությունը դա նախկինում նախագծված այլ չափորոշիչներով սպասարկման մասին էր գնում խոսքը։ Աստեղ իրավական լուրջ խնդիր կա եւ պետք է այս հարցը մենք նայենք։ Մենք ունենք նմանատիպ երեւույթներ եւ տեսնում ենք հեռուստատեսությամբ, որ շենքերի մեջտեղում շենք է կառուցվում եւ ազգաբնակչության կողմից աղմուկ է բարձրանում։ Հիմա դա իր սպասարկման տեղամասն է սեփականաշնորհե՞լ, թե՞ համընդհանուր սպասարկման տեղամասը, որ սեփականաշնորհման տակ է ընկել։ Սա մինչեւ վերջ հասկանալի չի։

Մյուսը՝ մենք ասում ենք հողամասի ընդլայնում։ Դա ո՞րն է։ Առաջին անգամ նման հասկացողություն ենք կիրառում։ Այսինքն՝ ես վերցնում եմ ինչ-որ հողամաս իմ կարիքների համար։ Օբյեկտների համար հասկանում եմ։ Եթե այս օբյեկտը ես կառուցել եմ, նրա ֆունկցիոնալ նշանակության համար պետք է հողամաս։ Հողամասի ընդլայնումը ո՞րն է։ Այսինքն՝ ցանկություն ունեմ հողամասը ավելացնել եւ առանց որեւէ դեպքում առանց աճուրդի վերցնում եմ։ Թերեւս գիտեք, թե աճուրդը ինչպես է տեղի ունենում։ Մենք աճուրդի մեխանիզմը շատ հստակ ասել ենք, որ մարդիկ աճուրդով վերցնեն, առաջինը հայտարարվում է գինը, հետո հայտարարվում է 50 անգամ ավելի շատ, 3-րդ անգամ 2-րդ հայտարարողը հրաժարվում է եւ 1-ինը էժան գնով վերցնում է։ Սա էլ աճուրդի մեխանիզմն է։ Այստեղ բացթողումներ կան, մենք պետք է հստակ կարգավորումներ իրականացնենք։

Ասում եք հողամասի ընդլայնում։ Որո՞նք են չափորոշիչները։ Դուք հստակ ասում եք եւ ես համամիտ եմ, որ այստեղ հողամաս ունեմ, կողքին ճանապարհ է անցնում, մեջտեղում փոքրիկ հողակտոր կա, սրա ընդլայնման համար ես սա տալիս եմ։ Ճիշտ է, բայց նույն ձեւով այդ հողամասի ընդլայնմանը կարող է հետեւել մի շատ լավ հողամաս լինի, որը որպես առանձին օտարվող հողամաս չճանաչեն եւ ընդլայնման անվան տակ առանց աճուրդի այդ հողամասը վերցնեն։ Դրա համար ենք ասում չափորոշիչը բերեք։ Եվ դա ոչ թե ձեզնից է գալիս, այլ համայնքում նստած քաղաքացին կամ համայնքի ղեկավարը, որ ուզում է ընդլայնել, կարող է շատ հանգիստ ներկայացնի եւ վերցնենք 930 համայնքից ինքը կարողանալու՞ է այդքան վերահսկողություն իրականացնել։ Ոչ։ Դա չի նշանակում, որ ենթադրենք, մենք սկսեցինք ձեզ կասկածել։ Ասում ենք մեխանիզմի մեջ պրոբլեմ կա, որ հողամասի ընդլայնման անվան տակ մարդիկ կարող են ձեռք բերել եւ անհրաժեշտ եւ ոչ անհրաժեշտ ընդլայնման հողամասեր։

3-րդը՝ ասում մենք պետական մենաշնորհ ունեցող կազմակերպությունների հետ կապված... գերակա շահի հետ ձեզ հետ միանշանակ համամիտ եմ։ Եթե պետությունը ճանաչում է ինչ-ինչ խնդիրների համար այստեղ գերեկա շահ, նշանակում է դրանից հետո այդ ինֆրաստրուկտուրայի բոլոր անհրաժեշտ բաղադրիչների եւ համաչափ տվյալ խնդիրը լուծելու հետ կապված խնդիրը պետք է լուծվի։ Բայց մենք ասում ենք բնական մենաշնորհ ունեցող, լիցենզիա ունեցող կազմակերպությունները, եթե դուք այսօրվա իրավիճակը սպասարկման տեղամասերի հետ կապված տրամադրելու ուղղակի վաճառքի հետ կապված խնդիր դնեք, քննարկման մանրամասները այստեղ գործ ունի։ Դուք ասում եք նոր կառուցվելիք։ Է, ի՞նչ է, իրենք վերին արտի ցորե՞նն են։ Նոր կառուցվելիք, թող նախագիծը անի, նրա անհրաժեշտ հողամասի չափը վերցնի եւ այդ դեպքում ինքը գնա, մենք ուղղակի տանք։ Եթե նախկինում վերցրած համակարգերի հետ կապված շահագործման հետ կապված խնդիր կա, թող պետությունը դա ճանաչի որպես գերակա շահ։ Առանց այդ էլ ինքը արդեն գերակա շահ է ճանչել։ Որեւէ մեկը չի վիճարկի, որ ջրամատակարարման համակարգ, գազաբաշխիչ համակարգ, էլեկտրահամակարգ։ Բայց, եթե ինքը նորն է ուզում, ուրեմն, կներեք, ինքը շահույթի նպատակ հետապնդող կազմակերպություն է։ Սահմանված կարգով ինքը թող գնա վերցնի։ Կամ ծրագիրը ներկայացնի, որ մենք ասենք մեզ համար շատ անհրաժեշտ է եւ այսօրվա դրությամբ այդ խնդիրներն ունենք։ Եվ այդ գերակա շահը ճանաչելով մենք միանգամից տրամադրենք։ Գերակա շահը որեւէ պարագայում ես չեմ դնում քննարկման հարց։ Պետությունը գտնում է, որ այստեղ անհրաժշետ է իր պետական եւ կառավարության կարիքների համար խնդիրները լուծելու, կառավարությունը կայացնում է համապատասխան որոշում եւ մենք տրամադրեցինք։ Դա կապ չունի։ Բայց, երբ ազատ ռեժիմի պայմաններում նա գտնվում է արտոնյալ պայմաններում, միանշանակ սա անընդունելի մոտեցում է։

Մեկ անգամ եւս չափորոշիչների մասին։ Չափորոշիչները շատ կարեւոր են։ Նրա համար, որ մենք էլ, դուք էլ զերծ լինենք, այս չափորոշիչները շատ կարեւոր է, որ մենք տեսնենք, որովհետեւ այդ չափորոշիչները կարող են մեկ որոշումից կամ մյուս, որովհետեւ հարցի նախապատրաստումը ոչ թե միանգամից կոնկրետ գնում է կառավարության մակարդակով, այլ հարցի պատրաստումը գնում է ակունքից, եւ մենք հնարավորություն չենք կարող ունենալ։ 930 համայնքից խոսքը վերաբերում է հողամասերի ընդլայնմանը, որտեղ կատեգորիա ենք օգտագործում։ Որեւէ տեղամասում այս հողամասի ընդլայնում, որ ուզում են տալ, այս չափորոշիչները, ինքը առանձին կարելի՞ է վաճառել, թե՞ ոչ։

Մեկ կարեւոր հարց էլ։ Նորից մենք գալիս կանգնում ենք նույն խոսակցության վրա։ Ես մի քանի անգամ հարց բարձրացրեցի անկախ ոմանց սեւ, մութ անկյունում կատու ման գալու ցանկություններին։ Ընդերքի մասին եմ ուզում խոսել։ Պետությունը տալիս է լիցենզիա, մարդը գալիս ներդրում է կատարում մի քանի միլիոն դոլար։ 1991-93թթ. սեփականաշնորհման գործընթացով ասեցիք, որ ընդերքի տեղամասերը սեփականաշնորհման, որոնք նախկինում երեւակում ենք ունեցել, սեփականաշնորհման ենթակա չեն։ Ես կարող եմ օրինակներ բերել հարյուրավոր տեղամասեր, որոնք արդեն սեփականաշնորհված են որպես հողամասեր։

Տալիս ենք լիցենզիա, մարդը ներդրման ամբողջ գումարների հետ կապված մի քանի միլիոն արել է, հաստատել է, հողահատկացման տեղամասը պետական մարմինը տալիս է ու այդտեղ լռվում կանգնում է, որովհետեւ պետք է գնա եւ համայնքը գա աճուրդով վաճառվի, եթե վաճառված չի կամ ինչ-որ մեկին վարձակալության չի տվել։ Կամ ասել չենք իրականացնում է այս գործընթացը կամ, եթե ինքը տվել է այս լիցենզիան նրան, եթե պետությունն արդեն ճանաչել է որպես պետական հարստություն... իմիջիայլոց ասեմ, որ առաջին խոշոր հարկատուները ընդերք տեղամաս շահագործողներն են։ Արտահանման 40 տոկոսը ընդերքի տված արդյունքների հաշվին է։ Այնպես չի, որ հանրային կարիքների հոգացման մեջ միայն վատն են կատարում, լավն էլ փորձեք տեսնել։ Հիմա հարց եմ տալիս՝ հողամասը մարդը շահագործման լիցենզիա ունի, հողահատկացումը պետականորեն ունի, համայնքի ղեկավարը ասում է չեմ տալիս։ Ի՞նչ է անում, մրցույթ է հայտարարու՞մ եւ որեւէ իքս անձնավորություն գալիս, գնում է եւ իմանալով, որ այդ ամբողջ շահագործման նախապատրաստման գործընթացի ծախսված գումարը դառնում է  ի չիք։ Եկեք գրենք սա, եթե դրա մեջ եք մտցնում։ Սրա մասին է խոսքը։ Այսքանը։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Խոսրով Հարությունյան։

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ես, օգտվելով առիթից, պետք է ասեմ, որ այս օրենքը կարելի է դիտել կադաստրի բնագավառում վերջին տարիներին նկատվող բարեփոխումների տրամաբանական շարունակություն։ Բարեփոխումներ, որոնք ունեն համկարգային բնույթ եւ նպաստել են հանրության մոտ համակարգի նկատմամբ վստահության բարձրացմանը, որովհետեւ էապես նվազեցրել են կոռուպցիոն ռիսկերը։ Այնպես որ առաջարկը մենք դիտարկում են բացառապես, գոնե ես, այս կոնտեքստում։ Բայց այդուհանդերձ համաձայնեք, պրն Մուսայան,  որ կան հարցադրումներ, որոնց հստակեցումը այս բուն բարի նպատակը ավելի արդյունավետ իրականացնելու հնարավորություն կընձեռեն։ Մասնավորապես, եթե մասնավոր, այսինքն՝ քաղաքացիների սեփականություն հանդիսացող հողամասի սպասարկման տարածքը, ինչպես ասացիք, բնակելի շենք, բազմաբնակարան շենք է, դրա տարածքը իրավական կարգավիճակն ակնհայտ է, ապա համաձայնեք, որ իրավաբանական անձանց սեփականություն հանդիսացող հողատարածքի կամ շինության սպասարկման տարածք այլ հավելյալ մեկնաբանությունների կարիք ունի։ Համաձայնեք, որ սա կարող է ամենատարբեր չարաշահումների հնարավորություն ընձեռել եւ հարկավոր է շատ զգույշ եւ խնամքով վերաբերվել ձեր իսկ նախաձեռնած բարեփոխումներին։ Մենք այստեղ խնդիր ենք տեսնում, պրն Մուսայան։ Եթե հնարավոր է հստակեցնել՝ բարի եղեք։

2-րդը՝ մոնոպոլ կառույցների ջրամատակարարում։ Այն, ինչ որ դուք գրել եք, ես հասկանում եմ նպատակը որն է։ Այսինքն՝ ես ենթադրում եմ, որ հավանաբար այդ կառույցը իր արտադրական գործունեությունն իրականացնելու համար ունի նախագիծ, հավանաբար նախագիծը փուլ առ փուլ իրականացնելու համար հողակտորի մի մասը իրացված է, հիմա կանգնել է ընդլայնման օբյեկտիվ անհրաժեշտության առջեւ եւ նա ուզում է հավելյալ տարածք իր բուն գործունեությունը ծավալելու համար եւ բնական է, այդ հավելյալ տարածքը պետք է նա ձեռք բերի վաճառքով եւ ոչ թե մրցույթով։ Ես ճի՞շտ եմ հասկացել ձեր մտադրությունը։ Այստեղ դա չի գրված։ Եկեք արձանագրենք, որ դա պետք է վերաբերվի նրա բուն տնտեսական գործունեությանը։ Այդ թվում՝ նախագծով սահմանված ընդլայնման համար։ Խնդրեմ, հարցերը հանվեն։ Գոնե այնպիսի սահմանումներ ձեւակերպենք, որ որեւէ մեկին հնարավորություն չընձեռվի այդ օժանդակ կառույցի անվան տակ մի լավագույն հողակտոր ձեռք բերի, կառուցի, հետագայում օտարի։ Եկեք սա գրենք։ Կամ գրենք սահմանափակում, որ ձեռքբերումից հետո չի կարող իր արտադրական նպատակները չարդարացրած օտարի։ Ինչ-որ բան պետք է գրել, որովհետեւ մենք մտավախություն ունենք, պրն Մուսայան։ Խոսքը ձեր մասնագիտական կարողություններին չի վերաբերում բացարձակապես։ Խոսքը համակարգը նման հարվածներից զերծ պահելու մասին է։

Հաջորդը՝ այստեղ, ճիշտն ասած, ես համաձայն եմ պրն Աբրահամյանի հետ, որ այսօր էլ այդ հողամասերին հարակից տարածքներն ընդլայնման անվան տակ տարվում են, բայց անցյալ օրը մենք մի առիթով զրուցել ենք եւ դուք փաստեցիք, որ հողակտորը կարող է ընդլայնվել անմիջապես հարակից տարածքով իր չափով, եթե բուն հողակտորը կառուցապատված է։ Այս ձեւակերպումներից երեւում է, որ կառուցապատման պահանջ բուն հողակտորի նկատմամբ այլեւս չենք ներկայացնում։ Եթե պահպանվում է, ուրեմն, պետք է վերախմբագրել։ Ես գտնում եմ դուք ճիշտ եք, միայն ձեւակերպումը չի համապատասխանում մեր մտադրություններին։

Հաջորդը՝ կապված 9-րդ կետի հետ։ Մենք ասում ենք պետական կամ համայնքային սեփականություն հանդիսացող շենքերի եւ շինությունների օտարման դեպքում։ Պետք է ենթադրել, որ շենքն ու շինությունն օտարված է։ Պարզ է՝ կամ մրցույթով, կամ ուղղակի վաճառքով։ Օտարման դեպքում նրա սպասարկման համար հատակցված հողամասերը տրվում են ուղղակի վաճառքով։ Ես կարծում եմ, եթե օտարում եք, օտարում եք սպասարկման հողատարածքով հանդերձ։ Չի կարող շենքն օտարվի մրցույթով, իսկ սպասարկման տարածքը հատկացվի ուղղակի վաճառքով։ Համաձայնք, որ այստեղ հակասություն կա։ Եթե կա, եկեք հստակեցնենք։ Այստեղ մենք հարց ենք տեսնում։

Եվ վերջինը վերաբերում է գերակա հանրային շահ ճանաչված տարածքին։ Գերակա հանրային շահ ճանաչված տարածքը սահմանված կարգով մրցույթով արդեն օտարվել է։ Այսինքն՝ այդ տարածքի նկատմամբ կա ներդրող, որը նույն տարածքի նկատմամբ սեփականության իրավունք ունի։ Հիմա նրա տարածքի ներսում գտնվող պետական եւ համայնքային սեփականություն հանդիսացող տարածքները պետք է այդ նուն ներդրողին տրվեն ոչ թե մրցույթով, այլ... Պրն Մուսայան, այստեղ բոլորովին այլ բան է գրված։ Ես կօգնեմ, որ խմբագրենք, բայց այստեղ այլ բան է գրված։

Անկասկած, եթե այս բոլոր առաջարկություններն ընդունվեն, ապա այս փաստաթուղթը բավականին կնպաստի այդ ձեր ձեռնարակած բարեփոխումները իրենց տրամաբանական հունով տանելու համար։ Շնորհակալ եմ։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Էդմոն Մարուքյան։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Աբրահամյան։ Հարգելի գործընկերներ, ես հարց հնչեցրեցի նշված նախագծի հետ կապված եւ ստացա պատասխան, որն ըստ էության չբավարարեց։ Հարցը կապված էր 12-րդ կետի հետ, որ ես կարդում եմ, հասկանում եմ հետեւյալ կերպ, որ բացառիկ գերակա հանրային շահ ճանաչված տարածքում գտնվող հողամասերը հասարակության եւ պետության կարիքների համար օտարվող սեփականության ձեռքբերողներին։ Այսինքն՝ ի՞նչ է նշանակում, օրենքի կետերով տրված է, թե ո՞ր դեպքերում կարելի է հարակից հողամասը առանց աճուրդի ուղղակի գնել։ Հիմա ես հարց էի տալիս՝ քանի որ «Հասարակության եւ պետության կարիքների համար օտարման մասին» օրենքով կառավարությունն արդեն որոշում է կայացնում եւ օտարում է, ճանաչում է բացառիկ հանրային գերակա շահ, ասու՞մ է՝ այս տարածքը շահի տարածքն է, տալիս ենք իքս ընկերությանը, որ ինքը շահագործի։ Ի սկզբանե այդ ժամանակ արդեն կարող է սա էլ մեջը մտնել։ Եթե չի մտել, ես կարծում եմ պետք է նորից այս օրենքի՝ «Հասարակության եւ պետության կարիքների օտարման մասին» օրենքի ընթացակարգով գնա, ոչ թե ինքը մեկ ընթացակարգով մեկ հողամաս վերցնի, հետո այլ ընթացակարգով մեծացնի այդ հողամասը։ Սա կոնկրետ խախտում է եւ կարծում եմ, որ ճիշտ չի այս պարագան։ Սա մեկ։ Բայց կարեւորը, դուք ասացիք, որ դա դրա մասին չի։ Դա դրա մասին է։ Եթե դրա մասին չի, այստեղ պետք է այս հոդվածը կամ հանվի, փոխվի, այնպես ձեւակերպվի, որ այդպես չհասկացվի։ Այստեղ թվարկված է, թե ո՞ր դեպքերում կարելի է այդ ընթացակարգով առանց  աճուրդի ուղղակի վաճառքով առնել։ Գրված է նաեւ, որ այո, գինը սահմանվում է կառավարության կողմից։

Մյուսը կապված է չափորոշիչների հետ։ Չափորոշիչները կամ արդեն կան, կամ պետք է մշակեք։ Եթե մշակվել են, կարելի էր դնել օրենքում եւ ամրագրել օրենքով։ Այսինքն՝ սահմանադրական մեր լիազորությունները մենք ամեն անգամ զիջում ենք կառավարությանը։ Բայց օրենսդիր իշխանությունը ԱԺ-ին է։ Հետեւաբար, չափորոշիչները, եթե մշակել էիք, բերեիք մենք ընդունեինք, կարող է բաներ առաջարկեինք, մի բանի դեմ լինեինք։ Բայց մենք մնում ենք անհաղորդ այդ գործընթացին։ Այսինքն՝ մենք ընդունում ենք, ձեզ լիազորություն ենք տալիս, դուք գնում եք, ինչ չափորոշիչ կուզեք՝ կամրագրեք այդ օրենքով։ Հետո ում շահերին կբախվի, կդիմի վարչական դատարան, եթե չէ՝ չէ։ Պրակտիկան ցույց է տալիս, որ այդպիսի գործերը շատ չեն ու մարդիկ չեն վիճարկում։

Մյուսը՝ բնական մենաշնորհների հետ կապված։ Բնական մենաշնորհ ունեցողներին, որոնք շատ կասկածելի իրավիճակում են հայտնված, Վարչական դատավարության օրենսգրքի քննարկման ժամանակ օրինակ բերեցի, որ Վանաձոր համայնքը կիսակառույց շենքը, գույքը համայնքային, նվիրաբերել էր «Հայաստանի էլեկտրական ցանցերին»՝ էլեկտրաէներգիա ապահովելու համար։ Բայց նա էլեկտրաէներգիան վաճառում է մեզ վրա։ Այս առումով նույնն է՝ ջուրը, էլեկտրաէներգիան, գազը։ Գազի հետ կապված շատ լուրջ կասկածներ են առաջանում, որ շատ ցածր գնով մտնում է Հայաստան ու շատ թանկ գնով վաճառվում է մեր քաղաքացիներին։

Այս առումով մենք ինչու՞ պետք է բնական մենաշնորհների համար արտաաճուրդային միջոցառումներ ձեռնարկենք։ Դուք իմ հարցի պատասխանի մեջ նշեցիք, որ (չի հասկացվում) գործարար միջավայրի ծրագիր կա սահմանված։ Ի՞նչ է սրան խրախուսելու։ Եթե մի տեղ բացառվում է աճուրդը, ուրեմն, բացառվում է մրցակցությունը։ Եթե բացառվում է մրցակցությունը, ուրեմն, ներդրումային միջավայրի ի՞նչն ենք խրախուսում։ Չկա ներդրումային միջավայր այդ դեպքում։ Որտեղ չկա մրցակցություն, չկա ներդրումային միջավայր, բարենպաստ միջավայր։ Այսինքն՝ այս առումով մենք հերթական բանն ենք սահմանում, որ եկեք առանց աճուրդի անենք։ Այսինքն՝ կարող է նույն հողի կողքին մի ուրիշ ընկերություն ուզենա աճուրդով նույն հողը գնի, ի՞նչ կա որ, թող դնեն աճուրդի, ով շատ կտա՝ նա էլ կգներ։

Ես կարծում եմ, որ այս նախագիծը դուք կամ հետ տանեք, կամ լավ կլինի, որ մենք գործընկերներով դեմ քվեարկենք, չընդունվի, հետո նորից կվերամշակեք եւ չափորոշիչներով կբերեք։ Ես դեմ եմ։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ամփոփիչ ելույթի համար ձայնը տրվում է Աշոտ Մուսայանին։ Համեցեք։ Պրն Մուսայան, պատգամավորների առաջարակները, իմ կարծիքով, կարելի է քննարկել եւ ընդհանուր հայտարարի գալ, ճիշտ կլինի։ Համեցեք։

Ա.ՄՈՒՍԱՅԱՆ

-Նախ ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել բուռն քննարկման համար։ Իրոք, խնդիրներ բարձրացվեցին, որոնք մեր կողմից նույնպես ընդունելի են։ Խմբագրման կարիք կա մի քանի հոդվածների։ Ես ասեմ, որ մի անգամ եւս կուզեի անդրադառնալ ընդլայնման հարցին։ Այսօրվա գործող կառավարության որոշմամբ արդեն իսկ տրված է, որ կառուցապատված հողամասերի ընդլայնում է հնարավոր, եթե իրենց կից կան հողամասեր, որոնք որպես առանձին միավոր չեն կարող աճուրդի դրվել։ Կառուցապատ հողամասերին է սա վերաբերում։ Ուղղակի նույնը բերվել եւ օրենքով է կիրառվում։

Մյուս հարցը՝ բացառիկ գերակա շահը այստեղ ոչ թե ընդլայնմանն է վերաբերում հարցը, այլ վերաբերում է տարածքը ինքը մրցույթով է ձեռք բերել։ Տարածքում, եթե առկա են փոքր պետական կամ համայնքային սեփականության նշանակության  հողամասեր, դրանց  վաճառքի կարգն է սահմանվում։ Իսկ ընդլայնումը ես ասում եմ բոլոր դեպքերում կառուցապատ հողամասերի սեփականատերերը, եթե իրենց կից հողամաս ունեն, կարող են ձեռք բերել ընդլայնման կարգով։ 12-րդ կետը ընդլայնման հետ որեւէ առնչություն չունի։

Ինչ վերաբերում է չափորոշիչներին, ես արդեն նշեցի, որ չափորոշիչների վրա մենք աշխատել ենք։ Չենք ներկայացրել շահագրգիռ կազմակերպությունների քննարկմանը, դրա համար չենք ներկայացրել։ Կարծում եմ 1-ից 2-րդ ընթերցման ժամանակ մենք կարող ենք այս հարցերը կարգավորել։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Հիմնական զեկուցող՝ արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյան։ Համեցեք։

Հ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքում 1-ից 2-րդ ընթերցում առաջարկություններ չեն եղել։ Բայց հաշվի առնելով Վարչական դատավարության օրենսգրքի փոփոխությունները, խմբագրական մեկ փոփոխություն է կատարվել, բայց բովանդակությունը, ըստ էության, փոփոխված չի։ Խնդրում եմ պատեհ պահի դնել քվեարկության։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Քանի որ պատգամավորներից գրավոր առաջարկություններ չեն ներկայացվել, հարցեր չեն լինի, պրն Թովմասյան։ Դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը։ Հերթագրում՝ ելույթների համար։ Ելույթների ցանկություն չկա։ Ամփոփիչ ելույթի անհրաժեշտություն չկա։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք ԱԺ պատգամավորներ Գալուստ Սահակյանի, Հերմինե Նաղդալյանի, Վոլոդյա Բադալյանի եւ Մնացական Մնացականյանի կողմից ներկայացված «ՀՀ բյուջետային համակարգի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ «ՀՀ 2013թ. պետական բյուջեի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ ԱԺ պատգամավոր Հերմինե Նաղդալյան։ Համեցեք։

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ձեզ ներկայացված օրինագծի նպատակը կայանում է նրանում, որպեսզի վերացնենք այն հակասությունը, փոքր հակասություն ունենք գործող օրենքների միջեւ։ Հիմնականում դա վերաբերում է «Բյուջետային համակարգի մասին» օրենքին եւ «Էլեկտրոնային հաղորդակցության մասին» օրենքին։

Այս երկու օրենքների մեջ ռադիոհաճախականությունների օգտագործման վճարի հետ կապված մենք ունենք սահմանումների մեջ փոքր հակասություն, որը արտահայտված է հետեւյալ ձեւով։ «Էլեկտրոնային հաղորդակցության մասին» ՀՀ օրենքի 17.1 հոդվածի 6-րդ մասում մենք ունենք ռադիոհաճախականության օգտագործման պարտադիր վճար, որը սահմանվում է տարվա համար, ենթակա է վճարման յուրաքանչյուր եռամսյակի համար հավասարաչափ մինչեւ տվյալ եռամսյակի հաջորդող ամսվա 25-ը ներառյալ։ Իսկ «Բյուջետային համակարգի մասին» ՀՀ օրենքում 17-րդ հոդվածի 5-րդ մասի «ժ» կետում սահմանված է ռադիոհաճախականության օգտագործման վճար հասկացությունը, որը համարվում է այլ հարկային եկամուտ։

Այս իմաստով մեր օրինագծի նպատակը կայանում է նրանում, որ այս իրավական ակտերի մեջ առկա հակասությունը վերացվի եւ սահմանվի հստակորեն ու տեղադրվի ճշգրիտ տեղում։ Այսինքն՝ մենք առաջարկում ենք այս օրենսդրական բացը վերացնելու համար «Բյուջետային համակարգի մասին» օրենքի 17-րդ հոդվածում, որտեղ մենք ունենք ռադիոհաճախականության օգտագործման թույլտվության տրամադրման պարտադիր վճար ավելացնել նաեւ օգտագործման պարտադիր վճար եւ սա տեղադրել հարկային եկամուտների մասում։ Իսկ այդ նույն հոդվածի 5-րդ մասում, որտեղ այլ եկամուտներ են, ռադիոհաճախականության օգտագործման վճարը այդտեղից հանել, որպեսզի երկու անգամ դա չնշվի։

Նմանատիպ առաջարկ մենք արել ենք 2013թ. բյուջեի նախագծի համար, որովհետեւ բյուջեի նախագծի մեջ բնականաբար «Բյուջետային համակարգի մասին» օրենքին համապատասխան նույնպես այս եկամուտներն ամրագրվում են։ Սա պիտի վերաբերվեր 10-րդ հոդվածի 8-րդ կետին, բայց կառավարության կարծիքը այս օրինագծերի վերաբերյալ դրական էր իրենց առաջարկությունները հաշվի առնելու դեպքում։ Առաջին հերթին դա վերաբերում էր «2013թ. պետական բյուջեի մասին» օրենքին վերաբերող առաջարկը հանելուն կամ ձեւակերպված էր հետեւյալ կերպ՝ «Սույն օրենքը ուժի մեջ է մտնում 2014թ. հունվարի 1-ից»։ Մենք համարում ենք ընդունելի կառավարության մոտեցումը, որովհետեւ այս հակասությունը այս իմաստով 2013թ. ավարտին համարյա բան չի մնացել եւ նման վճարման խնդիր այլեւս չեն ունենում վճարողները։ Իսկ 2014թ. համար, եթե մենք հիմա ուզում ենք «Բյուջետային համակարգի մասին» օրենքը եւ 2014թ. բյուջեում սա արդեն հստակ տեղադրված է, ուրեմն, մենք այս հակասությունից վերանում ենք։

Օրինագծի հեղինակներս ընդունելի համարեցինք կառավարության մոտեցումը եւ ձեզ առաջարկում ենք եւս կիսել այս մոտեցումը եւ դրական քվեարկությամբ այն արձանագրել։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Տիկին Նաղդալյանին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Հարցեր չկան։ Հարակից զեկուցող՝ ֆինանսների նախարար Դավիթ Սարգսյան։ Համեցեք։

Դ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, կառավարությունը քննարկել է ԱԺ պատգամավորների օրենսդրական նախաձեռնությունը «Բյուջետային համակարգի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին։ Ինչպես արդեն տիկին Նաղդալյանը նշեց, կառավարությունն ընդունելի է համարել այս օրենսդրական նախաձեռնությունը։ Միակ առաջարկությունը եղել է այն, որ այն ուժի մեջ մտնի 2014թ. հունվարի 1-ից։ Քանի որ 2013թ. ավարտվում է, այդ մասով փոփոխություն արվի։ Քանի որ այդ առաջարկությունները համատեղ քննարկումներից հետո ընդունվել են, կառավարությունը դրական եզրակացությամբ է վերաբերվել այս օրենսգրքի նախագծին։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պրն Սարգսյանին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Հարցեր չկան։ Պրն Սարգսյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը։ Հերթագրում ելույթների համար։ Հերթագրվել է մեկ պատգամավոր՝ Գագիկ Մինասյան, համեցեք։

Գ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, մեր հանձնաժողովը չհասցրեց քննարկել այս օրենսդրական նախաձեռնությունը եւ համապատասխան հարակից ելույթով հանդես գալ, որովհետեւ հրատապ ռեժիմով ներկայացվեց օրենսդրական նախաձեռնությունը։ Սակայն մենք պատգամավորներով քննարկել էինք ոչ ֆորմալ ձեւով։ Իսկապես կարեւորում ենք այս օրենսդրական նախաձեռնությունը, որովհետեւ, ըստ էության, հերթական անգամ մենք երկու օրենքներում վերացնում ենք հակասությունը։ Եվ այդ հակասության վերացման արդյունքում, երբ մի օրենքում՝ «Էլեկտրոնային հաղորդակցության մասին» օրենքում եւ «ՀՀ բյուջետային համակարգի մասին» օրենքում, մի օրենքում այդ նույն վճարը որպես հարկատեսակ էր ներկայացվում, մյուսում՝ որպես պարտադիր վճար։

Օրենքի փոփոխության արդյունքում 2014թ. բյուջեի նախագծում, որն արդեն ձեր սեղաններին է գտնվում, այդ թյուրիմացությունը վերացված է։ Թյուրիմացություն պետք է ասեմ, որովհետեւ օրենքներում հակասությունները այլ կերպ չես կարող բնութագրել եւ այդ վճարը այլեւս ձեւակերպված է որպես հարկ։

Ես իմ տեսակետից պետք է ասեմ, կածում եմ այն կկիսեն նաեւ մեր հանձնաժողովի անդամները, որ այս օրենսդրական նախաձեռնությունը արժանի է դրական գնահատականի եւ առաջարկում եմ կողմ քվեարկել այս նախաձեռնությանը։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մինասյան։ Ամփոփիչ ելույթի անհրաժեշտություն կա՞։ Չկա։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Սահմանված կարգի խախտմամբ պարտադիր զինվորական ծառայություն չանցած քաղաքացիների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Հիմնական զեկուցող՝ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյան, համեցեք։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի նախագահ, հարգելի նախագահություն, հարգարժան գործընկերներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Սահմանված կարգի խախտմամբ պարտադիր զինվորական ծառայություն չանցած քաղաքացիների մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու համար։ 1-ից 2-րդ ընթերցում ընկած ժամանակահատվածում որեւէ առաջարկություն չի եղել։ Հիշեցնեմ, որ խոսքը վերաբերում է ընդամենը ժամկետի փոփոխությանը։ Առաջարկվում է «2012թ. նոյեմբերի 1» բառերը դարձնել «2013թ. դեկտեմբերի 1»։ Խնդրում եմ ընդունել  նախագիծը։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Քանի որ պատգամավորներից գրավոր առաջարկություններ չեն ներկայացվել, հարցեր չեն լինի, տիկին Հակոբյան։

Անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը։ Հերթագրում՝ ելույթների համար։ Ելույթներ չկան։ Ամփոփիչ ելույթի անհրաժեշտություն չկա։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացրած «ՀՀ քաղաքացու անձնագրի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն եւ լրացում կատարելու մասին», «Նույնականացման քարտերի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հանրային ծառայությունների համարանիշի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Հիմնական զեկուցող՝ ոստիկանության պետի տեղակալ Արթուր Օսիկյան։ Համեցեք։

Ա.ՕՍԻԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, «Քաղաքացու անձնագրի մասին» եւ մի շարք այլ օրենքներում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու օրենքի նախագծերը 1-ին ընթերցմամբ ընդունվելուց հետո դիտողություններ եւ առաջարկություններ չենք ստացել նախագծերի վերաբերյալ։ Կա մեկ առաջարկություն կառավարության կողմից։ Խոսքը վերաբերում է նույնականացման քարտ ստանալուց բացի «Քաղաքացու անձնագրի մասին» օրենքում ամրագրել նաեւ, որ ստանում է նաեւ  համապատասխան քաղաքացու անձնագիր, ինչը էապես բարելավում է քաղաքացիների վիճակն այդ առումով։

Առաջարկվում է վերը նշված լրացմամբ ընդունել 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պրն Օսիկյան, քանի որ պատգամավորներից գրավոր առաջարկություններ չեն ներկայացվել, հարցեր չեն լինի։ Դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի պատգամավորներ, անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը։ Հերթագրում՝ ելույթների համար։ Ելույթներ չկան։ Ամփոփիչ ելույթների անհրաժեշտություն չկա։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Բնապահպանական եւ բնօգտագործման վճարների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ բնապահպանության նախարար Արամ Հարությունյան։ Համեցեք։

Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգարժան պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Բնապահպանական եւ բնօգտագործման վճարների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը։ Փոփոխությունը վերաբերում է ջրային ռեսուրսների արդյունավետ կառավարմանը։ Մասնավորապես ձկնաբուծության նպատակով ջրօգտագործման վճարների արտոնությունների չափը հասցվում է մինչեւ 50 տոկոսի։ Խնդիրը առաջ է եկել այն հանգամանքից, երբ մենք մի շարք միջոցառումներ ենք իրականացրել։ Մասնավորապես Վարչական օրենսգրքում փոփոխություններ, ենթաօրենսդրական ակտերում, որը մեզ հնարավորություն կտա Արարատյան դաշտավայրի ջրային ռեսուրսների վերականգնման մի շարք միջոցառումներ իրականացնել։

Ըստ այդ միջոցառումների, փաստորեն, եւ այս օրենքի տրամաբանությամբ ձկնաբուծության նպատակով սահմանվել էր գանձումը յուրաքանչյուր խմ-ի համար 1 դրամի չափով եւ արտոնություններ սահմանել։ Այսինքն՝ գանձումները տարածվում էին 5 տոկոսի չափով։ Այժմ մենք ներկայացրել ենք առաջարկություն, որպեսզի գանձումը տարածվի 50 տոկոս ռեսուրսների գանձման վրա։

Որոշակի մի քանի մանր փոփոխություններ են կատարվել։ Մասնավորապես անարդյունավետ օգտագործման դեպքում եռապատիկը Արարատի եւ Արմավիրի մարզերի համար տուգանքի եռապատիկ չափը դարձել է 10-ապատիկ, հանրապետության մյուս տարածքներում՝ 5-ապատիկ։

Սա է օերնքի փոփոխության հիմնական տրամաբանությունը։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պրն Հարությունյանին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Հերթագրվել է Հերմինե Նաղդալյանը։ Համեցեք։

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Հարությունյան, ես ուզում եմ մենք հասկանանք այս փոփոխությունների նպատակը մենք ի՞նչ ենք սահմանում, ո՞րն է մեր թիրախը եւ ի՞նչ ենք ուզում ստանալ արդյունքում։ Բացի դրանից, փաստորեն, մենք վերանայում ենք մեր «Բնապահպանական, բնօգտագործման վճարների մասին» օրենքով սահմանված կարգը, որի ժամանակ ջրօգտագործման ամբողջ ծավալի փոխարեն բնօգտագործման վճարի հաշվառման հիմքում ընկած էր օգտագործվող ջրի ծավալի ընդամենը 5 տոկոսը։ Հիմա փոխում ենք եւ դարձնում ենք 50 տոկոս։ Այսինքն՝ էականորեն տաս անգամ մենք թանկացնում ենք վճարը եւ կարծում եմ, որ մենք պարզապես վատացնում ենք, ծանրացնում ենք այս տնտեսվարողների, որոնք զբաղված են ձկնաբուծության ոլորտում, տնտեսական վիճակը։

Ուզում եմ հասկանալ՝ կա՞ ազդեցության գնահատական, հաշվարկ, թե ի՞նչ իրավիճակ է առաջանալու ֆինանսական, տնտեսական այս կարգի փոփոխությունից հետո եւ դրա հետ կապված նաեւ այլ ազդեցությունների գնահատականներ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Ես արդեն նշեցի սկզբից իմ ելույթի ժամանակ, թիրախը եւ նպատակը այն է, որ մենք կարողանանք մեր գործողություններով եւ օրենսդրական ակտերով նպաստենք Արարատյան դաշտավայրի խորքային ջրերի արդյունավետ օգտագործմանը։ Խոսքը գնում է մաքուր խմելու ջրի արդյունավետ օգտագործման  մասին։ Թիրախը սա է։

Բնականաբար, երբ մենք ձկնաբուծության նպատակով խորքային հորերի թույլտվություններ ենք տվել, այստեղ հստակ օրենքով սահմանված է եղել մեկ դրամ յուրաքանչյուր խմ-ի համար։ Եվ այն ժամանակ, որպես խրախուսման միջոց կամ սկզբնական քայլ, դեռեւս 7-8 տարի առաջ նախատեսված է եղել, որպեսզի ընդհանուր ցուցանիշը կազմի այս գումարների վճարման 5 տոկոսի չափով։ Եվ հիմա մենք գտնում ենք, որպեսզի տնտեսվար օգտագործում իրականացվի, որպեսզի տնտեսվարողները կարողանան իրենց տնտեսություններում ներդնեն կիսափակ համակարգեր, ջուրն արդյունավետ օգտագործեն, փակ սիստեմներ։ Այսինքն՝ հիմա ամբողջ աշխարհում քաղցրահամ ջրի օգտագործման տնտեսվարության հասկացողություն կա եւ ոչ միայն մեզ մոտ, այլեւ շատ այլ երկրներում գոյություն ունի միավոր հաշվարկ։ Այսինքն՝ 100 լիտր, մեկ լիտր, 10 լիտր ջրի պայմաններում ինչքա՞ն կարելի է ձուկ արտադրել։ Բնականաբար, մենք պետք է կարողանանք ժամանակակից մեթոդիկայով համեմատվել միավոր ձկան արտադրության հետ կա՞ն հաշվարկներ։ Այո, կան։ Դուք ասացիք ավելանալու տեսակետից։ Պայմանական մեկ միավորով չվերցնենք, վերցնենք 100 միավոր ջրօգտագործման համար՝ 100 լիտր վայրկյան։ Այս պարագայում այսօր տնտեսվարողը վճարում է 150 հազար դրամ, տարեկան 157 հազար դրամ։

Այս փոփոխությունը, եթե առաջնորդվենք ձեր ասած 10 անգամ բազմապատկենք, կստացվի 1 մլն 500 հազար դրամ տարեկան արտադրություն։ Եթե վերցնենք եւ վերածենք կիլիոգրամի, միավորի, կարծում եմ այստեղ լուրջ ազդեցություն չի կարող ունենալ։ Բնականաբար, նպատակը միակն է՝ ոչ թե մենք խստացնում ենք օրենքը, մենք ասում ենք, որ արտոնությունը պետք է պակասեցնենք, որ որոշակի գումարներ ավելի շատ հավաքվեն։ Եթե դուք ծանոթ եք Արարատյան դաշտավայրի այսօրվա իրավիճակին, ապա պատկերացրեք, որ հորիզոնները մինչեւ 10 մետրով իջել են։ Այսինքն՝ եթե հորերը եղել են ինքնաշատրվանով, հիմա 10 մետրով պակասել են։ Շատ տեղերում, հատկապես Արմավիրի մարզում ինքնաշատրվան պրոցես կա։ Սրանք գործողությունների շարք են, որ մենք մտածում ենք, որ մեր Արարատյան դաշտավայրի պաշարները պետք է լինեն այնպիսին, որը մեզ հնարավորություն տա վերականգնվող պաշար։ Այսինքն՝ մենք ոչ թե օգտագործենք չվերականգնվող պաշարները, այլ վերականգնվող։ Այդ պատճառով ենթադրում ենք, որ ուղղություններից մեկը նաեւ սա է։

Լրացուցիչ ասեմ, որ մենք նաեւ ձեռնամուխ ենք եղել այս 10, 20 տարիների ընթացքում անօրինական ձեւավորված խորքային հորերի փակման աշխատանքներին։ Սա էլ ուղղություն է։ Այսինքն՝ մի քանի միջոցառումներ ունենք անելու։

Մեկ անգամ եւս ուզում եմ շեշտել, որ մենք ոչ թե խստացում ենք իրականացնում, այլ ասում ենք՝ այն արտոնությունները, որ մենք ժամանակին սահմանել ենք, այդ արտոնությունների 5 տոկսի շեմը բարձրացնում ենք 50 տոկոսի, որպեսզի այդ հավաքագրված գումարներով կարողանանք Արարատյան դաշտավայրում միջոցառումներ իրականացնել, որը էական ազդեցություն չի կարող ունենալ ձկնարդյունաբերության ոլորտի ցուցանիշների վրա։ Շնորհակալություն։

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Պրն նախարար, ես շատ ուշադրությամբ լսեցի եւ մեծ հարգանքով եմ վերաբերվում պետության կողմից եւ ձեր կողմից կատարվող այն բոլոր գործընթացներին, որոնք միտված են պետության ընդերքի եւ մյուս հարստությունները ավելի տնտեսվար ձեւով օգտագործելու նպատակին։ Բայց, այնուամենայնիվ, ուզում եմ ընդգծել։ Եթե ինչ-որ մի ապրանիքի գինը, ինչ ուզում է լինի, հանկարծ մեկ օրվա մեջ փոխվում է 10 անգամ, ասենք, օրինակ, 1000 դրամը դառնում է 10 հազար դրամ, դա բնականաբար ստրես է առաջացնում անկախ նրանից դա սպառման ապրանք է, թե՞ տնտեսվարողի համար օգտագործվող հումք է, ծառայություն է կամ մեկ այլ բան։

Լավ է, իհարկե, որ մենք տնտեսվար օգտագործել ենք ուզում կամ ապօրինությունները վերացնել ենք ուզում, բայց այնուամենայնիվ, սա շատ էական խստացում է, թանկացում է։ Մենք ուզում ենք վստահ լինել, որ ձեր ասած մեկ միավոր ապրանքի տեսակի համար, մեկ կգ ձկան կամ այլ արտադրատեսակի վրա սա ի՞նչ կանդրադառնա, որովհետեւ մեզ շատ այդ հարցերը տալու են։ Մենք հիմա գործ ունենք մի ոլորտի հետ, որ շատ դժվարությամբ այս տարիների ընթացքում կարողացել է ոտքի կանգնել,  կարողացել է որոշակի դեմք ձեւավորել եւ նաեւ հայկական ապրանքատեսակները այսօր այդ իմաստով, երբ դուրս են արտահանվում, բնականաբար, մեզ համար շատ մտահոգիչ է, եթե մենք այս ճանապարհով ազդենք գնի վրա եւ ունենանք սպառման գների բարձրացում մեր ներքին շուկայում, որովհետեւ մեր սպառողների համար նույնպես այս ապրանքատեսակը շատ կարեւոր է։ Մենք նաեւ վատացնում ենք մեր տնտեսվարողների մրցունակությունը դրսի շուկաներում, որովհետեւ այս շուկաներում շատ լուրջ, ծանր մրցակցություն է իրականացվում։

Իսկապես, կուզենայինք, որ եթե կան համապատասխան հաշվարկներ, կա համապատասխան կատարված գնահատում մեկ կգ ապրանքի արդյունքի վրա, մենք հասկանայինք, թե միայն այս մեկ ռեսուրսը, ջրային ռեսուրսը 10 անգամ թանկացնելով ի՞նչ ռեալ փոփոխություն, իրավիճակ կլինի գնային շուկայում։

Ես կարծում եմ, որ այն խնդիրները, որոնք դուք դնում եք տնտեսվար օգտագործման իմաստով, կարելի էր լուծել քայլ առ քայլ, կարելի էր 5-10 տոկոսանոց գների բարձրացումը ժամանակի մեջ սկզբունքով բերել, որպեսզի սա այդքան ցավագին ազդեցություն չունենա տնտեսվարողների վրա, որովհետեւ տնտեսվարողները այս իրավիճակից նեղվելու են։ Շնորհակալություն։

Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Տիկին Նաղդալյան, մեծագույն հարգանք ունենալով ձեր անձի նկատմամբ, թույլ տվեք ձեզ հետ չհամաձայնվել, որովհետեւ դուք ասացիք ապրանքի գինը, բայց ապրանքի գինը 10 անգամ չի կարող բարձրանալ։ Նույնիսկ կես անգամ չի կարող բարձրանալ, նույնիսկ 10 տոկոսով չի բարձրանա։ Խնդրում եմ ուշադրություն դարձնեք իմ բերած թվերի վրա։ Իմ բերած թվերը չեն վերաբերում ապրանքի արժեքին, ապրանքի ինքնարժեքին, որտեղ ձեւավորվում է գնագոյացում։ Մասնագետների հաշվարկով եւ մեր հանրապետությունում գործող տնտեսությունների միավորի տրված արտադրանքով ամենաբարձր աճը, որ կարող է գնագոյացման վրա ազդել, դա 2-3 տոկոսն է գնի ազդեցության տեսանկյունից։ Խնդրում եմ անպայման տարբերակել ջրի արժեքի եւ միավոր ապրանքի։

Դուք ուզում եք կոնկրետ հարցի պատասխանը տամ։ Կարծում եմ մանրամասն նշեցի։ Ձեր հարցի պատասխանը հետեւյալն է, որ ձեր պատկերացումները սխալ են։ Գնի ինքնարժեքի վրա թիվը կարող է տատանվել 2-3 տոկոսի սահմաններում։ Ինչու՞ ես ասացի տարեկան 150 հազար դրամ մեկ խորքային հորը, որը 100 լիտր վայրկյան ջրատվության գործակից ունի, մի պարզ պատճառով, որ մենք կարողանայինք հաշվարկել ոչ թե ամսական, այլ տարեկան։ Հիմա կդառնա 1,5 մլն դրամ եւ 100 լիտր  ջրատվության հորը քանի՞ տոննա արատդրանք կարող է տալ։ Պետք է այս ամբողջը բազմապատկել եւ ստանալ։ Մասնագետների հաշվարկով, տնտեսագետների հաշվարկով այդ թիվը 2-3 տոկոսի սահմաններում կարող է ազդել։ Չնայած այստեղ մենք նաեւ պետք է կարողանանք մեր հաշվարկների հիմքում դնենք իրացված ապրանքի եւ այլնի։ Բայց, ցավոք սրտի, մենք այս ամբողջ հաշվարկներն իրականացնում ենք ինքնարժեքի տեսանկյունից։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արփինե Հովհաննիսյան։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Այնպես, ինչպես տիկին Նաղդալյանը, պրն Հարությունյան, ես էլ ձեզ շատ ուշադիր լսում էի։ Քանի որ, ըստ էության, նույն բնույթի հարցադրում պետք է հնչեցնեի, բայց այսպիսի մի բան ասեմ։ Եթե հնարավոր է, 1-ին ընթերցման ռեժիմով է հարցը քննարկվում, այդ տնտեսագետները, որոնք հաշվարկել են եւ 2-3 տոկոս աճ են կանխորոշել, եթե կարելի է այդ հաշվարկների արդյունքները եւ հաշվարկման մեխանիզմները ներկայացրեք խորհրդարանին, որովհետեւ թույլ տվեք ձեր նկատմամբ հարգանքով, ինչպես դուք տիկին Նաղդալյանի նկատմամբ, ես էլ չեմ համաձայնվում այս անգամ ձեզ հետ, ոչ թե տիկին Նաղդալյանի հետ։ Խնդիրը հետեւյալում է։ Դուք պնդում եք, որ չի բարձրանալու, տիկին Նաղդալյանը եւ ես կարծում ենք, որ բարձրանալու է գինը։ Հիմա եկեք այդ տնտեսագետների հաշվարկները ներկայացրեք, որպեսզի չլինի իմ խոսքը ձեր խոսքի դեմ եւ այն, ներկայացրեք մասնագետների հաշվարկները, թե ի՞նչ չափորոշիչներով են հաշվարկել, որովհետեւ քիչ առաջ նայում էի կառավարության  որոշումը, որտեղ կա նաեւ ինքնարժեքը ինչպես է սահմանվում, ինչեր են մտնում ինքնարժեքի մեջ եւ այլն։ Ես կարծում եմ, որ պիտի ազդի։ Չգիտեմ այդ 2-3 տոկոսն ինչպես են ստացել, չեմ ուզում վիճել, որովհետեւ ես մասնագիտությամբ տնտեսագետ չեմ, իրավաբան եմ։ Հիմա իրավական փատաթղթերի ընթերցումից եւ որոշակի վերլուծությունից իմ մոտ տպավորություն է, որ բարձրանալու է գինը եւ բավականին շատ, քան 2-3 տոկոսն է։

Հիմա, որպեսզի այստեղ չվիճենք, մերկապարանոց հայտարարություններ չանենք, ներկայացրեք այդ հաշվարկները, եթե կարելի է մինչեւ 2-րդ ընթերցում, որպես գրավոր առաջարկ դա կուղարկենք, որպեսզի հնարավորություն ունենանք համոզվելու։ Շնորհակալություն։

Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Դուք, իհարկե, իրավունք ունեք ձեր կարծիքը հայտնելու եւ հավատալու կամ չհավատալու։ Բայց մեր ներկայացրած փոփոխության տրամաբանությունը չի վերաբերում, եթե դուք նկատի ունեք բարձրանալը, ես բացարձակապես բարձրանալու մասին չխոսեցի։ Խոսքը բարձրանալու մասին չի։ Կարող է պատահի իջնի գինը։ Դուք շատ խորը սխալմունքի մեջ եք։ Ինչու՞, որովհետեւ մենք խոսում ենք թե ի՞նչ էֆեկտիվություն կարող է ունենալ 1 կգ-ի ինքնարժեքի ձեւավորման մեջ, որովհետեւ շուկայական հարաբերությունների ժամանակ, ես չգիտեմ, կար մի ժամանակ, որ եթե առաջարկը ավելի շատ է, քան պահանջարկը, բնական է, տնտեսվարողը պետք է գինն իջեցնի, որ իր արտադրանքն իրացնի։ Ես չեմ մտնելու այդ դաշտ, որպեսզի փորձեմ ասել, թե ի՞նչ կբարձրանա, թե՞ կիջնի։ Ես ասում եմ ինքնարժեքի տեսանկյունից, որովհետեւ եթե տնտեսվարողը հաշվարկներ է իրականացնում, այսինքն՝ իր մոտ գնագոյացում է ձեւավորվում, իրենց ծախսերը, երբ հաշվարկում է, այդ ծախսերի մեջ նաեւ ջրօգտագործման վճարի ծախսեր են նախատեսվում։ Այստեղ, ենթադրենք, պայանական, 1 միավորի դեպքում, 1 դրամի դեպքում կամ 100 դրամի դեպքում այդ ծախսը, ինչպես էլեկտրաէներգիայի ծախսը եւ մնացած այլ ծախսերը, կարող են այդ չափով ավելանալ։ Եվ ես պարտավոր չեմ նման հաշվարկներ այստեղ ներկայացնել, չնայած, եթե պետք է, կներկայացնենք եւ ձեզ էլ մասնակից կդարձնենք։ Սակայն մեր խոսքը այլ բանի մասին է։ Մենք ասում ենք, որ մենք տվել ենք ժամանակին արտոնություններ, հիմա ուզում ենք այդ արտոնությունները հանել։ Եթե իմ անձնական կարծիքն եք ուզում իմանալ, ես կարծում եմ, որ ոչ թե պետք է այդ արտոնությունները 50 տոկոսով, այլ ընդհանրապես պետք է արտոնությունը հանվի, որպեսզի հավասար դաշտում աշխատանք իրականացվի։

Եթե շատ կուզենաք, ես առանձին կարող եմ ներկայացնել վճարման չափերը, ստացված շահույթները, տնտեսությունների տված արտադրանքները։ Ես հստակ ասացի, որ 156 հազար դրամ եւ մյուս պարագայում տարեկան 1 մլն 560 հազար դրամ։ Սրանք են նորմալ հաշվարկները։ Ես համաձայն չեմ ձեզ հետ, որ ասում եք կբարձրանա, այն էլ մի քանի անգամ։ Ոչ, չի բարձրանա։ Կարող է պատահի իջնի։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արձագանքման համար՝ Արփինե Հովհաննիսյան։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, ինչպես հասկացա, խորհրդարանում բոլորս մոլորյալներ կամ սխալմունքի մեջ գտնվողներ ենք։ Խնդրում եմ լուսավորեք մեզ՝ մոլորյալներիս։ Այդուհանդերձ, թեկուզ ինքնարժեքի ձեւավորման մեջ 2-3 տոկոս հաշվակը ոչ թե ապրանքի տեսքով, այլ ինքնարժեքի ձեւավորման մեջ 2-3 տոկոսով ինչպե՞ս է բարձրանալու այդ հաշվարկը եւ ոչ թե առանձին ինձ ներկայացրեք, այլ խնդրում եմ խորհրդարանի այլ անդամներին եւս ներկայացրեք, որովհետեւ այդ հարցը կա։

Դուք ասում եք կբարձրանա, գուցե իջնի։ Չէ, այն, որ տնտեսվարողները կարող են ցանկացած գնով գնահատել իրենց ապրանքի արժեքը, դա ոչ ոք չի վիճարկում։ Կարող է վաղը ինչ-որ լավ տրամադրությամբ կամ վատ տրամադրությամբ արթնանա եւ որոշի, որ գինը բարձրացնում է 15 անգամ։ Ես դրա մասին չեմ խոսում։ Ես խոսում եմ այստեղ կոնկրետ առիթ հանդիսացող օրենսդրական նախաձեռնության մասին։ Համաձայն եմ, արտոնություններ պետք չեն, արտոնյալներ եւս պետք չեն։ Բայց եկեք հասկանանք, թե մենք սրանով ի՞նչ նպատակ ենք հետապնդում եւ այդ հավասար պայմանները ո՞նց ենք ապահովելու։

Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Բնականաբար, այդ պատճառով ես ասում եմ, որ իմ գործառույթը դա չէ, իմ գործառույթը այնպիսի իրավիճակ ստեղծելն է, որպեսզի ջրին նորմալ վերաբերվեն եւ վճարումներն էլ արտոնությունների սահմանափակում տեղի ունենա եւ տնտեսվարողը շահագրգռված լինի ջուրը տնտեսվար օտագործելու։ Դա միայն մեր նպատակը չի, նաեւ նույն տնտեսվարողը, որ այսօր ներգրաված է ձկնաբուծության բնագավառում նաեւ իր շահերից է բխում։ Ինչու՞, որովհետեւ եթե հորիզոնները պակասում են, ջուրը ավելի պակաս է, բնական է, վաղը մյուս օրը ինքը ինչպե՞ս է արտադրանք տալու։ Կարո՞ղ եք դուք բացատրել։ Այսօր այնպիսի իրավիճակ չի, որ մենք խնդիր չունենք։ Ունենք խնդիր, միգուցե, նույն տնտեսվարողի շահերից է սա բխում։ Նորից եմ կրկնում, մասնագետների ուսումնասիրությամբ անհրաժեշտ է, որպեսզի այստեղ, իսկապես, տնտեսվար ջուրն օգտագործվի եւ հասցնել ցուցանիշները ինքնավերականգնման կամ այն սահմանին, որն անհրաժեշտ է, որպեսզի ինքնավերականգնումն իրականացվի։

Ինչ վերաբերում է ձեր ասած տվյալներին, մենք այդ տվյալները կտանք։ Բայց ես չեմ կարող բոլորին պարտադրել այդ տվյալներից օգտվել։ Կտրամադրենք քարտուղարությանը, թող բաժանի, խնդիր չկա։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, հարցերն ավարտվեցին, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի գործընկերներ, հարակից զեկուցողը հիվանդության պատճառով այսօր բացակայում է։ Ես ուզում եմ տեղեկացնել, որ գյուղատնտեսական եւ բնապահպանական հարցերի մշտական հանձնաժողովը տվյալ է դրական եզրակացություն։

Այժմ անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը։ Հերթագրում՝ ելույթների համար։ Հերթագրվել է 5 պատգամավոր։ Վարդան Այվազյան։

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, հարգելի նախարար, ես չեմ կարող չխոսել այս հարցի վերաբերյալ։ Նախ, փորձեմ ասել ինչի՞ համար։ Շատ կարեւոր հանգամանք է, ինչպես մեր հարգարժան գործընկերներն ասաց, մոլորյալներին բացատրելու առումով, մենք գիտենք, որ բնապահպանության նախարարը, եթե ներկայացնում է, սա տնտեսական հարց չի։ Սա բնապահպանական հարց է, եթե խոսքը վերաբերում է ձկնաբուծության հետ կապված խնդրին։

Օրենքի տրամաբանությունը այն է, որ ասում ենք, որ երբ մենք տվյալ ձուկը տվյալ միջավայրում օգտագործում ենք, վերցրած ջրաքանակը, մտածում ենք 5 տոկոս տրամադրել։ Հիմա ի՞նչ ենք մենք ուզում անենք։ Եթե վաղը գինը 50 անգամ չբարձրացրեցինք, այլ 500 անգամ բարձրացրեցինք եւ խորքային հորերի թվաքանակը նորից  ավելացավ, ջրային հորիզոնը ավելանալու՞ է, ոչ, չի ավելանալու։ Հարց՝ պահանջարկն ավելացավ, խորքային հորերի քանակը նորից ավելացրեցինք։ Այսինքն՝ Արարատյան դաշտավայրը որպես այդպիսին ուզու՞մ ենք կորցնենք։ Հարցադրումն ինձ համար նույն ձեւով անհասկանալի է։

Ես շատ հստակ գիտեմ, որ 4700 լիտր վայրկյան այսօր ջուր է վերցվում ձկնաբուծության համար։ Պետք է իջեցվի մոտավորապես 3 անգամ՝ 1200 լիտր վայրկյան, որովհետեւ Արարատյան դաշտավայրը Հայաստանի երկորրդ ջրային հորիզոննն է Սեւանի ավազանից հետո։ Ամենալուրջ խոշոր ջրային պաշարները եւ ամբողջ Արարատյան դաշտավայրի տակ այդ ջրային հորիզոնը, որ կա, ինքը ունի ստատիկ եւ դինամիկ պաշար։ Գարնանը այդ ամբողջ ձնհալի ժամանակ դա լցվում է, որից առաջանում են շատրվանող հորերը։ Ստատիկ պաշարը, որ մշտական պետք է մնա, երբ մենք սկսում ենք, սկսում է հորիզոնի իջեցում եւ կարող է տեղի ունենալ բնապահպանական աղետ։ Կարող է տեղի ունենալ նաեւ ճահճացում, հետագայում նաեւ անապատացում։

Ուստի միջոցների ձեռք առնելը առաջին անհրաժեշտությունն է։ Բայց ճի՞շտ ենք մենք գործիքը ընտրում, թե՞ ոչ։ Բարձրացրեցիք 500 անգամ, վերցրեցինք ջրաքանակը։ Ենթադրենք այդ ձկնայի պաշարները եւ կերի պահանջարկը ավելացավ, ձուկը շատ թանկ գնով առան, մենք թու՞յլ ենք տալու, որպեսզի ամբողջապես օգտագործեն այդ ջուրը։ Ասինքն՝ այդ ամբողջ ջրային պաշարը վերացնե՞նք։ Խոսքը սրա մասին է։

Ինչու՞ ենք մենք այս գործիքը կիրառում, որ թանկանալու է ձուկը։ Դա միանշանակ է։ 10 անգամ թանկացնում ենք այն միջավայրը, որտեղ մարդիկ վերցնում են այդ ջուրը, ինքնարժեքի բաղկացուցիչ մի գործիքը թանկանում է 10 անգամ։ Ո՞ր տնտեսագետն է հաշվել, որ թանկանում է։ Ինչու՞ համար են ջրաքանակները ավելացվում։ Ջրաքանակների ավելացման հիմնական խնդիրը թթվածնային պահանջարկի ապահովման խնդիրն է։ Այսինքն՝ նույն միավորի հետ կապված, երբ ես առաջին անգամ սրա մասին ելույթ ունեցա ասացի, որ սա պետք է լինի համապարփակ ծրագիր։ Պետք է համապատասխան գործիքների եւ սարքավորումների պարագայում թույլ տան խորքայինով կամ իսպառ դադարեցնել է պետք։ Մենք խոսում ենք ջրային պաշարի մասին, մյուս կողմից խորքային հորերի տրամադրումը գնում է։ Եկեք Արարատյան դաշտավայրում ընդհանրապես դադարեցնենք։ Խոսքը բնապահպանական խնդրի մասին է, որը լուծում են ոչ միայն տնտեսական գործիքով, այլ լուծում են կոնկրետ միջոցառումով։ Իսկ կոնկրետ միջոցառումներից մեկը ես կառաջարկեի տրամադրել խորքային հոր միայն այն նախագծին, որն անցել է համապատասխան փորձաքննություն, որն ունի թթվածնային պահաջարկ ապահովող սարքավորում։ Մենք կարող ենք վերականգնել։ Այսինքն՝ 3 անգամ խորքային հորի պահանջարկի ավել վերցվող ջրաքանակը պակասեցնել։ Այսինքն՝ դադարեցնել։ Այնպես որ խնդիրը միանշանակորեն լուծման անհրաժեշտություն ունի, որովհետեւ իր հետագա անդառնալի կորուստներով մենք Արարատյան դաշտավայրում կունենանք լուրջ պրոբլեմներ։ Բայց տնտեսական առումով այսօրվա դրությամբ զուտ ջրի գին բարձրացնելը, նորից եմ կրկնում, վաղը պահանջարկի խնդիր առաջ կգա։ Այդ դեպքում ձկան գինը կբարձցրանա եւ ձեռք կտա, որ այդ գնով էլ ես սկսեմ աշխատել։ Առավել եւս, որ ասում եք տնտեսական առումով ինքնարժեքի վրա կունենա 3-4 տոկոս կամ ոմանց հաշվարկով 10-15 տոկոսի խնդիր։ Բայց մենք չենք կարող անհամեմատ շատ ջուր տրամադրել։ Ուստի խնդիրը պետք է ավելի կտրուկ լուծել։ Ինձ թվում է այստեղ բոլորը միանշանակ համամիտ կլինեն, որ չտան խորքային հորեր։ Եկեք ապօրինները վերացնենք, խորքային հորերի գինը մնա նույնը, տվեք մեխանիզմներ եւ ասեք, եթե ուզում ես ձուկ պահես, բեր անհրաժեշտ սարքավորումով պահի, ոչ թե նախնադարյան համակարգով, որ ինչքան շատ ջուրը գնա, թթվածային պահանջարկի խնդիրը շատ կլինի, ինքը կարող է միավոր մակերսի վրա պահել այդքան ձուկ։

Այնպես որ այս խնդրի լուծումը ոչ միայն տնտեսական մեխանիզմով չի։ Սա պետք է լինի համապարփակ եւ այս պարագայում տնտեսական այդ դաշտի վրա իրականացվող գործառույթը պարազապես կարող է տալ այլ մեկնամանություն։ Դրա համար էլ մեկ-մեկ մոլորված հարցեր ենք տալիս, ներողամիտ եղեք։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Խոսրով Հարությունյան։ Համեցեք։

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես նախորդ ելույթ ունեցողին ուղղակի փորձեմ շարունակել մի փոքր այլ հարցադրմամբ։

Անկասկած բնապահպանության նախարարության այս նախաձեռնությունը հետապնդում է նախ եւ առաջ Արարատյան դաշտավայրի ստորգետնյա ջրային ռեսուրսների պահպանման մեզ համար շատ հրատապ դարձած խնդիրը, նպատակը։ Չեմ ուզում թվեր բերեմ, 16 մետրանոց հորիզոնը արդեն իջել է 8 մետր։ Այսօր հսկայական քանակությամբ ունենք խորքին հորեր, որոնք նույնիսկ մեխանիկական, որոնք այսօր չորացել են, որովհետեւ ջրային ռեսուրսները Արարատյան դաշտավայրի գտնվում են սպառման վտանգավոր եզրին։ Պետք է, ուրեմն, միջոցներ ձեռք առնել, որոնք ինչպիսի՞ն կարող են լինել։ Կարող են լինել տնտեսական եւ  միգուցե ոչ միայն տնտեսական։

«Նաիրիտ»-ի համար գազը հումք է, ձկնարտադրության համար՝ ջուրը։ Հետեւաբար պետք է ջրի համար վճարվի։ Նախարարությունը գտնում է, որ ջրի սակագինը բարձրացնելով կհանգեցի նրան, որ ջրօգտագործողները կփորձեն ավելի ռացիոնալ օգտագործել, օգտագործել ամենատարբեր հնարավոր տեխնոլոգիաներով, որպեսզի ծախսերը բերեն ինքնարժեքի համար ընդունելի ծավալների եւ կարողանան ապահովել իրենց բնականոն արտադրական գործունեությունը։ Արդյոք սա կնպաստի՞։  Անկասկած կօգնի նպատակին հասնել։

Բայց այստեղ ես ուզում եմ շարունակել պրն Այվազյանին, որ միայն այս եղանակով խնդրի լուծումը կարող է արդյունքների չբերի, նույնիսկ չարաշահումների հնարավորություն կտա։ Այստեղ պետք է օրենքի նույնիսկ ամենակոշտ տարրով կասեցնել ընդհանրապես այս նպատակով թույլտվություններ տալը։ Ուղղակի պետք է կասեցնել եւ վերջ։ Ես չեմ կարծում, թե տնտեսությունը դրանից սարսափելի կտուժի։ Փորձենք հասկանալ, թե մի քանի տարվա ընթացքում ի՞նչ կունենանք, որից հետո հարցին կանդրադառնանք։ Քանի դեռ այս խնդիրը թույլտվություն տալու հնարավորությունը պահանջում է, չարաշահման հնարավորությունը միշտ մնալու է։ Ուզում եք 100 տոկոսով հանեք, միեւնույն է, այդ խնդիրը կարող է մեր առջեւ կանգնել։

2-րդը՝ այո, կարելի է ուղղակի պահանջ դնել նախագծային փուլում, որ որեւէ տնտեսվարող անկասկած արտադրության այս տեսակով զբաղվելիս պետք է տեխնոլոգիական բոլոր պահանջները բավարարի։ Այդ թվում՝ ջրի թթվածնով հագեցման սարքավորումներ, ֆիլտրացիա եւ այլն։ Այս բոլորը պետք է անկասկած անել։ Բայց մի բան ակնհայտ է, որ տնտեսվարողները նախ եւ առաջ պետք է իրենց գրպանով զգան այս խնդրի կարեւորությունը։ Քանի դեռ տնտեսվարողները կարող են այդ 5 տոկոսի շրջանակներում ջուրն օգտագործել ամենատարբեր նպատակներով, այդ թվում՝ թթվածնով հագեցումը, մի դեպքում՝ առանձին ձկնատեսակենր կան, որոնց սառը ջուր է պետք։ Այս հարցադրումները միշտ պրոբլեմներ են ստեղծելու։

Ուրեմն, նախ եւ առաջ տնտեսական ազդեցությունը մարդկանց գրպանին պետք է կպնել։ Նա պետք է իմանա, որ ջուրն անխնա օգտագործելը իրեն ձեռնտու չէ։ Դրա համար նա պետք է նախատեսի քայլեր, որոնք հնարավորություն կտան ջուրն ավելի ռացիոնալ օգտագործել։ Բայց խորապես համոզված եմ, որ ջրի ռացիոնալ օգտագործումն անգամ, պրն նախարար, այդ հորիզոնների խնդիրը, նույն շոշափելի ապագան չի կարգավորելու։ Հետեւաբար խնդիրը շատ պարզ է։ Պետք է այս պահի դրությամբ կանգնեցնել թույլտվությունների տալը եւ նախատեսենք Արմավիր ծրագիր ոչ միայն տնտեսական,  վարչական, իրավական, այլեւ տեխնոլոգիական պահանջներ ներկայացնելով ձկնարտադրությամբ զբաղվողների նկատմամբ։ Կարծում եմ միայն համալիր ծրագրի պայմաններում կարող ենք ունենալ որոշակի հաջողություններ։

Ըստ իս հարցադրումն ընդունելի է, բայց ավելի համապարփակ եւ լիարժեք նախաձեռնությունների մի ամբողջ կոմպլեքս պետք է իրականացվի։ Եթե պետք է, նույնիսկ օրենքով ։ Շնորհակալ եմ։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Նիստն ավարտվեց, կհանդիպենք վաղը՝ 12.00-ին։