ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԼԵՆԱ ՆԱԶԱՐՅԱՆԸ
 

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ: Կառավարության նախաձեռնությամբ այսօր հրավիրվել է ԱԺ արտահերթ նիստ, որի օրակարգում մեկ հարց է` «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը` առաջին եւ երկրորդ ընթերցումներ: Խնդրում եմ տեղադրել քարտերն ու նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում:  83 պատգամավոր է գրանցվել, քվորում ունենք, կարող ենք սկսել մեր նիստը:

Կառավարությունը ներկայացրել է «Ազգային ժողովի արտահերթ նիստի անցկացման մասին» ԱԺ որոշման նախագիծ, որով առաջարկվում է արտահերթ նիստի առաջին օրը գումարել 1.5 ժամ տեւողությամբ 3 նիստ` յուրաքանչյուր ընդմիջման տեւողությունը` կես ժամ: Կառավարությունը ներկայացրել է նաեւ «Ազգային ժողովի արտահերթ նիստի օրակարգում ընդգրկված հարցի քննարկման տեւողության սահմանման մասին» որոշման նախագիծ, որով առաջարկվում է օրենքի նախագծի առաջին ընթերցմամբ քննարկման տեւողությունը սահմանել 4.5 ժամ: Այս նախագծերը քվեարկության են դրվում առանց քննարկման:

Եվ այսպես, քվեարկության է դրվում «2019 թվականի սեպտեմբերի 20-ին գումարված ՀՀ ԱԺ արտահերթ նիստի անցկացման մասին» ԱԺ որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը: Քվեարկություն:

Կողմ` 85
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 0

Որոշումն ընդունված է:

Պատգամավորների մի մասի հետ խնդիր ունենք` չի աշխատել, խնդրում եմ հաշվել:

Քվեարկության է դրվում «2019 թվականի սեպտեմբերի 20-ին գումարված ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգում ընդգրկված հարցի քննարկման տեւողության սահմանման մասին» ԱԺ որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը: Քվեարկություն:

Կողմ` 87
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 0

Որոշումն ընդունվել է:

Հարգելի գործընկերներ, քանի որ արտահերթ նիստի օրակարգում ընդգրկված հարցը պետք է քննարկենք եւ քվեարկենք 2 ընթերցմամբ, «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի... Հեսա էդ եմ ասում, տիկին Զոհրաբյան...

Քանի որ արտահերթ նիստի օրակարգում ընդգրկված հարցը պետք է քննարկենք եւ քվեարկենք երկու ընթերցմամբ, «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 44-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն` Կառավարությունը ներկայացրել է ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգային հարցի քննարկման հարցի հատուկ ընթացակարգի մասին ԱԺ որոշման նախագիծ, որով առաջարկվում է նախագծի երկրորդ ընթերցմամբ քննարկումը կազմակերպել առաջին ընթերցմամբ ընդունելուց հետո 24 ժամվա ընթացքում: Նախագծի վերաբերյալ գրավոր առաջարկները եւ գլխադասային հանձնաժողովի եզրակացությունը ներկայացնելու համար սահմանել առնվազն 3-ական ժամ: Այս որոշման նախագիծն ըստ Կանոնակարգ օրենքի 46-րդ հոդվածի պետք է քննարկվի, այնուհետեւ քվեարկության դրվի:

Որոշման նախագիծը ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահ Դավիթ Անանյանին: Պրն Անանյան, մոտեցեք կենտրոնական ամբիոնին:

Մինչ այդ, հարգելի գործընկերներ, ուզում եմ ասել, որ այսօր մեր գործընկեր Արթուր Գրիգորյանի ծննդյան տարեդարձն է: Շնորհավորենք մեր գործընկերոջը:

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու օրինագծի ներկայացման շրջանակներում ես կներկայացնեմ, թե ինչով է պայմանավորված այսպիսի հրատապությունը, եւ կարծում եմ, որ բավարար հիմնավորումներ ձեր դատին կներկայացվեն, հետեւաբար` որոշման նախագիծը, ըստ էության, իրենից ենթադրում է 24 ժամվա ռեժիմով իրականացնել առաջին եւ երկրորդ ընթերցումները, փաստացի, կարծում եմ, որ երկրորդ ընթերցումը տեղի կունենա ֆիզիկապես, փաստացի, երկուշաբթի օրը, սեպտեմբերի 23-ին: Բայց այդ մասին երեւի ԱԺ նախագահն ավելի լավ կասի: Այսքանը:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն պրն Անանյան: Այժմ ընթացակարգով այս մասին կարող են ձեզ հարցեր ուղղվել: Հարցերի համար հերթագրում: Հարցեր չկան, չէ, լուսատախտակը ցույց է տալիս, բայց սխալմամբ է սեղմվել կոճակը: Հարցեր չկան, շնորհակալություն, պրն Անանյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

 Հերթագրում մտքերի փոխանակության համար: Այս մասին ելույթներ եւս չեն լինի: Եզրափակիչ ելույթի կարիք, կարծում եմ` չկա: Ըստ այդմ` քվեարկենք:

Քվեարկության է դրվում «2019 թվականի սեպտեմբերի 20-ին գումարված ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգային հարցի քննարկման հատուկ ընթացակարգի մասին» ԱԺ որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը: Քվեարկություն:

Կողմ` 93
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 0

Որոշումն ընդունված է:

Այժմ, հարգելի գործընկերներ, ընթացակարգային հարցերը լուծելուց հետո կարող ենք անցնել բովանդակային քննարկման: Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը: Հիմնական զեկուցող` ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահ Դավիթ Անանյան:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունների օրինագիծը ես կփորձեմ ավելի շատ բովանդակային ներկայացնել, որպեսզի իրավական առումով հոդվածներն ու փոփոխությունները մեզ, ընդհանուր առմամբ, էությունից շատ չկտրեն: Հետեւաբար` ձեր թույլտվությամբ, կցանկանայի հետքայլ կատարել եւ մի փոքր էքսկուրս անել, որն ավելի մանրամասն կերպով տպավորություն կստեղծի ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ եւ այն դրդապատճառների մասին, որոնք հաշվի առնելով` Կառավարությունը ձեր դատին է ներկայացրել այսպիսի օրինագիծ:

Մինչեւ 2018 թվականի հունվարի 1-ը գործող Հարկային օրենսդրությամբ, մասնավորապես, «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» օրենքով սահմանված էր մի իրավական նորմ, ըստ որի, զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքներին բաժին ընկնող դեբետային գումարները, իսկ դեբետային գումարները ԱԱՀ-ի այն գումարներն են, որոնք առաջացել են նախկինում ԱԱՀ-ի, իսկ 2018 թվականի հունվարի 1-ից` ԱԱՀ-ի եւ ակցիզային հարկի միասնական հաշվարկով, գնորդներից ստացված ԱԱՀ-ի, այսինքն` ԱԱՀ-ի կրեդիտի եւ մատակարարներին վճարված կամ մաքսային մարմինների կողմից գանձված ԱԱՀ-ի, այսինքն` ԱԱՀ-ի դեբետի բացասական տարբերությունից: Այսինքն` դրանք այն գումարներն են, ըստ էության, որոնք հարկ վճարողի կողմից վճարվել են մատակարարներին, կամ մաքսային մարմինների կողմից գանձվել են պետական բյուջե: Ուրեմն, այդ դեբետային գումարների հետ ստացման վերաբերյալ մինչեւ Հարկային օրենսգրքի ուժի մեջ մտնելը գործում էր երկու կարգ. զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքներին բաժին ընկնող ԱԱՀ-ի դեբետային գումարները հարկ վճարողի դիմումի հիման վրա կամ ուղղվում էին այլ հարկային պարտավորությունների մարմանը կամ վերադարձվում էին հարկ վճարողին, իսկ ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով չհարկվող, մնացած այլ գործների գծով բաժին ընկնող ԱԱՀ-ի դեբետային գումարներն ուղղվում էին միմիայն առաջիկայում ԱԱՀ-ի գծով առաջացած պարտավորությունների մարմանը, եւ հետ վերադարձ կամ այլ հարկային պարտավորությունների մարմանը դրանք չէին ուղղվում, այսինքն` ունեին 2 տեսակի ԱԱՀ-ի դեբետային գումարներ: Մի մասը, որ զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքներին է վերաբերում, իսկ զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների հիմնական կամ գլխավոր տեսակը, եթե կարելի է այսպես ասել, ապրանքների արտահանումն է:

Հիմա, 2018 թվականի հունվարի 1-ից Հարկային օրենսգրքով, ըստ էության, զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքներին բաժին ընկնող դեբետային գումարների վերադարձման կարգը պահպանվեց, այսինքն` այսօր էլ հարկ վճարողները, պարբերականությունն իրենք են որոշում, կարող են նաեւ յուրաքանչյուր ամիս, երբ ԱԱՀ-ի եւ ակցիզային հարկի միասնական հաշվարկը ներկայացնում է հարկային մարմնին եւ այնտեղ կա զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքին բաժին ընկնող դեբետային գումար, նա միանգամից դիմում է ներկայացնում եւ դիմումի հիման վրա հարկային մարմինն իրականացնում է ուսումնասիրություն, եւ ուսումնասիրության արդյունքներով հետ է վերադարձնում ԱԱՀ գումարը: Սա` այսօրվա իրավակարգավորումներով:

Իսկ այն գումարները, որոնք նախկին օրենսդրությամբ վերադարձման ենթակա չէին եւ ենթակա էին միայն ուղղման հարկային պարտավորությունների մարմանը միայն ԱԱՀ-ի գծով, օրենսգրքի ընդունմամբ, կարելի է ասել, այդ ԱԱՀ-ն բաժանվեց 2 մասի` հին դեբետային գումարներ եւ նոր դեբետային գումարներ, չակերտավոր ասած, այսինքն` դեբետային գումարներ, որոնք առաջացել են մինչեւ 2017 թվականի հուլիսի 1-ը, եւ դեբետային գումարներ, որոնք առաջացել են 2017 թվականի հուլիսի 1-ից հետո: Նոր դեբետային գումարները, արդեն Հարային օրենսգրքով սահմանված կարգով, կիսամյակային պարբերականությամբ, իսկ 2019 թվականի հուլիսի 1-ից արդեն եռամսյակային պարբերականությամբ, հարկ վճարողի դիմումի հիման վրա հետ են վերադարձվում հարկ վճարողին, իսկ հին դեբետները, այսինքն` այն դեբետային գումարները, որոնք առաջացել են մինչեւ 2017 թվականի հուլիսի 1-ը, հետ վերադարձման ենթակա չեն այսօրվա իրավակարգավորումներով, այլ ուղղվում են միայն ԱԱՀ-ի կամ ակցիզային հարկի` առաջիկայում ծագող պարտավորությունների մարմանը:

Առկա խնդիրներն այսօր... Նաեւ երկու հիմնական խնդիր կա: Առաջինը, ըստ էության, կա ԱԱՀ-ի դեբետային գումարների միջեւ տարանջատում հնի եւ նորի, եւ հին դեբետային գումարները չեն վերադարձվում հարկ վճարողներին: Կա նաեւ ԱԱՀ-ի եւ ակցիզային հարկի պարտավորությունների մարման սահմանված ժամանակացույց, սահմանված հերթականություն, ներողություն, ըստ որի, եթե առկա է հարկ վճարողի մոտ հարկային պարտավորություն ԱԱՀ-ի գծով կամ ակցիզային հարկի գծով, ապա այդ հարկային պարտավորություն առաջնահերթ մարվում է առաջինը` նոր դեբետների հաշվին, երկրորդը` միասնական գանձապետական հաշվին առկա գումարների հաշվին, երրորդը` հին դեբետների հաշվին չորրորդը` անցումային գերավճարների հաշվին: Անցումային գերավճարներն այն գումարներն են, որոնք, փաստացի, վճարվել են պետական բյուջե մինչեւ 2018 թվականի հունվարի 1-ը եւ բնորոշվում են որպես կանխավճար:

Մի դիտարկում էլ կա: Ես իրավիճակն եմ ներկայացնում, որպեսզի արդեն ներկայացնեմ, թե ինչն ենք փոխում: Զրոյական դրույքաչափով այսօրվա գործող իրավակարգավորումների համաձայն` զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքներին բաժին ընկնող ԱԱՀ-ի վերադարձի դիմումը, երբ հարկ վճարողը ներկայացնում է ՊԵԿ, եթե դիմումներում նշված գումարները չեն գերազանցում 20 միլիոն դրամը, դրանց վերադարձի հիմնավորվածության ստուգման նկատմամբ կիրառվում է պարզեցված ընթացակարգ, ինչը նշանակում է, որ արտագնա ուսումնասիրություն կամ ստուգում չի կազմակերպվում հարկ վճարողի մոտ, իսկ 20 միլիոն դրամից ավելի պարտավորությունների դեպքում, արդեն ստուգման կամ ուսումնասիրության միջոցով է հիմնավորվում տվյալ դեբետային գումարի առկայությունը:

Հիմա, ըստ էության, ի՞նչ է առաջարկվում այս օրինագծով:

Առաջին. ԱԱՀ-ի վերադարձման նորմը կիրառել ԱԱՀ-ի բոլոր դեբետային գումարների վրա, ըստ էության, որեւէ տարանջատում չդնելով հնի եւ նորի:

Երկրորդ. բարձրացնել զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների գծով ԱԱՀ-ի դեբետային գումարների հետ ստացման դեպքում սահմանաչափը` 20 միլիոնից մինչեւ 40 միլիոն, ինչը հնարավորություն կտա, որ պարզեցված ընթացակարգ կիրառեն մինչեւ 40 միլիոն դեբետային գումարների վերադարձի նկատմամբ:

Երրորդ. առաջարկվում է պարզեցված ընթացակարգը կիրառել նաեւ բոլոր ԱԱՀ-ի գծով բոլոր դեբետների վերադարձմանը, այսինքն` չսահմանափակվել միայն զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների դեբետներով:

Չորրորդ. մինչեւ 5 միլիոն ԱԱՀ-ի դեբետային գումարները` հին դեբետային գումարները վերադարձնել հարկ վճարողներին այս օրենքն ուժի մեջ մտնելուն հաջորդող 10-րդ օրվա դրությամբ, եթե դրանք առկա են եւ չեն գերազանցում 5 միլիոն դրամը, ապա վերադարձվեն առանց դիմումի եւ առանց որեւէ ուսումնասիրության:

Ի՞նչ ենք շահում մենք սրանով: Հին դեբետային գումարները, որոնք, չակերտավոր ասած, կարծես թե սառեցված են եւ հետ չեն վերադարձվում, կազմում են շուրջ 56 միլիարդ դրամ: 56 միլիարդ դրամ պարտավորությունը շուրջ 2 հազար 835 հարկ վճարողներ են: 2 հազար 835 հարկ վճարողներից 2 հազար 571 հարկ վճարողները գործող հարկ վճարողներ են, այսինքն` սնանկության վարույթում չեն գտնվում, լուծարված չեն կամ լուծարման պրոցեսում չեն կամ հաշվառումից հանված չեն: Այսինքն` 2 հազար 835 հարկ վճարողների նկատմամբ պետության ունեցած պարտքը կազմում է 56 միլիարդ 443 միլիոն, որից 2 հազար 571-ը գործող կազմակերպություններ են, գործող հարկ վճարողներ են, կներեք, նրանց ընդհանուր պարտքը կազմում է 50 միլիարդ 748 միլիոն: Հիմա, մինչեւ 5 միլիոն պարտք ունեցողների թվաքանակը, այսինքն` դրանք այն հարկ վճարողներն են, որոնց այս օրինագիծն ուժի մեջ մտնելուց հետո 10-րդ օրվա դրությամբ, եթե առկա է մինչեւ 5 միլիոն, իրենց վերադարձվում է անմիջապես, առանց դիմումի եւ առանց ուսումնասիրության: Դրանք 2 հազար 190 հարկ վճարողներ են, ընդհանուր գումարը 1 միլիարդ 680 միլիոն, իսկ դրանց մեջ գործող հարկ վճարողները 1983 են` գումարը, ընդհանուր պարտավորության չափը` 1 միլիարդ 493 միլիոն:

40 միլիոն դրամից ավելի պարտավորություն ունեցող հարկ վճարողների թիվն ընդամենը 202 հարկ վճարող է, ընդհանուր թիվը` 47 միլիարդ 906 միլիոն: Այս 202 հարկ վճարողներից 183-ը գործող են, ընդհանուր պարտքը կազմում է 43 միլիարդ 19 միլիոն: Ըստ էության, եթե օրինագիծն ուժի մեջ է մտնում, եւ մենք այդպիսի մտադրություն ունենք, որ մինչեւ տարվա վերջ շուրջ 50 միլիարդ գումար պետք է վերադարձնենք տնտեսությանը: Այ, սրանով էլ պայմանավորված է հրատապությունը, այսինքն` օր առաջ այս օրինագիծն ուժի մեջ մտնելու պայմաններում ՊԵԿ-ը կունենա բավարար ժամանակ, որպեսզի նշված հարկ վճարողների հետ աշխատանք տանելու եւ դրանց դեբետային գումարների հիմնավորվածությունը ստուգելու եւ հաստատելու պայմաներում տնտեսությանը վերադարձնի 50 միլիարդ դրամ: Ընդհանուր առմամբ, սա է: Հարցերի տեսքով, եթե կլինեն պարզաբանումներ, կարող ենք մի քիչ ավելի մանրամասն ներկայացնել: Պրն նախագահ...

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Անանյան: Հիմնական զեկուցողին հարցեր ուղղելու համար հերթագրում: 12 պատգամավոր է հերթագրվել: Առաջինը ես հարց կտամ, պրն Անանյան:

Բայց շատ դժվար հարց պետք է տամ ձեզ: Հիմա, եթե մի 3-5 նախադասությամբ ավելի հանրամատչելի ձեւակերպումներով հանրության համար, անձամբ ինձ համար, գուցե նաեւ այլ գործընկերների համար ավելի հանրամատչելի ձեւակերպումներով ներկայացնենք այս նախագիծը: Ես ինքս նաեւ կհամարձակվեմ ձեւակերպել, այսինքն` ստացվում է, որ մենք 2 հազար 835 հարկ վճարողի նկատմամբ պետության շուրջ 56 միլիարդ դրամ նախկինում հավաքագրված հարկերը, իսկ այժմ` պարտքը վերադարձնում ենք այդ հարկ վճարող տնտեսվարողների՞ն: Եթե ձեւակերպումս հաջող չի, մի քանի նախադասությամբ խնդրում եմ դուք, էլի...

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Միրզոյան: Ըստ էության, ձեզ հաջողվեց երկու նախադասությամբ ասել այն, ինչ ես փորձում էի մասնագիտական քիչ տերմինաբանություն օգտագործելով` հարգելի պատգամավորներին ներկայացնել: Այո, պետությունը պարտք է 56 միլիարդ: Դրանք այն գումարն են են, որոնք առաջացել են մինչեւ 2017 թվականի հուլիսի 1-ը, եւ պետությունն այսօր ունենալով բավարար ֆինանսական միջոցներ` նպատակ ունի վերադարձնել այդ պարտքը հարկ վճարողներին` ակնկալելով, որ հարկ վճարողները դրանք կներդնեն տնտեսության մեջ եւ դրանք կունենան իրենց արդյունքը գալիք ժամանակաշրջաններում եւ կնպաստեն տնտեսական աճին: Այո:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Դե, դա պարզապես հրաշալի է, պրն Անանյան: Սերգեյ Բագրատյան:

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Անանյան, արդյո՞ք մենք ունենք հաշվարկ, թե այս 56 միլիարդ գումարը, որ վերադարձնում ենք տնտեսվարողներին, այդ նույն տնտեսվարողները որքա՞ն պարտք ունեն ՊԵԿ-ին: Շնորհակալություն:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Այն գումարները, որոնք, պրն Բագրատյան, ակնկալվում է, որ կվերադարձվեն, այսինքն` ժամկետանց պարտքեր են, որոնք չեն մարվել, 1.4 միլիարդ դրամ է: Ինչո՞ւ եմ այսպես ասում, որովհետեւ եթե ժամանակագրությունը վերցնենք, իրականում կա նաեւ մոտ 47 միլիարդ պարտավորություն, որը պատկանում է 2 տնտեսվարողների, որոնք սնանկության վարույթում են գտնվում: Դա «Նաիրիտ» գործարանն է եւ «Արմավիա»-ն է: Այն 50 միլիարդը, որ մենք ակնկալում ենք, որ պետք է վերադարձնենք, այս երկու խոշոր ընկերությունները, որոնք գտնվում են սնանկության վարույթում, հաշվի չենք առնում: Որպեսզի ավելի հասկանալի լինի կամ ավելի պատկերավոր ներկայացնեմ, 56 միլիարդից շուրջ 5.3 միլիարդ պատկանում է սնանկության վարույթում գտնվող 181 կազմակերպությունների, որոնցից այդ 2-ը պետությանը պարտք են մոտավորապես 47 միլիարդ` 10 միլիարդ պարտք է «Նաիրիտ» գործարանը, 37 միլիարդ պարտք է «Արմավիա»-ն, 37 միլիարդից երեւի 98 տոկոսը կամ 99 տոկոսը, դրանք հավաքագրված օդի տուրքերն են, որոնք չեն վերադարձվել պետությանը, այսինքն` եթե հիմա պատասխանս մի քիչ խմբագրեմ եւ ամփոփեմ, 1.4 միլիարդ, այսինքն` 50 միլիարդ վերադարձնելու ենք, ակնկալելու ենք, որ 1.4 միլիարդ հարկերի վճարելու դեպքով հետ է գալու պետությանը: Բայց, ըստ էության, դա էլ վատ չի, որովհետեւ շրջանառու միջոցներ է խնայելու տվյալ տնտեսվարողը, որը կարող է այլ նպատակներով օգտագործել:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք, պրն Բագրատյան:

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Սպառիչ պատասխան էր, շնորհակալ եմ:

Երկրորդ հարցը վերաբերում է ԵԱՏՄ-ի հետ հարաբերություններին: Սա նույնությամբ վերաբերում է նաեւ այն գերավճարներին, որոնք կուտակվել են ԵԱՏՄ-ի հետ գործարքների ընթացքո՞ւմ, թե՞ ոչ: Շնորհակալություն:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Իհարկե, տարանջատում չկա: Գիտեք, որ երբ ԵԱՏՄ-ի շրջանակում ապրանքներ են գալիս ԵԱՏՄ անդամ պետություններից, մաքսային հայտարարագրման փոխարեն գործում է հարկային հայտարարագիր: Հարկային հայտարարագրով հայտարարագրված ԱԱՀ-ը ներառվում է հարկային հաշվարկում, եթե, օրինակ` զրոյական դրույքաչափ չի կիրառվել, ներառվում է, եւ այս գումարի մեջ, այո, ենթադրվում է, որ եւ՛ ԵԱՏՄ-ն կա, եւ՛ ոչ ԵԱՏՄ-ն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Անուշ Բեղլոյան:

Ա.ԲԵՂԼՈՅԱՆ

-Հարգելի պրն Անանյան, երկու հարց:

Առաջինը. պարզ է, որ այս նախագիծը կբերի ազատ դրամական միջոցների ավելացմանը, առհասարակ, տնտեսության մեջ, եւ ենթադրում եմ, որ Կառավարությունը փորձում է դրանով բարձրացնել տնտեսական ակտիվությունը եւ բիզնեսին հնարավորություն տալ այդ միջոցներն ուղղել դեպի զարգացում: Արդյո՞ք կա որեւէ հետազոտություն, որն ապացուցում է, որ այդ կանխավարկածը, իրոք, այդպես է, եւ հաշվի առնելով, որ որոշ խոշոր հարկատուներ, որոնց պետությունը պարտք է, արտասահմանյան սեփականություն ունեցող ընկերություններ, ինչպե՞ս եք նայում այդ ռիսկին, որ այդ միջոցներն անմիջապես դուրս կբերվեն տնտեսությունից դեպի արտասահման: Շնորհակալություն:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ձեր հարցի առաջին մասը, այո, ըստ էության, դուք ճիշտ եք, Հենց Կառավարությունն այս նախաձեռնությամբ հանդես է գալիս, սա կարելի է դիտարկել կամ սա կարելի է բնորոշել, ուղղակի, ֆինանսական սրսկում է տնտեսություն պարտքերը հետ վերադարձնելու միջոցով: Բոլորիս համար գաղտնիք չի, որ պետական բյուջեի ծախսային մասն իրականացնելիս մենք որոշակի խնդիրներ ունենք, եւ մեզ շատ դեպքերում չի հաջողվում ծախսերը կատարել այն տեմպով կամ այն ծավալներով, որը մենք կուզեինք, եւ դա ունի շատ օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ պատճառներ:

Ես կուզեի շատ կարճ անդրադառնալ, թե ի՞նչ օբյեկտիվ եւ ի՞նչ սուբյեկտիվ պատճառներ կարող են լինել: Բանը նրանում է, որ վերջին տարիներին կամ գրեթե միշտ պետական բյուջեի կապիտալ ծախսերը, միշտ էլ թերակատարվել են, բայց դա նրանով չի պայմանավորված, որ առանձին պետական պաշտոնյաներ իրենց գործառույթը լավ չեն իրականացնում: Հնարավոր է, որ այդպիսի բաներ լինեն, բայց ամենակարեւորը նա է, որ տարիներ շարունակ մենք, ես չեմ ուզում տարանջատել որեւէ իշխանություն` հներ կամ նորեր, սա մի պահ մոռանանք, այս քաղաքական ամբիոնից ես հիմա, ուղղակի, զուտ տնտեսագիտական մտքեր եմ ուզում արտահայտել, մեզ բոլորիս դեռեւս չի հաջողվել կապիտալ ծախսեր կատարելու մշակույթ ձեւավորել, այսինքն` տարիների ընթացքում մենք կապիտալ ծախսերը կատարել ենք ըստ անհրաժեշտության: Դրանք չեն եղել, օրինակ` ոլորտի ռազմավարությունից բխող հերթական երկարաժամկետ կամ միջնաժամկետ ծրագրով նախատեսված հերթական կապիտալ ծախս:

Հետեւաբար` քանի որ մենք հիմա տրանսֆորմացիայի ենք ենթարկում թե՛ մեր մտածելակերպը, թե՛ ուզում ենք մշակույթ ձեւավորել, այո, մենք կապիտալ ծախսեր կատարելու առումով որոշակի թերացումներ ունենք, եւ սա մի փոքր, կարելի է ասել, չակերտավոր, թեեւ 100 միլիոն դոլարն այդքան էլ փոքր չի, եթե հաջողվի մինչեւ տարվա վերջ վերադարձնել եւ մեր մտադրությունները, մեր հորդորները մեր հարկ վճարողները` տնտեսվարողները լսեն եւ ներդրումներ կատարեն, ապա տնտեսական ակտիվության վրա սա դրական ազդեցություն կունենա:

Ձեր երկրորդ հարցը, կներեք, կհիշեցնե՞ք:

Ա.ԲԵՂԼՈՅԱՆ

-Արտասահմանյան ներդրողները, որոնք...

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Այո, շնորհակալություն: Այդպիսի մտահոգություն կարող էլ լինել, եթե մենք չունենայինք այս 2 հազար 835 հարկ վճարողների ցանկը: Ցավոք սրտի, ես չեմ կարող թվարկել իրենց, որովհետեւ որոշակի հարկային գաղտնիք պարունակող տեղեկատվություն բացահայտած կլինեմ, իսկ դա «Հարկային ծառայության մասին» օրենքով եւ Հարկային օրենսգրքով արգելված է: Ես ձեզ կարող եմ վստահեցնել, որ այն ցանկը, կամ խոշորների այն ցանկը, որ մենք ունենք, դրանք ակտիվ աշխատող կազմակերպություններ են, որոնք ունեն ներդրումային ծրագրեր, եւ մենք այստեղ այդ ներդրումային ծրագրերը վերաիմաստավորելու կամ ավելացնելու նախադրյալներ ենք տեսնում:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Ա.ԲԵՂԼՈՅԱՆ

-Շատ կարեւոր պատասխաններ են, ես բավարարված եմ ձեր պատասխաններով, եւ կարեւոր է, որ մեր հանրությունը նույնպես այս մանրամասները լսեր:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վահե Հովհաննիսյան:

Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ըստ էության, ես ստացա իմ հարցի պատասխանը, պրն Անանյան, սակայն կուզեի մեկ անգամ եւս փաստել, որ լուծարային գործընթացում գտնվող եւ սնանկ ճանաչված ընկերությունները չեն կարող դիմել գումարի վերադարձի համար:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Իրականում կարող են դիմել, որեւէ իրավունքի սահմանափակում չունենք, որովհետեւ, եթե մի պահ ենթադրենք, որ նաեւ սնանկության վարույթում գտնվող կազմակերպությունը դիմում է, մենք որեւէ իրավական սահմանափակում չունենք մերժել իրեն, բայց այստեղ մի նրբություն կա: Լուծարային կառավարիչը կամ, ավելի ճիշտ, սնանկության վարույթում կամ սնանկության գործընթացում գտնվող կազմակերպությունը կամ գնում է լուծարման կամ ֆինանսական առողջացման ծրագիր ներկայացնելու հնարավորություն կա: Եթե ֆինանսական առողջացման ծրագիր ներկայացնելու հնարավորություն կա, հայտ ներկայացնի եւ իր հասանելիքը հետ ստանա, կարող է նաեւ նպաստել այդ ֆինանսական առողջացման ծրագրի իրագործմանը: Եթե, օրինակ` լուծարման պրոցեսում է գտնվում եւ ֆինանսական առողջացման ծրագիր չկա, հայտ ներկայացնելու դեպքում, եթե նույնիսկ նա հետ ստանա իր գումարը, դատարանի որոշմամբ սահմանված առաջնահերթություններով գնալու է պարտավորությունների մարում, իսկ պարտավորությունների մարումը, էլի, հանդիպակաց կազմակերպությունների մոտ ստեղծելու է որոշակի լավ նախադրյալներ: Եկեք մենք այսպես ասենք. մենք ակնկալում ենք, որ 50 միլիարդը պոտենցիալ ունի` տնտեսության մեջ ներդրումներ կատարելու: Այն 6 միլիարդից 5.3 միլիարդը բաժին է ընկնում 181 սնանկության վարույթում գտնվողներին, եթե նույնիսկ այդ 5.2 կամ 5.3 միլիարդն էլ հետ վերադարձնենք, դա եւս որոշակի աշխուժություն բերելու է, բայց մեր նպատակադրումը 50 միլիարդն է, այսինքն` հաշվի չառնելով սնանկության վարույթում գտնվողներին: Իրավունքի տեսանկյունից` մենք իրավունք չունենք որեւէ մեկի պարտքը չվերադարձնել պետությունն այդպիսի իրավունք չունի:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք, եթե կա: Չկա՞: Միքայել Մելքումյան:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Անանյան, երեկ մենք հանձնաժողովի նիստում ասացինք, որ ողջունելի է, որ ֆինանսական ռեսուրսներ` պարտք, այսպես ասենք, պետությունն իր պարտքը մարում է: Մի փոքր կուզենայի, ես իմ ելույթում էլ կասեմ, այդ պարտքի հետ կապված իրավական որեւէ պահանջ կարո՞ղ է տնտեսվարողը ներկայացնել պետությանը, այսինքն` եթե պարտք է, ինչ-որ ժամկետ անցել է, օրենք կա՞, որ ասի` դու ինձ պարտք ես, այսքան ժամանակ չես վերադարձրել: Սա` մեկ:

Երկրորդը. որոշ ժամանակ առաջ իմ կողմից ներկայացված օրենքի մի նախագիծ` սահմանի վրա ԱԱՀ գանձումը, այդտեղ էլ է, չէ՞, բիզնեսն անտոկոս ֆինանսավորում պետությանը: Սա ի՞նչ է: Մենք բերում ենք, օրենքով տնտեսվարողների վրա պարտքեր ենք առաջացնում:

Երրորդը. դուք ասացիք, որ 40 միլիոն եւ ավելի` 202 ընկերությունների մասով, ավելի ճիշտ` 183, ստուգումներ եւ ուսումնասիրություններ են կատարվելու: Ուսումնասիրությունը մեկ այլ բան է, ստուգումը` մեկ այլ: Հիմա ո՞նց է որոշվելու, դա ստուգո՞ւմ է, թե՞ ուսումնասիրություն է, որովհետեւ եթե հետ ենք վերադարձնում, այդ ստուգումը, ձեզ բավարա՞ր է լինելու ժամանակը կամ ավելորդ բյուրոկրատական բեռ չի՞ լինելու, որովհետեւ ես գիտեմ, որ օրենքով պետք է մեկ տարի առաջ ստուգումներ անելու համար նախատեսվեն այդ ստուգումները, եւ այլն, դա որոշակի հակասություն ունի՞, թե՞ չունի:

Հաջորդը` կապված, այսպես կոչված, դուք նշեցիք, ինձ շատ հետաքրքրում է, թե այդ փողը, որ գնա այն կազմակերպությունները, որ ԱԱՀ վճարողներ են, նախ` կարծեմ 9 հազար 700 ԱԱՀ վճարող ունենք: Էն ո՞նց է եղել, որ այդ 2 հազար քանիսը պարտք են մնացել, մյուսները... Ո՞նց եք բացատրում դա:

Հեռանկարը. դուք ասացիք, որ մի էներգետիկ ընկերություն էլ կա` էլեկտրաէներգիա արտադրող, եւ սակագնի վրա բարերար ազդեցություն է ունենալու: Եթե գաղտնիք չի, ասեք, թե այդ էներգետիկ ձեռնարկությունը, որը ստրատեգիական է, ո՞նց է եղել, որ պարտք է մնացել, դա ո՞րն է: Շնորհակալություն առայժմ:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն պրն Մելքումյան, հիմա հերթով ասեմ: Տնտեսվարողը չունի իրավական այդպիսի հնարավորություն` պետությանն ասել` ես պահանջում եմ ուշացած օրերի տույժ կամ... որովհետեւ Քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածը կիրառելու սահմանափակում կա, որովհետեւ պետության եւ հարկ վճարողի հարաբերությունը սովորական առեւտրային փոխհարաբերություններ չեն, այսինքն` քաղաքացիաիրավական առեւտրային հարաբերություններ չեն, այսինքն` այն դասական 411-րդ հոդվածը կիրառելի չի հարկատու-հարկառու հարաբերություններում: Կիրառելի կլիներ, եթե այդպիսի իրավական նորմ սահմանված լիներ Հարկային օրենսգրքում: Նախորդ օրենքներում մենք ունեցել ենք այդպիսի նորմ, հիմա չունենք:

Երկրորդը. սահմանին հարկելու հետ կապված` մենք, որպես Կառավարություն, այո, գիտենք, որ ինչ-որ մի ժամանակ գալու է, եւ մենք ձեռնպահ ենք մնալու մաքսային սահմանին ԱԱՀ գանձելու գործառույթը շարունակելուց, բայց կարծում եմ, որ դեռ դրա ժամանակը չի եկել, որովհետեւ տեսեք, երեկ էլ ձեզ ասացի, որ մենք 2 տարի առաջ, օրինակ` կարծում էինք, որ այս հին ԱԱՀ-ի գծով դեբետները վերադարձնելու էլի նախադրյալներ չկան: Նախադրյալները ստեղծվելուն զուգահեռ պետությունը, Կառավարությունը համապատասխան քայլերն իրականացնում է: Համաձայն եմ տեսական առումով ձեր հետ, որ լավ բան չի մաքսային սահմանին ԱԱՀ գանձելը, բայց պետությունն այսօր պատրաստ չի դա եւս հանել:

Մյուսը` 40 միլիոնից ավելի, ասացիք` ուսումնասիրությո՞ւն, թե՞ ստուգում: Ես հատուկ ասեցի` եթե ընկերությունն ընդգրկված է ստուգումների ցանկում եւ այդ պահին իրականացվում է ստուգում, դիմում ներկայացնելու պահին ստուգման շրջանակներում նաեւ հիմնավորվածությունն է ստուգվում, իսկ եթե ցանկում չկա եւ ստուգում չի իրականացվում, դիմում ներկայացնելու պահին կատարվում է ԱԱՀ դեբետի հիմնավորվածության ուսումնասիրություն: Դրա համար կիրառեցի:

Հարկ վճարողների թիվը 9 հազար 700 չի, շուրջ 13 հազար է:

Էն, որ ձեզ երեկ ասեցի, դուք ասում էիք, եթե գաղտնիք չի, գաղտնիք է, անունը չեմ ասի, բայց կասեմ որտեղի՞ց է առաջացել: Առաջացել է նրանից, որ էլեկտրաէներգիա արտադրող տվյալ ընկերությունը ներդրումային ծրագրերի իրականացման շրջանակներում նախորդ ժամանակաշրջանում ներմուծել է սարքավորումներ` թանկարժեք սարքավորումներ, մաքսային մարմնի կողմից մաքսային սահմանին գանձվել է ձեր չսիրած ԱԱՀ-ն եւ այժմ պետությունը միանգամից վերադարձնելու է դա:

Ոնց որ, հարց չմնաց:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Անանյան, այո, դուք հարցերին տվեցիք համարժեք պատասխաններ, ուղղակի հետեւյալն է, որ ես ուզում եմ արձանագրել. այնուամենայնիվ, արագ զարգացումներ պետք է տեղի ունենան մեր հանրապետությունում, սա էր, չէ՞, որ չէինք սպասում: Որպես էդ ծառայության ղեկավար, էդ գերատեսչության ղեկավար, այնուամենայնիվ, որովհետեւ մի 10-15 տարի է` սահմանին ԱԱՀ էդ գանձման մասին խոսվում: Դեռեւս 2011-2012 թվականներին խոսքը գնում էր 70-80 միլիարդ դրամ բուֆերային գումար գտնելու մասին, որը միջազգային ֆինանսական կառույցներից պետք է ներգրավվեինք: Ուսումնասիրո՞ւմ եք նենց մի տարբերակ, որ մենք դիմենք, ընդունենք Համաշխարհային բանկին կամ այլ կառույցի, որ այդ բուֆերային գումարը, ասենք, եթե մենք ունենանք, սահմանի վրա չգանձենք, ինքը գնա համարժեք կայունացման եւ տնտեսվարողներն ավելի մեծ օգուտներ ունենան: Սա` մեկ:

Հաջորդը ես իմ ելույթում կասեմ` այնքան էլ լավ բան չի, որ հիմա հանվել է, որ տնտեսվարողը չի կարող պետության հետ վիճարկել իր պարտքը ժամանակին ստանալու այդ պահանջը:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Բուֆերային գումարի համար ոչ մեկին չենք պատրաստվում դիմել, այլ պատրաստվում ենք լավ աշխատել, պետությունն ունենա համապատասխան միջոցներ, այդ բուֆերային գումարներն ինքներս վաստակենք: Երբ կունենանք, այդ ռեֆորմը կանենք, դա ավելի ճիշտ կլինի:

Մյուսը, որ ասացիք` լավ չի, կարող է եւ լավ չի, բայց Քաղաքացիական օրենսգիրքը տվյալ դեպքում կիրառելի չի: Հարկ վճարողը պետք է այդպիսի իրավական հնարավորություն ունենա` ոլորտը կարգավորող օրենսդրության, որը չկա:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Սոս Ավետիսյան:

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

՟-Բարեւ ձեզ պրն Անանյան: Ինձ թվում է այն հարցը, որ պրն Մելքումյանն էր տալիս, ինչ-որ կերպ առնչվում է իմ հարցին: Եթե 56 միլիարդ գումար է վերցվել տնտեսվարողից եւ սառեցվել է, հիմա հետ է տրվում, այդ դեպքում այդ գումարը, ինքը ստատիկ չի չէ՞, ինքը կարող էր ներդրվել, կարող էր բիզնեսի աճին նպաստել, այդտեղ, պարզ ասեմ` ինչ-որ տոկոս ավելի չպե՞տք է լինի:

Երկրորդը. ուզում էի հասկանալ, դուք ելույթում նշեցիք, որ էլ դիմումներ չեն գրելու, որ այդ գումարը հետ ստանան, որովհետեւ էդ էլ է մի քիչ աբսուրդ, որ մարդն իր գումարը հետ ստանալու համար պետք է դիմում գրի: Էս երկուսին պատասխանեք:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շատ լավ: Առաջինը, կրկին պետք է կրկնեմ այն պատասխանը, որ հնչեցրեցի պրն Մելքումյանի հարցադրմանը: Պետությունն առեւտրային գործընկեր չի, պետությունն իր իշխանական լծակներն օգտագործում է հարկահավաքագրման իր գործառույթն իրականացնելու համար, հետեւաբար` շատ դեպքերում առեւտրային փոխհարաբերությունների համահավասարության սկզբունքը կիրառելի չի պետություն եւ հարկատու հարաբերություններում: Ձեր ասածը տրամաբանական է, նաեւ պրն Մելքումյանի ասածն էլ է տրամաբանական, բայց եկեք սահմանափակվենք սրանով, որ օրենսդրությունը, այսինքն` պետություն եւ հարկ վճարող հարաբերությունները կարգավորող օրենսդրությունն այդպիսի իրավական հնարավորություն հարկ վճարողի համար չի սահմանել, եւ ընդհանուր առեւտրային գործարքներում առկա այդ իրավական հնարավորությունը, մասնավորապես, 411-րդ հոդվածը, տվյալ պարագայում կիրառելի չի:

Երկրորդ մասը. այո, մարդիկ դիմում չգրեն, տեսեք, մենք ասում ենք` մինչեւ 5 միլիոն պարտավորություն ունեցողները թող դիմում չգրեն, որովհետեւ, ասացի, դրանք շուրջ 2 հազար հարկ վճարողներ են, եթե դիմում գրեն, կամ պետք է պարզեցված ընթացակարգով հիմնավորվածությունը ստուգվի կամ պետք է ուսումնասիրություն արվի: Էդ ռեսուրսները շատ ավելի անգամներով թանկ են պետության համար, քան այն գումարը, որը միանգամից հետ է վերադարձվելու: Այստեղ «cost-benefit» բանաձեւի հիման վրա է, որ մենք վերադարձնում ենք առանց դիմումի, իսկ դիմում գրելը, պատկերացրեք, որ հարկային համակարգը կամ այս ամբողջ համակարգն իրավական փաստաթղթերի հիման վրա ստեղծված համակարգ է: Եթե ինչ-որ բան պետք է տեղի ունենա, օրինակ` երբ պետությունն ակնկալում է, որ պետք է հարկային պարտավորություն գանձի, պարտավորությունը պետք է հայտարարագրվի, այսինքն` պետք է հարկային հաշվարկ ներկայացվի: Եթե անձն ուզում է իր հարկ վճարողի կարգավիճակը փոխել, պետք է ներկայացնի հայտարարություն կամ դիմում: Եթե ինքն ուզում է իր գումարը վերցնել, պետք է ներկայացնի դիմում, այսինքն` փաստաթուղթ պետք է գեներացվի, որով անձն իր մտադրությունը պետությանը պետք է ասի: Այս դեպքում դուք դիմումը ոչ թե պետք է դիտարկեք բյուրոկրատիայի տեսանկյունից, այլ դիմումը պետք է դիտարկեք իրավական գործընթացի մեկնարկ, ուղղակի, որը մեր ավտոմատ համակարգը պետք է ստանա, գեներացնի եւ արդեն դրանից հետո գնան մնացած պրոցեսները: Հետեւաբար` սա հարկահավաքման գործընթացի կազմակերպման առումով անհրաժեշտություն է, ուղղակի:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Իմ տրամաբանությունը սա է. երբ հարկատուն գրանցվում է, դիմում է գրում եւ այլն, ինքն ասում է` ինքը որտե՞ղ է, ի՞նչ գործունեությամբ է զբաղվում եւ այլն, եւ ՊԵԿ-ը պետք է տեղյակ լինի, թե մարդիկ ի՞նչ գործողությամբ են զբաղվում, երբ դեկլարացիա է լինում դրա մասին, բայց երբ գումարը գանձվում է, ՊԵԿ-ը նաեւ, իմ ենթադրությամբ, գիտի` որտեղից է գանձվել այդ գումարն ու ում է պատկանում: Հետեւաբար` մի տեսակ այդ գրելու պահը մի անգամ էլ, որ իմ գումարն ինձ վերադարձվի, ես չեմ հասկանում, որովհետեւ իմ դիմում գրելուց հետո ՊԵԿ-ը, հո ես դիմում չեմ գրում, որ գա, ինձանից հարկ հավաքի, գրում եմ, ասում եմ` գոյություն ունեմ, գալիս են, հավաքում են էդ հարկը, բայց հետո ես ինչո՞ւ պետք է դիմում գրեմ...

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Իրականում դուք դիմում եք գրում եւ ասում եք` պետություն, եկեք հարկ հավաքեք, որովհետեւ էդ դիմումը ձեր այն հաշվարկն է, որ դուք ներկայացնում եք: Մնացած պարագայում, տեսեք, ՊԵԿ-ը գործառույթներն իրականացնում է որոշակի ռեսուրսներով: Ակտիվ հարկ վճարողների քանակը շուրջ 90-93 հազար է, իսկ մեր հարկային վարչարարությունն իրականացնողի աշխատակազմը` շուրջ 2 հազար, այսինքն` մեր համակարգերն այնպես չեն, որ մենք միանգամից 90 հազարի մտադրությունը կռահենք: Դրա համար մենք ակնկալում ենք, որ ինքը հայտարարի իր ցանկության մասին. ես ցանկանում եմ սա, եւ մենք դա վերցնում ենք եւ գնում ենք առաջ: Սա կազմակերպչական է:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արկադի Խաչատրյան:

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Անանյան, իրականում ես եւս կիսում եմ իմ գործընկերների` պրն Ավետիսյանի եւ պրն Մելքումյանի հնչեցված մտահոգությունները` կապված միակողմանիորեն պետության կողմից տնտեսվարողին պատկանող միջոցները պահելու մասին եւ այդ պրակտիկային: Այդուհանդերձ, իմ հարցին անդրադառնամ, ես կաշխատեմ նաեւ այդ հարցի մասին խոսել նաեւ ելույթի ընթացքում: Ես ճի՞շտ եմ հասկանում, որ մինչեւ 2018 թվականը, փաստորեն, երբ տնտեսվարողներն ունեին պետական բյուջեից հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի եւ ակցիզային հարկի գումարներ, նրանք ոչ միայն չէին կարողանում հետ ստանալ այդ գումարները, նաեւ չէին կարողանում ուղղել դրանք միասնական հարկային հաշիվ, հետեւաբար` չէին կարողանում ուղղել այլ հարկային պարտավորությունների մարմանը, եւ պետությունն իր հերթին այդ այլ հարկային պարտավորությունների դիմաց հաշվարկում էր տույժ եւ տուգանքներ:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Ձեր հարցի պատասխանը շատ կարճ էր. այո:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք, պրն Խաչատրյան:

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Իմ արձագանքն էլ կլինի դրա մասով համարժեք. դուք` որպես ՊԵԿ-ի նախագահ, արդյո՞ք չեք համարում, որ այդ պրակտիկան եղել է տնտեսվարողի իրավունքների կոպտագույն խախտում, որին, բարեբախտաբար, մենք հիմա փորձում ենք վերջ տալ:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Ես մասնագիտությամբ իրավաբան չեմ, հետեւաբար` իրավունքների տեսանկյունից, նաեւ կարծում եմ, որ ՊԵԿ նախագահի գործառույթների շրջանակում չի, որ ինքը գնահատական տա, թե արդյո՞ք պետության կողմից այդ իրավակարգավորումներն ունենալը խախտո՞ւմ է, թե՞ ոչ: Ամեն դեպքում, տեսեք, դրանք օրենքով սահմանված իրավակարգավորումներ են, որոնք պառլամենտի կողմից ընդունված օրենքներով եւ օրենսգրքերով են սահմանվել: Հետեւաբար` եթե մենք վերցնենք, օրենքն էլ մենք վերցնում ենք որպես համընդհանուր վարվեցողության կանոնների ինչ-որ համախումբ, մենք բոլորս ենք այդպիսի կանոններ սահմանել: Եթե մենք լավ կանոն չենք սահմանել, ուրեմն` բոլորս սխալվել ենք: Ես համաձայն եմ, որ մենք բոլորս սխալվել ենք, եթե մենք, հիմա որպես տնտեսագետ եմ ասում, որ ժամանակին կոլեգիալ այդպիսի որոշում կայացրել ենք, երեւի թե, սխալվել ենք, եւ հիմա, աստիճանաբար ուղղում ենք մեր սխալները:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ալեքսանդր Ավետիսյան:

Ա.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Անանյան, դուք նշեցիք այն ընկերությունների քանակը, որոնց ստանալիք գումարն ավելին է, քան 40 միլիոն դրամը, իսկ ունենք արդյո՞ք վիճակագրություն, թե որքա՞ն են այն ընկերությունները, որոնք ասեն` 1 միլիարդ դրամից ավելի են ստանալու:

Երկրորդը` որպես խնդրանք: Խնդրում եմ, այնուամենայնիվ, դիտարկեք ցուցակը գոնե խոշորների մասով հրապարակայնացնելու հնարավորությունը, որովհետեւ իմ համար, օրինակ` հասկանալի չի, թե ինչո՞ւ հազար խոշոր ընկերությունների կողմից վճարված հարկերը` կոնկրետ թվերով, հարկային գաղտնիք չեն համարվում, իսկ այս պարագայում պետք է համարվի հարկային գաղտնիք: Շնորհակալ եմ:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շատ լավ բան ասացիք: Տեսեք, այս հազարի հրապարակելու իրավական պահանջը սահմանված է օրենքով, այսինքն` օրենքով պարտադրված է ՊԵԿ-ը, որ այդպիսի տեղեկատվություն պարբերաբար հրապարակի եռամսյակային, կիսամյակային, 9 ամսով եւ այլն: Մնացած պարագայում, ես, ուղղակի, օրենք խախտած կլինեմ, եթե ձեզ հայտնեմ այնպիսի տեղեկատվություն, որը բացահայտում է հարկ վճարողի անձնական տվյալները` հարկ վճարողը լինի ֆիզիկական անձ` նրա անձնական տվյալները, իրավաբանական անձի դեպքում անձնական տվյալները գիտեք` իր անվանումը, ՀՎՀ-ը եւ այլն:

Միլիարդից ավելիների քանակը, ուղղակի, այս պահին ձեռքիս տակ չկա, եթե լիներ, ձեզ, անպայման կասեի, բայց խոստանում եմ` ձեզ, անպայման, կուղարկեմ այդ ցանկը:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք, պրն Ավետիսյան: Չկա՞: Մանե Թանդիլյան:

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Անանյան, դեռ սեպտեմբերի 7-ին Նիկոլ Փաշինյանն իր էջում հրապարակել էր այս գործընթացի մասին տեղեկատվություն եւ նշել, որ 9 հազար տնտեսվարողների գումարներ են վերադարձվելու, եթե կարճ ասեմ միտքը: Դուք հիմա հնչեցնում եք բացարձակ այլ թիվ: Ինչո՞վ է պայմանավորված այս տարբերությունը: Սա` առաջին հարցը:

Երկրորդ. հիմա, փաստացի դուք նաեւ ասում եք, որ 56 միլիարդից 6-ը, միջինացված թվեր եմ ասում, լուծարված կամ սնանկ ճանաչված ընկերությունների գումարներ են: Պետք է արձանագրել, որ, փաստացի, դրանք շատ քիչ հավանականությամբ կմտնեն տնտեսություն, այսինքն` խոսքը գնում է 50 միլիարդի մասին լավագույն դեպքում: Սա էլ դեռ պետք է ուսումնասիրեք, որի արդյունքում պարզ չի դեռ` ինչքանն է իրականում վերադարձման ենթակա, եւ ուզում եմ` սա մեկնաբանեք, թե ինչպես եք այդ դեպքում կողմնորոշվել: Նաեւ ինձ հետաքրքրում են գործունեություն չծավալող ընկերությունները, որոնք ըստ էության, ո՛չ լուծարված են, ո՛չ սնանկ, բայց կարող է եւ գործունեություն չեն ծավալում, գործունեության դադարեցման մասին տեղեկատվություն են տվել: Այս 50 միլիարդի մեջ որքա՞ն են այդպիսի տնտեսվարողները, որոնց մասին, ընդհանրապես, չխոսեցիք:

Ուզում եմ նաեւ մեկնաբանեք հետեւյալ հանգամանքը. հաշվի առնելով, որ այո, ԱԱՀ-ը որպես կրեդիտ ձեւավորվում է գործունեություն ծավալելու արդյունքում, որն ավելին է, քան դեբետը, որը նշանակում է` շահութաբեր է տնտեսվարողը, կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ այդ տնտեսությունները, փաստացի, անհույս է, որ շահույթ կգեներացնեին կամ ԱԱՀ կրեդիտ կգեներացնեին այս պարագայում, եւ կկարողանային բնականոն ձեւով հաշվանցել իրենց հարկերը: Շնորհակալություն:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Վարչապետի հայտարարության մեջ, երեւի թե, թյուրըմբռնում կա: Այն պահին, երբ մենք քննարկում էինք 56 միլիարդը, ընդհանրապես հին եւ նոր դեբետների գծով հարկ վճարողների քանակը 9 հազար 72 էր այդ պահի դրությամբ, որից 2 հազար 835-ը` հին դեբետ, մնացածը` նոր դեբետ: Երեւի թե, այդքան մանրամասն վարչապետի գրառման մեջ չկա, դրա համար կարող էր ձեր մոտ այդպիսի բան առաջանալ:

Երկրորդը. 50 միլիարդը միայն գործողներն են: Ես իմ խոսքում ասացի: Հիմա կարող եմ տեղեկատվություն ասել, որ ձեզ մոտ լինի: Լուծարման գործընթացում գտնվողները 6 հարկ վճարողներ են` 211 միլիոն, սնանկության, արդեն ասացի, 181 հարկ վճարող` 5.3 միլիարդ կամ 5 միլիարդ 286 միլիոն, լուծարված 27 կազմակերպություն` 183 միլիոն եւ հաշվառումից հանված 50 անհատ ձեռնարկատեր` 13 միլիոն: Սրանք են թվերը: Այսինքն` այն 56-ից 50-ը գործողներին է բաժին ընկնում, մնացած 6 միլիարդն այս իմ թվարկածներն էին, եւ շատ լավ հարց տվեցիք` 50 միլիարդի մեջ կարող է նաեւ գործողների մոտ մենք գնանք, տեսնենք, օրինակ` դա առաջացել է 7 տարի առաջ, ենթադրենք, կամ դա չի հիմնավորվում կամ կասկածելի է եւ այլն, եւ այլն:

Մենք ամեն դեպքում, տեսեք, հետո մենք էլի ենք գալու պառլամենտ, որովհետեւ երբ մենք մաքրենք այս 56 միլիարդը, տակը մնալու է մի գումար, որ նախ` շահառուն չկա, կամ չի հաստատվել: Հնարավոր է` այդ 50 միլիարդի մեջ լինի նաեւ մի 5 միլիարդ թիվ, որը չի հաստատվել: Ես սա հիպոթետիկ օրինակ եմ բերում: Այդ ժամանակ մենք ի՞նչ պետք է անենք: Պետք է գանք ձեզ մոտ, ձեր դատին ներկայացնենք մի օրինագիծ, որը դուք թույլ կտաք Կառավարությանն այդ անհուսալի պարտավորությունները դուրս գրել: Այսինքն` մենք մաքրում ենք նաեւ մեր պատմությունը: Ինքը գործընթաց է, որը կանոնակարգման կարիք ունի: Այսքանը:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Պրն Անանյան, լավ չի, որ չեք ընթերցում վարչապետի գրառումները, որովհետեւ խոսքը 56 միլիարդի եւ 9 հազար տնտեսվարողին վերադարձնելու մասին էր, հնի ու նորի մասին խոսք չկա, եւ 56 միլիարդն էլ ակնհայտորեն վերաբերում է 2 հազար 800-ին, հետեւաբար` լավ կլինի ճշտեք, եւ ճիշտ տեղեկատվություն վարչապետը հրապարակի, առնվազն:

Ինչ վերաբերում է ուսումնասիրություններին, ես գտնում եմ, որ դուք այս ուսումնասիրությունները վաղուց կարող էիք նախաձեռնել եւ իմանալ` վերադարձման ենթակա է որքան մասը, նաեւ ժամանակի մեջ կհասցնեիք, կգայիք եւ հրատապության այս կարգով չէիք բերի, որովհետեւ, այո, ակնհայտորեն ուսումնասիրելու եք, եւ բացահայտ է, որ պարզվելու է, որ որոշ գումարներ վերադարձման ենթակա չեն, այսինքն` այն հնչեցրած թվերը, որ այստեղ ասում եք, իրականությանը կարող են եւ չհամապատասխանել: Հետեւաբար` ոչինչ ձեզ չէր խանգարում ժամանակին սկսել այդ ուսումնասիրությունները, ստուգումները, որ կարողանայիք այսօր վերջնական եւ ամբողջական պատկեր ներկայացնել: Շնորհակալ եմ:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Տիկին Թանդիլյան, իմ եւ ձեր տարբերությունը նա է, որ դուք երեւույթներին միայն քաղաքական գնահատական տալու առումով եք հանդես գալիս, եւ դա ձեր, երեւի, այսօրվա մասնագիտությունն է: Ձեր նախորդ մասնագիտությունը, եթե մի քիչ ավելի տնտեսագետների պոլեմիկա լիներ, դուք, երեւի, այդպես չէիք ասի, էլի: Դուք լավ գիտեք, դուք գլխավոր հաշվապահ եք աշխատել եւ գիտեք, որ հիմա, փաստաթղթային ստուգում դեռեւս չիրականացնելով` հնարավոր չի իմանալ, թե դրանց մեջ ինչքանն է հիմնավոր, ինչքանը` չէ: Եթե դուք ուզում էիք, որ մենք գնայինք, բոլորին ուսումնասիրեինք, նոր գայինք պառլամենտ, կներեք, դա նշանակում է, որ մենք ինչ-որ քայլեր կանեինք, որը կլիներ հաջորդ տարիներին: Մենք ուզում ենք ավելի արագ անել այս պրոցեսը: Այո, ուզում ենք ավելի արագ անել, որովհետեւ տնտեսությունը զարգացումն ավելի արագացնելու այդպիսի ծրագրեր մենք ունենք:

Ինչ վերաբերում է ձեր ասածին, որ լավ չի, որ չեմ ընթերցում վարչապետի ասածը, դա ձեր տեսակետն է, ու եթե դուք գիտեք, որ ես չեմ ընթերցում` որտեղի՞ց գիտեք, ընթերցո՞ւմ եմ, թե՞ չէ: Ես ձեզ ասում եմ, թե 9 հազար թիվն ինչին է վերաբերում: Եթե ձեզ թվում է, որ ես սխալ տեղեկատվություն եմ տվել, վարչապետն էլ սխալ գրառում է կատարել, համարեք, որ այդպես է, ես սխալ տեղեկատվություն եմ տվել, վարչապետն էլ սխալ է հրապարակել:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արման Եղոյան:

Ա.ԵՂՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Անանյան, տեսեք, այս 2 հազար 835 ընկերություններից 40 միլիոն դրամից ավելի պետք է վերադարձվի 202 ընկերության, ճի՞շտ է, ընդհանուր առումով` 47 միլիարդ 906 միլիոն դրամ: Ինձ հետաքրքրում է այս գումարը, որովհետեւ սա, ըստ էության, կազմում է առյուծի բաժինն այս 56 միլիարդի: Դուք 2-ի մասով արդեն ասացիք` «Նաիրիտ»-ն ու «Արմավիա»-ն, որոնք սրանց մեջ են, չէ՞, մտնում, ճի՞շտ հասկացա, որոնք իրենց հերթին պարտք են պետությանը եւ ըստ էության, վերադարձնելու են այդ պարտքը, եթե ճիշտ հասկացա: Բայց հիմա, վերացարկվելով կամ հղում անելով այս երկու դեպքին` ուզում եմ հասկանալ, կարո՞ղ է պարզվել այնպես, թեեւ դուք անուններ չեք տալիս մյուս 202-ի մասով, բայց կարո՞ղ  պարզվել այնպես, որ այս 202-ի մեջ կան խոշոր ընկերություններ, խոշոր հարկ վճարողներ, որոնք իրենց հերթին պարտքեր են կուտակել պետությանը եւ, ուղղակի, պետք է այդ հարկերով այս գումարը վերադարձնեն նորից պետությանը, ոչ թե ներդնեն իրենց բիզնեսի մեջ, հետեւաբար` տնտեսության մեջ:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Ձեր հարցը, ըստ էության, պրն Բագրատյանը հնչեցրել էր: Ինքն ինձ հարցրեց` ինչքա՞ն է այդ կազմակերպությունների պարտքը պետության հանդեպ: Ես ասացի` 1 միլիարդ 400 հազար, այսինքն` ձեր ասած 202-ի մեջ այն երկու խոշորը կան, բայց ես ոչ թե այդ 202-ին եմ նայում, այլ` 183-ին եմ նայում, 202-ից գործողները 183-ն են, որոնք 43 միլիարդ են: 43-ին գումարում եմ էն մնացած մինչեւ 5 միլիոնը եւ 5-ից 40 միլիոնը, եւ երբ մենք խոսում ենք 50 միլիարդի մասին, 50 միլիարդի մեջ «Արմավիա»-ն, մյուսները չկան: 50 միլիարդը գործող կազմակերպություններն են: 50-ից 43 միլիարդը 183 խոշորներն են` 40-ից ավելի: Հետեւաբար` մենք ակնկալում ենք, որ այդ 50 միլիարդից 1.4 միլիարդը հնարավոր է, որ պտտվի, գա պետության պարտքը մարի, մնացածը տնօրինվելու է հարկ վճարողների կողմից:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել:

Ա.ԵՂՈՅԱՆ

-Այսինքն` այս 50 միլիարդից 43-ը գնալու է 183 ընկերությունների, պլյուս-մինուսով 1 միլիարդը կարող է վերադարձվել պետությանը, մնացած 42 միլիարդը, վստահաբար, գնալու է նորից տնտեսությանը: Ճի՞շտ հասկացա: Շնորհակալություն:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Այո:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Եղիշե Սողոմոնյան:

Ե.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Միանշանակ, ողջունում եմ այս օրենքի նախագիծը: Պրն Անանյան, այս գումարների վերադարձը չի՞ վտանգելու 2019 թվականի բյուջեի կատարողականը:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Բնականաբար, վտանգելու է, որովհետեւ երբ, որ մենք հայտարարեցինք, որ ծրագրային ցուցանիշը 63 միլիարդով գերակատարելու ենք, մենք ինքնանպատակ չի, որ հայտարարենք, որ, օրինակ` տրիլիոն 402-ի փոխարեն մենք ունենալու ենք տարվա վերջում տրիլիոն 465 միլիարդ: Մենք ինչքան, որ փաստացի վերադարձված կլինենք, ես բյուջեի կատարողականի ժամանակ, երբ ներկայացնեմ, մենք ունենալու ենք 465-ից հանած այն թիվը, որը մենք վերադարձնելու ենք տնտեսությանը: Օրինակ` գալու եմ եւ ասեմ, որ մենք ծրագրային ցուցանիշը, որը վերանայել էինք եւ տրիլիոն 402-ից սահմանել էինք տրիլիոն 465, մենք թերակատարել ենք, ենթադրենք` զրո ամբողջ այսքան տոկոսով, որի պատճառն այս 50 միլիարդն է: Եթե դա պառլամենտին կգոհացնի, ապա կատարողականը կհամարվի բավարար, եթե չէ` հետեւություններ կարող ենք անել:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Ե.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Եթե տեղեկատվություն ունեք, երրորդ եռամսյակի կատարողականը որքա՞ն է լինելու: Երկրորդ եռամսյակում, որ 63 միլիարդ գերակատարում ունենք, դա պահպանվելո՞ւ է, թե՞ նվազելու է:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Մեկ եռամսյակ առաջ, երբ կիսամյակային ցուցանիշները ներկայացնում էինք հանրությանը, եթե հիշում եք, մենք ասացինք, որ շուրջ 20-25 միլիարդ հնարավոր է, որ ծրագրային ցուցանիշը 9 ամսով թերակատարվի, ինչը նշանակում է, որ 63 միլիարդը կարող է դառնալ ոչ թե 63, այլ 43 կամ 40, բայց այդ բացը լրացվելու է չորրորդ եռամսյակում, որովհետեւ, ուղղակի, ծրագրային ցուցանիշների անհավասարաչափ բաշխում կար, այսինքն` 63 միլիարդը, որը նախատեսվում էր, որ տարվա ընթացքում պետք է գերակատարվի, գերակատարվել էր կիսամյակում, որովհետեւ կիսամյակի ծրագրային ցուցանիշը մի քիչ ավելի քիչ էր սահմանվել, երրորդ եռամսյակինը` մի քիչ ավելի շատ:

Բայց մենք հիմա, մոտավորապես, մոտ 13-15 միլիարդ ենք նախատեսում, որ ինքը ծրագրային ցուցանիշից պակաս կլինի, եւ այդ բացը լրացնելու ենք չորրորդ եռամսյակում: Մենք խնդիր չենք ունենալու` տրիլիոն 465-ի հետ կապված, որեւէ խնդիր չենք ունենալու: Էլի եմ ասում, 50 միլիարդը վերադարձնելը նշանակում է, որ ծրագրային ցուցանիշն այդքանով նվազելու է, եւ մենք, եթե 50 միլիարդ վերադարձնենք, տրիլիոն 465-ի փոխարեն կատարողական ենք ունենալու տրիլիոն 415 կամ, եթե տիկին Թանդիլյանի ասածը տեղի ունենա, 50 միլիարդից մենք 5 միլիարդ չկարողանանք վերադարձնել, 45 միլիարդ վերադարձնենք, մեր կատարողականը կլինի տարվա վերջում տրիլիոն 420, այսինքն` փաստացի, ինչքան կհանենք, մնացորդայինը կլինի մեր փաստացի կատարողականը:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Համազասպ Դանիելյան:

Հ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Անանյան, մանրամասն ներկայացնելու համար: Իրականում այն հարցը, որ ուզում էի տալ, արդեն հնչել է, հետեւաբար` ես մեկ այլ հարց կտամ: Պրն Անանյան, ես կուզեի իմանալ, եթե ձեր ձեռքի տակ կան այդ տվյալները, օրինակ` առաջին 5 ընկերությունները, որ ամենախոշոր չափով ստանալու են այս գումարները կամ 10-ը, եւ դա ընդհանուր գումարի որ համամասնությունն է կազմում: Դուք ավելի մեծ բաշխվածությունը ներկայացրեցիք փոքրերի մասով, բայց ամենախոշորների մասով կարո՞ղ ենք իմանալ, եթե կա ձեր ձեռքի տակ: Շնորհակալություն:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Ձեռքիս տակ կա, բայց չեմ ասի ձեզ, կներեք, ոչ թե ձեզ, այլ ընդհանուր հանրությանը չեմ կարող այդպիսի տեղեկատվություն բացահայտել, որովհետեւ դա իրականում հարկային գաղտնիք պարունակող տեղեկատվություն է: Ձեզ կարող եմ ասել, որ առաջին 5 խոշորները շուրջ 10 միլիարդ են` հանրագումարային:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանքի համար` Համազասպ Դանիելյան:

Հ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Իսկ այդ պարագայում հնարավո՞ր է գոնե ոլորտների առումով:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Էներգետիկա, հյուրանոցային տնտեսություն, արտադրություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Կարեն Սիմոնյան:

Կ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Անանյան, դուք նշեցիք ձեր խոսքում, որ բյուջեի վրա ազդեցություն ունենալու է այս 50 միլիարդի վերադարձը, սակայն ձեր բերած նախագծի հիմնավորման եզրակացության մեջ  նշված է, որ բյուջեի վրա որեւիցե ծախսային ազդեցություն չի ունենալու: Ինչպե՞ս հասկանանք այս տարբերությունը, այսինքն` որտեղի՞ց է վերադարձվելու 50 միլիարդը: Դա առկա է այս պահի դրությամբ գանձապետարանի հաշիվների վրա առանձին տեսքո՞վ, թե՞ դա պետք է վերադարձվի հարկերից եւ տուրքերից, որոնք գալիս են պետբյուջե, այսինքն` բյուջեի եկամտային մասի՞ց պետք է վերադարձվի, թե՞ ոչ:
 
 

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Բյուջեի եկամտային մասից չպետք է վերադարձվի: Տեսեք, ես ձեզ պատասխանեմ հետեւյալը. բյուջետային ծրագրային ցուցանիշը, որ ի սկզբանե սահմանված էր տրիլիոն 402, պլանավորված էր, որ ինքը պետք է կատարվի միաժամանակ շուրջ 110 միլիարդ ԱԱՀ-ի գումար վերադարձնելուց հետո: Այդտեղ մասնագիտական տարբերություն կա, ես ուզում եմ` դուք իմանաք, այո, սա պետական բյուջեի ծախսերի վրա որեւէ ազդեցություն չի ունենալու, որովհետեւ ԱԱՀ վերադարձը ծախս չէ: Դա պետական բյուջեի եկամուտները զուտ հիմունքով հաշվառելու արդյունք է, այսինքն` եթե ես հավաքել եմ 10 միավոր հարկ, վերադարձրել եմ 2 միավոր ԱԱՀ, 8 միավորը ես հայտարարագրում եմ որպես եկամուտ, հետեւաբար` դա ոչ թե եկամտի նվազեցում է եւ ծախսի նվազեցում, այլ ուղղակի եկամուտը ձեւակերպում է զուտ հիմունքով: Հետեւաբար` ծախսերի վրա որեւէ ազդեցություն չունի ինքը: Մի քիչ մասնագիտական ստացվեց, կներեք:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Կ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, ուղղակի մանրամասնեցիք, որ 110 միլիարդ ԱԱՀ պետք է հավաքվեր, այսինքն` 2019-2020 թվականի մասի՞ն էր խոսքը գնում:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Չէ, սխալ հասկացանք իրար: Որպեսզի ես ծրագրային ցուցանիշը կատարեի տրիլիոն 402, ես պետք է հավաքեի տրիլիոն 512 միլիարդ փող, հանեի 110 միլիարդ հարկը, տարբերությունը` տրիլիոն 402-ը հաշվառեի որպես բյուջետային եկամուտ: Հիմա, մենք ի՞նչ ենք անելու: Մենք հավաքելու ենք տրիլիոն 465 փող, հանելու ենք 160 միլիարդ ԱԱՀ, տարբերությունը լինելու է մեր ծրագրային ցուցանիշի փաստացի կատարողականը: Ես խոշորացված ասեցի, կարող է` մի փոքր էս կողմ, էն կողմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Նորմալ, մարդկային լեզվով խոսում էինք, էս վերջում սարքեցիք բան: Հարցերն ավարտվեցին, պրն Անանյան: Հարցերն ավարտվեցին, շնորհակալություն, եւ հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Արտաշես Պետրոսյանին:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, նախագծի կարեւորության անհրաժեշտության, ինչպես նաեւ փոփոխությունների բովանդակության մասին պրն Անանյանը մանրամասն ներկայացրեց, ես կլինեմ ավելի հակիրճ: Նախագծի շահառուներն են 2 հազար 835 հարկ վճարողներ, նախագծով առաջարկվում է մինչեւ 2017 թվականի երկրորդ կիսամյակը ձեւավորված ԱԱՀ փոխհատուցվող գումարների վերադարձ հետեւյալ ընթացակարգով. մինչեւ 5 միլիոն դրամ հետ վերադարձ հարկ վճարողի միասնական հաշվին առանց հարկային մարմնին դիմում ներկայացնելու եւ առանց ուսումնասիրության: Մինչեւ 5 միլիոն դրամ պարտավորություններ ունեցողները 2 հազար 190-ն են, որից գործողը` 1983-ը` 1.5 միլիարդ դրամի վերադարձ:

5-ից 40 միլիոնի դրամի դեպքում պարզեցված կարգով, այսինքն` ներկայացվում է դիմում, դիմումի հիման վրա առանց արտագնա ստուգում կամ ուսումնասիրություն իրականացնելու, կատարվում է ներքին հարկային մարմնում առկա տեղեկատվության ուսումնասիրություն, եւ այդ ուսումնասիրության հիման վրա տրվում է եզրակացություն: 5-40 միլիոն պարտավորություն ունեցողների թիվը 405-ն է, ընդհանուր` 6 միլիարդ 235 միլիոն դրամի:

40 միլիոն դրամից ավելի դեպքում, դիմումի հիմա վրա եւ արտագնա ստուգման եւ ուսումնասիրության` փաստաթղթերի ստուգման եւ հիմնավորվածության արդյունքում հետ է վերադարձվում գումարը: 40 միլիոն դրամից ավելի պարտավորություն ունեցողների թիվը 202-ն է, որից գործողը` 183 հարկ վճարող, ընդհանուր` 43 միլիարդ 19 միլիոն դրամի:

ԱԱՀ վերադարձման պարզեցված ընթացակարգը, որը գործում էր միայն 2018 թվականի ԱԱՀ-ի փոխհատուցվող գումարների մասով, նախագծով առաջարկվում է այդ ընթացակարգը տարածել նաեւ մինչեւ 2018 թվականի ԱԱՀ-ի փոխհատուցվող գումարների վրա, ընդ որում, գործող 20 միլիոնի շեմը բարձրացվում է 40 միլիոնի:

Հարկային պարտավորությունների մարման հերթականության վերանայում հօգուտ տնտեսվարողի, այսինքն` եթե հարկ վճարողն ունի ԱԱՀ պարտավորություն, ապա, առաջին հերթին այդ պարտավորությունը մարվում է նոր դեբետային մնացորդով, երկրորդ հերթին` գանձապետական միասնական հաշվում եղած գումարների հաշվին, վճարումներից գոյացած գումարների հաշվին, երրորդ հերթին` գերավճարում առկա նախկին կանխավճարների մնացորդների հաշվին եւ հին դեբետների մարումը:

Նախատեսվող փոփոխությունները, իրապես, անհրաժեշտ եւ պահանջված էին թե՛ հաշվապահական համայնքի, թե՛ տնտեսվարողների կողմից, եւ այդ մասին նրանք բարձրաձայնում են դեռ 2018 թվականի հունվարից: Կառավարությունն ականջալուր լինելով նրանց բողոքին` նախաձեռնեց այս փոփոխությունները, որոնք, միանշանակ, հօգուտ տնտեսվարողի են: Հարկ է նշել, որ այս փոփոխություններով պետությունը կատարում է իր պարտավորությունները տնտեսվարողների հանդեպ, որով միաժամանակ գումարներ է ներարկում տնտեսության մեջ:

Այսպիսով, այս նախագիծը երեկ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում բովանդակային քննարկելուց հետո, հանձնաժողովը միաձայն կայացրել է դրական եզրակացություն, խնդրում եմ կողմ քվեարկել այս նախագծին: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում:  Միքայել Մելքումյան:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Ի վերուստ ես մտադրություն չունեի հարց տալ, բայց որոշ պատասխաններ ինձ դրդեցին, որպես պատգամավորի, տեսնել ձեր վերաբերմունքը, որովհետեւ ավելի հաճախակի եք դուք հարակից զեկուցումներով հանդես գալիս: Այ, խոսվեց Քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածի մասին, որը սահմանափակում է տնտեսվարողի` պետությունից չստացված պարտքերի պահանջը վիճարկելու իրավունքը: Ի՞նչ կարծիք ունեք, եթե ես երկուշաբթի մի այդպիսի օրենքի նախագիծ դնեմ շրջանառության մեջ, դուք կպաշտպանե՞ք, թե՞ դեմ կլինեք:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Այսինքն` չստացված հարկերի... (պարզաբանում դահլիճից առանց խոսափողի) Ես կարծում եմ, որ այդպիսի դրույթ այս նախագծով կա, եւ տնտեսվարողները կարող են դիմում գրել եւ իրենց գումարները հետ ստանալ: Իրենք գործո՞ղ են, թե՞ դադարեցրած են:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Չէ, երեւի, այդ մասը դուք չեք լսել: Տեսեք` ի՞նչ է: Ընդունենք` մի 5 տարի, 6 տարի առաջվա պարտքեր են: Հիմա, պրն Անանյանն ասում է, որ այն ժամանակ տնտեսվարողը չէր կարող դիմել դատարան, որովհետեւ այդ 411 հոդվածը սահմանափակում է այդ իրավունքի պահանջը եւ այլն: Կարո՞ղ ենք մենք փոփոխել, որ դիմի... Էլի են առաջանալու, չէ՞, տնտեսվարումը կանգ չի առնում, էլի գնալու է, էլի էդ տիպի բաներ առաջանալու են:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Դուք նախագծով առաջարկեք, մենք կքննարկենք, եւ ինձ թվում է` ի շահ մեր քաղաքացիների, մեր հարկ վճարողների, մենք կկայացնենք դրական եզրակացություն: Եթե ի շահ մեր տնտեսվարողների է, միանշանակ, կողմ կլինենք: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ըստ այդմ` հարցերն ավարտվեցին, պրն Պետրոսյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար` հերթագրում: Սերգեյ Բագրատյան:

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, այս երեւույթը, որ մենք հիմա քննարկում ենք, աննախադեպ է Հայաստանի պատմության մեջ զուտ պարզ պատճառով, որ երբեւէ չի եղել, որ հարկային մարմինները տնտեսվարողների մասին, իսկապես, սրտացավ վերաբերմունք ունենան, որը զարմացնում է: Այն աստիճան է զարմացնում, որ կասկած է հարուցում դրա նպատակի իրական լինելու հետ: Ամեն դեպքում, իսկապես, մեր ժողովրդական խոսքը` «Որտե՞ղ եք մեզ գցում», մնում է ուժի մեջ, բայց միշտ ուզում ենք վստահ լինել, որ մենք, երեւի, տնտեսական նոր հայեցակարգի հետ գործ ունենք, որն, իհարկե, կուրախացնի տնտեսավարողներին, առավելապես, եւ, ընդհանրապես, հասարակության այն շերտերին, որոնք տնտեսական գործունեություն են ծավալում, լուրջ մեսիջ ենք հղում, որ դուք կարող եք որեւէ խնդիր չունենալ եւ այլեւս չվախենալ ՊԵԿ-ից, որ ձեր գերավճարը հետ պահանջելու դեպքում ձեզ կպատժեն: Այսինքն` ոչ միայն պատիժն ենք հանում, այլ ասում ենք` մենք ձեզ պատրաստ ենք, նույնիսկ առանց ձեր ասելու, ինչպես հասկացա, մինչեւ 5 միլիոն դրամը, պրն Անանյանը նշեց, որ նույնիսկ առանց դիմումի պետք է վերադարձնեն: Սա, ընդհանրապես, զարմացնում է, որովհետեւ պատկերացնում եք, մարդը տանը նստած, որ վաղուց մոռացել է, որ մի 2 միլիոն գերավճար ուներ, ծանուցում է ստանում, որ եկեք, ձեր գումարը ստացեք, այսինքն` այդ մարդն իր մտքում հաշվառել է  հետեւյալ կերպ, ըստ նախկին ռեժիմի, որ այդ փողը կորած փող է, որովհետեւ որպես կանոն, գերավճարները մեր իրականության մեջ, եղել են, որպես կանոն, հիմնականում, որոշ չափով հաշվանցման, մեծ հաշվով` կորստի գումարներ: Եթե, իսկապես, մենք այլեւս նոր տնտեսական հարաբերությունների ենք ականատես լինում, սա մտածելու շատ բան կա, չգիտեմ, դեռ պետք է վերլուծենք:

Ամեն դեպքում, տնտեսության ակտիվացումը, իհարկե, ուրախալի է, եթե պետությունը կարող է լրացուցիչ գումարներ ունենալ եւ տնտեսվարողի միջոցով ներարկել դաշտ, եւ նաեւ վստահ եմ, որ այդ գումարներն այն գումարներն են, որոնք դուրս չեն հոսելու, որովհետեւ խոսքը 2 հազար 500 տնտեսվարողի մասին է: Եթե մեկին տայինք այդ 56 միլիարդը, վստահաբար, նա չէր թողնելու սա հանրապետությունում` մտածելով, որ սա կիրառում չունի, այսինքն` հնարավոր չի այդ կարգի նոր հնարավորություններ գեներացնել, եւ այդ փողը դուրս էր հանելու, տանելու էր, մի հատ Շվեյցարական բանկում պահեր, որ հետո, նեղ օրերին իրեն պետք գար: Բայց այս դեպքում, երբ 2 հազար 500 տնտեսվարող է այդ գումարից վերցնելու, նրանք, վստահաբար, ընդլայնելու են իրենց գործունեությունը, վստահաբար, այդ օգտագործվելու է որպես շրջանառու միջոցներ, որը խիստ կարեւոր է, մանավանդ, երբ մենք, չգիտես ինչու, մեր ֆինանսական բլոկը, կարծես, զսպումների մեխանիզմով է առաջ գնում, որը ես համարում եմ ոչ ճիշտ, առնվազն` խնդրահարույց: ՊԵԿ-ը վստահ քայլ է անում: Ես բազմիցս քննադատել եմ, որպես ընդդիմադիր խմբակցության պատգամավոր քննադատել եմ Կառավարությանը` խիստ զգուշավոր լինելու համար: Այս դեպքում մենք ունենք ուղիղ հակառակ երեւույթը. ՊԵԿ-ը վստահ քայլ է կատարում, որի հետեւանքները մենք պետք է հասկանանք եւ պետք է վերլուծենք: Ես վստահեցնում եմ, որ հետեւելու ենք ողջ գործընթացին: Մենք, որպես ընդդիմադիր պատգամավորներ, հետեւելու ենք, որ այս գումարների շարժը հասկանանք` հասա՞վ տնտեսվարողին, տնտեսվարողը սա կիրառեց, օգտագործեց որպես շրջանառո՞ւ միջոց կամ նոր աշխատատեղ, թե՞ ինչ-որ բան կա, որ դեռեւս չգիտենք: Ճիշտ է, ես լսումներին էլ ուղիղ հարց տվեցի եւ ուղիղ պատասխան ստացա, որ ընդամենը 1 միլիարդ 400 միլիոնն է հետ գալիս բյուջե, այսինքն` իմ մոտ կասկածներ կային, որ օրինակ` կազմակերպություններն այդ 50 միլիարդը պարտք են, հիմա ՊԵԿ-ը տալիս է  այդ պարտքը, որ հետ վերադարձնեն բյուջե: Ինձ մոտ սխեմա էր ձեւավորվել, որ կատարվում է մի գործարք, որտեղ համ պարտքերդ են փակվում, համ էլ դու բյուջեի եկամտային մասը կատարում ես:

Պրինցիպի, վատ սխեմա չի: Մեծ հաշվով, եթե այդ սխեմայով են աշխատում, սա էլ է նոր տնտեսագիտական ֆորմուլա: Ճիշտ է, կիրառվել է նախկին ժամանակներում մի քիչ ավելի, ասենք` հետ տալու ժամանակ նաեւ որոշակի շահերի դաշտով, այսինքն` բա, իմ փողն ինչքա՞ն պետք է լինի, ատկատների մեխանիզմ է եղել: Այս դեպքում այդ ռիսկերը  ես բացառում եմ, այսինքն` պատկերացնենք հետեւյալ կերպ. եթե իքս ընկերությունը 5 միլիարդ դրամ պետբյուջեին պարտք ունի, հիմա, կանչում ես այդ իքս ընկերությանը, ասում ես` սիրելիս, ես քեզ 5 միլիարդ, դու լավ գիտես, որ դու պարտք ես, չէ, ներողություն, սխալ ասացի` գերավճար ունի, հիմա հարկային գործակալն ասում է` քանի որ դու 5 միլիարդ մեզնից կարող ես ուզել, բայց ռիսկ չես անելու ուզել, հետեւաբար` նախկինում ո՞նց էր արվում, ասում էր` այդ 5 միլիարդը զրոյացնում ենք, այսինքն` ստուգում ենք ուղարկելու, քեզ վրա գրենք 5 միլիարդ եւ ջրենք քո գերավճարը: Էդ պրակտիկան է եղել:

Հիմա, առաջարկում ենք, որ այդ պրակտիկան այլեւս ավարտում ենք, ես այդպես եմ հասկանում, պրն Անանյան, այլ ասում ենք` սիրելիս, որ դու 5 միլիարդ գերավճար ունես, դա քո գումարն ենք համարում, չենք գալու քեզ ստուգենք եւ զրոյացնենք քո գումարը, այլ` քո գումարը տալու ենք քեզ: Տպավորությունն այնպիսին էր, որ պետք է տան եւ հետ ստանան այդ գումարը, բայց ոնց վերլուծում եմ, չեմ գտնում այդ կապը, չի ստացվում, որ այդ կազմակերպությունները, որոնց անունները պրն Անանյանը չի հնչեցնում, ես չհնչեցնելու մեջ էլ եմ բան... Հանձնաժողովի նիստի ժամանակ ես այդ հարցն եմ տվել` առաջին 5-ը թվարկեք, այն, ինչ պրն Դանիելյանը նոր հնչեցրեց, եւ հիմա ես երկար նայեցի օրենսգիրքը, որ մեկնաբանեց պրն Անանյանը, որ դա հարկային գաղտնիք է` առեւտրային գաղտնիք, երեւի, ես մտածում եմ որպես առեւտրային գաղտնիք, ես փորձում եմ հասկանալ այդ գաղտնիքը, իրականում դա օրենքով պաշտպանվա՞ծ գաղտնիք է, թե՞... Տեսեք, մենք ոչ թե առեւտրային գաղտնիք ենք հրապարակում, այլ ասում ենք` քո գումարը հետ ենք տալիս: Կարող է դիտարկվել որպես առեւտրային գաղտնիք, բայց կարող է եւ չդիտարկվել:

Ոլորտներից հետաքրքիր է, որ էներգետիկան նշվեց, որ ոնց վերլուծում ես, նման խոշոր ԱԱՀ` մոտ 4.5 միլիարդ, ոնց նայում ենք, դա պետք է լինի կամ Երեւանի ՋԷԿ-ը, կամ Կասկադը, կամ ամերիկացիները, որ էս վերջում առան, այսինքն` խոշոր կազմակերպություն պետք է լինի, որ 4.5 միլիարդ գերավճար ունենա: Դե, եթե պրն Անանյանը չի ասում, մեկ է` մենք գտնելու ենք, թե դա ո՞ր կազմակերպությունն է, հետեւելու ենք, որ այդ գումարները հասնեն տեղ, պրն Անանյան, հետեւելու ենք, որ այդտեղ մի բան անհասկանալի, մեր համար դեռեւս հանելուկ, մենք կարողանանք լուծում գտնել:

Եթե այդքան ազնիվ է այդ ամեն ինչը, մենք կարող ենք միայն շնորհավորել, որ, իսկապես, այլեւս նոր իրավիճակ է: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ինձ թվում է, պրն Բագրատյան ջան, ձեր ելույթից հետո, հատկապես առաջին մասից հետո, «Իմ քայլի» պատգամավորները կարող են էլ ելույթ չունենալ (ծիծաղ դահլիճում): Մանե Թանդիլյան:

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, հարգելի պրն Անանյան, իմ եւ ձեր տարբերությունը ոչ միայն այն է, որ ես ոչ միայն քաղաքական գնահատականներ եմ տալիս, այլեւ այն է, որ ես ամբողջական պատկերն եմ ներկայացնում, եւ ակնհայտորեն այս գործընթացը, այս նախագիծը, որ հիմա քննարկում ենք, դրա հրատապությունը պայմանավորված է ոչ թե նրանով, որ այդքան երկար կտեւեր, այլ նրանով, որ այո, տնտեսությունն արագ գումարների ներարկման կարիք ունի, օր առաջ, այդ իմաստով, եւ պարտադիր չի այս ճանապարհով, բնականաբար, եւ սա միայն քննարկում ենք հենց այն պատճառով, որ այն պրոֆիցիտը, որ այսօր առկա է մեր բյուջեում, եւ այն գումարները, որ դրված են ԿԲ-ում որպես ավանդ, անթույլատրելի, անընդունելի չափերի են հասել` մոտավորապես 300 միլիարդի: Հետեւաբար` ինչ-որ միջոց է գտել Կառավարությունը, որպեսզի գումարները ներարկի տնտեսություն:

Ի սկզբանե պետք է ասեմ, որ ես կողմ եմ լինելու նախագծին, անգամ կողմ եմ քվեարկել արտահերթով այն քննարկելուն, թեպետ հստակ ասում եմ, որ սա չէ ճանապարհը, որովհետեւ նախ` հնչեցնում եք 56 միլիարդ, հետո բոլորս հասկանում ենք, որ ամենայն հավանականությամբ դա 50 միլիարդ է: Հետո խոսում եք այն մասին, որ ստուգումների եւ ուսումնասիրությունների արդյունքում, այո, չի բացառվում, որ մի 5 միլիարդ էլ այդտեղ կրճատվի, այսինքն` 45 միլիարդ, օրինակ եմ ասում: Մի 10 միլիարդ այս կողմ, 10 միլիարդ այն կողմ. այսպիսի պատկեր է ձեր նախագծում, բայց այո, դուք արագ բերել եք, ես էլ կողմ եմ քվեարկելու, որովհետեւ տնտեսությունն այսօր օր առաջ գումարներ ներարկվելու կարիք ունի, եւ դա ակնհայտ է:

Բայց այս ելույթին ես եկա նրա համար, որ ինձ մոտ զարմանք առաջացրեց նաեւ որպես տնտեսագետ եւ նաեւ ֆինանսական ոլորտի մասնագետ, որ դուք խոսում, քննարկում եք կապիտալ ներդրումների, կապիտալ ծախսերի թերակատարման մասին, կարծեք թե, օրինաչափ, կարծեք թե արդարացնելով գերատեսչություններին, որոնք, ըստ էության, համարյա բոլորը, բոլոր ծրագրերով ունեն խայտառակ թերակատարում, եւ հետեւաբար` այո, ինձ համար այս օրինագծին կողմ լինելը նշանակում է կողմ լինել, ընտրել Կառավարության անգործությա՞ն, թե՞ ոչ արդյունավետ աշխատանքի միջեւ, եւ ես ընտրում եմ աշխատանքը, այնուամենայնիվ, եւ հետեւաբար` այդ բացատրությունները, թե ինչո՞ւ են թերակատարվում կապիտալ ծախսերը, որոնք այսօրվա դրությամբ 190 միլիարդի չափով, որն 80 տոկոսն է կապիտալ ծախսերի, չի կատարվել, որը ՀՆԱ-ի մոտ 2 տոկոսն է կազմելու, եւ հետեւաբար` այդ ահազանգը, որ հնչեցվում է պետք չի մեղմացնել, որովհետեւ դրա մեղմացումը նշանակում է դրա չճանաչելը, որը նշանակում է այդ ուղղությամբ աշխատանք չանել, ինչն էլ այսօր կատարվում է:

Ես սա ցավով եմ ասում, որովհետեւ անընդհատ այդ մասին խոսում ենք, բայց ինձ համար այդ 190 միլիարդը չկառուցված դպրոցներ են, ճանապարհներ են, դրանք չվերանորոգված հիվանդանոցներ են, այսինքն` ըստ էության, դրանք նաեւ բացթողնված հնարավորություններ են, եւ հետո մի օր պետք է նստենք եւ բոլորով հաշվենք`այդ բացթողնված հնարավորությունները, ժամանակը, որը մենք կորցնում ենք եւ չենք աշխատում, ինչպե՞ս է տուգանվում տնտեսությունը դրա արդյունքում, ինչպե՞ս է մեր քաղաքացիների բարեկեցությունը վնասվում, եւ արդյո՞ք որեւէ մեկն այդ հաշվարկով զբաղվում է:

Այնպես որ, ես պետք է ողջունեմ, իհարկե, այս գումարների ներարկումը տնտեսություն, մյուս կողմից` պետք է ասել, որ շատ ավելի արդյունավետ տարբերակներ կարելի էր գտնել` համոզված լինելու համար, որ գումարն, իսկապես, տեղ է հասնելու: Օրինակ` այս, տեսեք, տատանումը, որի մասին խոսեցինք, կամ այդքան կլինի, կամ չի լինի, այնինչ դուք կարող էիք, օրինակ` ուսումնասիրել այն տնտեսվարողներին, ովքեր բարեխիղճ հարկատուներ են, եւ ներդրումային ծրագրեր են իրականացնում, եւ ընդլայնվելու ծրագրեր են փորձում իրականացնել, եւ որպես խրախուսում` վերադարձնել նրանց որոշակի գումարների իրենց հարկերի մասով: Օրինակ` դա ավելի արդյունավետ ճանապարհ է, եւ համոզված որ, անպայման, մտնելու է տնտեսություն, որովհետեւ այս տնտեսվարողները զբաղված են հենց ընդլայնվելու գործընթացով:

Կամ կարելի էր նաեւ սոցիալ տնտեսական ճանապարհով լուծել որոշակի գումարներ, չգիտեմ, մինչեւ 200 հազար դրամ ստացող պետական աշխատողների խրախուսման, որը հակառակ ճանապարհն է, որ սովորաբար արվում է Կառավարությունում` պարգեւավճարների իմաստով: Այսինքն` այլ ճանապարհով, իհարկե, այս գումարները կարելի էր ներարկել տնտեսություն: Դուք գնացել եք այն ճանապարհով, որը դեռ հայտնի չէ, արդյունք կտա՞, թե՞ ոչ, բայց եւ այնպես պետք է ասել, որ, ի վերջո, ինչ-որ մի քայլ արվեց այն առումով, որ տնտեսություն, ի վերջո, գումարներ, հուսով ենք` կներարկվի: Շնորհակալ եմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Սենց կլինի ընդդիմությունը, պրն Բագրատյան: 56 միլիարդ հետ են տալիս տնտեսվարողներին նախկինում կուտակված պարտքերից, էլի լավ չի: Գեւորգ Պապոյան:

Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, ես նույնպես իմ ելույթը կկառուցեմ ո՛չ իրավական կամ ո՛չ Հարկային օրենսդրության տերմինաբանությամբ, եւ փորձենք հասկանալ` այս օրինագծի ընդունման արդյունքում Հայաստանի տնտեսության մեջ ինչպիսի փոփոխություններ են տեղի ունենում եւ ինչպիսի իրավիճակ է այսօր: Ըստ էության, մենք այսօր պետական եկամուտների հավաքագրման բարձր, շատ լավ տեմպերի շնորհիվ հնարավորություն ունենք նախկինում` 2017 թվականին եւ դրանից առաջ պետության առջեւ ունեցած պարտքերն ու պարտավորությունները մեր տնտեսվարողների առաջ կատարել: Այսինքն` առաջին հերթին, երբ մենք խոսում ենք այս 56 միլիարդի մասին, սա առաջին հերթին պետության պարտավորությունների կատարումն է, որը նախկինում պետությունը չի կարողացել իր քաղաքացիների, իր տնտեսվարողների առջեւ կատարել, իսկ այժմ կարողանում է կատարել: Սա` մեկ:

Երկրորդը. այս ամբիոնից խոսվեց, թե ինչպիսի տնտեսական հետեւանքներ կարող է ունենալ այս օրինագիծը: Այո, կապիտալ ծախսերի առումով առկա են այս պահին որոշակի թերացումներ, բայց այդ թերացումները մշտապես են եղել, Հայաստանի անկախության գրեթե բոլոր տարիներին  կապիտալ ծախսերի հետ կապված` պետական բյուջեում եղել են խնդիրներ: Բայց, ըստ էության, հիմա այդ թերացումներն ինչո՞վ են պայմանավորված: Պայմանավորված են բազմաթիվ կոռուպցիոն կծիկների առկայությամբ, այսինքն` երբ դու, օրինակ` ինչ-որ մի կապիտալ շինարարություն ես իրականացնում, եւ դրա հաշվարկը, այսպես ասենք, մեկ միավոր է, բայց ընթացքում պարզվում է, որ դարձել է 2, եւ հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ այնտեղ բազմաթիվ կոռուպցիոն սխեմաներ են գործել, այո, երբեմն նման իրավիճակներում պետք է մտածել` անե՞լ այդ ծախսերը, թե՞ որոշակի ուսումնասիրություններ անել, որոշակի դանդաղ գործել, բայց այնուամենայնիվ, մեկ միավորով այդ կապիտալ ծախսն իրականացնել, ոչ թե եւս մեկը կոռուպցիոն ճանապարհով գնա ինչ-որ մարդկանց գրպան, որը, բնականաբար, վերջիվերջո, ՀՀ-ից դուրս է գալու: Բացի դրանից, ինչո՞ւ հենց այս եղանակով: Եթե մենք անգամ ունենայինք, օրինակ` 56 միլիարդ դրամ ավելի գումար եւ որոշեինք` ինչպես ծախսել, ես կարծում եմ` ամենալավ տարբերակը հենց մասնավոր սեկտորին տալն է: Պետությունը լավագույն ներդրողը չի: Նույնիսկ ամենաարդար իշխանությունների պարագայում պետությունը որոշակի անարդյունավետ է գործում, շատ ավելի անարդյունավետ է գործում, քան մասնավոր սեկտորը, եւ նույնիսկ, եթե նման իրավիճակում այս Կառավարությունը, մեր Կառավարությունը, ում ես հավատում եւ վստահում եմ, մեզ առաջարկեր 56 միլիարդի ծախսման ուղղություն, ես կարծում եմ` ամենալավ ճանապարհն ուղղակի տնտեսության մեջ ներդնելն է մասնավոր սեկտորի միջոցով, որովհետեւ մասնավոր հատվածը շատ ավելի արդյունավետ է գործում, շատ ավելի լավ գիտի` որտեղ ներդրումներ իրականացնել, եւ այդ առումով կարծում եմ` շատ լավ լուծում է:

Ըստ էության, մենք հիմա ի՞նչ ունենք. պետության կողմից ուղղակի 120 միլիոն դրամի ներդրում տնտեսության մեջ: Այս 120 միլիոն դոլարի ներդրումը, կարծում եմ` յուրօրինակ պատասխան է մեր այն քննադատներին, թե կապիտալ ծախսերի մասով որոշակի թերացում ունենալով` պետությունը տնտեսական աճը տուգանում է: Պետությունը տնտեսական աճը ոչ միայն այս քայլով չի տուգանում, այլեւ ապագայում տնտեսական աճ ունենալու համար շատ լավ հիմքեր է ստեղծում:

Պրն Անանյանն այստեղ է, ես իրեն կասեմ. ինքն այս տարվա կտրվածքով, միգուցե, խնդիրներ ունենա, որովհետեւ այդ ծախսերը, բնականաբար, պետք է կատարվեին կապիտալ ծախսերի մեջ, բնականաբար, ունենալու է թերացում, բայց 2020 թվականի տնտեսական աճի, հարկային հավաքագրումների համար, ես կարծում եմ` սա շատ լավ հիմք է հենց պրն Անանյանի համար, որովհետեւ հենց այս 56 միլիարդը, ես կարծում եմ` շատ ավելի մեծ գումար է դառնալու, շատ ավելի մեծ հարկային եկամուտներ է դառնալու, եւ մեր տնտեսության ապագայի զարգացման համար շատ ավելի լուրջ ներդրում է դառնալու, եւ այս առումով` ես վստահ եմ, որ այսօր մենք ներդնելով այդ 56 միլիարդ դրամը տնտեսության մեջ եւ այսօր մենք հենց այս եղանակով այս 56 միլիարդ դրամ գումարի ծախսումն իրականացնելով` 2020-2021 թվականների համար ապահովում ենք բավականին լավ հենք տնտեսական աճի եւ, ինչու չէ, նաեւ հարկային եկամուտների հավաքագրման:

Ես նաեւ դրանով եմ պատկերացնում, այսպես ասած, այն մոտիվացիան, որն ունի պրն Անանյանը: Տվյալ պարագայում այս մոտիվացիան աշխատելու է 2020, 2021 եւ ապագա տարիների համար: Սա շատ լավ նախագիծ է, եւ այս նախագիծը եւս մեկ անգամ ապացուցում է, որ մենք ճիշտ ճանապարհով ենք գնում, մենք բիզնեսի հետ համատեղ աշխատանքի միջոցով ենք գնում առաջ եւ, ըստ էության, մեր քաղաքացիները, մեր բիզնեսը, հերթական անգամ համոզվում են, որ մենք ունենք այս պահին 25 տոկոսից ավելի, այսպես ասած, ավելի հավաքագրում` նախորդ տարվա համեմատ: Սա ի՞նչ է նշանակում: Սա նաեւ որոշակի սոցիալական համերաշխություն է: Այսինքն` այդ ավելի հավաքագրումները մենք բոլոր ուղղություններով համաչափ ծախսում ենք` եւ՛ բիզնեսին ենք վերադարձնում պարտքերի տեսքով, եւ՛ աշխատավարձներն ենք բարձրացնում` զինվորականների, ուսուցիչների, ոստիկանության եւ տարբեր օղակների, եւ՛ նվազագույն կենսաթոշակն ենք բարձրացնում, պատրաստվում ենք բարձրացնել նվազագույն աշխատավարձը, պատրաստվում ենք բարձրացնել նվազագույն կենսաթոշակը, այսինքն` ընդհանուր այս սոցիալական համերաշխությունը, որ այս պահին առկա է, հենց այս հենքի վրա է, որ տեղի է ունենում, եւ հենց սա ամենալավ ապացույցն է, որ, ըստ էության, հավաքագրված գումարները համաչափ ծառայում են եւ՛ պետությանը, եւ՛ հասարակությանը, եւ՛ սոցիալական նպատակներին, եւ՛ բիզնեսին:

Այս առումով` ես կարծում եմ եւ վստահ եմ, որ, այո, մենք շատ ճիշտ ուղղության վրա ենք, եւ հարգելի գործընկերներ, անպայման, կոչ եմ անում բոլորդ, որպեսզի մենք կողմ քվեարկենք, որովհետեւ նաեւ հենց այս օրինագծի պատճառով է, որ մենք մեր այնպիսի տնտեսական աճ ենք ունենալու ապագա տարիներին, որ կարողանանք, այո, նույն տեմպերով մեր ժողովրդի աշխատավարձները, կենսաթոշակները եւ մյուս ոլորտներին ուղղվող ծախսերի այս ավելացումը, որը տեղի է ունեցել վերջին 1.5 տարվա ընթացքում, մենք կարողանանք ապագայում այդ տեմպը պահել:

Այսքանը, երեւի, կոչ եմ անում, անպայման, կողմ քվեարկել: Շնորհակալ եմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արման Աբովյան:

Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հարգելի հայրենակիցներ, շատ ժամանակ չեմ խլի: Ըստ էության, այսօր մենք կանգնած ենք մի շատ կարեւոր խնդրի առջեւ, որ այսօր մասնակի արդեն հնչեցվել է: Դա այն փոխադարձ պարտավորությունների խնդիրն է, որ ունեն տնտեսվարողը եւ պետությունը եւ, իհարկե, նախագծի մասին արդեն բազմաթիվ կարծիքներ հնչեցին: Այստեղ բուն նախագծի խնդիրը չի: Խնդիրը նա է, որ մենք պետք է կատարենք, անպայման, դրա հետ մեկտեղ շատ կարեւոր 2 քայլ:

Քայլ համար մեկ. դա մաքսիմալ պարզեցնել, հեշտացնել եւ ինչքան հնարավոր է` պարզեցնել տնտեսվարող-պետություն հարաբերությունները, որ այդ բյուրոկրատիան հնարավորինս նվազի` որքանով հնարավոր է:

Երկրորդը. բոլոր այն քայլերը, որոնց մասին ասվեց թե՛ ՊԵԿ-ի կողմից, թե՛ մեր կողմից, բոլոր նախագծերը պետք է միտված լինեն համակարգային մոտեցման, այս տիպի, եւ ոչ միայն այս տիպի, այլ, առհասարակ, տնտեսական հարցերի լուծմանը:

Թերեւս, այսքանը, շնորհակալություն, մենք քվեարկելու ենք կողմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ընդմիջում 30 րոպե: Բայց ուզում եմ զգուշացնել, որ հաջորդ նիստի ընթացքում մենք, հավանաբար, կունենանք քվեարկություններ` դատելով հերթագրված ելույթների քանակից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ
 

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները: Ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում Արկադի Խաչատրյանին:

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի տիկին փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, իրապես, քննարկում ենք շատ կարեւոր մի հարց, որը վերաբերում է նրան, որ ստեղծվելու են իրավական հիմքեր` մինչեւ 2018 թվականը տնտեսավարող սուբյեկտների կողմից ունեցած հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի եւ ակցիզային հարկի ինչպես վերադարձման, այնպես էլ 2020 թվականի հունվարի 1-ից սկսած` իրավական հիմքեր են ստեղծվում, որպեսզի այդ միջոցներն ուղղվեն առաջնահերթության կարգով նաեւ այլ հարկային պարտավորությունների կատարմանը:

Գիտեք, հարցը շատ կարեւոր է ոչ միայն այն առումով, որ այն վերաբերում է պետություն-տնտեսավարող սուբյեկտ հարաբերություններին, ոչ միայն նրան, որ, առհասարակ, գործարար միջավայրին եւ հարկային վարչարարությանն է վերաբերում, այլ նաեւ հարցն ունի բազում կողմեր, այդ թվում` իրավական, բարոյական, տնտեսական, եւ, իհարկե, սա ստեղծում է պատեհ առիթ, որպեսզի մենք խոսենք մեր խնդիրների մասին, ինչպես նաեւ այն իրավիճակի, որը հանգեցրել է այս պահին, որ մենք ստիպված այսպիսի նախագծեր ենք քննարկում:

Հարցի իրավական կողմը: Նախ` պետք է ասել, որ հաշվանցման ենթակա այդ գումարները, որոնք առկա են տնտեսվարող սուբյեկտների մոտ, հանդիսանում են նրանց գույքը, նրանց սեփականությունը, նրանց դրամական միջոցներ են դրանք, այլ ոչ պետության: Դրանք պետական եկամուտներ չեն: Հետեւաբար` պետությունը պարզապես պարտավոր է վերադարձնել ուրիշին պատկանող գույքը: Մենք երկար տարիներ սովորել ենք այն իրավիճակին, երբ կանխավճարների մշակույթի առումով, այսինքն` միակողմանիորեն, անարդարացիորեն տնտեսվարող սուբյեկտի գումարները, միջոցները կարելի է պահել, դրա դիմաց տոկոսներ չհաշվարկել եւ այլն: Նորմալ է համարվել դա, սակայն նորմալ չի համարվել, որպեսզի տնտեսվարողն իրավունք ունենա պահանջատեր լինել, այդ թվում, այո, ինչո՞ւ ոչ, տոկոսներ հաշվարկել: Ինչո՞ւ: Ոչ թե նրանից, որ մենք հաճույք ենք ստանալու պետական միջոցներն այդ ձեւով ծախսելու համար: Ոչ, դա մեր ժողովրդի փողն է, մեր հարկատուների փողն է, հետեւաբար` մենք պետք է արդյունավետորեն օգտագործենք: Խոսքը նրա մասին է, որ պետությունն այդ գումարները պահելիս եւ ծախսելի պետք է, անպայման, հաշվի առնի, որ սա ուրիշի գումարն է, եւ նա պարտավոր է դա վերադարձնել:

Բարոյական կողմի մասով ես պետք  նշեմ նաեւ այն հանգամանքը, որ այսօրվա քաղօրենսգրքի եւ, առհասարակ, Հարկային օրենսդրության համաձայն` տնտեսվարող սուբյեկտը պարտավոր է պետության նկատմամբ ապառքների, չվճարված հարկային պարտավորությունների դիմաց, յուրաքանչյուր օր հաշվարկվում է 0.15 տոկոս տույժ: Դա ամսական կազմում է 4.5 տոկոս, տարեկան կազմում է 54 տոկոս: Պատկերացնո՞ւմ եք, այսինքն` պետությունը հրաշալի լոմբարդի բան է տնտեսվարողների հանդեպ հաշվարկվող տոկոսների մասով, դա միայն` տույժերի մասով, չհաշվենք դեռ տուգանքները, որոնք կիրառվում եւ հաշվարկվում են:

Այլ, չարաբաստիկ մի մշակույթ, որը երկար ժամանակ կիրառվում էր, եւ տնտեսվարող սուբյեկտի կողմից վրիպումը կամ սխալը նկատելիս դիտավորյալ սպասում էինք մեկ տարի, որովհետեւ 365 օր տույժը կարող է հաշվարկվել, նոր տեսուչը հայտնվում է այնտեղ եւ ասում է` գիտես, եղբայր, դու խախտում ես թույլ տվել եւ այսքան գումար պարտավոր ես վճարել, այսինքն` մենք ոչ թե շեշտադրումը դնում էինք կանխարգելելու եւ գործընկերության վրա, այլ պատժելու եւ այդ միջոցով բյուջեն լցնելու մասով` առանց մտածելու դրա հետեւանքները: Շատ-շատ փոքր բիզնեսներ նաեւ փակվել են այդ ճանապարհով, անարդար եւ անազնիվ այդ հարկային վարչարարության արդյունքում, փակվել, արտագաղթել են եւ այլն:

Ունեցել ենք չարաբաստիկ, շատ վատ պրակտիկա, եւ ես շատ ուրախ եմ, որ այսօր իրավական հիմքեր են դրվում` այդ պրակտիկային վերջ դնելու համար: Պատկերացնո՞ւմ եք մի իրավիճակ, ավելին ասեմ այդ մասով. երկու հոգի միմյանց պարտք են, մեկին պարտք ես, նա ոչ միայն չի վճարում, չի վերադարձնում, այլ նաեւ եթե հանկարծ ինքը պարտք լինի մի հատ էլ, մի հատ էլ հաշվարկում ես դրա վրա, ոչ միայն մարդու գումարը չես տալիս, նաեւ այլ պարտք ունենալու դեպքում չես հաշվանցում եւ մի հատ էլ տույժեր ես կիրառում նրա նկատմամբ: Պատկերացնո՞ւմ եք այդ տնտեսվարողի վիճակը, եւ մենք դա համարել ենք նորմալ, հանդուրժել ենք, եւ համարում ենք, որ հիմա մեծ նվեր ենք մատուցում եւ այլն:

Մենք վերականգնում ենք արդարությունը, մենք շրջադարձային փոփոխություն ենք անում հարկային վարչարարության մեջ, եւ պետք է ասեմ` մեծապես նաեւ ի պատիվ պրն Անանյանի, որ դա հնարավոր է եղել հիմա անել: Հասկանում ենք, որ նաեւ պետական բյուջեի հնարավորությունը պետք է թույլ տար դա անել, եւ այո, փառք Աստծո, այսօր այդ հնարավորությունը կա, եւ մեծ հույս ունեմ, որ ապագայում էլ նման իրավիճակների հանգեցնող իրավիճակներ չենք ունենա, եւ պետության կողմից նման քաղաքականություն չի իրականացվի:

Տնտեսական կողմի մասին, որն, իհարկե, շատ կարեւոր է: Հարկերի հավաքագրման դեպքում, երբ պետությունը հավաքում է այդ գումարները, դրա նպատակն այն է, որ պետությունը պետք է լիովին իրականացնի իր վերաբաշխող գործառույթը, եւ իր արդյունավետ ծախսերի միջոցով ապահովի այդ գումարների վերադարձը դեպի տնտեսություն ներարկումների, կապիտալ ծախսերի եւ այլ բազմաթիվ լծակներով եւ գործիքներով: Ինչպիսի՞ տնտեսական էֆեկտներ է ունենում եւ ինչպիսի՞ տնտեսական հետեւանքներ` դա կախված է նրանից, թե ինչպիսի՞ ծախսեր են կատարվում: Բնականաբար, ամենաողջունելի ծախսատեսակը կապիտալ ծախսերն են, որոնք իրենց մուլտիպլիկատիվ էֆեկտով, իրենց երկարաժամկետ բնույթով իրենց հետ ներդրումներ են ենթադրում, այդ թվում` ենթակառուցվածքների մեջ եւ այլն, որոնք ունեն երկարաժամկետ եւ մուլտիպլիկատիվ էֆեկտ, որոնք բերում են, իհարկե, տնտեսական աճի պոտենցիալի ավելացման, որի արդյունքում մենք ակնկալում ենք ապագայում լրացուցիչ տնտեսական զարգացումներ, աճեր, աշխատատեղեր եւ այլն:

Դրա արդյունքում բարելավվում է ենթակառուցվածքների վիճակը, իսկ դա հանդիսանում է ներդրումների ներգրավման կարեւոր գործոններից մեկը, որովհետեւ լավ, որակյալ ենթակառուցվածքները նվազեցնում են բիզնեսի ծախսերը, մեծացնում են նրանց արտադրողականությունը եւ ավելի մեծացնում են երկրի գրավչությունն օտարերկրյա ինստիտուցիոնալ ներդրողների համար: Շատ դժվար է ներգրավվել ինստիտուցիոնալ ներդրողին, եթե մենք չունենք զարգացած ենթակառուցվածքներ, հետեւաբար` թերագնահատել կապիտալ ծախսերը որեւէ դեպքում թույլատրելի չի: Այո, մենք այսօր ունենք բյուջեի գերակատարում եկամուտների մասով, ցավոք սրտի, ունենք մեծ չկատարում ծախսերի մասով, կապիտալ ծախսերի, հատկապես, եւ այո, ընդդիմությունը մշտապես խոսելու է, որովհետեւ դա կարեւոր հարց է: Դա ոչ թե նրա համար, ես հասկանում եմ, որ մեր բոլոր գործընկերները գիտեն, որ դա շատ կարեւոր է, եւ ցավում եմ, որ մենք չունենք դեռեւս կարողություններ արդյունավետ կապիտալ ծախսեր անելու համար, բայց բոլորս ընդունում ենք, որ մենք պետք է ձեւավորենք այդ կարողությունները, որպեսզի ապագայում այդ խնդիրը չունենանք:

Արդյո՞ք այս եղանակով` վերադարձնելով պարտքերը տնտեսվարող սուբյեկտներին եւ ներարկելով այս զգալի գումարը` մենք ամբողջությամբ կփոխհատուցենք չկատարված կապիտալ ծախսերը: Ամբողջությամբ փոխհատուցել, իհարկե, չենք կարող: Մասնակիորեն փոխհատուցել, իհարկե, կարող ենք: Ինչպե՞ս կծախսեն տնտեսվարող սուբյեկտներն այդ գումարները` մենք որեւէ սահմանափակում կամ պահանջ դնել չենք կարող, բայց, իհարկե, շատ ցանկալի ուղղությունը կլինի կապիտալ ծախսերը, այսինքն` պետական կապիտալ ծախսերը պարզապես կփոխարինենք մասնավոր կապիտալ ծախսերով, մուլտիպլիկատիվ էֆեկտը կլինի նույնը:

Տեխնոլոգիական վերազինումը, արտադրական հզորությունների ավելացումը, նոր աշխատատեղերի ստեղծումն ամենացանկալի ծախսերի ուղղությունները կլինեն, եթե մեր տնտեսավարողներն անեն: Եթե նույնիսկ այդ ուղղությամբ չուղղվի, այդ ծախսերը կարող են ուղղվել, այո, վարկերի մարմանը, վարկեր չվերցնելուն, շրջանառու միջոցների համալրմանը, որը եւս շատ կարեւոր հանգամանք է: Իհարկե, կլինեն նաեւ տնտեսվարող սուբյեկտներ, որոնք հետո շահույթը մեծացնելու հաշվով հետո դիվիդենտներով կստանան հիմնադիրները եւ այլն: Իհարկե, դա ամենաանարդյունավետ եղանակն է, ձեւն է, բայց այստեղ պետությունն անկարող է պարտադրել կամ որեւէ բան անել: Դա իրենց գույքն է, իրենց սեփականությունն է եւ իրենք ազատ են դա տնօրինել:

Այդուհանդերձ, ողջունելով նախագիծը, եւ այդ արատավոր պրակտիկային վերջ դնելու այս կարեւոր քայլը, պետք է ասեմ, որ, իրոք, շատ կարեւոր, շատ անհրաժեշտ ցավոք սրտի` ուշացած նախագիծ է, որն, իհարկե, միանշանակ ողջունում ենք եւ կողմ ենք քվեարկելու: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վիկտոր Ենգիբարյան:

Վ.ԵՆԳԻԲԱՐՅԱՆ

-Մեծարգո պրն նախագահ, հարգելի գործընկերներ, մենք պետք է, կարծում եմ` մի քիչ ավելի պարզ լինենք եւ արձանագրենք, որ այս օրինագիծը, որի մասին վարչապետը դեռեւս խոսեց իր «100 փաստ նոր Հայաստանի մասին» մամուլի ասուլիսի ժամանակ, այս օրինագիծը, ըստ էության, արդարության վերականգնում է: Տեսեք, այստեղ իրավաբաններ են, տնտեսագետներ են, բազմաթիվ արգումենտներ բերվեցին, տերմիններ օգտագործվեցին, բայց եկեք հիշենք, թե ինչպե՞ս է ձեւավորվել այս պարտքը, որը պետությունն ունի մասնավորի նկատմամբ: Նախ` եկեք հիշենք, թե որո՞նք էին այն մեթոդները, որով հարկային մարմինները գումար էին գանձում մասնավոր հատվածից մինչեւ հեղափոխությունը, եւ որքան առաջ հեղափոխությունից, այնքան վատ: Պետք է ասել, որ այդ ոլորտը վերջին տարիներին մի փոքր բարելավվել էր:

Առաջին մեթոդը, որով գանձվում էր փող մասնավոր սեկտորից, սովորական հարկերն էին, որոնք մասնավորը վճարում էր բյուջեին:

Երկրորդ մեթոդը. հարկային տեսուչները գալիս, ասում էին. հարգելի գործարար, մեզ վրա պլան է դրվել, որ այսքան պետք է տուգանենք, այսքան տուգանքներ պետք է լինեն: Դե, գիտենք, 10 աշխատող ունես իրականում, 2 աշխատող է գրանցված, հիմա, եթե տուգանենք, պետք է, ենթադրենք` 600 հազար դրամ վճարես տուգանք, արի վճարիր 2 հոգու համար, պայմանական թվեր եմ ասում, 200 հազար կտուգանենք, մի 200 հազար էլ քեշով կտաս, ուրախ ու երջանիկ կգնանք տուն:

Մյուս մեթոդը. էն, ինչ վերաբերում է այս պարտքին: Զանգում էին տարվա վերջ, ասում էին` գիտեք, բյուջեն չենք կատարել կամ չենք կարողանում հավաքագրել, այսքան միլիոն դրամ խնդրում ենք փոխանցիր պետական բյուջե, հետո, դե, մի բան կանենք, մի բան կլինի:

Ու, սենց, տարիների ընթացքում ձեւավորվել էր հսկայական պարտք, որն ուներ մասնավորից պետությունը, ըստ էության` ճնշումների միջոցով: Այսինքն` ինչի՞ պետք է մասնավորը փող փոխանցեր պետությանն ավելի շատ, քան պարտավոր էր վճարել: Որովհետեւ կար հարկային համակարգ, որը ճնշում էր մասնավոր սեկտորին: Հիմա, այսօր մենք եկել ենք մի իրավիճակի, երբ ՊԵԿ-ը,Կառավարությունը, ԱԺ-ը, հարկային, պարզ ասեմ, փոխանցում է գումար 2 հազար 835 ընկերությունների, որոնք այդ պարտքը տվել էին պետությանը նախկինում, տարիների ընթացքում: Սա ի՞նչ է, եթե ոչ տնտեսական հեղափոխության մեջ մի շատ կարեւոր վարչարարական փոփոխություն, որն, իսկապես, հեղափոխական է: Սա ոչ միայն փոխում է, այսինքն` ոչ միայն այս երեւույթը կարելի է բացատրել տնտեսագիտորեն եւ ասել` մենք շուկա գումար ենք ներդնում, որը տնտեսվարողների միջոցով է, հետեւաբար` սա պարզապես սպառողական շուկա չի մտնի, այլ կմտնի տնտեսության մեջ, միգուցեն նաեւ ներդրումների տեսքով, այլ սա նաեւ պարզ ազդանշան է, որ հարկային մարմինները կոչված են տնտեսվարողներին աջակցել, տնտեսվարողների խնդիրները նաեւ լուծել, այլ ոչ թե նրանց պատժել: Հետեւաբար` սա եւ՛ տնտեսական հեղափոխություն է, եւ՛ հեղափոխություն է նոր Հայաստանի մտածողության մեջ:

Այսքանը, շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Միքայել Մելքումյան:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, բնականաբար, օրենքի անհրաժեշտության եւ նրա արժեւորման հետ կապված մտքեր արդեն հնչեցին: Այս օրենքի անհրաժեշտության հետ կապված, պրն Անանյան, որեւէ խնդիր մենք, մեր քաղաքական ուժը չունենք, դա հստակ է, մենք խոսել ենք, շատ անհրաժեշտ է,  եւ երբ քննարկումներ են լինում, այլ նաեւ զուգահեռներ են անցկացվում, դա միայն բխում է ավելի համապարփակ եւ ավելի համալիր լուծումներ տալու անհրաժեշտությունից, այսինքն` որպեսզի մենք այնպիսի լուծումներ ունենանք, որպեսզի ոչ թե նորից այս 4-5 տարին անցնի, հետ գանք, ասենք` շուտ պետք է լուծենք, այլ քայլեր անենք, որպեսզի այդ լուծումները տանք:

Հիմա, տեսեք, տնտեսագիտական հետեւյալ տրամաբանության մեջ քննարկենք այս ամենը: Պետությունն ի՞նչ է անում. դուք հետաքրքիր բան ասացիք, դա ճիշտ է, ասացիք, որ պետությունը տնտեսվարողի առեւտրային գործընկերը չի: Բնականաբար, որեւէ մեկը չի ասում, որ գործընկերն է, բայց պետությունը շահագրգռված է, որ ինքը տնտեսվարողների համար ստեղծի անհրաժեշտ միջավայր, որովհետեւ այդ տնտեսվարողները պետք է հարկեր վճարեն, գնա պետական բյուջե, պետությունն իր պետական ծրագրերն իրականացնի: Համենայնդեպս, սրանում պետությունը շահագրգռված է, իսկ եթե շահագրգռված է, թող անունը չլինի, որ առեւտրային գործընկեր է: Նշանակում է, որ ինքը ջանք ու եռանդ չպետք է խնայի, որ ստեղծվի համարժեք միջավայր, ոչ թե գնա նրանով, ընդունենք` հարկային այնպիսի վարչարարություն իրականացնի, որ բիզնեսը փակվի, ընդհանրապես, այլ գնա մի կողմից` պարտադրելու, որ օրենքները կատարվեն, մյուս կողմից` պայման ստեղծվի, որ ինքը զարգանա, եւ դա գրված է բոլոր քաղաքական ուժերի նախընտրական ծրագրերում, որ փոքրը դառնա միջին, շանս ունենա, միջինը դառնա խոշոր: Ոչ մեկը չի ուզում, որ փոքրը մնա փոքր, միջինը` միջին, եւ այս կարգավիճակում բոլորը մնան:

Կարծում եմ` էստեղ նստած քաղաքական գործիչներն էլ, որեւէ մեկը չի ուզում, որ ինքը գա, անհայտ քաղաքական գործիչ մնա: Բոլորն էլ ուզում են իրենց վարկանիշի վրա աշխատել եւ ինչ-որ մի փուլում հասնել իրենց բնական քայլերով, անբնական քայլերով չհասնեն դրան:

Հիմա, տեսեք` ի՞նչ է անում պետությունը: Պետությունը հարկերի միջոցով տնտեսության իրական հատվածից կամ ծառայության ոլորտից, իրական հատված է արդյունաբերությունը, շինարարությունը, գյուղատնտեսությունը, վերցնում է հարկերի միջոցով ֆինանսական ռեսուրսները, բերում է պետական բյուջե, եւ հետո, երբ կապիտալ ծախսերի մասին մենք խոսում ենք, նորից պետք է բյուջեից ներարկումներ անի դեպի տնտեսություն, տարբեր ձեւերով, որպեսզի դրանով իսկ այդ ցիկլը, շրջապտույտն ապահովի: Բայց այս 56 միլիարդը, որ կա, տարիներ շարունակ պետությունը խաթարել է այդ վիճակը, այսինքն` փոխանակ այդ բերած փողն ինքը տանի, նորից ներարկի տնտեսության մեջ, ինքը տարբեր դրդապատճառներով, տարբեր պրոբլեմներով այդ պրոցեսը խաթարել է:

Հիմա, ես հարց եմ տալիս, ասում եմ` տնտեսվարողն իրավունք ունի՞ ինչ-որ իրավական գործիքով դիմել, որպեսզի պետությունն իր չարած պարտավորությունները կատարի: Եթե այդպիսի խնդիր կա, պարոնայք պատգամավորներ, գնանք, Քաղաքացիական օրենսգրքի այդ 411 հոդվածը, բարեփոխենք եւ բերենք, որպեսզի այդ կալիդորը` հումանիտար միջանցքը, պայմանական ասեմ, ստեղծենք, որպեսզի տնտեսվարողը կարողանա իր բնականոն գործունեությունը կատարել, որովհետեւ, դուք համոզվա՞ծ եք, որ սրանից հետո այդպիսի բաներ չեն առաջանալու: Եթե սրանից հետո այս տիպի` 56 միլիարդի տիպի պետությունը պարտավորություններ չի կուտակելու, դա մեկ այլ բան է, բայց եթե կան ռիսկեր, որ ինքը կուտակելու է, դա էլ այլ բան է: Այսինքն` մենք ասում ենք, որ այստեղ լուծում տանք:

Ինչ վերաբերում է, ես էլ եմ համաձայն, Արկադի Խաչատրյանն է լ այստեղ ասեց, կապիտալ ծախսերին: Մեկ անգամ ես այս հարցը հնչեցրել եմ, եւ ամենաբարձր քաղաքական մակարդակով երկրի ղեկավարն ասել է, թե ինչու կապիտալ ծախսերը չեն կատարվում, այսինքն` հիմնական մեսիջը, որովհետեւ այն սուբյեկտները, որոնք մասնակցում են այդ պետական գնումների գործընթացին, փոշիացնող, նախկին կոռումպացված եւ այլ սուբյեկտներն են, նախկին մակարդակի մասնիկներն են, իսկ նորերը, որպեսզի խոշոր պետական գնումներին մասնակցեն, հլը չեն առաջացել, որովհետեւ այդ տենդերների մասնակիցները պետք է ունենան մեծածավալ տեխնիկա, պետք է փորձ ունենան այդ ոլորտում, դրանք հլը չեն ձեւավորվել: Մենք պետք է պատասխան տանք, ընդունենք` չեն ձեւավորվում, այդ նախկին տենդերների մասնակիցներն ունե՞ն իրավունք` մասնակցել եւ իրականացնել, այսինքն` դրանք փոխվելո՞ւ են, ոնց որ մենք դատավորների մասին ենք ասում, որ 20 տարի մի ռեժիմով աշխատել են, հիմա մի գիշերում փոխվելո՞ւ են, թե՞ չէ: Սա հարց է, եւ սրա պատասխանը մենք պետք է ունենանք եւ ասենք, որովհետեւ մեկ ամսում, երկու ամսում, երեք ամսում տնտեսական համակարգի կրողները չեն փոխվելու, նոր սուբյեկտներ չեն առաջանում: Շատ լավ կլիներ, որ այս օրենքի հետ միասին այստեղ լիներ նաեւ էկոնոմիկայի նախարարը, որն ասեր, որ այս 56 միլիարդը, որ բերում, հետ ենք տալիս տնտեսությանը, ի՞նչ միտումնե՞ր են սպասվում: Ամենաշահագրգիռը բոլորս ենք սրանում: Այդ 56 միլիարդը, որ հետ ենք տալիս, ի՞նչ դրական պոզիտիվ գործողություններ են իրականացվելու, որ ես ակնկալեմ, որովհետեւ սա մեկ այլ բան է, սահմանի վրա ավելացված արժեք չգանձելը մեկ այլ բան է:

Քան որ ես սահմանի վրա ԱԱՀ չգանձելու, ոնց որ դուք եք ասում, անուղղելի կողմնակիցներից մեկն եմ, ցավոք սրտի, թե բարեբախտաբար, նախորդ քաղաքական իշխանության երկու հնգամյա ծրագրերում սեւով սպիտակի վրա գրված է եղել, ասենք,` ընդունենք` առաջին տարին է, խոսքը գոնե 12 թվից հետո եմ ասում, հասնել նրան, որ սահմանին մենք չենք գանձելու: Այսինքն` ի՞նչ է նշանակում. եթե մեր երկրում, անկախ քաղաքական համակարգի բովանդակությունից եւ որակից, մենք չենք կարողանում 10, 15, 20 տարում այդ խնդրին լուծում տանք, օբյեկտի՞վ է, թե՞ սուբյեկտիվ է: Դուք էլ դրան չեք պատասխանում, ասում եք` հլը ժամանակը չի, ոնց որ 56 միլիարդը:

Ես կուզենամ իմանալ, որպես քաղաքական գործիչ, թե ե՞րբ է այդ ժամանակը, այսինքն` կանխատեսելի լինի, այսինքն` Կառավարության գործունեության կանխատեսելիությունը լավ բան է, որպեսզի բիզնեսն էլ իմանա, որ գալիս է Հայաստան ներդրումներ անելու, որ գիտեք, ինչ-որ մի պահից հետո սահմանի վրա այդ գանձումը չի լինելու, որպեսզի իր հեռանկարային բիզնես ծրագրերը գործարկելիս հաշվի առնի այդ հանգամանքը, որ գնալու ենք, թե չէ` կարող է մի 8 տարի, 10 տարի անցնել, ասենք` հլը ժամանակը չի: Բա ո՞նց իմանանք, թե այդ ժամանակը ե՞րբ է: Տատիկի՞ն հարցնենք, Պողոսի՞ն հարցնենք, նոր գույքահարկե՞ր են լինելու, չգիտեմ, այլեւայլ բանկային գաղտնիքի բացահայտմանը... Ե՞րբ ենք մենք հասնելու, կարո՞ղ ենք մենք իմանալ` սահմանի վրա... Երբ ես ասում եմ բուֆերային գումար, քավ լիցի, էն ժամանակ այդպես է եղել, Տիգրան Սարգսյանն իր վարչապետ եղած ժամանակ ասաց` 70-80 միլիարդ դրամի բուֆերային գումար է պետք, որը մեծ գումար չի, որպեսզի այդ քաղաքական ակցիան անենք, ազատագրվենք սահմանին գանձելուց: Հիմա, եթե պրոֆիցիտային են մեր մուտքերը, ի՞նչ է եղել, սա էլ պլանավորենք եւ դրա մասին ասենք, որ դրել ենք մի կետ, մի նպատակակետ, դուք, որպես, երեւի ձեր պաշտոնը քաղաքական չի որպես պաշտոն, քաղաքական չի, ըստ երեւույթին, բայց լավ կլինի, որ այս քաղաքական մեսիջը Կառավարությունը հնչեցնի, ով ուզում է, ով այդ լիազորությունն ունի, որ մենք այս կետում հասնելու ենք սահմանի վրա չգանձելուն, եւ մենք չսահմանափակվենք միայն ներդրումային ապրանքների մասով:

Հիմա, ինչ վերաբերում է իրավական գնահատականին, ես կնախաձեռնեմ: Այսօրվա քննարկման կարեւոր, գոնե ինձ համար, մեսիջներից մեկն այն եղավ, որ Քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածի հետ կապված` որոշակի քննարկում կազմակերպենք եւ թույլ տանք, որ տնտեսվարողը վիճարկի իր չստացած պարտքը պահանջելու իրավունքը, այսինքն` ինքը գոնե այդ իրավունքն ունենա, եւ երբ, օրինակ` հիմա ԵԽԽՎ-ում, մենք գնալու ենք Ստրասբուրգ հոկտեմբերի սկզբին, հենց մի զեկույց կա, ադրբեջանցի` Հասանովն է այդ զեկույցը պատրաստում, զեկույցը վերաբերում է մարդու իրավունքներին եւ բիզնեսին, թե ի՞նչ է լինում, եւ ես` հարակից, ինձ տվել են կարծիք, ինքն այլ հանձնաժողովում է, ես սոցիալականում եմ, այսինքն` կարծում եմ` այս առումով լավ կլինի, որ մենք գնանք բիզնեսի ոլորտում, բիզնեսի իրավունքների համընդհանուր, համապարփակ պաշտպանության ինստիտուտներ ստեղծելու ճանապարհով:

Նորից ուզում եմ շեշտել, բնականաբար, արդեն ասվեց իմ գործընկերների կողմից, մեր քաղաքական ուժը կողմ է այս ներարկմանը, կոչ կանեի, ոնց որ մեր գործընկեր Բագրատյանն ասաց, որ այդ ներարկումից հետո մենք մոնիտորինգ ունենանք, թե այդ տալուց հետո ի՞նչ է կատարվում, եւ վերջում, քանի որ ժամանակս սպառվում է, մի թիվ. սրանից 3.5 տարի առաջ ԱԱՀ վճարողների թիվը եղել է 9 հազար 700, դա հստակ է եղել, այն ժամանակ ՊԵԿ նախագահի տեղակալ Վախթանգ Միրումյանն էր, դա պաշտոնական թիվն էր, հիմա դառել է 13 հազար: Ընդհանրապես, մենք գիտենք, որ ԱԱՀ վճարողների նկատմամբ վարչարարություն անելը շատ հեշտ է: Շատ ավելի հեշտ է, որովհետեւ ժամանակին կարծիքներ են հնչել շրջհարկի անցնելու եւ այլն, դուք գիտեք, ես կխնդրեի, որ ձեր ամփոփիչ ելույթում ասեիք էդ միտումը, կարո՞ղ է` մի երկու տարի հետո մենք ունենանք 20 հազար ԱԱՀ վճարող եւ այլն, որովհետեւ սրանից շատ բաներ են բխում տնտեսական գործընթացներում կառուցվածքային նոր տեղաշարժեր ունենալու առումով: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ծովինար Վարդանյան:

Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, սիրելի ժողովուրդ, այո, ուրախ եմ, որ գործընկերս նշեց, որ այս նախագիծն առաջին հերթին պետության պարտավորությունների կատարումն է իր քաղաքացիների հանդեպ, եւ սա բացարձակապես չի խանգարում այն մտքին, որ այս գումարները կուղղվեն, կներարկվեն տնտեսություն եւ կբերեն իրենց մուլտիպլիկատիվ էֆեկտը եւ տնտեսության զարգացմանը կնպաստեն: Սակայն ես չեմ ուզում, որ մենք հպանցիկ անցնենք այս նախագծի կողքով, եւ աննկատ անցնի այն մեր կողքով, որովհետեւ  այս նախագիծն իրականում, ինչքան էլ թվա, որ ԱԱՀ-ի կամ ակցիզային հարկի կամ դեբետային գումարների վերադարձի մասին է, իրականում, գլոբալ առումով, սա պետություն եւ մասնավոր շիտակ համագործակցության, ինչպես նաեւ պետական կառույցների նկատմամբ վստահության մակարդակի բարձրացման եւ իրավական պետության հաստատման մասին է:

Այո, այս նախագծի արդյունքում, մոտավորապես 50 միլիարդ կներարկվի տնտեսության մեջ, եւ այստեղ գումարը կարեւոր չի: Ինչպես նշեցին, կարող է դա լինել 45, եւ նույնիսկ, եթե դա լիներ 10 միլիարդ, կարեւորն այստեղ այդ համագործակցության ստեղծումն է, այդ վստահության մթնոլորտի ստեղծումն է: Այո, պետությունը չի կարող պարտադրել տնտեսվարողներին, որպեսզի նրանք այս գումարները նորից ներդնեն տնտեսության մեջ, բայց պետության կողմից ուղարկվում է այս ազդակը, եւ, հարգելի տնտեսվարողներ, ակնկալվում է պատասխան ազդակ, որպեսզի դուք այս գումարներն ուղղեք ձեր իսկ տնտեսության ընդլայնմանը: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եղիշե Սողոմոնյան: Հանո՞ւմ եք, շատ լավ: Այդ դեպքում մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց: Եզրափակիչ ելույթներ, պրն Պետրոսյան, անհրաժեշտություն չե՞ք տեսնում: Պրն Անանյան, համեցեք, մոտեցեք կենտրոնական ամբիոնին:

Դ.ԱՆԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, նախ` կցանկանայի շնորհակալություն հայտնել բոլորիդ, որովհետեւ այն, ինչի համար Կառավարությունը լիազորել է ինձ այս ամբիոնից ձեզ ներկայացնել այս նախագիծը, ըստ էության, համընդհանուր հավանության արժանացավ, եւ, ընդհանուր առմամբ, գոհունակություն կա մեր նախաձեռնության վերաբերյալ: Բոլորիդ մտահոգությունները կիսում եմ հավասարաչափ: Ինչ որ նշվեց, բոլորին ասում եմ, որ համաձայն եմ ձեզ հետ: Որոշ շեշտադրումներ կուզեի շատ հակիրճ, ձեր համբերությունը չչարաշահել, հակիրճ մի քանի բանի անդրադառնալ ամեն դեպքում:

Պրն Բագրատյանն ասաց, ժողովրդական լեզվով. «Մենք դեռեւս չենք իմանում, թե որտե՞ղ եք մեզ գցում»: Ուզում եմ պատասխանել, երեկ էլ խոսեցինք այդ մասին, բացարձակ նման մտադրություն չկա: Սա կես կատակ եմ ասում, իսկ որպես տնտեսագետ, որպես ՊԵԿ նախագահ ասեմ, որ եթե զուտ տրամաբանական առումով մենք վերցնենք, երեւի թե կլինեին ինչ-որ թաքնված բաներ, եթե մենք ակնկալեինք, որ օրինակ` այս վերադարձով մենք ուղղակիորեն ինչ-որ հին պարտավորություններ ենք մարում, ինչպես դուք նշեցիք ձեր ելույթում: Չկա նման բան: Դուք տեսաք, որ մոտ 1.4 միլիարդ դրամ է, ընդամենը, գալու պետական բյուջե այս 50 միլիարդից, որն ինքնին չէր կարող այս օրենսդրական նախաձեռնության ամենամեծ նպատակը լինել:

Տիկին Թանդիլյանն այստեղ չի, բայց ուզում եմ ասել, որ ես շատ եմ հարգում իրեն թե՛ որպես պրոֆեսիոնալ, թե՛ իր քաղաքական կեցվածքը, տիկին Թանդիլյանը եկավ, շատ լավ է, ես նոր ասում էի, որ ձեզ շատ եմ հարգում, եւ նաեւ ձեր քաղաքական կեցվածքն էլ է մեծ գնահատականի արժանի, բայց կուզեմ մի բան ասել. այդպես չի, որ ես շատ հանգիստ եմ տանում պետական բյուջեի ծախսային ծրագրերը թերակատարելու այսօրվա առկա իրողությունը: Ես, ուղղակի, փորձեցի ասել, թե ինչպիսի՞ հանգամանքներում է այդպիսի իրավիճակ ստեղծել: Լինելով տնտեսագետ` ես ավելի շատ տնտեսագիտական տեսանկյունից փորձեցի դա բացատրել: Քաղաքական գնահատականներ տալը ձեր մասնագիտությունն է, ձեր մենաշնորհն է, չակերտավոր ասած, այդտեղ ձեր իրավունքները վիճարկելի չեն:

Պրն Խաչատրյանի ասածին միանում եմ բոլոր այն առումներով, ինչ մտահոգություններ որ ասվեցին, հիշվեց նաեւ, թե նախկինում ինչպիսի պրակտիկա է եղել: Այն 0.15-ն արդեն 00.75 է, կիսել ենք, 2018 թվականի հունվարի մեկից է, մի փոքր որպես մեղմացուցիչ հանգամանք, էլի չակերտավոր ասած: Տեսեք, այնպես չի, որ պետությունը միանգամից այնպիսի կեցվածք է ընդունել, որ 56 միլիարդը, մենք չենք վերադարձնելու: 2018 թվականի հունվարի 1-ին, երբ Հարկային օրենսգիրքն ուժի մեջ մտավ, այս 56 միլիարդը 83 միլիարդ է եղել, եւ շատ կամաց մարվել է էն սահմանված առաջնահերթությունների շրջանակներում, այսինքն` ինքը եւս, այսօր մենք խոսում ենք 56.443-ի մասին, այսօր առավոտյան, երբ ես գալիս էի, այս թիվն արդեն դարձել է 56.017, շուրջ երեք հարյուր քանի միլիոն այս պարտավորությունն էլի մարվել է հարկային պարտավորություն մարելու եղանակով:

Պրն Ենգիբարյանը խոսեց եւ էլի անդրադարձավ, թե նախկինում ինչպիսի՞ արատավոր պրակտիկա է եղել, թե ՊԵԿ-ն ինչպիսի վարքագիծ է դրսեւորել: Ընդհանուր առմամբ, ես մի բան կուզեմ ասել, որ ՊԵԿ-ն այն կառույցն է, որտեղ շատ ու շատ պրոֆեսիոնալներ են աշխատում եւ տարիներ շարունակ իրականացրել են իրենց գործը շատ մեծ պատվով, եւ այսօրվա ստեղծված իրավիճակը, երբ մենք հնարավորություն ունենք հետ վերադարձնելու հարկ վճարողների պարտքերը, նրանց հանդեպ ունեցած մեր պարտքերը, ես` որպես ՊԵԿ նախագահ շնորհակալություն եմ հայտնում ՊԵԿ անձնակազմին`  իրենց աշխատանքը լավ կատարելու համար, որովհետեւ իրենց աշխատանքի շնորհիվ հարկ վճարողների մոտ փոխվել է վարքագիծ, եւ մեր հարկ վճարողներն ավելի շատ հարկեր վճարելով` ստեղծել են այն իրավիճակը, որը մեզ թույլ է տալիս այսպիսի որոշումներ կայացնել:

Պրն Մելքումյան, իմացեք, որ մենակ չեք, այնպես է, որ ես էլ եմ ձեզ հետ միասին, ես էլ եմ սահմանին ԱԱՀ չգանձելու կողմնակիցը: Ժամանակը կգա, իրար հետ հաստատ կանենք: Ես մի բան, ուղղակի, ձեզ ուզում եմ հիշեցնել, որ սահմանին ԱԱՀ գանձման գործառույթը մենք սկսել ենք իրականացնել 1997 թվականի հունիսի 1-ից, եւ այդ պահից սկսած` նախորդ ժամանակաշրջանների համեմատ, պետական բյուջեի եկամուտները, կարելի է ասել, բազմապատկվել են, այսինքն` մենք ունեինք մի իրավիճակ, երբ հարկման համակարգը եւ, ընդհանրապես, պետություն-տնտեսվարող հարաբերություններն այնպիսին էին, որ մեզ ստիպեցին որպես պետություն այդպիսի կոշտ գործիք կիրառել մաքսային սահմանին: Ես կարծում եմ`, գալու է ժամանակը, որ այդ գործիքը, մենք հանելու ենք: Բայց հանելու ենք այն ժամանակ, երբ մենք կունենանք ճիշտ վարքագիծ դրսեւորող տնտեսվարողներ, ազնիվ վարչարարություն կիրառող հարկային վարչարարներ եւ, ընդհանրապես, զարգացած տնտեսություն:

9 հազար 700-ը դառել է 13 հազար: Այո, դա միտում ունի, եւ կարծում եմ` ինքը շատ արագ կարող է դառնալ, օրինակ` 90 հազար, եթե պառլամենտը որոշի, որ շրջանառության հարկի ռեժիմը, ընդհանրապես, կարելի է հանել, եւ ունենալ մի հատ չհարկվող շեմ բոլորի համար, եւ դրանից հետո բոլորը գտնվեն ԱԱՀ դաշտում: Բայց սա համարեք, որ մի քիչ ֆանտազիայի շարքից է, որովհետեւ այդպիսի քննարկումներ այսօր տեղի չեն ունենում Կառավարությունում: Ընդհանուր համակարգը փոխելու բազմաթիվ ծրագրեր կան, բայց կոնկրետ սա չի քննարկվում,բայց եթե, օրինակ` դուք այդպիսի օրենսդրական նախաձեռնություն բերեք, ես որպես տնտեսագետ կողջունեմ:

Այսքանը, եւ որպես վերջաբան, կրկին շնորհակալություն եմ հայտնում շատ արդյունավետ եւ մասնագիտական քննարկման համար: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն պրն Անանյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Հարգելի գործընկերներ, հացի քննարկումն ավարտվեց եւ պետք է քվեարկենք:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը: Քվեարկություն:

Դահլիճում քվեարկած պատգամավորների քվեարկության արդյունքով`

Կողմ` 89
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 0

Պետք է ասեմ, որ մեր գործընկերներից 3-ը` Վահե Էնֆիաջյանը, Բաբկեն Թունյանն ու Արտակ Մանուկյանը ծրարով «կողմ» դիրքորոշում են արտահայտել:

Որոշումն ընդունված է:

Շնորհակալություն: Նիստն ավարտվեց: Մենք առավոտյան իրար հետ որոշում կայացրեցինք, որ շարունակում ենք հարցի քննարկումը երկուշաբթի, ժամը 11-ին: