ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԼԵՆԱ ՆԱԶԱՐՅԱՆԸ
 

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի գործընկերներ, մի փոքրիկ հայտարարություն սկզբում. հիմք ընդունելով պատգամավորի դիմումը եւ առաջնորդվելով ԱԺ «Կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 154-րդ հոդվածի առաջին մասի 6-րդ կետի պահանջով` այսուհետ դադարած ենք համարում «Իմ քայլը» կուսակցությունների դաշինքի համապետական ընտրական ցուցակով ընտրված պատգամավոր Էդգար Առաքելյանի պատգամավորի լիազորությունները: Այս մասին ես համապատասխան գրություն եմ ուղարկել Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահ Տիգրան Մուկուչյանին: Մեր բոլորի անունից շնորհակալություն եմ հայտնում Էդգար Առաքելյանին այս ընթացքում համագործակցության համար եւ հաջողություն մաղթում նրան հետագա գործերում:

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Այժմ խնդրում եմ տեղադրել քարտերը եւ նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում: 102 պատգամավոր է գրանցվել, քվորում կա, կարող ենք սկսել մեր աշխատանքները: Քվեարկություններ: Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 88
Դեմ` 13
Ձեռնպահ` 1

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ տոների եւ հիշատակի օրերի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 105
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 0

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Անշարժ գույքի հարկով հարկման նպատակով անշարժ գույքի շուկայական արժեքին մոտարկված կադաստրային գնահատման կարգը սահմանելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Վարման կարգով` Նաիրա Զոհրաբյան:

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ եւ հարգելի հայրենակիցներ, ուզում եմ տեղեկացնել, որ հանձնաժողովում այս հարցի քննարկման ժամանակ մեր պատգամավորները քվեարկել են դեմ եւ ճիշտ են արել, որովհետեւ օրենքը բացարձակապես թերի է, այն լուծում է, ընդամենը, թիրախային խնդիրներ, այդուհանդերձ, խմբակցությունում քննելով հարցը եւ հասկանալով, որ այն կարող է տարատեսակ շահարկումների առիթ տալ եւ մեզ համար արդեն ենթադրելի են այն հնարավոր շահարկումները, որոնք կարող են լինել, «Բարգավաճ Հայաստանը» քվեարկում է կողմ: Ընդամենը, հարգելի հայրենակիցներ, Երեւանում բիզնես ունեցող անձինք, ուզում ենք տեղեկացնել ձեզ, որ այս օրենքի հնարավոր բոլոր բացասական հետեւանքների համար քաղաքական պատասխանատվությունը կրելու է քաղաքական մեծամասնությունը: Շնորհակալություն: «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցությունը քվեարկում է կողմ, կրկնում եմ, տարատեսակ շահարկումների տեղիք չտալու համար` հասկանալով այս նախագծի բոլոր հնարավոր ռիսկերը բիզնեսի եւ տնտեսվարողների համար:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: (Խոսում են դահլիճում): Վարման կարգի վերաբերյալ` Մանե Թանդիլյան:

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, նաեւ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ օրենքն ուժի մեջ է մտնելու 2021 թվականին, մենք բոլորս ձեզ հետ ունենք հնարավորություն` դեմ քվեարկել` հնարավորություն տալով Կառավարության մեր գործընկերներին սահմանադրության հետ հակասությունները ճշտել եւ հանգիստ ռեժիմով, մինչեւ մայիս ժամանակ ունենք, անգամ, եթե ուզում ենք, որ 2021 թվականից ընդունվի, քննարկենք օրենքը եւ չունենանք այն իրավիճակը, որ ստիպված լինենք դիմել Սահմանադրական դատարան` հաշվի առնելով նաեւ տարբեր հանգամանքներ: Հորդորում եմ դեմ քվեարկել այսօր, հետ ուղարկել եւ մեր Կառավարության գործընկերների հետ միասին մինչեւ մայիս աշխատել օրենքի փոփոխությունների վրա:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վարման կարգի վերաբերյալ` Բաբկեն Թունյան:

Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ուրեմն, ինչ վերաբերում է էդ սահմանադրականության պահին. մենք ունենք ժամանակ առաջինից մինչեւ երկրորդ ընթերցում, որ կարելի է էդ հարցը քննարկել ու մինչեւ երկրորդ ընթերցում, եթե շտկելու բան կա, շտկել: Ի վերջո, երբ ձեր նախագծերը քննարկվում են հանձնաժողովում, ու մենք ձեզ առաջարկում ենք ձեռնպահ մնալ որոշ խնդիրներից, դուք էդ նույն բանը միշտ առաջարկում եք. եկեք առաջին ընթերցմամբ ընդունենք, հետո կորոշենք: Էնպես որ, էս դեպքում` նույնպես:

Իսկ ինչ վերաբերում է ընդհանուր օրենքին, էդտեղ մտահոգվելու որեւէ բան չկա, շատ լավ օրենք է, շատ կարեւոր օրենք է, ու էս օրենքից անհանգստանալու կարիք ունեն միայն, էլի եմ կրկնում, էն մարդիկ, որոնք անշարժ գույքի խոշոր սեփականատեր են եւ էս պահին արդարացի մակարդակից ավելի քիչ են հարկվում, ու դրա համար էս օրենքը երբեք չէր կարող մինչեւ հեղափոխությունն ընդունվել: Շնորհակալություն: Կոչ եմ անում միաձայն կողմ քվեարկել:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վարման կարգի վերաբերյալ` Տարոն Սիմոնյան:

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն դիտարկման համար: Մենք սովորաբար առաջինից երկրորդ ընթերցման փոփոխություններին, միանշանակ, կողմ ենք, սակայն եթե խոսքը վերաբերում է հակասահմանադրական օրենքի, էստեղ սկզբունքային խնդիր կա եւ մենք պետք է վերանայում կատարենք ամբողջ էդ օրենքի փոփոխության փիլիսոփայությունը եւ հետեւաբար` դա, գրեթե, անհնար կլինի առաջինից երկրորդ ընթերցում կազմակերպելու համար: Շատ լավ կլինի, եթե էս խնդիրն իրականում հենց լուծվի մինչեւ առաջին ընթերցում, որովհետեւ մինչեւ երկրորդ ընթերցման ժամանակ, եթե փորձենք փոփոխություն կատարել, ապա ոտքից գլուխ պետք է փոփոխություն կատարենք: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շատ լավ, ինչպես հիշում եք, ես ինքս էլ էս հարցի շուրջ երեկ ելույթ ունեցա եւ կարծում եմ, որ իրավական առումով մենք պիտի անխոցելի օրենքներ ընդունեք, ես կիսում եմ պրն Թունյանի տեսակետը, մենք կարող ենք այժմ կողմ քվեարկել եւ էս հարցերը շատ մանրամասն քննել մինչեւ երկրորդ ընթերցում, իհարկե, եթե հասկանանք, որ ձեր բարձրացրած խնդիրները կան, ինչպես նաեւ խնդիր կա հակասելու, հակասության մեջ մտնելու այլ օրենքների հետ, ոչ սահմանադրության, ապա մենք գործընթացը կդադարեցնենք, եթե ոչ` կշարունակենք:

Վարման կարգի վերաբերյալ` Վլադիմիր Վարդանյան:

Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ խոսքը գնում է նաեւ սահմանադրականության վերաբերյալ կասկածների, պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովն եւս առաջինից երկրորդ ընթերցման ժամանակ այս օրենքի նախագիծը քննարկման առարկա կդարձնի հանձնաժողովում:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շատ լավ, այսինքն` կարող ենք առաջ շարժվել: Վերջին վարման կարգի վերաբերյալ խոսքը Գեւորգ Գորգիսյանինն է:

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ուզում եմ հիշեցնել, որ Կառավարությունն առաջարկել է, որ օրենքի գործունեությունն ուժի մեջ մտնի 2021 թվականից, ինչը նշանակում է, որ դեռեւս էն ամբողջ կարգավորումները, որի մասին մենք խոսում ենք, որ առաջինից երկրորդ անենք, պատրաստ չեն եւ դրանք բավական ժամանակատար են լինելու, հետեւաբար` առաջինից երկրորդ ընթերցման ռեժիմում, ուղղակի, անհնար կլինի էդ կարգավորումներն անել, որովհետեւ էնտեղ` սկսած բազային դրույքաչափից վերջացրած տարբեր հաշվարկներով պետք է լինի դրա մեջ, իսկ սահմանադրականության հետ կապված` հստակ հարկերը սահմանում է օրենսդիրը, այսինքն` էս դեպքում մենք քննարկելու ուրիշ բան էլ չունենք համապատասխան հանձնաժողովում, ուղղակի, եկեք հիմա հետաձգենք օրենքի քննարկումը, եւ թող Կառավարությունը համապատասխան կարգավորումները բերի մտցնի օրենքի մեջ, այսինքն` տեխնիկական բաներն օրենքում են, օրենքի հիմնական բուն նյութը մնացել է Կառավարության որոշմամբ: Ես չեմ կարծում` ԱԺ-ը պիտի էս կարգի օրենքներ ընդունի, ուղղակի: Շնորհակալ եմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վարման կարգի վերաբերյալ` Եղիշե Սողոմոնյան եւ արդեն վերջ, հարգելի գործընկերներ:

Ե.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Նախ` առաջինը տիկին Թանդիլյանի բարձրացրած հարցն այն էր, որ էդ իրավասությունը, որ տրված էր Կառավարությանը, որ մեկ մետր քառակուսու արժեքը որոշվեր, դրա մասով էր հարցը բարձրացվում, ասվում էր, որ դա լինի օրենքում, եթե էդ մի խնդիրն է, էն դիտարկումը, որ ամբողջ օրենքը պետք է տակից ծեր փոփոխվի, չեմ հասկանում` ինչի մասին է խոսքը:

Իսկ երկրորդը. տեսեք, երբ օրենքն ուժի մեջ է մտնում, դրա գործող իրավական ակտերը, որ ընդունվում են, հղում են անում օրենքին, եթե մենք օրենքն ուշ հաստատենք, դրա շրջանակում ընդունվող իրավական ակտերին ժամանակ չի մնա, այսինքն` չի կարող իրավական ակտը մշակվել, ընդունվել, հետո նոր` դրա մայր օրենքը, որի կարգավորումը հետո ընդունվի: Դրա համար պետք է հիմա մենք ընդունենք, որ Կառավարությունը ժամանակ ունենա, դրանից բխող իրավական ակտերն ընդունի: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Լսվե՞ց, բոլոր կարծիքները լսվեցին:

Քվեարկություն:

Կողմ` 92
Դեմ` 15
Ձեռնպահ` 2

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու» եւ «Սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունների մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Հա, մեկ-մեկ էլ դուք տենց արեք, ի՞նչ կլինի:

Կողմ` 107
Դեմ` 1
Ձեռնպահ` 2

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Օտարերկրացիների մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 112
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 0

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «ՀՀ-ում հաշմանդամների սոցիալական պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթն երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին» հարցը: Վարման կարգի վերաբերյալ` Մանե Թանդիլյան:

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, անկեղծ ասած, երեկվա քննարկումն ինձ մտահոգեց, ես կարծում եմ, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական իրավիճակից ելնելով եւ խոցելիությունից ելնելով` նրանց կրթության աջակցությունը հարցերի մեծ տեղիք չպետք է տա, եւ՛ այս ԱԺ-ում, եւ՛ այս դահլիճում, մենք օր առաջ հնարավորություն ունենք լուծել խնդիր, որը, ըստ էության, այն եզակի դեպքն է, որ բյուջեի հետ էլ կապված որեւէ խնդիր չի առաջացնելու: Թեպետ, խոսեցինք, որ այդ մասին չենք էլ ուզում քննարկել, բայց սա այն հանգամանքն է, որ մենք կարող ենք այստեղ օր առաջ խնդիր լուծել: Ամենայն հարգանքով Կառավարության իմ գործընկերներին, բայց, այո, թող բերեն փաթեթներ, թող բերեն ընդհանրական բարեփոխումներ, բայց այսօր այս դահլիճում մենք ունենք հնարավորություն` աջակցել հաշմանդամություն ունեցող անձանց կրթությանը: Եվ ես հորդորում, կոչ եմ անում իմ գործընկերներին միաձայն կողմ քվեարկել նախագծին: Շնորհակալ եմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վարման կարգի վերաբերյալ` Լիլիթ Մակունց:

Լ.ՄԱԿՈՒՆՑ

-Շնորհակալություն: Միանշանակ, համաձայն եմ տիկին Թանդիլյանի հետ այն առումով, որ մենք բոլորս ջանք ու եռանդ չպետք է խնայենք, որպեսզի աջակցենք, նաեւ սոցիալական աջակցություն առաջին հերթին ցուցաբերենք հենց հաշմանդամություն ունեցող անձանց եւ նպաստենք նրանց կրթություն ունենալու իրավունքին: Երեկ քննարկումներում, սակայն, ակնհայտ դարձավ, որ հանձնաժողովում շահառուների հստակ քանակը չի քննարկվել, այսինքն` նույնիսկ մոտավորին մոտ չէ, մի քանի տասնյակն այսպես նախնական տպավորություններով գերազանցում էր եւ հաշվի չի առնվել, թե բյուջեի վրա ինչ ազդեցություն է ունենալու այն: Ձեզ հետ համաձայն լինելով, որ անկախ ամեն ինչից ֆինասական որեւէ խոչընդոտ չպետք է հանդիսանա աջակցության համար, բայց այս բոլորը չի քննարկվել, եւ Կառավարությունը, նախարարությունն իր բյուջեն պլանավորելիս չի կարող այդքան ահռելի գումարը նախատեսած չլինել: Հաշվի առնելով այս հանգամանքը եւ այն, որ Կառավարության ներկայացուցիչը` փոխնախարարը, երեկ հնչեցրեց, որ առաջիկայում նրանք համապարփակ փաթեթ ներկայացնելու են եւ այդ թվում ներառելու են հենց այս խնդիրը, ես առաջարկում եմ իմ գործընկերներին այս պահին ձեռնպահ մնալ քվեարկության ժամանակ: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վարման կարգի վերաբերյալ` Մանե Թանդիլյան:

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Տիկին Մակունց, ես շնորհակալ եմ համախոհության համար, բայց Կառավարության ներկայացուցիչը նույնպես հնարավորություն նաեւ հայտարարեց այդ մասին, որ հստակ թիվ չի կարող ասել, մաքսիմումն է հնչեցվել: Այն թիվը, որն ինքը հնչեցնում էր, մաքսիմումն էր եւ այդ թիվն ահռելի չէր, եթե անգամ 1 մլրդ-ի անուն ենք տալիս, այդ թիվն այսօր պետական բյուջեում առկա է, ուղղակի, ուզում եմ, որ հստակ լինի` թիվն ահռելի չի, պետական բյուջեն այսօր ունի այդ հնարավորությունը, եւ վաղը, երբ որ Կառավարությունը կբերի բարեփոխումների փաթեթ, նման թվեր նույնպես քննարկելու ենք, եւ դա տեղին է: Այսքանը, ես ուղղակի հորդորում եմ կողմ քվեարկել: Շնորհակալ եմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վարման կարգի վերաբերյալ` Նարեկ Զեյնալյան:

Ն.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Ես ուզում եմ ուղղակի մեկնաբանել, թե ինչու հանձնաժողովը երկու անգամ դրական եզրակացություն է տվել: Առաջին անգամ խնդիրն այն էր, որ տվյալները բացակայում էին եւ՛ մարդկանց քանակի վերաբերյալ, եւ՛ բյուջեի վրա ազդեցության, բայց գաղափարին, մեծ հաշվով, կողմ էինք եւ դրական եզրակացություն տվեցինք:

Երկրորդ անգամ հեղինակը ներկայացրեց տվյալներ, թեեւ Կառավարությունը նրան փոխանցել էր այլ տվյալներ, որոնք հնչեցվեցին երեկվա նիստում, եւ Կառավարության ներկայացուցիչը հանձնաժողովի նիստում նույնպես այդ տվյալները չհնչեցրեց, այսինքն` եւ՛ հեղինակի կողմից, եւ՛ Կառավարության կողմից այդ տվյալները չեն ներկայացվել հանձնաժողովի նիստումն, եւ հեղինակի կողմից ներկայացվել էին այլ տվյալներ, որի արդյունքում հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն` հաշվի առնելով դա, բայց քանի որ երեկ հնչեցվեցին այլ տվյալներ եւ այլ ազդեցություն բյուջեի վրա, դրա համար ես երեկ ելույթով հանդես եկա եւ առաջարկեցի այս պահին ձեռնպահ մնալ օրենքն ընդունելուց, բայց եւ այնպես ,հանձնաժողովի իմքայլականները ձեռնպահ կքվեարկեն, այլ ոչ դեմ օրենքին:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շատ լավ: Քվեարկություն: Որ ասում եք` ձեռնպահ մնալ, էդ նշանակում է` դե՞մ, թե՞ ձեռնպահ:

Կողմ` 41
Դեմ` 10
Ձեռնպահ` 62

Որոշումը չի ընդունվել, որովհետեւ անհրաժեշտ է որոշակի քանակ` կողմ, էդ քանակն ապահովված չի, այդքան կողմ չկա, ոչ թե... Տիկին Թանդիլյան, էս գրքույկը, որի վրա գրված է «ԱԺ Կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենք, ուրիշ հաշվարկ է նախատեսում: Որոշումը չի ընդունվել, անցնում ենք մյուս հարցին:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ Կառավարության եւ Ղազախստանի Հանրապետության Կառավարության միջեւ քաղաքացիական պաշտպանության, արտակարգ իրավիճակների կանխման եւ վերացման բնագավառում համագործակցության մասին» համաձայնագիրը վավերացնելու մասին» նախագիծը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 110
Դեմ` 1
Ձեռնպահ` 0

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ եւ Երուսաղեմի ս. Հովհաննեսի, Հռոդոս եւ Մալթա ինքնիշխան մարտական բարեխնամ ուխտի միջեւ համագործակցության համաձայնագիրը վավերացնելու մասին» օրենքի նախագիծը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 113
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 1

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ եւ Բելգիայի Թագավորության միջեւ դիվանագիտական ներկայացուցչությունների եւ հյուպատոսական հիմնարկների անձնակազմի ընտանիքի անդամների վարձատրվող աշխատանքի վերաբերյալ համաձայնագիրը վավերացնելու մասին» օրենքի նախագիծը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 113
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 1

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ Կառավարության եւ Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի միջեւ ՀՀ-ում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի կարգավիճակի մասին» համաձայնագրում փոփոխություններ կատարելու մասին» արձանագրությունը վավերացնելու մասին» օրենքի նախագիծը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 115
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 0

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 112
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 2

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «Ձերբակալված եւ կալանավորված անձանց պահելու մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» եւ «ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 115
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 0

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 114
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 1

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ` 115
Դեմ` 0
Ձեռնպահ` 1

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկություններն ավարտվեցին:

Շարունակում ենք քննարկել «Քրեակատարողական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը»:

Հարակից զեկուցման համար ձայնը տրվում է պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Նիկոլայ Բաղդասարյանին:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Բարեւ ձեզ բոլորին, երեկ իմ գործընկեր` «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության անդամ պրն Սիմոնյանի կողմից ներկայացվեց օրենքի նախագիծը, եւ մեր պետաիրավական հանձնաժողովը միանձնյա տվել էր դրական, սակայն որոշ նկատառումներ ասեմ հիմնավորումների վերաբերյալ եւ ցանկանում եմ պատասխանել նաեւ իմ գործընկերների կողմից հնչեցված հարցադրումներին:

Ուղղակի թռուցիկ, հպանցիկ հիշեցնեմ` նախագիծն ինչի մասին է. երբ պետական ծառայողի նկատմամբ հարուցվում է քրեական հետապնդում, իր նկատմամբ որպես հարկադրանքի միջոց, կիրառվում է կասեցումը, իր գործունեությունը ժամանակավորապես եւ այդ ընթացքում նա չի կարող այլ պաշտոն զբաղեցնել, այլ աշխատանք զբաղեցնել, եւ ներկայիս կարգավորումով նման իրավիճակում միայն դատախազները, դատավորները եւ քննիչներն են օգտվում եւ շարունակում են պահպանել իրնեց աշխատավարձը, այսինքն`...

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ներողություն, պրն Բաղդասարյան, ժողովուրդ ջան, մեր աշխատանքները չավարտվեցին, մեր աշխատանքները նոր սկսվում են, խնդրում եմ լռություն դահլիճում: Շարունակեք, պրն Բաղդասարյան:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Անձինք, ում նկատմամբ էդ հարկադրանքի միջոցը կիրառվել է, չեն ստանում իրենց աշխատավարձը գործող կարգավորմամբ, պրն Սիմոնյանը ներկայացրեց այդ անձանց շրջանակը, եւ լինում են դեպքեր, որ անձանց նկատմամբ կիրառվում է խափանման միջոց` կալանք, եւ իրենք գտնվում են կալանքի տակ, եւ ստացվում է այնպես, որ ինքը դեռեւս մեղավոր չճանաչված` չի կարող ստանալ աշխատավարձ եւ հաճախակի այդ անձիք, լինում է դեպքեր, որ վարկ են ունենում, ընտանիքը պահելու խնդիր ունեն եւ չստանալով եկամուտ` լուրջ պրոբլեմների առաջ են կանգնում: Ինչպես պրն Սիմոնյանը ներկայացրեց, անհավասար պայմաններ են ստեղծված, դատավորը, դատախազը, քննիչն օգտվում են էդ իրավունքից, այսինքն` երբ իրենց նկատմամբ կասեցվում է իրենց պաշտոնավարությունը եւ խափանման միջոց կալանք է ընտրվում, իրենք շարունակում են ստանալ իրենց աշխատավարձը, իսկ մնացած անձիք, էն սուբյեկտները, որ թվարկեց պրն Սիմոնյանը, էդ աշխատավարձը չեն ստանում:

Հարցադրումներ հնչեցվեցին, թե արդար է արդյո՞ք, որ մարդուն մեղադրանք է առաջադրվել, դիցուք, յուրացման համար, բայց ինքը շարունակում է աշխատավարձ ստանալ: Այս հարցի պատասխանը չկա, թեպետ, պրն Սիմոնյանը փորձեց որոշակի արգումենտներ ներկայացնել: Իրականում էս հարցի պատասխանը չկա: Սա քաղաքական որոշման խնդիր է, արդարության հետ կապված չի, դասական առումով ինչպես է դա կարգավորվում. երբ անձի նկատմամբ, որոշում է կայացվում խափանման միջոց կալանք ընտրելը, նա չի կարողանում որեւէ գործունեությամբ զբաղվել եւ եկամուտ ստանալ, երբ որ պարզվում է, որ տվյալ անձն անմեղ է, ինքը հնարավորություն է ունենում արդարացվածի կարգավիճակով դիմել դատարան եւ ստանալ վնասի հատուցում, սակայն այն ժամանակահատվածում, երբ ինքը գտնվում է խափանման միջոց կալանքի տակ, այդ ժամանակահատվածում ինքը եկամուտ ստանալու հնարավորությունից զրկվում է: Հետեւաբար` քաղաքական մեծամասնությունը եւ մյուս մեր ֆրակցիաների անդամների որոշումն է, թե արդյո՞ք պետական ծառայողին այդ ժամանակահատվածում վճարել աշխատավարձ, թե՞ չվճարել աշխատավարձ: Իմ անձնական մոտեցումն այն է, որ, այնուամենայնիվ, վճարել աշխատավարձ, եւ, նորից եմ կրկնում, օրինաչափություն չկա, սա մեր որոշման խնդիրն է: Երբ պետական ծառայողն ընդունվում է աշխատանքի, ինքն իմանում է, որ այս օրենքով որոշակի պաշտպանվածության մակարդակը բարձրացվում է, ինքն իմանում է, որ, Աստված մի արասցե, եթե իր նկատմամբ հարուցվի քրեական հետապնդում, մինչեւ պարզվելը` ինքը մեղավո՞ր է, թե՞ անմեղ, ինքը կստանա էդ աշխատավարձը, այսինքն` սա քաղաքական որոշում է եւ օրինաչափություն պետք չի ման գալ:

Եվ մեր գործընկերը ներկայացրեց եվրոպական պետությունների փորձը, էստեղ փորձն էլ կապ չունի, պետություններ կան, ասում են` հա, կտանք էդ գումարը, մինչեւ պարզվի` մեղավո՞ր է, թե՞ անմեղ: Պետություններ կան, ասում են` չենք տա էդ գումարը` պայմանավորված իրենց հնարավորությունից: Բայց նաեւ էստեղ գայթակղիչն այն էր, որ մեր պետությունում էդ մարդկանց քանակը շատ չի, 31 հոգի է եղել վերջին 2 տարվա ընթացքում` 20 գործով, ճիշտ եմ, չէ՞ հնչեցնում թվերը, 20 գործով, եւ գումարն այդպես մեծ չի, եւ սա սոցիալական երաշխիք է, ոչ թե արդարության երաշխիք: Ասացի, որ ճիշտ է, որ մեր օրենսդրությամբ, եթե ինքն էս պահին մեղավոր ճանաչվի, ինքը որեւէ գումար չի կարող ստանալ, բայց մինչեւ այդ փուլն ինքը չի կարողանում իր ընտանիքը պահել, որովհետեւ, ըստ օրենքի` ինքը չի կարող ուրիշ տեղ աշխատանքի գնալ, որովհետեւ օրենքը դա արգելում է, եւ ասացի, որ մենք գնացել ենք այս քայլին` հաշվի առնելով, որ անհավասար պայմաններ են ստեղծված տարբեր սուբյեկտների համար. անձը, որն աշխատում է քննիչ, գումար, աշխատավարձ ստանում է, երբ իր նկատմամբ  հարկադրանքի էդ միջոցն է կիրառվում, իսկ քրեակատարողական հիմնարկի աշխատողն էդ գումարը չի ստանում, որը, մեր պատկերացմամբ` անարդարացի է, եւ որոշել ենք միատեսակ մոտեցում ցուցաբերել: Այսքանը։ Կոչ եմ անում կողմ քվեարկել:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարցերի համար` հերթագրում: Հովհաննես Իգիթյան:

Հ.ԻԳԻԹՅԱՆ

-Մի հարց եկեք ճշտենք, հա՞, կարող է` ես սխալ եմ հասկացել: Նայեք մարդ, որն աշխատանքի բերումով պատասխանատու է ֆինանսական հարցերի համար, իր հանդեպ ոչ միայն սկսվում է քրեական գործ, այլ նաեւ խափանման որոշ միջոցներ են կիրառվում: Ինքը շարունակում է լինել պատասխանատու մարդ, օրինակ` դուք ասացիք` խարդախություն կամ հափշտակություն եւ այլն, այսինքն` աշխատավարձի հարցը պարզ է, բայց կարող է` այս ընթացքում, ընդհանրապես, իր աշխատանքը դադարեցվի, որովհետեւ մի կողմից այս մարդու ստորագրությամբ ֆինանսական միջոցներ են գնում աջ ու ձախ, բայց մյուս կողմից դուք ասում եք, որ ինքն աշխատավարձ պետք է ստանա, բայց, իմ կարծիքով` ընդհանրապես, իր լիազորությունները պետք է դադարեցվեն կոնկրետ այդ հարցում, աշխատավարձի հարցը պարզ է, բայց իրավունք ունի՞ գործատուն, օրինակ` ինչ-որ ձեւով դադարեցնել իր աշխատանքը շարունակելու այդ լիազորությունները: Շնորհակալություն:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Պրն Իգիթյան, տերմինաբանությունն ուղղելով` ձեր միտքը ճիշտ է, Քրեական դատավարության օրենսգիրքը նախատեսում է, որ պետք է քննիչի որոշման հիման վրա, եթե չեմ սխալվում, դատախազի համաձայնությամբ, կասեցնել տվյալ պաշտոնատար անձի լիազորությունների գործունեությունը: Օրինակ` եթե անձը, պայմանական ասեմ, դատավորը մեղադրվում է հանցագործության մեջ` կաշառք ստանալու, այ, տենց դեպքեր եղել են Հայաստանում, այդ դատավորի նկատմամբ որոշում է կայացվում,  կասեցվում է իր գործունեությունը, այն պահից, երբ մեղադրանք է առաջադրվում, ինքն այլեւս չի մասնակցում դատական նիստերին, սակայն ինքը գործող օրենքով շարունակում է ստանալ աշխատավարձ, այսինքն` այս պահին գործող օրենքով, եթե դատավորը մեղադրվում է հանցագործության մեջ, իր գործունեությունը կասեցվում է, ինքը չի մասնակցում դատավարություններին, բայց շարունակում է ստանալ աշխատավարձ, եթե անգամ իր նկատմամբ ընտրվում է խափանման միջոց` կալանք: Տվյալ օրենքի նախագիծը գալիս է լրացնելու, օրինակ` քրեակատարողական հիմնարկի ներկայացուցիչը նույն արարքը կատարելու համար նույն ձեւով իր գործունեությունը կասեցվում է, ինքը չի գնում աշխատանքի, այլ գործի չի կարող գնալ, բայց ինքն աշխատավարձ չի կարող ստանալ, նա չի ստանում աշխատավարձ: Մենք գալիս ենք նրան, որ հավասարեցնենք այս դատավորի, քննիչի եւ քրեակատարողական հիմնարկի եւ մնացած սուբյեկտների կարգավիճակները: Սա քաղաքական որոշման խնդիր է` ոնց ենք մենք մոտիկանում այս հարցին, օրինաչափություն չկա այստեղ, եթե մենք մոտիկանում ենք, որ աշխատավարձ չպետք է տանք, ուրեմն, չպետք է տանք նաեւ դատավորին, քննիչին, դատախազին:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք չկա: Հովիկ Աղազարյան:

Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Բաղդասարյան, իսկապես, երեկ էլ կարծես իմ գործընկերներից մեկն այսպիսի հարց տվեց. իսկ ինչո՞ւ պետական մյուս ոլորտի ծառայողներին չտալ նման հնարավորություն, բա, այս անարդարությունը ո՞նց պետք է մենք հանդուրժենք, այսպես կոչված:

Եվ երկրորդը. դուք` որպես իրավաբան, ի՞նչ եք կարծում, նախկինում, որ էդ արտոնությունն եղել է, այսպես կոչված, արտոնությունը դատավորների, քննչական կոմիտեի աշխատողների նկատմամբ, դա ինչո՞վ է պայմանավորված եղել, կարող եք արդյո՞ք գնահատական տալ դրան:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Առաջին հարցին պատասխանեմ. արդեն իմ գործընկերը` պրն Սիմոնյանը, պատասխանել է եւ հանձնաժողովում էդ հարցադրումը հնչեցրել է, այնտեղ ցուցակից դուրս է մնացել ոստիկանությունը եւ հենց ոստիկանների նկատմամբ Սահմանադրական դատարանում քննվող գործ կա, եւ այդ տրամաբանությամբ մեր գործընկերն առաջարկեց այդ շահառուներին չընդգրկել էս օրենքում, սպասել Սահմանադրական դատարանի որոշմանը, որից հետո պարզ կդառնա` ընդգրկե՞նք, թե՞ չընդգրկենք ոստիկաններին: Մնացած սուբյեկտներն ընդգրկված են, այսինքն` պրն Սիմոնյանը բերել էր, մեկ սուբյեկտով այս օրենքի նախագիծը ներկայացվել էր հանձնաժողովին, հանձնաժողովում քննարկման ժամանակ նույն հարցադրումը հնչեցրեցինք` ինչո՞ւ մնացածը չկան, ինքը լրացրեց այդ մնացած սուբյեկտները սպառիչ, բացի ոստիկանությունը, էս օրենքի նախագծում, եւ էս պահին մենք ունենք սուբյեկտների սպառիչ ցուցակ` բացառությամբ ոստիկանությունը, ինչի մասին ես արդեն ասացի:

Ինչ վերաբերում է` նախկինում ինչու են մտցրել, ասացի` սա քաղաքական որոշման խնդիր է, քաղաքական մեծամասնությունը, եթե որոշում է, որ տվյալ սուբյեկտներին պետք է տալ աշխատավարձ` տալիս է, որոշում է` չպետք է տալ, չի տալիս, ոչ մի օրինաչափություն, պրն Աղազարյան, չկա էստեղ, սա մեր որոշելիք խնդիրն է:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք, պրն Աղազարյան:

Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Պրն Բաղդասարյան, ես էլ էի հասկանում կամ գիտեի, որ դա քաղաքական որոշման խնդիր էր եւ հատուկ ինչ-որ նպատակներ էր հետապնդում էն ժամանակ, իսկ, միգուցե, այսօր մենք հակառակն անեինք` էդ որոշումը չեղարկեինք եւ էդ արտոնությունները վերացնեինք:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Դա էլ է տարբերակ, պրն Աղազարյան, կարող ենք էն օրենքը չեղարկել եւ ասել` հավասարության սկզբունքը պահպանված է, բայց էստեղ 2 հանգամանք կա: Տեսեք, ինչու եմ ես կողմ քվեարկել. իմ մտերիմներից մեկը ժամանակին էս խնդրի առաջ էր ընկել, երբ իր գործն ավարտվեց արդարացմամբ, բայց տեսեք, թե ինչ իրավիճակի մեջ էր հայտնվել. ինքը վարկ էր վերցրել, դատախազության աշխատակից էր, օրենքը նախատեսում էր, դատախազությունը նախորդ իշխանության ժամանակ էդ գումարը չէր վճարում: Ինքը վարկ էր վերցրել, իրեն կաշառքի մեղադրանք էին առաջադրել, խափանման միջոց կալանք էին ընտրել, իր փաստաբանները բղավում էին, որ անօրինական է, անօրինական է, աշխատավարձը պետք է... Մարդն ընտանիքը չէր կարողանում պահեր, որովհետեւ մարդն ընտանիքը պահում էր զուտ աշխատավարձով: Ինքը դատախազ էր աշխատում, իմանալով էդ օրենքի մասին` ասում էր, որ ինձ օրենքով հասնում է, ու չէին վճարում էն իշխանության ժամանակ: Երբ որ ստեղծվում է էս իրավիճակը, պիտի հասկանանք նաեւ մարդու սոցիալական վիճակը, մարդուն խափանման միջոց են ընտրում, կալանք են ընտրում, երբ մարդն ասում է` ես անմեղ եմ հանցագործության մեջ, բայց մինչեւ հասնում է էդ ժամանակը, էդ մարդու ընտանիքը մի ձեւով պիտի ապրի, չէ՞: Երբ մարդն ընդունվում է պետական գործի, սա լուրջ սոցիալական երաշխիք է, որ մարդը գործի ընդունվելիս գիտի, որ, Աստված մի արասցե, մի պրոբլեմի մեջ ընկավ` պետությունը կպահի իրեն մինչեւ դատական ակտի ուժի մեջ մտնելը:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Սասուն Միքայելյան:

Ս.ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Բաղդասարյան, այսինքն` եթե դուրս գա, որ էդ մարդը, իրոք, շորթումով կամ ինչ-որ կաշառակերությամբ դատապարտվելու է կամ հետագայում պարզվի, որ նման բան է արել, այսինքն` մենք իրեն պարգեւատրում ենք տալի՞ս, հետո էդ գումարն ի՞նչ է լինում, այսինքն` չի կարելի կարգ սահմանել, որ ինչ հանցագործություն է կատարել կամ ինչում է մեղադրվում, կարգ սահմանվի` որոշ մարդկանց վրա ազդի: Շնորհակալություն:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Միքայելյան: Ձեր մտահոգությունը լիովին կիսում եմ, պրն Միքայելյան, բայց էստեղ մոտեցումը հետեւյալն է. գոյություն ունի մի սկզբունք` անմեղության կանխավարկած, մարդը մեղավոր չի, մինչեւ չկա օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտ: Մենք չենք կարող ասել` գիտես ինչ, երբ պետությունը քեզ մեղադրում է կաշառքի մեջ, ապա դու աշխատավարձ չես ստանում, երբ մեղադրվում է, ընդունենք, ավտովթարի մեջ, դու աշխատավարձ ստանում ես: Սա կլինի անարդարացի եւ կհակասի Սահմանադրությամբ ամրագրված հավասարության բոլոր սկզբունքներին, բայց, նորից եմ կրկնում, սա քաղաքական որոշման խնդիր է, քաղաքական մեծամասնությունն ինչպես որոշեց, այդպես էլ կգնանք առաջ, բայց պետք է հաշվի հառնել, որ մեր պետությունում այդ անձանց քանակն այդքան էլ շատ չի, որ մենք մտահոգվենք էդ բյուջեից հատկացվելիք գումարով: Երկու տարվա մեջ, ընդամենը, 31 անձի մասին է խոսքը գնում, եւ պատկերացրեք` ես անձամբ շփվել եմ նման դեպքերի հետ: Մարդիկ, որոնք աշխատում են, այնուհետեւ մեղադրանք է առաջադրվում ձեր ասած կաշառքի մեջ, հետո արդարացվում են, մինչեւ արդարացվելն անցնում է մի տարի, տարի ու կես, մարդը մնում է բանտում, եւ էդ ընթացքում իր ընտանիքը փող չի ստանում, ճիշտ է, ինքը դուրս գալուց հետո կարում է ստանալ էդ գումարը` էլի դատական ատյաններով անցնելով: Արձագանքեք, վերջացնեմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանքի համար` Սասուն Միքայելյան:

Ս.ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ

-Հետագայում էդ գումարը, եթե պարզվել է մեղավորությունը, կարո՞ղ է պետությունը հետ վերցնել, այսինքն` իրենք իրենց դատավարության պրոցեսների ընթացքում ինչ ասես անում են մարդկանց գլխին` բռնում են, անհիմն դատում են, չգիտեմ ինչեր են անում: Հետո պարզվում է, որ ինքը մեղավոր է: Էդ գումարը կարող է հետ վերցնել պետությունը:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցադրման համար: Գործող օրենսդրությամբ եւ ներկայացված նախագծով` ո՛չ, որովհետեւ դա աշխատավարձ է, աշխատավարձը հետ չեն կարող պահանջել, բայց հնչեցվեց կարծիք, օրենքի նախագծի հեղինակը նույնպես համաձայն է, որ պետք է լրացուցիչ կարգավորում անենք բոլոր սուբյեկտների համար, գուցե, սա սահմանենք որպես նպաստ, այսինքն` պետությունն ասում է, որ եթե դու պետական ծառայող ես, ընկել ես վատ վիճակում, պետությունը քեզ ոչ թե աշխատավարձ է տալիս, էդ տերմինի հետ ես էլ համաձայն չեմ, որովհետեւ մարդը չաշխատելով` աշխատավարձ չի կարող ստանալ, պետությունը տալիս է նպաստ, որ դու, ժողովրդական լեզվով ասեմ, յոլա գնաս, մինչեւ դատական ակտը կայացնելը: Սրան ուրիշ լուծում չկա, կամ պետք է բոլորին ասենք` ոչ կամ բոլորին ասենք` այո էս նույն խաղի պայմանում: Էսօր խաղի պայմանները տարբեր են, պրն Միքայելյան, քննիչը ստանում է այդ աշխատավարձը, քրեակատարողական հիմնարկի աշխատողը, որը ոչ պակաս ծառայություն է մատուցում պետությանը, չի ստանում: Մենք ուզում ենք, որպեսզի բոլորի համար էս պահը լինի հավասար, հետո նստենք ձեզ հետ միասին, մտածենք, թե ինչ կարելի է անել, որպեսզի արդարացի լուծում լինի: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Բաղդասարյան, իսկ հնարավո՞ր է մինչեւ երկրորդ ընթերցում, եթե առաջինով ընդունվի, այ ձեր նոր հիշատակած կարգավորումով լրացվի էս փաթեթը: (Խոսում են դահլիճում): Չէ, ամբողջական դարձնել:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Տեխնիկապես հնարավոր չի, բայց մենք կարող ենք զուգահեռ, մինչեւ երկրորդ ընթերցում մտածել, էդ մյուս օրենքի հետ կապված` լուծում տալ եւ ընդունելուց հետո փորձել ընդհանուր կարգավորել: Տեխնիկապես հնարավոր չի մինչեւ երկրորդ ընթերցում դա լուծել:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Լավ, Հերիքնազ Տիգրանյան:

Հ.ՏԻԳՐԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Անկեղծ ասած, առաջին տպավորությունից ինքը շատ բարի եւ դրական նախաձեռնություն է, բայց, հաշվի առնելով, թե կարգավորման արդյունքում մենք ինչպիսի խտրական մոտեցումներ ենք ցուցաբերում հանրային ծառայության ոլորտի, ծառայության տարբեր տեսակի պաշտոն զբաղեցնող անձանց նկատմամբ, կարծում եմ, որ այս կարգավորումն այնքան էլ արդարացված չի, որովհետեւ էս պահի դրությամբ ստացվում է, որ դատա-դատախազական համակարգի եւ հատուկ ծառայությունների աշխատողներն են օգտվելու պաշտոնավարության ժամանակավոր դադարեցումից աշխատավարձ ստանալու հնարավորությունից, ընդ որում` էս ինստիտուտն ամենեւին կապ չունի կալանքը` որպես խափանման միջոց կիրառելու հետ, բայց մենք նաեւ մասնավոր ոլորտում, որովհետեւ Քրեադատավարական օրենսգրքի 152 հոդվածը խափանման միջոցի հետ չի կապում, ուղղակի, որպեսզի չխոչընդոտի նախաքննությունը, ներկայացվում է նման պրոցես: Բայց նույնը, եթե մենք հիմա պրոյեկտենք մասնավոր հատվածի վրա, եւ եթե անձի նկատմամբ կիրառվում է խափանման միջոցը` որպես կալանք, ապա այս դեպքում մենք ոչ թե աշխատավարձի ինստիտուտի հետ գործ ունենք, այլ ավելի շատ հարկադիր պարապուրդի, ասենք` ոչ աշխատողի մեղքով առաջացած, գոնե, տերմինաբանությունը բերեք համապատասխանեցնենք: Ես կարձագանքեմ:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Տիգրանյան: Ես ասացի` էդ անձանց նկատմամբ խափանման միջոց ընտրվում է կալանքը, ես օրինակի համար ներկայացրեցի: Ինստիտուտը բխում է նրանից, որ Քրեական դատավարության օրենսգրքում կա նորմ, որը սահմանում է, որ քննիչը կարող է կասեցնել պետական ծառայողի գործունեությունը, մասնավոր անձանց գործունեության էդ նորմը չի տարածվում, այսինքն` մենք ունեինք դեպք, երբ տեղական ինքնակառավարման մարմնի ներկայացուցչին առաջադրել էին մեղադրանք եւ մամուլում հնչեցվում էր` կասեցրեք, նախաքննական մարմին ասում էր` էդ լիազորությունը չունենք, այսինքն` նորմը վերաբերում է բացառապես պետական ծառայողներին, հետեւաբար` էս կարգավորումը կարող է վերաբերել միայն պետական ծառայողներին: Մասնավորի դեպքում, երբ իր նկատմամբ ընտրվում է, ընդունենք` ստորագրություն չհեռանալու մասին խափանման միջոց, ինքը կարող է այլ տեղ էլ աշխատել, եթե ինչ-որ մի տեղ չի կարող աշխատել: Էստեղ խնդիրն այն է, որ պետությունն իր գործիքակազմով թույլ չի տալիս պետական ծառայողին այլ տեղ աշխատանքի անցնել, որովհետեւ ինքը պահպանում է իր աշխատանքի վայրը` որպես պետական ծառայող եւ ինքն օրենքի ուժով հնարավորություն չունի այլ տեղ աշխատել: Սրա մասին էր, ես ասում էի, օրինակի համար բերեցի, որ այդ անձանց նկատմամբ նաեւ ընտրվում է երբեմն խափանման  միջոց` կալանք, եւ ստացվում է, որ մարդը կալանքի տակ է, ոչ մի եկամուտ չունի, ընտանիքը չի կարող պահել: Սրա մասին էր: Արձագանքեք...

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք: Հերիքնազ Տիգրանյան, արձագանք:

Հ.ՏԻԳՐԱՆՅԱՆ

-Կալանքի տակ գտնվող ցանկացած անձ, անկախ նրանից հանրային ծառայող է, թե սովորական ֆիզիկական անձ, եկամուտ ստանալու հնարավորություն չունի: Էս պարագայում մենք, ուղղակի պետք է դիտենք նրան հետագայում որպես արդարացվածի իրավունք` բաց թողած օգուտի եւ իրական վնասների վերականգնման ինստիտուտը կիրարկելու ձեւով, ոչ թե նախապես չխախտելով անմեղության կանխավարկածը, բայց էս պարագայում մենք նաեւ հանրային ծառայության տարբեր տեսակների միջեւ դնում ենք մի փոքր տարբերակում: Կամ պիտի համանման կարգավորում տանք բոլորի համար, որի մասին կարելի է մտածել, կամ պիտի, ուղղակի, էս արտոնությունը կամ առավելությունն այս կատեգորիայի համար վերացնենք եւ բոլորին բերենք նույն հարթության մեջ:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Տիգրանյան, այդպես էլ արել ենք, բոլորին, բացի ոստիկանությունը, բերել ենք նույն հարթության մեջ, ում նկատմամբ էդ նորմը կարող է կիրառվել: Ինձ թվում է` իմ գործընկերն իր եզրափակիչ ելույթում կներկայացնի ձեր հարցի նաեւ ավելի համապարփակ պատասխանը, բայց ասեմ` սկզբունքը մեկն է, որ մենք մտածել ենք այս հարցի շուրջ, հիշո՞ւմ եք, կա ժողովրդական խոսք. ավելի լավ է մեկ անմեղ անձ չդատվի, քան 9 մեղավորն արդարացվի, այսինքն` մենք գնացել ենք էդ սկզբունքին, մենք գտել ենք, որ, ճիշտ է, անարդարացի լիքը հարցեր կան էս հարցում, բայց, քանի որ կա մեկ դեպք, որ մարդը կարող է վերջում արդարացվել, բայց էդ ժամանակաընթացքում մնալով առանց աշխատավարձ, մնալով առանց եկամուտ` լուրջ խնդիրներ լինեն, մենք մտածել ենք` ոչինչ, թող էն ինը մեղավորներն անարդարացի ստանան, բայց էն մեկի արդարացմանն արդար է այս օրենքը:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, պրն Բաղդասարյան: Հարակից զեկուցող` արդարադատության նախարարի տեղակալ Սրբուհի Գալյան:

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ի սկզբանե, Կառավարության դիրքորոշումը` նախագծի սկզբնական տարբերակի հետ կապված, բացասական է եղել, բայց միայն պայմանավորված այն հանգամանքով, որ նախագծում ներկայացված էին միայն քրեակատարողական ծառայողները, որոնց պարագայում պետք է լիազորությունների կասեցման դեպքում պահպանվեր աշխատավարձը: Հետագայում, քննարկումների արդյունքում, ինչպես նաեւ Կառավարության առաջարկով եւ նաեւ քննարկող այլ անձանց առաջարկով նախագծում կատարվեցին համապատասխան փոփոխություններ, եւ ավելացվեցին զինվորական ծառայության կարգավիճակ ունեցող նաեւ այլ անձինք` հարկադիր կատարողները եւ փրկարար ծառայողները: Այս համատեքստում պետք է նշեմ, որ Կառավարության համար առաջարկվող կարգավորումները միանգամայն ընդունելի են եւ իրավաչափ են: Պետք է նշեմ, որ իրական նախագիծը միտված էր հենց խտրականության վերացմանը եւ հավասարության սկզբունքի իրացմանը, քանի որ բազմիցս արդեն հիշատակվեց, որ դատավորների, դատախազների եւ քննիչների դեպքում մենք ունենք գործող օրենսդրական նորմեր, որոնք սահմանում են այդ իրավունքը եւ ընդամենը մեկ քայլ առաջ անելով` մենք փորձում ենք, նախագծի հեղինակները փորձ են կատարում նույն իրավունքը սահմանել նաեւ քրեակատարողական ծառայության ծառայողների, հարկադիր կատարողների եւ փրկարար ծառայության աշխատակիցների համար:

Ինչ վերաբերում է ընդհանուր պետական ծառայության ոլորտին կամ հանրային պաշտոններ զբաղեցնող անձանց, այո, ապագայում կարող ենք քննարկել ավելի լայն շրջանակի անձանց այս ինստիտուտի կարգավորման շրջանակներում ներառելու հարցը, ինչպես նաեւ կարող ենք քննարկել հարկադիր պարապուրդի ռեժիմով նրանց, այսպես կոչված, աշխատավարձի փոխհատուցման հարցը, եւ ես կցանկանայի նշել, որ նախագծի կարգավորման առարկան այլ է, այսինքն` մենք փոքր-ինչ շեղվում ենք կարգավորման առարկայից: Կարգավորման առարկան այն է, որ, ուղղակի, սահմանվում է այնպիսի մեխանիզմ, որը ներկայումս առկա է, գործում է որոշակի կատեգորիայի անձանց համար որպես լրացուցիչ երաշխիք, եւ հաշվի առնելով Քրեադատավարական օրենսդրության մարդակենտրոն բնույթը, անմեղության կանխավարկածի անշեղ բնույթը, առաջարկվող կարգավորումները միանգամայն իրավաչափ եւ ընդունելի են: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Մի վայրկյան, տիկին Գալյան: Հարցերի համար հերթագրում: Արմեն Խաչատրյան:

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Ուղղակի, զարմանքս եմ արտահայտում այն հանգամանքի նկատմամբ, որ մենք սրանով փորձում ենք ինչ-որ խտրականություն վերացնել, բայց սաղին մտցրել ենք ցուցակի մեջ, բացի ոստիկանությունը: Դուք  վիճակագրությանը հետեւե՞լ եք, որ ամենից շատ շահառուները, ամենից շատ լիազորությունները, որ կասեցվում են քրեադատավարական այդ պրոցեսներում, դա ոստիկանությանն է: Ինչպե՞ս կարելի է ոստիկանությանը հանել քրեակատարողական, հարկադիր, չգիտեմ, ինչ թե է` Սահմանադրական դատարանում հարց է քննարկվում: Ի՞նչ կապ ունի Սահմանադրական դատարանում հարց քննարկելը: Օրենքի այս խտրականության վերացման տրամաբանությունը զրոյի է հավասարեցվում, եթե ամենամեծ շահառուին այստեղ չենք ընդգրկում, կապ չունի, թե ինչ պատճառաբանությամբ:

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, կարծում եմ` ձեր հարցադրման պատասխանն երեկ եւ այսօր արդեն հնչել է: Խնդիրն այս խմբի հետ կապված որոշակի հարցերի սահմանադրականության հարցի քննարկումն է, եւ պրն Սիմոնյանն էլ իր խոսքում նշեց, եւ ձեր հարցն ավելի շատ, գուցե, պրն Սիմոնյանին է ուղղված, նրանց այս շրջանակի մեջ ընդգրկման հարցը կքննարկվի համապատասխան որոշման կայացումից հետո, ընդամենը, դա է միակ խնդիրը:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Ի՞նչ կապ ունի սահմանադրականությունը, մենք օրենք ենք մշակում, եւ մի այլ տեղ քննարկվում է մեկ այլ հարցի սահմանադրականությունը: Եթե մենք էս օրենքով էս հարցը լուծում ենք, ապա արդեն սահմանադրականության հարց էլ այնտեղ չի առաջանում: Ամբողջական նայելով այս օրենքին` սա շատ թերի է, կիսատ եւ խտրական, այսպես ընդունել չի կարելի: Ես խնդրում եմ` վիճակագրությունը նայեք. ամենից շատ շահառուները, որոնց լիազորությունները կասեցվում են տարեկան տասնյակ անգամ, ոստիկանությունն է, եւ բաց թողնել էս ամեն ինչի մեջ ոստիկանությանը, ուղղակի, չեմ հասկանում տրամաբանությունը: Սահմանադրական դատարանն էստեղ որեւէ կապ չունի: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Կարող եք արձագանքել:

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Ես չեմ ցանկանում արձագանքել, որովհետեւ կարծում եմ, որ հարցն ավելի շատ ուղղված է պրն Սիմոնյանին, եզրափակիչ ելույթում...

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եզրափակիչ ելույթում, երեւի, պրն Սիմոնյանն այս խնդրին կանդրադառնա, որովհետեւ, իսկապես, շատերիս համար պարզ չի` ինչո՞ւ է սահմանադրականության հարցը հենց ոստիկանության հետ ծագում, ոչ թե մյուսների:

Հաջորդ հարցը` Հովհաննես Իգիթյան:

Հ.ԻԳԻԹՅԱՆ

-Նայեք, տիկին Գալյան, մենք հիմա փորձում ենք, ես այդպես եմ հասկացել, խտրականությունը վերացնել, ինչ-որ արդարություն ունենալ, այսինքն` բոլոր խմբերի հանդեպ ունենալ նույն մոտեցումը, բայց հաշվի առնելով հարցի էությունը...

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ներողություն, պրն Իգիթյան: Հարգելի գործընկերներ, շատ ավելի արդյունավետ կլինի քննարկումը, եթե լսենք: Շարունակեք:

Հ.ԻԳԻԹՅԱՆ

-Բայց լսելով այդպես ռեպլիկները եւ հարցերը` ես տեսնում եմ, որ հարցը միայն մի խմբի նկատմամբ տարածելը չէ, այլ, ընդհանրապես, այդ հարցն ինչպես պետք է լուծենք: Նայեք, նախ` խտրականությունն արդեն կա, չէ՞, մեկի հանդեպ, օրինակ` ինչ-որ բան կիրառվի, խոսքը գնում է 100.000 դրամ աշխատավարձի մասին, մյուսը, ենթադրենք` կան պաշտոնյաներ` 2 մլն, եւ անմեղության կանխավարկածը բոլորս ընդունում ենք, բայց քննիչը, ինչքան որ ճիշտ եմ հասկացել, կարող է կասեցնել այս ընթացքում իր լիազորությունների կատարումը: Այստեղ նաեւ եղել են այդպիսի առաջարկներ, ուղղակի, մի 20 վայրկյան... Ես արագ ասում եմ: Այս մոտեցումը, պրն Միրզոյանն էլ նշեց, կարող ենք այս օրենքների շրջանակներում, այլ օրենքի շրջանակներում մի հատ ընդհանուր մոտեցում ունենալ: Այս ընթացքում, օրինակ` մարդը ստանում է նվազագույն աշխատավարձ կամ 3 նվազագույն աշխատավարձ, մինչեւ որ պարզվի իր անմեղության հարցը, եթե անմեղ է, ապա, ինչպես որ տիկին Տիգրանյանն է ասել, այդ դեպքում կփոխհատուցվի, եթե չէ, ինքը ստացավ իր, այդպես ասած, 2,  3 մինիմալը: Շնորհակալություն:

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Վերջին հարցից սկսեմ. անմեղության փաստի հաստատման դեպքում մենք գործող կառուցակարգ ունենք, եւ պրն Բարսեղյանն էլ իր խոսքում դրա մասին նշեց, ուղղակի, խնդիրն այն է, որ դատական պրոցեսները` կապված նմանատիպ պահանջների հետ, այսինքն` արդարացման դեպքում նյութական պահանջի բավարարման հետ, տեւում են տարիներ, իսկ էս դեպքում մենք հանրային ծառայություն իրականացնող անձանց պարագայում սահմանափակում ենք իրենց աշխատելու իրավունքը, այսինքն` էդ անձինք, ում լիազորությունները կասեցվում են, այլ աշխատանք իրականացնելու հնարավորություն, փաստացի, չունեն, եւ պետության խնդիրն է, որ նախաքննության ժամկետները կարող են տեւել երկար, դա անձի խնդիրը չէ: Մենք ունենք անմեղության կանխավարկած, որի մասին բազմիցս քննարկվեց, այդ ժամանակահատվածում անձը հնարավորություն չունի այլ աշխատանքով զբաղվել, այսինքն` ապրուստի միջոցներ ունենալու այլ հնարավորություն չունի եւ այդ ընթացքում լեգիտիմ ակնկալիք ունի, քանի որ դեռեւս իր մեղավորությունը հաստատված չէ, ստանալ որոշակի փոխհատուցում: Հիմա դա կոչվում է աշխատավարձ, գուցե, համակարգային լուծումների արդյունքում, որ չեմ կարծում, որ այս փաթեթի հետ մենք կհասցնենք տալ բոլոր խնդիրների լուծումները, բայց, գուցե, համակարգային լուծումների արդյունքում մենք գանք մի իրավիճակի, որ ունենանք այս ինստիտուտը կիրառելի բոլորի նկատմամբ` հանրային պաշտոն զբաղեցնող բոլոր անձանց նկատմամբ, բոլոր հանրային ծառայողների նկատմամբ եւ բոլոր քաղծառայողների նկատմամբ: Մի բան էլ ասեմ, ներողություն, ինչո՞ւ են... Հա, խնդրեմ:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք:

Հ.ԻԳԻԹՅԱՆ

-Նայեք ուղղակի աբսուրդ օրինակ բերեմ, բայց դա աբսուրդ չի, կյանքից  է, էդպես ասած: Պատկերացրեք, պաշտոնյան ստանում է մոտ 1 մլն դրամ եւ նայվում է իր քրեական գործը, եւ ինքը շարունակում է ստանալ այդ մեկ միլիոնը, վերջում հաստատվում է, որ ինքը, իրոք, կաշառք է վերցրել կամ չարաշահել է, եւ դատարանը որոշում է բռնագանձել նույնիսկ իր ամբողջ ունեցվածքը, բայց աշխատավարձի մասով համարվում է օրինական, եւ դա իրեն է մնում: Դրա համար սա է խնդիրը, որ մենք ասում ենք, որ այդպիսի գործերի դեպքում ինքը ստանա ինչ-որ մի փոքր գումար, որ հետագայում, արդեն իր մեղավորությունն ապացուցելուց հետո, մենք չնայենք` այդ աշխատավարձն ինքը... Լինում է, չէ՞, որ տարիներով է այդ քրեական գործը եւ դատավարությունը գնում, տարիներով ստացած ամեն ամիս այդ մեծ գումարը հետո մենք չնայենք, թե ինքն իզուր է ստացել, հետ վերցնե՞նք, թե՞ հետ չվերցնենք: Ընդհանրապես, ինչքան գիտեմ` աշխատավարձը հետ գանձելու իրավունք չունենք: Շնորհակալություն:

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ուղղակի, ուզում էի հետեւյալն ասել, թե ինչու են ընտրվել հետեւյալ խումբ անձինք. որովհետեւ համապատասխան ծառայությունների մասին օրենքներում կան որոշակի դրույթներ, որոնց համաձայն` անձի աշխատավարձը լիազորությունների կասեցման դեպքում պահպանվում է երկու ամիս, այսինքն` նախագծի հեղինակի կողմից ընտրվել են ծառայության այն տեսակները, որոնց գործունեությունը կարգավորող օրենսդրության շրջանակներում կան համապատասխան նորմեր, որոնք չեն համապատասխանում, օրինակ` «Քննչական կոմիտեի մասին» օրենքի կամ «Դատախազության մասին» օրենքին եւ այլն: Քաղծառայության կամ հանրային ծառայության մյուս բնագավառներում նման կարգավորումները, առհասարակ, բացակայում են, եւ քանի որ խնդիրը համակարգային է, այս առաջարկվող նախագծի կարգավորման շրջանակներից, ըստ էության, դուրս է, եւ ես կառաջարկեի մեկ այլ նախագծի կամ նախագծերի փաթեթի շրջանակներում դիտարկել համակարգային լուծումների հնարավորությունը: Ընդամենը, սրանով է պայմանավորված եղել կոնկրետ շրջանակի անձանց ընտրությունը:

Եվ հաջորդ հարցի հետ կապված. մենք կարող ենք քննարկել այնպիսի տարբերակ, որ աշխատավարձի վճարման կամ հարկադիր պարապուրդի համար վճարման դեպքում սահմանվում են որոշակի երաշխիքներ, օրինակ` արգելանք դնել անձի գույքի վրա, որը հետագայում կկարողանա արդեն բռնագանձվել հօգուտ պետության, եթե ճանաչվի անձի մեղավորությունը դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտով, որպես երաշխիք պետության համար, որ այդ աշխատավարձն իզուր չի վճարվելու: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարցերին հատկացված ժամանակը սպառվեց, հարգելի գործընկերներ: Դրա համար պետք է աշխատել ոչ միայն դահլիճում, երբ սկսվում է նիստը, այլ մինչեւ էդ, եւ երբ սկսվում է նիստը, էդ ժամանակ առաջարկել որեւէ առանձին հարցի վերաբերյալ այլ ժամային ռեժիմ:

Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, տիկին Գալյան: Մտքերի փոխանակություն: Հերթագրում: Սերգեյ Բագրատյան:

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-ԱԺ հարգարժան նախագահող, հարգելի գործընկերներ, ներողություն եմ խնդրում հարցից շեղվելու համար, ուղղակի, գործընթացներից հետ չընկնելու նպատակով մի փոքր հայտարարություն ունեմ: Ցանկանում եմ բոլորի ուշադրությունը հրավիրել այն թվերին, որոնք ներկայացված են Ամուլսարը շահագործող «Lydian Armenia» ընկերության հաշվետվություններում: Մեր մասնագետների հաշվարկով` դրանք խիստ չափազանցված են, մենք հանդիպել ենք Ջերմուկի, Գնդեվազի այն աշխատակիցներին, որոնք շահագործման ընթացքում. շինարարության ընթացքում այդ աշխատանքներն իրականացրել են, եւ նրանք մեզ օգնելու են` պարզելու, որ այդտեղ կատարված աշխատանքները 10-20 անգամ բարձր գներով ձեւակերպված են: Եթե մեր հայկական մասնագետների գնահատմամբ այդ աշխատանքները կազմում են ոչ ավելի, քան 20 մլն դոլար, մենք առաջարկում ենք հենց այսօր ձեւավորել քննիչ հանձնաժողով` հանքարդյունաբերության խնդիրներն ուսումնասիրելու նախատակով, այդ թվում նաեւ` այդ ծախսային մասը ֆիքսելու, ներկայացնելու հասարակությանը: Եթե ընդամենը 48 տեխնիկա եւ 2 կատլավան է փորված, եւ դա հաշվում են մեր պետության վրա 400 մլն դոլար եւ մտածում են, որ այդպես կարող են շանտաժի ենթարկել մեր Կառավարությանը եւ ժողովրդին այդ հաշվարկներով դնել ծանր վիճակի մեջ, մենք պատրաստ ենք ապացուցել, որ նման որեւէ թիվ հնարավոր չի, որ ծախսված լինի այդ ընթացքում, եւ հաշվետվությունները, որոնք տեղադրված են կայքում, բացվածքները տրված չեն, խիստ չափազանցված են, եւ մենք կարճ ժամանակում կապացուցենք դրանց սին լինելը: Հետագայում Կառավարությունը ցանականա օգտագործել այդ տվյալները` կարող է օգտագործել, մենք եզրակացությունը ներկայացնելու ենք բարձր որակավորված մասնագետների միջոցով: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Գեւորգ Պապոյան:

Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քննարկվող հարցի հետ կապված` ինձ մոտ բազմաթիվ մտահոգություններ առաջացան: Վերցնենք մի օրինակ. պատկերացնենք իրավիճակ, երբ կա մարդ, ով օգտվում է այս օրենքի արտոնությունից եւ կատարում է ինչ-որ ենթադրյալ հանցանք, այնուհետեւ դատական ատյաններով անցնում է 3 տարի ու վերջում ապացուցվում է, որ ինքն էդ հանցանքը կատարել է, ու մենք ասում ենք` ՀՀ քաղաքացիներ, դուք պարտավոր եք վճարել ձեր հարկերից էս մարդուն աշխատավարձ, ու ինքը 3 տարի ստանա աշխատավարձ, վերջում պարզվի, որ ինքը հանցագործ է, օրինակ` պետական միջոցներ է գողացել, բայց մենք պարտավոր ենք վճարել, ու պատճառաբանությունը սա է. բա, ինչո՞վ ապրի: Էդ նույն տրամաբանությամբ եկեք բոլոր էն մարդիկ, ովքեր կձերբակալվեն, եկեք էդ մարդկանց գումար տանք ու ասենք` է, ինչո՞ւ, օրինակ` ասենք` մասնավոր հատվածի մարդիկ ինչո՞վ են տարբեր, հանրային սեկտորում աշխատողներն ինչո՞վ են էս մարդկանցից տարբեր: Ես կարծում եմ` մենք պետական բյուջեի միջոցները մսխելու իրավունք չունենք, սա շատ կարեւոր խնդիր է, որովհետեւ պետական բյուջեի միջոցները մենք պետք է շատ նպատակային ծախսենք, եւ ինձ համար անընդունելի է  ինչով ապրելու տարբերակը, ինչով ուզում է ապրի, էդպիսի բան անելուց առաջ պետք է մտածել, էդ ենթադրյալ հանցանքը չանել, կամ էլ գտնենք լուծում, որպեսզի էդ մարդուց էդ գումարը հնարավորություն լինի ամբողջությամբ հետ վերադարձնել, եթե հնարավորություն չկա էս պահին, ես կարծում եմ` էս օրենքն էս տեսքով պետք չի ընդունել: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Սուրեն Գրիգորյան:

Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ժողովուրդ ջան, միշտ շատ անշնորհակալ գործ է, երբ ցանկացած օրենք մի դեպքով եք նայում, դեպք եք բերում, եկեք ես էլ մի հատ ուրիշ դեպք բերեմ էլի: Անձին քննչական մարմնի կողմից ոչ չարամտությամբ, բայց սխալմամբ առաջադրվել է մեղադրանք, քննությունը տեւել է 3 տարի եւ պարզվել է` ինքն անմեղ է։ Ինքն էդ ընթացքում վարկեր է վերցրել, պարտքեր է վերցրել, բարեկամներից փող է խնդրել, որ կարողանա ապրել: Արդա՞ր է. արդար չի: Ասածս հենց էն է, ժողովուրդ ջան, որ մի դեպքով չեն նայում: Էդ մարդը պետական միջոցներ է գողացել. ո՞վ ասաց, դո՞ւք, ե՞ս, ոչ մեկս չենք կարող դա ասել, էդ ասող մարմինը կոչվում է դատարան, այսինքն` հետեւաբար` կանխավարկածով մոտենալ, որ մարդը գողացել է, չի կարելի: Մենք հարգում ենք անմեղության կանխավարկածը, բայց, ժողովուրդ ջան, մենք հարգում ենք անմեղության կանխավարկածը «վերջակետ»: Եթե էդ նախադասությունից հետո դրվում է «բայց», էն մինչեւ ստորակետ, ամեն ինչ արդեն դառնում է անիմաստ: Հիմա` ավելի պակաս զգացմունքային. ժողովուրդ ջան, էս օրենքը դրա մասին չի, էս օրենքը նրա մասին չէ, թե ճի՞շտ է նպաստ տալ, ճի՞շտ է աշխատավարձ տալ, թե ճի՞շտ է աշխատավարձ չտալ, էս օրենքը դրա մասին չի, էս օրենքը հետեւյալի մասին է. պրն Սիմոնյանը տեսել է, ասում է` պետական աշխատողներ կան` 100 հոգի, էս 50-ին, որ քրեական գործ է իրենց նկատմամբ հարուցվում, իրենց աշխատավարձը տալիս ենք, էն մյուս 50-ին չենք տալիս, կապ չունի, ես ասում եմ` ես ձեր ասած էդ սաղ մտահոգությունները ես էլ եմ ունեցել, բայց ինչո՞ւ եմ կողմ քվեարկել հանձնաժողովում. հետեւյալ պատճառով. ճիշտ է, սխալ է` կապ չունի, մոտեցումը պետք է լինի բոլորի նկատմամբ միատեսակ, եթե էդ մոտեցումը սխալ է, եկեք փոխենք, եկեք քննարկենք, որ, համաձայն եմ, պետք է չի անմեղության կանխավարկածը լրիվ ֆետիշացնել, ասել` դե, անընդհատ պետք  է` տանք, վերջում պարզվի` անմեղ է, գումարները բա ի՞նչ եղան: Դրա համար պետք է տրվի նպաստ, բայց ոչ նվազագույն զամբյուղի չափով, այլ ավելի շատ, ողջամիտ ինչ-որ թիվ, միգուցե, աշխատավարձի կեսը, ավարտում եմ, կներեք, եւ եթե  վերջում պարզվի, որ ինքն անմեղ է, կարծում եմ` նաեւ էն տարբերությունը, բայց ասածս էն է, ժողովուրդ ջան, որ էս օրենքը մեր քննարկումների մասին չի, էս օրենքը նրա մասին է, որ մոտեցո՞ւմ ես որդեգրել, պետություն, էդ մոտեցմանդ մեջ եղիր միասնական բոլոր պետական աշխատողների նկատմամբ: Ոստիկանության կտորն ընդունում եմ, պրն Խաչատրյան, պրն Սիմոնյանն ասում է` պատճառաբանություն ունի, հիմա կլսենք: Ասածս հետեւյալն է. ժողովուրդ ջան, էսօր մենք չենք որոշում էս օրենքով...

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Պրն Գրիգորյան, ավարտվել է ժամանակը:

Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Ավարտում եմ, նպա՞ստն է ճիշտ, աշխատավա՞րձն է ճիշտ, թե ի՞նչն է ճիշտ, մենք, ընդամենը, որոշում ենք, երբ դիրքորոշում ունի պետությունը, սաղի՞ նկատմամբ է կիրառում, թե՞ ընտրողաբար է կիրառում, էս ենք մենք որոշում, իսկ էն նպաստների, բանի մասով առանձին օրենքի նախագիծ եկեք մշակենք, քննարկենք, փորձն ուսումնասիրենք, լուծումը տանք, խնդիր չկա: Շնորհակալություն:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սերգեյ Ատոմյան:

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, էս օրինագիծը բավականին լայն քննարկում գտավ: Ես նախապես էս օրինագծի վերաբերյալ որոշ վերապահումներ եմ ունեցել, նախ` բացատրեմ` ինչու. առաջին պատճառով, որ մենք փորձում ենք խտրական վերաբերմունքը վերացնել, բայց ինքնին ստեղծում ենք նորից խտրական վերաբերմունք: Ինչպես արդարացիորեն նշեց իմ գործընկերը, նաեւ կարող եմ ես նշել մյուս մասերով` համայնքային ծառայող, քաղծառայող եւ այլ պետական մարմնի աշխատակիցներ: Նրանք մեղավոր չեն, եթե անմեղության կանխավարկածից ենք ելնում, նրանք մեղավոր չեն, որ կարող է որոշակի առերեւույթ հանցագործության մեջ մեղադրվեն եւ չկարողանան օգտվել իրենց իրավունքներից, եւ կասեցվեն նրանց լիազորությունները, եւ չկարողանան գումար վաստակել: Ես կարծում եմ, որ բոլոր տարբերակներում կա օպտիմալ լուծում. նախ` օրենսդիրը նախկինում ընտրել է քննիչ, դատախազ, դատավոր, իմ համոզմամբ` էն պատճառով, որովհետեւ էդ մարմինները համարել է «սահմանադրական մարմիններ», նրանք եղել են սահմանադրության մեջ, նրանց անունները թվարկված են եղել, ավելի մեծ կարեւորություն է տվել էդ մարմիններին, դրա համար փորձել է նրանց աշխատավարձները պահել, ինձ թվում` էդ պատճառն է նախ եղել:

Երկրորդը. բերեք օպտիմալ լուծում: Պրն Գրիգորյանի կողմից հնչեց` նպաստ, ես կարծում եմ` նպաստ չենք կարող տալ, որովհետեւ նպաստ տալիս ենք, առհասարակ, անապահով ընտանիքներին կամ անապահով ապրող մարդկանց, աշխատավարձ չենք կարող տալ մի պարզ պատճառով, որովհետեւ աշխատավարձը տրվում է ծառայություններ մատուցելու, աշխատանք կատարելու համար: Ես կարծում եմ` ամենակոնկրետ պատասխանն էս լուծման համար պետք է լինի աշխատավարձի 50... Հարկադիր պարապուրդի է մատնվում անձը, դրա համար նա պետք է ստանա իր աշխատավարձի 50 տոկոսը համար, երբ որ դատարանի կողմից կարդարացվի էդ անձը, կստանա իր աշխատավարձի մյուս 50 տոկոսը, քանի որ էդ անձը մեղավոր չի, որ իր լիազորությունները կասեցրել են եւ վերջում ինքն արդար է դուրս եկել, արդարացվել է, այդ պարզ պատճառով պետք է ընդհանուր լուծում լինի էս հարցին, տանք աշխատավարձի 50 տոկոսը, եթե կարդարացվի, մնացած 50 տոկոսը կտանք, իսկ էս 50 տոկոսով նա կապրի եւ իր ապրուստի միջոցները կվաստակի: Շնորհակալություն:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Վլադիմիր Վարդանյան:

Վ .ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ԱԺ հարգարժան փոխնախագահ, երկու կարեւոր բառ կա, որ կարելի է դնել էս օրինագծի հիմքում. առաջին. պաշտոնի անհամատեղելիություն, սա` մեկ, եւ երկրորդ` խտրականության վերացում:

Մեզ մոտ ստեղծվել է իրավիճակ, որ դրական խտրականության են ենթարկվել միայն որոշ կատեգորիայի անձինք` դատավորները եւ դատախազները, որոնց նկատմամբ քրեական գործ հարուցվելու պարագայում վերջիններիս աշխատավարձը պահպանվելու է: Ինչո՞ւ եմ ես անդրադառնում անհամատեղելիության խնդրին. հարգելի գործընկերներ, ի դեպ, անհամատեղելիության պահանջը վերաբերում է նաեւ մեզ` ԱԺ պատգամավորներիս, որովհետեւ երբ կասեցնում ես անձի լիազորությունները քրեական գործ հարուցելու հիմքով, ապա վերջինս չի կարող որեւիցե այլ աշխատանք կատարել, օրինակ` չի կարող ոստիկանության աշխատողը զբաղվել փաստաբանությամբ կամ դատավորը չի կարող զբաղվել փաստաբանությամբ կամ փրկարար ծառայության աշխատակիցը չի կարող զբաղվել փաստաբանությամբ: Սա նշանակում է, որ ինքն երկու լուծում է ունենալու այդ ընթացքում. կամ թողնելու է պետական ծառայությունը կամ, ըստ էության, փորձելու է ինչ-որ այլ լուծումներ գտնել, որոնք նշեց պրն Սուրեն Գրիգորյանը, այսինքն` տուն է վաճառելու եւ այլն: Հիմա, այո, խնդիր ունենք վճարել ամբողջ աշխատավարձը, վճարել նպաստ, բայց հարցը հանգում է հետեւյալին. անհամատեղելիություն ունեցող անձանց պարագայում պետք է միասնական մոտեցում դրսեւորենք, որպեսզի կարողանանք, իրոք, պետական ծառայությունը դարձնել գրավիչ, հակառակ դեպքում մեզ մոտ պետական ծառայությունը, հանրային ծառայությունը, կներեք, ծառայությունը ոստիկանության մարմիններում, ԱԱԾ-ում, հատկապես,  թավշյա հեղափոխությունից հետո, դառել է ոչ այնքան հեռանկարային, եւ այս պարագայում մենք ինչ-որ միջոցներ պետք է ձեռնարկենք, որ էդ անձինք, իրոք, երաշխավորված զգան: Երբ մենք խոսում ենք պետական ծառայողի երաշխիքների մասին, մենք սա էլ պետք է հաշվի առնենք` վճարվո՞ւմ է, չի վճարվում: Մի հատ կարեւոր բան ենք մոռանում. ի՞նչ է նշանակում վճարվում է` պետական բյուջեի վրա բեռ է, էդ հաստիքը կա, այս հաստիքն արդեն իսկ ծանրաբեռնված է, այս անձի լիազորությունները կասեցված են եւ, ըստ էության, աշխատավարձը բյուջեով արդեն հաշվառված է, բայց եւս մեկ անգամ պետք է նշեմ, որ կարեւոր մի հանգամանք կա էստեղ: Եթե անձը մեղավոր է ճանաչվել, անձի նկատմամբ պետությունը կարող է ներկայացնել հայց` պետությանը պատճառած վնասների հատուցման վերաբերյալ, եթե անձը ճանաչվել է ոչ մեղավոր, այսինքն` անմեղ, ապա այդ անձն իրավունք ունի համապատասխան հայցեր ներկայացնել եւ պետությունից ստանալ իր հասանելիք գումարը, որովհետեւ աշխատավարձով հարցը չի բավարարվում: Խնդիրն հետեւյալն է. ինչպե՞ս անել, որպեսզի պետական ծառայողն այդ ընթացքում կարողանա գոյատեւել, եւ այս հարցի լուծումը հնարավոր է միայն այն պարագայում, երբ մենք ապահովենք անխտրական մոտեցում բոլոր հանրային ծառայողների նկատմամբ, ովքեր ունեն պաշտոնի անհամատեղելիության խնդիր: Շնորհակալություն, կներեք երկար խոսելու համար:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հերիքնազ Տիգրանյան:

Հ.ՏԻԳՐԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ժամանակը կարճ է, հիմնական մի քանի դրույթի անդրադառնամ: Էստեղ տարբեր հարցադրումներ հնչեցին, բայց առարկությունը, որ էս նախագծի, ներկայացվում է, որը, իսկապես, բարի կամքով բերված է, ամբողջությամբ խտրական կարգավորում ունի: Այս ամբիոնից մեկ անգամ առիթ ունեցել եմ նորից հիշեցնել «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով նախատեսված հանրային ծառայության բոլոր 3 պաշտոնները: Մենք, ըստ էության, թողնում ենք հանրային պաշտոնները, համայնքային պաշտոնները եւ վերցնում ենք, պետական ծառայության համակարգի ընդամենն էս պահին գործող դատա-դատախազական-քննչականին ավելացնում ենք եւս 3 ծառայություն, իսկ ինչո՞ւ ոչ հարկային կամ մաքսային ծառայությունը, ինչո՞ւ ոչ ԱԱԾ-ը, իսկ ինչո՞ւ ոչ... Էլ ի՞նչ ծառայություններ կան, դատական կարգադրիչների ծառայությունը կամ ոստիկանությունը, անկախ նրանից` էս պահին ինչ-որ կոնկրետ գործով ՍԴ-ում հարցը քննարկվո՞ւմ է, թե՞ ոչ, կամ ինչո՞վ կարեւոր չեն հանրային պաշտոն զբաղեցնող պետական կամ համայնքային պաշտոնները, որոնք էլ իրենց հերթին բաժանվում են քաղաքական պաշտոնների, վարչական պաշտոնների, ինքնավար պաշտոնների, հայեցողական պաշտոնների: Ես հիմա չզլացա, թվարկեցի այս ամենը` ցույց տալու համար, որ հանրային ծառայությունը ծառայողների լայն խումբ է ընդգրկում, օրինակ` պատգամավորը քաղաքական ընտրովի պաշտոն զբաղեցնող անձ է եւ ոչ շատ վաղ անցյալում բոլորս էլ լավ հիշում ենք նախկին պատգամավորի հանդեպ քրեական գործի եւ խափանման միջոց կիրառելու հետ կապված` ԱԺ աշխատակազմում մեծ խնդիր էր առաջացել. ի վերջո, նրան աշխատավարձ պիտի վճարվե՞լ, թե՞ չպիտի վճարել, որովհետեւ կոնկրետ ոլորտային օրենսդրությունն այդ կարգավորումը չուներ: Հիմա մենք էլի թողնում ենք հանրային ծառայության ամբողջ սպեկտրը, բերում ենք մեկ հատված եւ տալիս ենք խտրական հատվածային լուծում: Ես առաջարկում եմ, ընդհանրապես, մի փոքր ավելի խնայողաբար մոտենալ հանրային միջոցներին, եւ եթե մասնավոր հատվածի համար մենք նման շռայլություն չենք նախատեսում, ապա պիտի նաեւ հանրային ծառայությունը ոչ թե գրավիչ լինի նրանով, որ եթե դու քրեորեն հետապնդելի արարք կատարես, բայց իմացիր, որ կունենաս սոցիալական, նյութական երաշխիքներ, այլ այդ երաշխիքներն օրենքով սահմանված են իր օրինավոր պաշտոնավարման համար, բայց ոչ երբեք հանրային ծառայությունը գրավիչ դարձնենք անգամ ենթադրելի հակաիրավական վարքագծի դեպքում:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Գեւորգ Պետրոսյան:

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի գործընկերներ, ոնց որ մենք խնդրի էությունից շեղվում ենք, ինչ-որ բան ենք կարեւորում, որն էդքան կարեւոր չի իմ կարծիքով: Ասում ենք` աշխատավարձ դնենք անո՞ւնը, թե՞ նպաստ, դա ո՛չ աշխատավարձ է, ո՛չ նպաստ, որովհետեւ աշխատավարձն Աշխատանքային օրենսգրքի 178 հոդվածի համաձայն`  փաստացի կատարած աշխատանքի դիմաց տրվող հատուցումն է, նպաստն էլ տրվում է բոլորովին այլ դեպքերում: Պետք չի, որ մենք խաթարենք էս ինստիտուտների իրական ավանդական էությունը, կամ ասում ենք` ոստիկաններին չենք տալի, մյուսին տալիս ենք: Ոչ մեկը մեր թշնամին չի` ո՛չ դատավորները, ո՛չ դատախազները, ո՛չ էլ ոստիկանները, հատկապես, որ ոստիկանը մերն է: Էստեղ ուրիշ բանաձեւ պետք է մտածել, չափանիշը ո՞րն է, արդարության սկզբունքը պետք է պահել` պետական ու մասնավոր շահերի խելամիտ հավասարակշռման սկզբունքը: Այո, ճիշտ չի, որ մարդը հափշտակություն է արել, գործը տարի ու կես, 2 տարի քննվի, ամբողջ ընթացքում աշխատավարձը ստանա, վերջում էլ պարզվի, որ նա հափշտակիչ էր, հանցագործ էր: Եվ նաեւ, այո, այդ անձի ընտանիքի սոցիալական ապահովության տեսանկյունից ինչ-որ առումով ճիշտ չի, որ մարդը` ընտանիքի ենթադրենք միակ կերակրողը մեղադրվում է, եւ նրա ընտանիքը սպասում է դատարանի դատավճռին: Դրա համար,երբ հանձնաժողովում քննարկվում էր, ես ասացի` եկեք մի հատ միջանկյալ տարբերակ մտածենք, օրինակ` էդ գումարը ոչ թե 50 տոկոսի չափով որովհետեւ, ի վերջո, դա որակվում է որպես վնաս, այսինքն` բաց թողնված օգուտ, ապա դա Քաղաքացիական օրենսգրքի իմաստով ենթակա է ամբողջությամբ հատուցման եւ նաեւ արդարացվածի իրավունքների տեսանկյունից Քրեական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի շրջանակներում, եկեք մտածենք գումարը դեպոնացնելու տարբերակ, այսինքն` իր ամբողջ աշխատավարձը դեպոնացվի`, դեպոզիտ հաշվի, վճարվի, եթե հանկարծ վաղն էս մարդը մեղավոր ճանաչվեց, նա չստանա էդ աշխատավարձը, որովհետեւ մենք գործ ունենք դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով հաստատված անձի մեղավորության փաստի հետ, իսկ եթե անմեղ լինի, էդ դեպոնացված գումարը նրա ընտանիքը ստանա, որովհետեւ եթե նա  ամբողջ տարիների համար էդ գումարը ստանա, հետո մենք հիմք չունենք, որպես անհիմն հարստացում, եթե նա մեղավոր ճանաչվի, նրանից այդ գումարը բռնագանձել, իսկ եթե գումարը վճարվի դեպոզիտ հաշվին, եթե նա մեղավոր լինի, գումարը կմնա պետությանը, անմեղ լինի` գումարն ամբողջությամբ կստանա: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Տարոն Սիմոնյան: Մինչեւ պրն Սիմոնյանը կմոտենա, ես ասեմ, որ չեմ կարող որեւէ կերպ չկիսել պրն խաչատրյանի, տիկին Տիգրանյանի, պրն Պետրոսյանի բարձրացրած հարցերը եւ մտահոգությունները:

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերները, ես գրանցվեցի որպեսի մի փոքր ավելի շատ ժամանակ ունենամ բարձրացված բոլոր հարցերին պատասխանելու համար: Իմ կարծիքով` մենք, ըստ էության, շեղվել ենք կոնկրետ թեմայի բովանդակությունից: Մենք բարձրացնում ենք հարցեր, որ այս օրենսդրության կարգավորման առարկա չեն:

Փորձեմ դրանցից մի քանիսին անդրադառնալ, բայց սկզբից մի օրինակ բերեմ: 16-րդ դարում մի շատ կարեւոր մտածող կար, անունը Թովմաս Մոր էր, գրել էր «Ուտոպիա» աշխատանքը, էդ «Ուտոպիա» աշխատանքի հենց նախաբանում մի հատ կարեւոր հիմնադրույթ է գրել, որ պետությունները շատ դեպքերում իրենք են ստեղծում հանցագործներ իրենց պետությունների համար իրավակարգավորումների շրջանակներում: Այս օրենսդրական կարգավորումը, որն աշխատավարձի վճարման հստակ արգելք է սահմանում, հանցածին օրենսդրական կարգավորում է  քրեաիրավական տեսանկյունից, որովհետեւ անձին մենք աշխատավարձ չենք տալիս եւ օրենքով արգելում ենք զբաղվել որեւէ այլ գործունեությամբ, որը նրան եկամուտ կտա, եթե անձը, օրինակ` ստիպված է լինում տանը նստել, էստեղ կալանքի մասին չի խոսքը, էստեղ քրեադատավարական օրենսդրության 152-րդ հոդվածի հարկադրանքի միջոցի կիրառումն է, նրան զրկում ենք գործունեությամբ զբաղվելու հնարավորությունից, թույլ չենք տալիս, որ մարդը տաքսի քշի, թույլ չենք տալիս, որ մարդը ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվի, եթե զբաղվեց, նա համարվում է հանցագործ, քրեորեն դատապարտելի արարք է կատարում եւ միեւնույն ժամանակ ասում ենք` ապրիր 3 տարի, մինչեւ տեսնենք` ինչ է լինում: Միակ լուծումը վարկ վերցնելն է, տունը գրավ դնելն է եւ խնդիրներն էդպիսով լուծելը: Ունենք դեպքեր, այսօր էլ ունենք դեպքեր, երբ վարկը վերցրել են, գրավը դրել են եւ այլն եւ այլն, կուտակվել է պարտքը, հետագայում, երբ անգամ արդարացումից հետո փոխհատուցվել է, վարկը չեն կարողացել մարել եւ արդյունքում կորցրել են ամեն ինչ: Սա` մարդասիրության եւ այն տեսանկյունից, որ մենք չպետք է օրենսդրությունում ունենանք դրույթներ, որոնք հանցածին են: Էս դրույթը հանցագործություն ծնող դրույթ է: Սա հակասահմանադրական դրույթ է, որը պետք է արգելվի, մնացած հարցերին կանդրադառնամ ավարտական ելույթում:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Սիմոնյան, հիմա եզրափակիչների հերթն է, ուզում եք` գումարեք պրն Սիմոնյանի ժամանակը, թող առանց ընդհատվելու խոսի:

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շատ ավելի լավ: Ուրեմն, պրն Խաչատրյանի առաջ քաշած` ոստիկանության հարցը: Այո, իրավացի եք, ոստիկանությունը պետք է լինի այս ցուցակում, սակայն էստեղ կոնկրետ դեպքից ելնելով` բացառություն ենք սահմանել, որովհետեւ ես մարդու իրավունքների պաշտպանի հետ էլ եմ խոսել այս հարցի շուրջ, ինքն է սահմանադրական այդ բողոքը բերել, եւ իրականում հակասահմանադրական դրույթ է, բոլորս էլ հասկանում ենք: Պարզապես մեր օրենսդրական գործողությամբ օրենքի ընդունումը շատ ավելի ուշ ժամանակահատված է ենթադրում, քան Սահմանադրական դատարանի որոշման կայացումը, եւ կոնկրետ անձի իրավունքների պաշտպանության համար ես թողել եմ, որ Սահմանադրական դատարանը գործն ավարտի, որովհետեւ Սահմանադրական դատարանում կա այսպիսի իրավակարգավորում, որի համաձայն` եթե օրենսդրական նախաձեռնություն է իրականացվում, Սահմանադրական դատարանը գործը կասեցնում է մինչեւ օրենսդրական նախաձեռնության ավարտը: Կոնկրետ դեպքի առանձնահատկությունից ելնելով, որպեսզի անձի իրավունքներն երկարաժամկետ հատվածում չխախտվեն, ես որոշեցի, որ Սահմանադրական դատարանի որոշումը թող կայացվի, էդ անձի իրավունքներն ավելի շուտ կսկսեն պաշտպանվել, քան մեր օրենքով սահմանված կարգավորումերը: Սա` առաջին հարցը:

Աշխատավարձ, նպաստ, կես աշխատավարձ. ժողովուրդ ջան, անունն ինչ ուզում ենք դնենք` սա այս օրենքի կարգավորման առարկան չի, էս օրենքով մենք չենք գրում կոնկրետ նպաստ, աշխատավարձ կամ այլ բան, այս օրենքով մենք պարզապես հանում ենք այն արգելքը, որը դրված է էս 3 օրենսդրական ակտերում: Տիգրան Տիգրանյանը ճիշտ հարց է բարձրացնում, ասում է` բա մնացա՞ծ հանրային ծառայողները։

Մասնավոր ծառայողների հետ կապված հարցն այլ է. մասնավոր իրավահարաբերությունները հարկադիր պարապուրդի դաշտում են գտնվում: Հանրային ծառայողների հետ կապված միակ օրենսդրական ակտերը, որոնք սահմանում են հստակ արգելքներ, մեր կողմից բերված օրենսդրական ակտերն են, դա ԴԱՀԿ ծառայությունն է, քրեակատարողական ծառայողներն են եւ ԱԻՆ ծառայողներն են  ու ոստիկանները: Էնտեղ հստակ հոդված կա, ասվում է` արգելվում է աշխատավարձ վճարել քրեական հետապնդման ընթացքում, մնացած ոլորտներում արգելող հոդված չկա, ինչը ենթադրում է, որ պետք է տրամադրվի աշխատավարձը, եթե 152-րդ հոդվածով հարկադիր գործիք է կիրառվել գործունեության կասեցման համար, այսինքն` էստեղ կարգավորված է հարցը, մենք լրացուցիչ կարգավորման անհրաժեշտություն չունենք, այսինքն` չունենք խնդիր` էնտեղ գրել, որ պարտադիր պետք է վճարվի, որովհետեւ դա ի սկզբանե արդեն պետք է վճարվեր, պարզապես էս 3 օրենսդրական ակտերում մենք ունենք էդպիսի իրավակարգավորում, որ արգելք է սահմանվում:

Չարաշահումներ պետության կողմից. իրականում քրեական հետապնդում իրականացնելը տեսականորեն նաեւ կարող է ենթադրել չարաշահումների իրականացում եւ կոնկրետ անձանց սոցիալական խիստ ծանր պայմանների վիճակի դնում, եւ քրեական հետապնդումը կարող է օգտագործվել որպես գործիք, որ անձը, ասենք` նման իրավիճակում հայտնվի, դրա համար մենք պետք է ելնենք նաեւ այն կանխադրույթից, որ պետությանը պետք է նաեւ կոնկրետ խիստ սահմանափակումների մեջ պահենք առ այն, որ եթե դու իրականացնում ես քրեական հետապնդում, ապա բարի եղիր այդ քրեական հետապնդումն ողջամիտ ժամկետներում իրականացնել: Ես հույս ունեմ, որ Քրեադատավարական օրենսգիրքը, որ մենք բերենք, էդ ողջամիտ ժամկետները կֆիքսենք, որ 2, 3, 5 տարի տեղի չունենա, եւ մյուս տեսանկյունից էստեղ մենք գործ ունենք, ժողովուրդ ջան, շատ կարեւոր է, հանրային ծառայող-պետություն հարաբերությունների հետ: Հանրային ծառայողը պետության աշխատողն է, պետությունն է իրականացնում քրեական հետապնդում, այսինքն` եւ՛ նալն է իր ձեռքը, եւ՛ մեխը, ինքը եւ՛ մեխում է, եւ՛ նալում: Հիմա իրավիճակի առջեւ ենք կանգնած, որ հնարավոր է դեպք, երբ պետությունը քրեական հետապնդում նախաձեռնի իր աշխատողի նկատմամբ, որը մեղավոր չի, անմեղության կանխավարկածն է գործում, երկար ժամանակ ծախսի, վերջում արդարացվի, վերջում, իհարկե, փողը կտա, բայց արդեն սոցիալական ծանր հետեւանքներ կառաջացնի:

Ինչ վերաբերում է էն դեպքերին, երբ մարդը մեղավոր կճանաչվի եւ կդատապարտվի, մենք օրենսդրությամբ սահմանված եղանակներ ունենք` պետությանը պատճառված վնասի փոխհատուցում եւ սրա լրացուցիչ կարգավորման անհրաժեշտությունը եւս չունենք: Աշխատավարձի մասով, միգուցե, մենք էս խնդիրը չունենք, բայց աշխատավարձն այն ռիսկն է, որը պետությունը պետք է կրի իր վրա` իր իսկ կողմից սկսած քրեական հետապնդման արդյունքներն ապահովելու համար: Եվ, իհարկե, չմոռանանք անմեղության կանխավարկածը, չմոռանանք խտրականության արգելքը: Եթե այլ ֆինանսական միջոցների տրամադրման այլ առաջարկներ ունեք, խնդրեմ, բայց այս իրավակարգավորման դաշտում դա չի գտնվում, սրանով մենք խտրականությունն ենք արգելում, ընդամենը: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Սիմոնյանը, իհարկե, բոլոր եզրափակիչ ելույթների տեղը խոսեց` ժամանակի առումով, բայց հրավիրենք: Նիկոլայ Բաղդասարյան, ասելիք կա՞: Համեցեք. եզրափակիչ ելույթ:

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, պրն Սիմոնյանը համապարփակ ներկայացրեց այն մոտեցումները, որ մենք քննարկել էինք հանձնաժողովում, ես ուղղակի լրացնելու կարգով ասեմ` մեր գործընկերոջ դեպոնացման առաջարկությունն իրական կյանքում ոչ մի բան չի փոխում. գումարը մնա գանձապետարանում, պետական միջոցներում, թե դեպոնացման տեղում, ոչ մի բան էդ տվյալ անձի համար փոփոխություն չի առաջացնում: Ասեմ նաեւ, ինչպես պրն Սիմոնյանը ներկայացրեց, առաջարկվող օրենքը, ընդամենը, գալիս է, որպեսզի հավասարեցնենք բոլոր այն անձանց կարգավիճակը, որն այս պահին հավասար չի:

Ինչ վերաբերում է պրն Միրզոյանի առաջարկությանը, լիովին համաձայն եմ, որ հաջորդ քայլը պետք է լինի այն, որ մտածենք, որ նաեւ արդարացի լինի, օրինակի համար, ինչպես ներկայացրեց մեր գործընկերոջ կողմից, 50 տոկոսը վճարվի հիմա, այնուհետեւ եթե անձն արդարացվում է, մնացած 50 տոկոսը որպես վնասի հատուցում լինի, բայց դա բոլորի համար պետք է լինի եւ այս օրենքի կարգավորման առարկան չի դա, դա այլ օրենքով պետք է կարգավորենք եւ, ինչպես քննարկեցինք պրն Միրզոյանի հետ, հնարավոր է` զուգահեռ էս գործընթացը սկսենք, մինչեւ երկրորդ ընթերցմամբ այս օրենքի ընդունման ժամանակ մենք արդեն ունենանք այդ հայեցակարգը, այդ մոտեցումը, թե ի՞նչ լուծում ենք պատկերացնում մեր տեսլականը բոլոր շահառու խմբերի համար, եւ, ինչպես պրն Սիմոնյանը ներկայացրեց, սպառիչ է ցանկը:

Մնացած սուբյեկտների հետ կապված` այդ արգելքն օրենքով դրված չի, երբ այլ օրենքով մենք կկարգավորենք այդ հարցը, մնացած անձինք այդ օրենքով կկարգավորվեն եւ իրենք նույնպես կստանան այդ 50 տոկոսը եւ փոխհատուցումը, երբ որ արդարացվեն: Շնորհակալություն:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սրբուհի Գալյան` արդարադատության փոխնախարար, ասելիք չկա՞: Հարցի քննարկումն ավարտեցինք:

Եվ հիմա... (Խոսում են դահլիճում): Ես կարծում եմ, որ կարող ենք առաջին ընթերցման համար կողմ քվեարկել... (Խոսում են դահլիճում): Հը՞... (Խոսում են դահլիճում): Դե, ես ասացի, պրն Միքայելյան, որ կիսում եմ էդ բարձրաձայնված մտահոգությունները, իսկապես, լուրջ հարց է, մի հատ մտածել է պետք մինչեւ երկրորդ ընթերցում, որ հաստատ, էլի:

Հաջորդ հարցը քննարկենք, հարգելի պատգամավորներ, Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի ընտրության հարցը: ՀՀ սահմանադրության 201-րդ հոդվածի «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 145-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` ԱԺ ֆինանսավարկային եւ բյուջետային մշտական հանձնաժողովը Կենտրոնական բանկի խորհրդի պաշտոնում առաջարկել է Հասմիկ Ղահրամանյանի թեկնածությունը: Հիշեցնեմ` հարցը քննարկվում է «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 135-րդ հոդվածի սահմանված կարգով: Թեկնածուին ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է ֆինանսավարկային եւ բյուջետային մշտական հանձնաժողովի անդամ Եղիշե Սողոմոնյանին: Պրն Սողոմոնյան, մինչեւ 10 րոպե ժամանակ ունեք:

Ե.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, ՀՀ ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության անունից ձեզ եմ ներկայացնում խմբակցության կողմից ՀՀ կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի պաշտոնում առաջադրված Հասմիկ Ղահրամանյանի թեկնածությունը:

Հասմիկ Ղահրամանյանը ծնվել է 1975 թվականի փետրվարի 2-ին, քաղաք Երեւանում: Ավարտել է Երեւանի թիվ 139 անգլիական թեքումով միջնակարգ դպրոցը:

1991-1996 թվականները սովորել է եւ գերազանցությամբ ավարտել է Երեւանի պետական համալսարանի տնտեսագիտության կիբեռնետիկայի ֆակուլտետի միջազգային տնտեսական հարաբերությունների բաժինը:

1999-2003 թվականներին հանդիսացել է Երեւանի պետական համալսարանի տնտեսագիտության ֆակուլտետի հայցորդ:

2003 թվականին պաշտպանել է «Գնաճը, դրա դրսեւորման առանձնահատկությունների եւ մակրոտնտեսական կարգավորման հիմնախնդիրները ՀՀ-ում» թեմայով ատենախոսություն, եւ Հասմիկ Ղահրամանյանին շնորհվել է տնտեսագիտության թեկնածուի գիտական աստիճան:

1996-2018 թվականներին մասնակցել է մի շարք սեմինարների եւ համաժողովների տարբեր երկրների բանկերում եւ ֆինանսական կառույցներում, ինչպիսիք են Գերմանիայի Բունդեսբանկը, Շվեյցարիայի ազգային բանկը, Լեհաստանի ազգային բանկը, Չեխիայի ազգային բանկը, Ավստրալիայի ազգային բանկը, Անգլիական բանկը, Ռուսաստանի կենտրոնական բանկը, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը, Համաշխարհային բանկը, Միջազգային հաշվարկների բանկը, Վիեննայի միացյալ ինստիտուտը:

Հասմիկ Ղահրամանյանը 2009-2016 թվականներին ՀՀ-ում գնաճի նպատակադրման, ներդրման փորձի եւ հաղորդակցման վերաբերյալ զեկուցումներ է ունեցել ՀՀ-ում, Անգլիական բանկում, Գերմանիայի Բունդեսբանկում միջազգային այլ սեմինարներում:

Հասմիկ Ղահրամանյանը հանդիսանում է մի շարք հրապարակումների եւ հետազոտական աշխատանքների հեղինակ, որոնք հրապարակվել են ԵՊՀ-ի «Բանբեր»-ում, ԵՊՀ-ի տնտեսագիտության եւ կառավարման ֆակուլտետի տարեգրքում, «Հայաստան. տնտեսություն եւ ֆինանսներ» եւ այլ գիտական պարբերականներում:

2013 թվականին հրապարակվել է «Բանկային գործ» ուսումնական ձեռնարկի երկրորդ հրատարակչությունը, որի համահեղինակ է եղել Հասմիկ Ղահրամանյանը:

2014 թվականից Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանի «Տեմպուս» ծրագրի «Ֆինանսական հատվածի աջակցությունը ներառական տնտեսական աճին» ծրագրի հիմնական զեկուցողն է:

2015 թվականին ԵՊՀ-ի սահմանադրական տնտեսագիտության գիտավերլուծական կենտրոնի կողմից հրապարակված «ՀՀ կենտրոնական բանկի անկախությունը սահմանադրականության համատեքստում» աշխատության համահեղինակ է:

Այժմ ներկայացնեմ Հասմիկ Ղահրամանյանի աշխատանքային գործունեությունը:

Հասմիկ Ղահրամանյանը 1995 թվականից մինչեւ օրս աշխատում է Կենտրոնական բանկում:

2011 թվականից մինչեւ օրս հանդիսանում է Երեւանի պետական համալսարանի տնտեսագիտության եւ կառավարման ֆակուլտետի ֆինանսահաշվային ամբիոնի դասախոս:

2004 թվականից առ այսօր դասավանդում է Կենտրոնական բանկի ուսումնական կենտրոնում:

2017, 2018, 2019 թվականներին եղել է Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանի «Բանկային գործ» մասնագիտության պետական քննական հանձնաժողովի նախագահ:

1995-2003 թվականներին աշխատել է Կենտրոնական բանկի դրամավարկային քաղաքականության վարչությունում` որպես մասնագետ, ավագ մասնագետ, այնուհետեւ` առաջատար մասնագետ, մակրոտնտեսական եւ բանկային հետազոտության կենտրոնի փորձագետ:

1998 թվականին համատեղությամբ հանդիսացել է Համաշխարհային բանկի «Ձեռնարկությունների զարգացման նախագծի բանկային խորհրդատվական կենտրոն»-ի խորհրդատու:

1998-2000 թվականին աշխատել է Եվրոպական միության «TACIS» ծրագրի «Հայաստանի տնտեսական միտումները» ծրագրում` որպես փորձագետ:

1998-2000 թվականին դասախոսել է USAID-ի նախագիծ հանդիսացող Բանկային ուսումնական կենտրոնում:

2000-2004 թվականին դասավանդել է նաեւ ֆինանսաբանկային քոլեջում:

2003-2012 թվականին աշխատել է Կենտրոնական բանկի դրամավարկային քաղաքականության վարչության ֆինանսական ծրագրավորման եւ կանխատեսումների բաժնում` որպես բարձրորակ որակավորված մակրոտնտեսագետ:

2012-2017 թվականին ղեկավարել է Կենտրոնական բանկի դրամավարկային քաղաքականության վարչության դրամավարկային եւ հակաբյուջետային քաղաքականության վերլուծության բաժինը:

2017 թվականից մինչ օրս աշխատում է Կենտրոնական բանկի նախագահի խորհրդական:

Ամուսնացած է, ունի 2 երեխա:

Հասմիկ Ղահրամանյանի տվյալները համապատասխանում են Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամին ՀՀ օրենքով ներկայացվող պահանջներին:

Հասմիկ Ղահրամանյանի թեկնածությունը քննարկվել է գլխադասային, ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հանձնաժողովում եւ ստացել դրական եզրակացություն: Շնորհակալություն, եթե հարցեր կան, կպատասխանեմ սիրով:

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Սողոմոնյան: Հարցերի համար հերթագրում: Չկան հարցեր, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հաջորդը խոսելու հերթը թեկնածուինն է: Հարգելի գործընկերներ, հաշվի առնելով, որ արդեն 3 րոպե ժամանակ է մնում, որպեսզի թեկնածուի ելույթը չընդհատվի, առաջարկում եմ ընդմիջվել: Կհանդիպենք 12:00-ին:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԼԵՆԱ ՆԱԶԱՐՅԱՆԸ
 

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք աշխատանքը։ Ձայնը տրվում է Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի թեկնածու Հասմիկ Ղահրամանյանին։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի նախագահություն, հարգելի պատգամավորներ, ինձ համար մեծ պատիվ է առաջադրված լինել որպես ՀՀ կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի թեկնածու։ Ձեզ եմ ներկայացնում Կենտրոնական բանկ ինստիտուտի կայացման եւ գործունեության վերաբերյալ իմ դիտարկումները եւ ապագայի  պատկերը։

ՀՀ կենտրոնական բանկն անկախության տարիներին դիմակայել է նույնքան մարտահրավերների, որքան հարաբերական կայուն տնտեսություն ունեցող երկրների կենտրոնական բանկերը` մի քանի տասնամյակի ընթացքում։

Ինձ բախտ է վիճակվել ականատեսը եւ մասնակիցը լինել նորանոր մարտահրավերներին դիմակայող Կենտրոնական բանկի գործունեությանը եւ զարգացմանը։

ՀՀ անկախացումից անմիջապես  հետո, երբ համաշխարհային տնտեսությունը գտնվում էր կայուն տնտեսական աճի եւ ցածր գնաճի մակրոմիջավայրում, մեզ մոտ սրընթաց տեմպերով անկում էր ապրում տնտեսությունը, արձանագրվում էր հիպերգնաճ։

Որդեգրելով փողի ագրեգատների նպատակադրման ռազմավարություն` Կենտրոնական բանկին հաջողվեց կարճ ժամանակահատվածում նվազեցնել գնաճի տեմպերը, սակայն դա բավարար չէր` հասարակության մոտ գնաճի տատանողականության նվազեցմանն ուղղված Կենտրոնական բանկի գործողությունների նկատմամբ վստահություն ստեղծելու համար։

Արդեն 1995 թվականից արձանագրվող տնտեսական աճը ստեղծեց հիմնարար տնտեսական նախադրյալներ` գնաճի կայունացման գործընթացն ավելի շարունակական դարձնելու եւ ամրապնդելու համար։

Եթե 1993 թվականին ընդունված օրենքով Կենտրոնական բանկի խնդիրն էր ազգային արժույթի ներքին եւ արտաքին գնողունակության ապահովումը, ապա 96 թվականին ընդունված օրենքով սահմանվեց  գլխավոր նպատակ՝ գների կայունության ապահովումը, նպատակի ապահովմանը տրվեց առաջնայնություն, իսկ Կենտրոնական բանկին անկախություն՝ նպատակն իրագործելու համար։

Ճշգրտումներ էին նաեւ կատարվել դրամավարկային քաղաքականության գործիքակազմի կիրառման սկզբունքներում, որոնք Կենտրոնական բանկի կողմից իրականացվող դրամավարկային քաղաքականությունը դարձրեցին ավելի շուկայական։

Օրենքով սահմանված Կենտրոնական բանկի անկախության աստիճանը լիովին բավարար էր` հարկաբյուջետային գերակայությունից զերծ լինելով` Կառավարության հետ կանոնակարգված կոորդինացման, հետեւաբար` արդյունավետ դրամավարկային քաղաքականություն իրականացնելու համար։

Այս փոփոխություններն էլ հիմք դրեցին Հայաստանում ժամանակակից Կենտրոնական բանկի հիմնադրման եւ գործունեության համար։

Եթե հաշվի չառնենք ներքին տնտեսության մարտահրավերները, գների կայունության վրա հարկային դաշտի բարեփոխումների ազդեցության առումով հաջորդ խոշոր մարտահրավերը 90-ականջների ռուսաստանյան ճգնաժամն էր, որի ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա հնարավորին չափ մեղմվեց, եւ տարածաշրջանում  ամենաարդյունավետ կերպով հաղթահարվեց, ինչի մասին փաստում էր պահպանվող մակրոտնտեսական կայունությունը։

Հաջորդ մարտահրավերն այն էր, որ սկսած 2003 թվականից այլեւս արդյունավետ չէր փողի ագրեգատների նպատակադրման միջոցով գների կայունության ապահովումը։ Վերջինս հաճախ ձեռք էր բերվում  ծրագրային մակարդակներից փողի ագրեգատների շեղման գնով` ֆինանսական շուկային փոխանցելով  ոչ միանշանակ ազդակներ։ Նաեւ այս ամբիոնից  պարբերաբար քննադատության էր ենթարկվում այդ երեւույթը, որը վաղ թե ուշ հանգեցնելու էր դժվարությամբ ձեռք բերված վստահության կորստին։

Այդ ժամանակահատվածում Կենտրոնական բանկը հրապարակեց զարգացման իր տեսլականը, որը հիմնավորում էր Կենտրոնական բանկի ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգացման անհրաժեշտությունը։ Նպատակը տնտեսության արագորեն փոփոխվող պայմաններում գնաճի արդյունավետ կառավարման եւ դրամավարկային քաղաքականությունն առավել բաց, թափանցիկ, հասարակությանն ավելի ընկալելի դարձնելն էր։ Մշակվեց նոր` գնաճի նպատակադրման  ռազմավարության ներդրման ծրագիր։ Նոր ռազմավարությունը ներդրվեց 2006 թվականին, առաջինը՝ ԱՊՀ երկրների շարքում։

Ինձ համար մեծ պատիվ էր, որ իմ թեկնածուական ատենախոսությունը, որը պաշտպանել էի դրանից 2 տարի առաջ եւ որի տրամաբանական եզրահանգումը ՀՀ-ում գնաճի նպատակադրման ռազմավարության ներդրման անհրաժեշտությունն էր, ժամանակին եւ օգտակար կիրառություն ունեցավ նոր ռազմավարությանն անցման փուլում։

Հետագայում մանրամասնորեն մշակվեց ռազմավարության կանխատեսման եւ քաղաքականության վերլուծության կառուցակարգը, որը վերջնականորեն կայացրեց գնաճի նպատակադրման ռազմավարությունը ՀՀ-ում։ Այժմ տարածաշրջանային եւ միջազգային համաժողովներում այն ներկայացվում է որպես օրինակելի փորձ։

Հաջորդ մարտահրավերը ՀՀ-ում 2009 թվականին առավել վառ արտահայտված համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամն էր, մյուսը՝ 2014-2015 թվականների տարածաշրջանային ճգնաժամը, որոնց հետեւանքները Հայաստանի տնտեսության վրա մեղմվեցին Կենտրոնական բանկի՝ ինչպես գների կայունությանն, այնպես էլ ֆինանսական համակարգի կայունությանն ուղղված ճկուն քաղաքականության միջոցով։ Այս իրավիճակը նախադրյալներ ստեղծեց ժամանակակից Կենտրոնական բանկի դերակատարման վերաարժեւորման համար։

ՀՀ-ում դա արտահայտվեց Սահմանադրության բարեփոխումների ներքո ֆինանսական կայունության ապահովման նպատակը գների կայունության ապահովման նպատակին հավասարեցնելով 2 հիմնական նպատակ սահմանելով. մի գործառույթ, որ Կենտրոնական բանկը մշտապես կարեւորել է, ինչը ժամանակի մարտահրավեր է եւ միտում  է դարձել համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամից հետո։

Այսօր Կենտրոնական բանկը մակրոտնտեսական կայունության ապահովման կարեւոր  օղակ է։ Կենտրոնական բանկն ունի զարգացած երկրներին բնորոշ դրամավարկային քաղաքականության իրականացման համակարգ։ Դա  հնարավորություն է տալիս արդյունավետ կերպով կառավարել գնաճային միջավայրի ռիսկերը տնտեսության կառուցվածքային տեղաշարժերի, համաշխարհային եւ տարածաշրջանային մարտահրավերների  համատեքստում։

Կենտրոնական բանկի ներկայիս  մարտահրավերը ֆինանսական կայունության ապահովման նպատակով մակրոպրուդենցիալ քաղաքականության կառուցակարգը կայացնելն է եւ գների եւ ֆինանսական կայունության նպատակների զուգակցման համադրված կառուցակարգի հիմնումը։

Ապագայում Կենտրոնական բանկի առաքելությունը ես պատկերացնում եմ կրկին գների եւ ֆինանսական կայունության ապահովման համատեքստում։

Ապագայի տեսլականը, իմ պատկերացմամբ` ինչպես եւ ամրագրված է Կենտրոնական բանկի ռազմավարությունում, վստահելի, կայուն եւ առաջադեմ կառույց լինելն է՝ պահպանելով անկախ, արհեստավարժ եւ թափանցիկ լինելու սկզբունքները եւ արժեքները։

Շուրջ 24 տարի Կենտրոնական բանկում իմ ձեռք բերած գիտելիքները, փորձառությունը, ներսի եւ արտերկրի գործընկերների, ուսանողների հետ շփումներն ինձ հանգեցրել են այն համոզման, որ կանոնի վրա հիմնված քաղաքականությունն է միայն, որ դարձնում է  Կենտրոնական բանկը վստահելի  հասարակության համար եւ խարսխում է հասարակության սպասումները Կենտրոնական բանկի օրենսդրական նպատակների շուրջ։

Կրկին նշեմ, որ ինձ համար մեծ պատիվ է առաջադրված լինել որպես ՀՀ Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի թեկնածու, ինչի համար շնորհակալություն եմ հայտնում ԱԺ-ի իմ գործընկերներին։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյանին հարցեր ուղղելու համար՝ գրանցում։ Գրանցվել է 15 պատգամավոր, Արտակ Մանուկյան։

Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ճիշտն ասած, մենք, մեր հանձնաժողովը մի շարք հարցադրումներ տվեցինք, որոնց մասով, ոնց որ թե,  ժամանակաշրջանում՝ ինչպես  հավելյալ փոփոխություններ տեղի ունեցան, այնպես էլ մեծ հաշվով այդ ռիսկերը չփարատվեցին։ Ես կփորձեմ որոշների մասին խոսել։

Տեսեք, դուք  ձեր ելույթում ասում եք` Կենտրոնական բանկն այս է անում,  Կենտրոնական բանկն այն է անում, դուք՝ որպես խորհրդի անդամ, բացի Կենտրոնական բանկի շահի տեսանկյունից, քանի որ հասկանում եմ, դուք եղել եք պրն Ջավադյանի խորհրդականը եւ այլն, այսինքն՝ մեծ հաշվով` կամայական ռազմավարության հետ համահունչ եք, ընդհանրապես, ֆինանսական շուկայի այլ խաղացողների մասով  ի՞նչ դիրքորոշում ունեք, ի՞նչ տեսլական ունեք, բացի գնաճի մասով պատմական ակնարկ անելը։ Սա` մեկ։

Երկրորդը. ընդհանրապես, օրինակ՝ որպես Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամ, խոսեցիք հաշվետվողականությունից, թափանցիկությունից, մի անգամ մտածե՞լ եք, օրինակ` որ ձեր խորհրդի նիստերն առցանց դարձնել, մենք էլ նայենք, տեսնենք, թե դուք ի՞նչ եք քննարկում այնտեղ, ո՞նց եք այդ որոշումներին գալիս։

Մյուսը. ես խոսել էի ձեզ հետ հաշվարկային դրույքաչափի մասով։ Ո՞նց է լինում, որ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույք է փոխվում, վարկերի տոկոսադրույք, ամեն ինչ փոխվում է, բացի այդ հաշվարկային դրույքաչափից։ Սաղ աշխարհը 2010 թվականից, եթե ճիշտ եմ հիշում, վատագույն դեպքում` 2011, բայց հաստատ դրանից ոչ ավելի, այդ ժամանակաշրջանից ոնց 12%-ը կար, այդ 12%-ն էլ մնում է։

Ընդհանրապես, ձեր տեսլականը. ո՞նց անենք, որ մենք ավելի հավասարակշիռ եւ ոչ բանկային կապիտալին միայն ուղղված, այլ, ընդհանրապես, ֆինանսական շուկայի զարգացմանը, ի՞նչ տեսլական  ունեք` բացի գնաճը կառավարելուց։

Ես կփորձեմ նաեւ հետագայում էլ անդրադառնալ, մասնավորապես, ես նախկինում էլ ասացի, որ շատ հաճախ դեպքեր կան, որ շահերի բախումներ կան։ Օրինակ` համակարգի մի աշխատողն ազգակցական կապերի մեջ է լինում այլ աշխատակիցների հետ։ Ոնց որ թե, այս բնագավառում եւս ձեր մասով փոփոխություններ կան, խնդրում եմ, այդ մասով էլ պարզաբանեք, ո՞նց եք դուք պատրաստվում այդ խնդիրները կարգավորել։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Մանուկյան, առաջին հարցի վերաբերյալ ասեմ, որ ապագայի պատկերի վերաբերյալ Կենտրոնական բանկը սահմանափակված է սահմանադրությամբ իրեն վերապահված հիմնական նպատակներով։ Կենտրոնական բանկն ունի նաեւ այլ նպատակներ։ Ինչպե՞ս եմ պատկերացնում։ Շատ կարեւորում եմ ֆինանսական կայունության եւ գների կայունության նպատակների իրագործման գործընթացների կոորդինացումը։ Դա բավականին բարդ գործընթաց է, որը մարտահրավեր է աշխարհում գրեթե բոլոր կենտրոնական բանկերում, որոնք ֆինանսական կայունությունը վերջերս են ընդունել որպես հավասարազոր նպատակ գների կայունությանը։

Մնացած նպատակների մասով` կապիտալի շուկայի զարգացում, ապահովագրական  եւ այլն, կարծում եմ` կարգավորումներն ակներեւ են  եւ զարգացման փուլում են։ Շուտով գյուղատնտեսության ապահովագրության կոնցեպտը կներկայացվի։

Հաջորդ  հարցի վերաբերյալ. կենտրոնական բանկերի խորհրդի առցանց նիստ. ես որեւէ  դեպք չգիտեմ, որ որեւէ երկրի կենտրոնական բանկ առցանց տեսահեռարձակի նիստերը, նույնիսկ այնպիսի խնդիրներ են առաջանում, երբ հրապարակում են խորհրդի անդամների քվեարկության անունները, նույնիսկ այդ  ժամանակ են խնդիրներ առաջանում։ Կենտրոնական բանկն առնչվում է տնտեսության ամենազգայուն, ամենախոցելի հատվածի հետ։ Խորհրդի անդամների ցանկացած մեկնաբանություն, ցանկացած առաջարկություն կարող է ազդակներ ստեղծել, որոնք կարող են անկայունություն առաջացնել։ Վեճեր, քննարկումներ լինում են խորհրդի նիստերի ընթացքում, բայց հեռարձակման տարբերակ ես չգիտեմ, որ կա, հրապարակվում են նիստերի արձանագրությունները։

Այ, տոկոսադրույքի արձանագրության վերաբերյալ 3 աստիճանի հրապարակում կա. մամլո հաղորդագրությունը, որ կարճ տարբերակն է 1 էջի վրա, խորհրդի նիստի արձանագրություն, որն ավելի մանրամասն ներկայացնում է, թե ինչ է քննարկվել, ինչու են այդ եզրահանգմանը եկել, նաեւ արդեն գնաճի հաշվետվությունը։

Հաշվարկային դրույքի մասով ձեզ հետ քննարկումից հետո ես անմիջապես գնացել եւ այդ բոլոր թվերը նայել եմ, այդտեղ կա մեթոդաբանական խնդիր, եւ Երբ հանձնաժողովում քննարկում էինք, պրն Խաչատրյանը ներկայացրեց, թե ինչպիսի  մոտեցում է խորհուրդը կիրառել։ Ես կարծում եմ, որ այդտեղ մենք ունենք հաղորդակցման խնդիր։ Ես սա բարձրացրել եմ  Կենտրոնական բանկում, որպեսզի հարցեր չառաջանան դրա վերաբերյալ։ Ես կարծում եմ, որ Կենտրոնական բանկն ավելի շատ պետք է հաղորդակցի։

Ձեր 4-րդ հարցը վերաբերում էր համակարգի զարգացմանը։ Առաջին հարցին պատասխանելիս անդրադարձա ընդհանուր առմամբ...

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ներողություն, տիկին Ղահրամանյան, թույլ տվեք` պատգամավորն արձագանքի։

Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Այդ մեթոդաբանական խնդիրը, ուղղակի, փաստենք, որ 2010 թվականի նոյեմբերի 9-ից ի վեր, եթե ասում եք, որ կա մեթոդաբանական խնդիր, ոնց որ թե, այդ մեթոդաբանական խնդիրը ժառանգվում եւ ժառանգվում է։

Երկրորդը. ես հիշեցնեմ իմ հարցերը, չափազանց շատ ահազանգեր կան, որ  Կենտրոնական բանկը երբեւէ նաեւ միջամտում է խաղացողներին` ուղղորդելով եւ այլն։ Այս կասկածների փարատման տեսանկյունից չափազանց կարեւոր է, որ այդ համակարգում չլինեն որեւէ շահերի բախման հնարավոր երեւույթներ, աշխատակիցը չգնա ու դառնա առեւտրային բանկի ղեկավար կազմի աշխատող, եւ ազգակցական կապեր էլ չլինեն, որոնք կարող են ազդել այդ բնագավառի վրա։

Հիմա այս գործընթացները դուք ո՞նց եք պատկերացնում, մի պահ ենթադրենք` մենք ձեզ մանդատը տվեցինք, դուք գնացիք Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամ, ո՞րն է այն նոր մեսիջը, ի՞նչ նոր արյուն եք դուք ներարկելու, քանի որ, ոնց ես հասկանում եմ, դուք ամեն ինչը տեսել եք, փոփոխելու բան չկա, ուղղակի, մեկ անվանումը մենք փոխարինելու ենք մեկ այլով։

Ես ձեր տեսլականն եմ ուզում տեսնել։ Շատ նոր  մարտահրավերներ կան, օրինակ` գնաճ եք թիրախավորում` 4%, չի  իրականացվում, ինչո՞ւ մենք չենք մտածում նվազեցնելու եւ այլնի մասին։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Մանուկյան, ձեր հարցերն այնքան երկար պատասխաններ են ենթադրում, ես փորձեմ լինել հակիրճ։

Ուրեմն, փոխկապակցվածության մասին օրենքը կարգավորում է։ Ինձ մոտ կա օրենքը եւ 27-րդ հոդվածը՝ շահերի բախումը։ Պետք է  Կենտրոնական բանկի նպատակների իրագործման անհրաժեշտությունից բխող շահերով առաջնորդվեն Կենտրոնական բանկի պաշտոնյաները։ Փոխկապակցված անձինք չեն կարող  պաշտոնավարման կամ ծառայության ընթացքում բանկերում բաժնեմաս ձեռք բերել, խորհուրդ տալ բանկերում բաժնեմաս ձեռք բերել եւ այլն, կարգավորվում է  «Կենտրոնական բանկի մասին» օրենքով, նաեւ կարգավորվում են որոշ բաներ «Հանրային ծառայության մասին»  օրենքով, եւ նաեւ էթիկայի կանոններով։

Եթե նշում եք, որ Կենտրոնական բանկից աշխատակիցները գնում են առեւտրային բանկեր... Ինչպե՞ս: Պրն Վաչե Գաբրիելյանը չունի սեփականություն ոչ «Արդշինբանկ»-ում, ոչ «Արմենիա ինշուրանս»-ում, անկախ խորհրդի անդամ է  «Արդշինբանկ»-ում։ Օրենքն արդեն իսկ կարգավորել է, որ շահերի բախում չլինի։ Դա օրենսդրորեն կարգավորվում է։ Եթե օրենքը վերաբերում է սեփականությանը, արժեթուղթ ունենալուն կամ սեփականության կառավարմանը, դա օրենքով կարգավորվում է։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ներողություն, հարգելի գործընկերներ...

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Լավ, ելույթի ընթացքում կանդրադառնամ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Այո։ Սուրեն Գրիգորյան։

Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, իմ հարցն էլ էր դրան վերաբերում, ավելի կոնկրետ, ելակետերը ճշտենք։ Վաչե Գաբրիելյանը ձեր ամուսինն է, եւ ձեր առաջադրումից հետո, ինչքան ես գիտեմ, հանդիսանում է նաեւ բանկերից մեկի, եթե չեմ սխալվում, «Արդշինբանկ»-ի, ինչպես դուք ասացիք, խորհրդի անդամ։

Օրենքը եւ շահերի բախման հոդվածը «Կենտրոնական բանկի մասին» օրենքի, որ նայում եմ, այո, ուղղակի, չի բացառում ձեր? թեկնածու լինելը։ Այսինքն՝ եթե չկա ձեր կողմից կամ ձեր ամուսնու կողմից ձեռք բերված բաժնեմաս,  ըստ էության, դա չի բացառում, օրենքով մենք արգելք չունենք։

Ձեր կողմից մատնանշվեց 27-րդ հոդվածի առաջին մասը, որն ասում է, որ խորհրդի անդամներն իրենց պաշտոնական պարտականությունները կատարելիս առաջնորդվում են  օրենքով եւ  Կենտրոնական բանկի նպատակների իրագործման անհրաժեշտությունից բխող շահերով։

Ես մի կողմից չեմ ուզում, որ մենք ընկնենք այն ծայրահեղության մեջ, որ այս հիմքը շատ գերագնահատենք, բայց ես գտնում եմ, որ ձեր իսկ շահերից էլ է բխում, որպեսզի այս հարցը մենք ԱԺ-ում քննարկենք, հանրությունը տեսնի, մենք հասկանանք, թե ոնց ենք նայում այս իրավիճակին։

Ո՞նց եք դուք կարծում, այդ հանգամանքները, ելակետերը ձեր ամուսնու կողմից, կոնկրետ բանկի խորհրդի անդամ լինելը կարո՞ղ է օբյեկտիվ կասկածի տակ առնել կամ մտավախություններ ստեղծել, որ այս առաջին մասում նշված նպատակները ձեր կողմից, այսինքն՝ կասկած լինի, որ այնքան էլ լավ չեն կարող իրականացվել։ Քավ լիցի, ես չեմ պնդում, որ չեն իրականացվի, սակայն մենք հասկանում ենք, որ Կենտրոնական բանկի նշանակությունը հաշվի առնելով` հենց խորհրդի անդամի համար է շատ վատ, եթե ինչ-որ խոցելիության կետեր ունենա եւ միշտ ինչ-որ շահարկումների առիթ լինի։ Կխնդրեմ, որ այս հարցին ավելի հանգամանորեն անդրադառնաք, ձեր կարծիքը հայտնեք։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Գրիգորյան, շարունակեմ նախորդ պատասխանը մասամբ։ Կենտրոնական բանկը ես դիտարկում եմ որպես կադրերի դարբնոց, Կենտրոնական բանկից ոչ միայն  առեւտրային բանկերի խորհրդի անդամներ կամ գործադիր տնօրեններ են դուրս գալիս, այլ նաեւ  գործադիր տնօրենների տեղակալներ, բազմաթիվ աշխատակիցներ, եւ այդ փոխկապվածությունը մշտապես կարելի է քննարկել։

Այստեղ խոսք է գնում օրենքին հետեւելու եւ էթիկայի մասին, որի առումով, կարծում եմ` խնդիրներ ակնհայտորեն չպետք է լինեն իմ պարագայում, իսկ Վաչե Գաբրիելյանը խորհրդի անդամ նշանակվել է, ես մինչ հիմա աշխատում եմ Կենտրոնական բանկի նախագահի գլխավոր խորհրդական։ Ես որեւէ կերպ քվեարկելու, կարծիք հայտնելու իրավունք չեմ ունեցել։

Եթե շահերի բախման ինչ-որ խնդիր է լինում, «Հանրային ծառայության մասին» օրենքը ենթադրում է, որ ես պետք է ներկայացնեմ, որ փոխկապակցված եմ եւ այլն, եւ նաեւ  հնարավոր է ձեռնպահ լինելու տարբերակ։ Բնականաբար, նման խնդիրների չենք բախվի։

Ինչ վերաբերում է Կենտրոնական բանկի հիմնական շահերից, խնդիրների իրագործումից բխող քայլեր չանելուն, գների եւ ֆինանսական կայունության ապահովման  մասով, կարծում եմ՝  չեն  լինի նման խնդիրներ որոշումներ կայացնելիս, որովհետեւ խորհրդի իրավասությունները բանկերի առումով, այնտեղ լիցենզիա տրամադրել, լիցենզիա վերցնել եւ այլն, նման իրավասություններ են։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել, խնդրեմ։

Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, ես ուզում եմ, որ իմ ասածը շատ միանշանակ ընկալվի։ Բարձրացնելով հանդերձ այն հարցերը, որոնք բարձրացրեցի, գտնում եմ, որ անհարկի սահմանափակումներ էլ չպետք է լինեն անձանց համար, որ, ինչ է, իրենք  բնականոն կյանքով են ապրում, բնականաբար, որոշակի օբյեկտիվ նախադրյալներ կան, որ  ամուսինները հաճախ նույն ոլորտի աշխատողներ են լինում, բայց ձեր պատասխանը ես ընկալեցի մոտավորապես այսպես. ընդհանուր դա, այս հիմքը չպետք է սահմանափակող հիմք լինի ձեր` խորհրդի անդամ դառնալու, իսկ եթե առանձին մասնավոր դեպքերով, կոնկրետ, օրինակ՝ «Արդշինբանկ»-ին վերաբերող որոշումների կայացման հարց առաջանա, այսինքն՝ դուք կարող եք չքվեարկել, չմասնակցել քննարկմանը, հա՞։

Այդ դեպքում` երկրորդ հարցը՝ դու չեք կարծո՞ւմ, որ կարող է` շատ լինեն դեպքերը, որոնց դեպքում դուք ստիպված լինեք, որպես բարեխիղճ, պրոֆեսիոնալ աշխատող, շահերի բախման մասին հայտարարություն տալ եւ մաքսիմալ ազնիվ աշխատելով, եթե այդ դեպքերը շատ են լինելու, արդյո՞ք իմաստ ունի, թե՞ ԿԲ-ի աշխատանքի շրջանակը, միգուցե, ես լավ չեմ պատկերացնում, միգուցե, դա միայն մի մասն է լինելու եւ գործնականում խնդիր չկա, եթե առանձին դեպքերով շահերի բախման մասին հայտարարեք։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Գրիգորյան, հնարավոր է, որ տարվա ընթացքում, ընդհանրապես, շահերի բախման առիթ չծագի։ Ինչ վերաբերում է չարաշահման հնարավորություններին, ես եւ իմ ընտանիքը, առհասարակ, ցանկացած նման կարգավիճակ դիտարկում է որպես սահմանափակում, եւ ոչ թե հնարավորություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արուսյակ Ջուլհակյան։

Ա.ՋՈՒԼՀԱԿՅԱՆ

-Հարցս հնչել է արդեն, շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հայկ Գեւորգյան։

Հ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, օրերս Կենտրոնական բանկը 0,25 տոկոսով նվազեցրեց վերաֆինանսավորման  տոկոսադրուքը, այդպիսով, կարծեմ, վերջին, առնվազն, 8 տարիներին ամենացածր վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքն է։ Սրան զուգահեռ աճում է սպառման պահանջարկը, նաեւ

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Չլսեցի, ներողություն, ես ձեզ։

Հ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Կներեք։ Լավ, այսպես ձեւակերպեմ հարցս. վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի նվազեցումը հիմնականում պայմանավորված է նրանով, որ ցածր գնաճ կա Հայաստանում, համաձայն եք, երեւի։ Որքանո՞վ է դա` այսօրվա գնաճի ցածր մակարդակը  պայմանավորված, ձեր կարծիքով, շուկաներում մրցակցության վիճակի բարելավմամբ։

Արդյո՞ք այդ պայմաններում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի նվազեցման միջոցով քայլեր պետք է արվեն։

Ի՞նչ կարծիքի եք պարտադիր պահուստավորման տոկոսադրույքը 18-ից 1-2 տոկոսով իջեցնելու մասին, վարկերի պարտադիր պահուստավորման մասին է խոսքը, քանի որ դա որոշակիորեն կբերի նաեւ վարկերի տոկոսադրույքի նվազեցմանը։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Գեւորգյան, այո, Կենտրոնական բանկը սեպտեմբերի 10-ին նվազեցրեց վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, բայց ոչ թե նրա համար, որ հիմա ցածր գնաճ է արձանագրվում, այլ նրա համար, որ ցածր գնաճ է կանխատեսվում, որովհետեւ քաղաքականության ազդեցության լագը երկար է, մենք չենք կարող ազդել նույնիսկ այս տարեվերջի գնաճի ցուցանիշի  վրա։

Պատճառը, թե ինչո՞ւ է գնաճը ցածր, մրցակցությունից զատ, այլ է։ Դա պայմանավորված է արտաքին շուկայից եկող գնանկումային ազդակներով,  որովհետեւ համաշխարհային պահանջարկը նվազում է՝ կապված ԱՄՆ-Չինաստան առեւտրային պատերազմների հետ, Brexit-ի հետ կապված անորոշությունների հետ։ Այդ թույլ պահանջարկի հետեւանքով ձեւավորված ցածր գնաճային միջավայրը փոխանցվում է Հայաստանի տնտեսություն, նաեւ կա մեկ հանգամանք, որ հարկաբյուջետային քաղաքականությունը զսպող ազդակներ է փոխանցում համախառն պահանջարկին։

Կենտրոնական բանկը դեռեւս տարեսկզբին  կանխատեսել էր, որ գնաճային միջավայրը ցածր է լինելու եւ հունվարին նվազեցրել էր քաղաքականության տոկոսադրույքը, բայց այդ ազդակները, որ ես նշեցի, ավելի ուժգնացան, եւ կանխատեսվում է, որ ներկայումս եկող ազդակները դեռեւս  մի քանի ամիս պետք է գնաճային միջավայրը զսպեն, այդ իսկ պատճառով նվազեցրել է տոկոսադրույքը։

Պարտադիր պահուստավորման վերաբերյալ Կենտրոնական բանկում մշտապես քննարկումներ եղել են, կան, կլինեն, բնականաբար։ Այս պահի դրությամբ լուծումն արտարժութային փոխարինումն էր արտարժույթով պահուստավորմամբ` իրացվելիության բուֆերներ ստեղծելու համար` եւ՛ դրամային, եւ՛ արտարժութային, որը ոչ թե դրամավարկային, այլ մակրոպրուդենցիալ գործիք է, բխում է ֆինանսական կայունության ապահովման նպատակներից։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Հ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Եվ մի հարց։ Հունվարի 1-ից դադարում է ԵԱՏՄ-ի որոշ ապրանքների գնով մեր արտոնությունների ժամկետը։ Ինչպիսի՞ ազդեցություն կունենա դա ֆինանսական շուկայի եւ գնաճի վրա։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Մի ճշգրտում մտցնեմ, մաքսային դրույքաչափեր` ի նկատի  ունեք ընդհանուր առմա՞մբ։ Շատ լավ։ Կենտրոնական բանկը մշտապես գնահատել է, արդեն տարիներ շարունակ օրերով տարին գնահատում է փոփոխությունների ազդեցությունը, ինչպես ուղղակի ազդեցությունները, այնպես էլ անուղղակի ազդեցությունները։ Մինչ օրս ամենամեծ ազդեցությունը, եթե չեմ սխալվում, նախանցյալ տարի է գրանցվել` 0,7- 0,8% հանրագումարային ազդեցությունը։ 2020 թվականի համար գնահատել ենք շուրջ 0,3% ազդեցություն։ Դա հաշվի է առնվում մեր կանխատեսումներում։ Ենթադրում եմ, որ գնաճի հաշվետվությունում ամբողջը զետեղված կլինի, անպայման անդրադառնում ենք։ Մեզ համար դա շատ կարեւոր ցուցանիշ է։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հայկ Կոնջորյան։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, դուք ձեր ելույթի ժամանակ կարեւորեցիք Կենտրոնական բանկի` հասարակության կողմից վստահելիության հարցը։ Գաղտնիք չէ նաեւ ձեզ համար, որ Կենտրոնական բանկը նախկին տարիներին, ինչպես տարբեր ինստիտուտներ, նաեւ պետական, չի ունեցել այդքան էլ նախանձելի հասարակական վստահություն,  եղել է առավել փակ, երբեմն` անհասկանալի կառույց։ Էդ իմաստով` իմ առաջին հարցը հետեւյալն է. ձեր կարծիքով` ինչպիսի՞ վերափոխման պետք է ենթարկվի Կենտրոնական բանկի հանրային իմիջը, եւ, ընդհանրապես, դա կարեւո՞ր է, թե՞ կարեւոր չի, օրինակ` սովորական քաղաքացիների, ոչ մասնագետի, օրինակ՝ իմ, պայմանականորեն` Պողոսի, այս պարագայում` իմ դեպքում կարեւո՞ր է քաղաքացու կարծիքը Կենտրոնական բանկի վերաբերյալ։ Ինչպիսի՞ն է ձեր տեսակետը։ Սա` մեկ:

Երկրորդ հարցը վերաբերում է վերջին տարիներին աշխարհում կրիպտոարժույթների` բիթքոինի, մյուս կրիպտոարժույթների լայնածավալ աճին, ըստ որոշ տեսակետների` դրանք փոխելու են ապագայի ֆինանսական շուկան եւ, ընդհանրապես, տնտեսության մոդելը, Կենտրոնական բանկը կամ դուք՝ անձամբ, ինչպիսի՞ տեսակետ ունեք սրա վերաբերյալ։ Արդյո՞ք Կենտրոնական բանկը պետք է ունենա տեսլական այս իմաստով։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Կոնջորյան, Կենտրոնական բանկի նկատմամբ վստահությունը զուտ կառույցի նկատմամբ վստահություն չէ, դա վստահություն է նաեւ ազգային արժույթի նկատմամբ։ Մեզ համար շատ կարեւոր է ցանկացած քաղաքացու կարծիքը կառույցի վերաբերյալ։ Մենք փորձում ենք Կենտրոնական բանկի մասին հասարակության մոտ կարծիք ձեւավորել՝ ապահովելով թափանցիկություն։

Ես, իհարկե, կարեւորում եմ թիրախային հաղորդակցումը տարբեր խմբերի հետ` տարիքային, մասնագիտական եւ այլն, որը մասամբ արվում է, բայց ես ունեմ կոնցեպտ` ավելի ընդլայնելու այդ հաղորդակցումը, որը մեզ կտա հետադարձ կապ, ազդակներ, թե էլ ի՞նչ կարելի է փոխել։ Այո, մեզ համար շատ կարեւոր է հասարակության կարծիքը, յուրաքանչյուր անդամի կարծիքը եւ վստահությունը։

Իսկ ինչ վերաբերում է թափանցիկությանը, դեռեւս 1999 թվականին ես ինքս եմ զբաղվել դրանով։ Երբ արժույթի միջազգային հիմնադրամը հրապարակեց թափանցիկության լավագույն կանոնները, այնտեղ 55 կետից 54-ին համապատասխանում էր ՀՀ Կենտրոնական բանկին վերաբերող, բանկային համակարգային վերաբերող օրենսդրությունը։

Եթե կայքէջից էլ օգտվեք, նույնիսկ բանաձեւերը գրված են, թե ի՞նչ պատասխան, արձագանք է ունենում Կենտրոնական բանկը տնտեսության այս հատվածի զարգացմանը, մյուս հատվածի զարգացմանը։ Այստեղ մեկ այլ խնդիր կա` հասարակության հետաքրքրվածությունը, մենք անելիք ունենք այդ առումով` տարբեր մակարդակներում այդ հաղորդակցությունն ապահովելու առումով։

Հաջորդ հարցը կրիպտոարժույթների վերաբերյալ։ Կենտրոնական բանկը հայտարարությամբ հանդես է եկել, որ չի կարգավորելու այդ դաշտը։ Ռուսաստանի կենտրոնական բանկի նախագահը մի հատ շատ լավ ձեւակերպում է տվել, պետք է օգտվեմ դրանից։ Ասում էր, որ եթե ամեն առավոտ զարթնեք եւ տեսնեք, որ ինչ-որ մասնավոր կազմակերպություն արժույթ է թողարկել եւ դա շրջանառության միջոց է հանդիսանում, ինչպիսի՞ վերաբերմունք կունենաք։ Դրամավարկային քաղաքականության եւ ֆինանսական կայունության ապահովման քաղաքականության տեսանկյունից դա շատ ռիսկային է, որովհետեւ ապակենտրոնացնում է արժույթի թողարկումը, իսկ դարեր ի վեր փորձը ցույց է տվել, որ կայուն դրամային համակարգ ունենալու համար մենակ պետությունը պետք է լինի փող թողարկողը, պետք է պետությունն ունենա սահմանափակ քանակով փող թողարկելու մենաշնորհ եւ այլն, որպեսզի կայուն փողի համակարգ ձեւավորվի, իսկ դա ամբողջությամբ կարող է կազմալուծել այդ կարգավորման կառուցակարգը։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Ես հասկացա, որ դա դիտարկվում է Կենտրոնական բանկի կողմից ինչ-որ իմաստով մարտահրավեր ձեր կողմից նշված` դարերի ընթացքում ձեւավորված որոշակի տրամաբանության եւ  ստատուս քվոյի իմաստով։

Հիմա հարցս հետեւյալն է. եթե դա մարտահրավեր է, Կենտրոնական բանկն արդյո՞ք չպետք է մշակի որոշակի ռազմավարություն, ճգնաժամային կառավարման ինչ-որ մոդել, որ եթե ինչ-որ իքս պահի այդ կրիպտոարժույթներն այնքան ծավալվեն, որ արդեն իսկ խաթարեն ձեր կողմից նշված՝ պետության ֆինանսական շուկայի ընդհանուր տրամաբանությունը, որ մենք իմանանք, թե ի՞նչ ենք անում, որպեսզի պոստֆակտում չլինի։ Եթե այդպես է, ես չգիտեմ, պարզապես, հղում եմ անում ձեր խոսքին։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Դա միայն Հայաստանի կենտրոնական բանկի մտահոգությունը չի, երբ ֆեյսբուքը թողարկեց իր կրիպտոարժույթը՝ լիբրան, յոթնյակի ղեկավարները  հանդես եկան սպառնացող անորոշությունների ահագնացման վերաբերյալ։

Իհարկե, մեզ մտահոգում է դա, բայց այս պահին կարգավորման որեւէ եզր այդ առումով չկա։ Մենք հետեւում ենք միջազգային զարգացումներին, հետեւում ենք, թե ինչպիսի վարքագիծ են դրսեւորում ազգային կամ կենտրոնական բանկերը, որ դեպքերում ինչ կարգավորումներ կարելի է անել, բայց դա շատ սաղմնային փուլում է։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Գեւորգ Պապոյան։

Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, 2 հարց. էլի վերաբերում է ապագային. ձեր գործողություներն ինչպե՞ս եք պատկերացնում։ Առաջինը վերաբերում է դեռեւս շարունակվող, այսպես ասենք, դոլարիզացիայի բավականին բարձր մակարդակին։ Ես հիմա նայում եմ, իհարկե, այստեղ ուրախալի թվեր կան։ 2018-2019 թվականներին, նոյեմբերից մինչեւ  հուլիս հատվածում մեր կայուն դրամական ավանդները, այսինքն՝ այնպես է ստացվել, որ հուլիս ամսին առաջին անգամ այդ հատվածում դրամական ավանդները գերազանցել են արտարժույթով ավանդներին, ինչը, իհարկե, շատ ուրախալի է։

Հասկանալի է, որ դոլարիզացիայի բարձր մակարդակը, հատկապես այն պարագայում, երբ մեր առաջնային առեւտրային գործընկերները ԵՄ-ը եւ Ռուսաստանն են, որոշակի ռիսկեր է պարունակում, այս մասով Կենտրոնական բանկի գործողություններն ինչպե՞ս եք պատկերացնում, ապագայում ի՞նչ պետք է լինի։

Երկրորդը վերաբերում է Հայաստանում այն միջավայրին, որը կա։ Եթե մարդն ունի որոշակի գումար, որպես կանոն, ի՞նչ է անում, եթե չի ծախսում այդ գումարը, այսինքն՝ սպառողական ծախսերին չի ուղղվում կամ բիզնեսի մեջ չի ներդրվում : Հիմնականում գնում են դեպի ավանդներ, եւ արժեթղթերի շուկան այս առումով, օրինակ՝ բաժնետոմսերի, պարտատոմսերի գնում, թողարկում, այս պրոցեսները դեռեւս   շատ սաղմնային  վիճակում են, եւ քաղաքացիները չունեն այդ վարքագիծը, բայց, կարծում եմ`  այդտեղ կան օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ բազմաթիվ գործոններ։

Օրինակ՝ Կենտրոնական բանկն այստեղ չունի՞ որոշակի գործողություններ, թեկուզ վարքագծի, թեկուզ ուսուցողական, պայմանների բարելավման, որպեսզի այս հոսքերը միայն չգնան բանկեր եւ միայն ավանդների տեսքով չլինեն։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Պապոյան, պատասխանելու ընթացքում նաեւ պրն Կոնջորյանի հարցադրմանն անդրադառնամ։ Այն, որ ասում էի, որ վստահությունը մեզ համար շատ կարեւոր է, որովհետեւ  առնչվում է ազգային արժույթին, այո, այդ նույն դոլարիզացիայի մակարդակի նվազումը վերաբերում է հենց ազգային արժույթի նկատմամբ վստահության աճին։ Դա մեր նպատակներից է։ Մենք արդյունքներ ունենք։ Դուք ասացիք, որ ավանդների դոլարիզացիայի նվազում կա, ես ունեմ նաեւ վարկերի կառուցվածքում դոլարիզացիայի նվազման  ցուցանիշներ։ Դոլարիզացիայի նվազումը մեզ համար շատ կենսական խնդիր է, որովհետեւ ոչ միայն ֆինանսական կայունությանն է առնչվում, այլ նաեւ դրամավարկային կայունության ապահովմանը, որովհետեւ եթե շրջանառությունում կա դոլարային մեծ զանգված, Կենտրոնական բանկի կողմից դրամային միջոցների տոկոսադրույքի փոփոխությունը հիմնականում միայն դրամային միջոցների վրա է ազդեցություն թողնում, այնուհետեւ` տնտեսության, եւ արդեն դոլար-դրամ տոկոսադրույքները դրանից հետո ճշգրտվում են ոչ այդքան արդյունավետ։ Մեզ համար շատ  կարեւոր է, որ համախառն պահանջարկը, որ մենք կարգավորում ենք, հիմնականում կարգավորվի դրամային զանգվածի միջոցով։

Պարտադիր պահուստավորման մեխանիզմը, այն, որ արտարժութային կարճաժամկետ միջոցների համար ավանդները, որ ներգրավում են, պահուստավորվում են 18%-ով, իսկ դրամայինները՝ 2%-ով, դա արդեն  իսկ քաղաքականություն է, նաեւ ակտիվների մասով նման պրուդենցիալ միջոցառումներ կան, որոնք  որ խթանում են ազգային արժույթով ակտիվների տրամադրումը։

Հաջորդ հարցն արժեթղթերի կապիտալի շուկայի զարգացման վերաբերյալ. այո,  մեզ համար դա խնդիր է, որովհետեւ եթե ֆինանսական շուկան զարգացած լիներ, Կենտրոնական բանկի ազդակներն ավելի արդյունավետ կփոխանցվեին եւ՛ ֆինանսական շուկային, եւ՛ ընդհանուր առմամբ տնտեսությանը։

Արժեթղթերի շուկայի մասով ասեմ, որ ենթակառուցվածքը կա` ի դեմս բորսայի,  օրենսդրությունն ապահովված է։ Այստեղ մասնավոր սեկտորը որոշակի անելիք ունի` ցուցակվել բորսայում որոշ չափով։ Կենտրոնական բանկը կապիտալի շուկայի զարգացման հայեցակարգ ունի, որը եւ՛ առնչվում է հարկային խնդիրներին եւ՛ որոշակի հարթակներին, որպեսզի հեշտացվեն արժեթղթեր-դրամ փոխանցումները եւ այլն։

Մենք այդ մտահոգություններն ունենք, կարծում եմ` ինչ-որ պահի կներկայացվի այդ հայեցակարգը։ Դա մեզ համար խնդրահարույց է, մենք քայլեր արել ենք։ Կսպասենք, թե մասնավոր հատվածն ինչպես կարձագանքի։ Կարծում եմ, որ արդյունքները  տեսանելի կլինեն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանքեք, պրն Պապոյան։

Գ.ՊԱՊՈՅԱՆ

-Առաջին մասով ես կցանկանայի ճշտող հարց. դուք պատկերացնո՞ւմ եք, կամ ինչ-որ փորձի ուսումնասիրմամբ հնարավոր համարո՞ւմ եք այլ գործիքների ներդրումը, կա՞ այդպիսի մտադրություն, թե՞ ոչ, թե՞ այն, ինչ որ կա, դա եք շարունակելու, սա` դոլարիզացիայի մասով։

Երկրորդ  մասով ուզում եմ ասել, որ կա նաեւ հակառակը։ Մենք ասում ենք, որ քաղաքացիները գնում են եւ ավանդ են դնում, մյուս կողմից՝ բիզնեսը շատ հաճախ իր ֆինանսական միջոցների բացը լրացնելու առաջին եւ հիմնական ճանապարհը դիտում է վարկը։ Այսինքն` այնտեղ արժեթղթերի շուկայի զարգացումը` բաժնետոմսեր թողարկելը` այս պրոցեսը քչերի մոտ է տեղի ունենում, բայց ես կարծում եմ, որ այստեղ նաեւ պետք է խորքային ուսումնասիրություն լինի։ Եթե առաջինի դեպքում, միգուցե, վարքագծային գործոններն են կարեւորվում կամ ավելի հեշտ է, կամ ավելի վստահելի է, պատմական ինչ-որ բաներ կան դրա հետ կապված, երկրորդ դեպքում այստեղ խիստ մասնագիտական է։ Կենտրոնական բանկը պետք է որոշակի ուղղորդում կատարի, այդ ներուժ օգտագործի, որպեսզի նաեւ կազմակերպություններն այդ ուղղությամբ գնան։ Այս մասով ի՞նչ հայեցակարգ է մշակվում։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Պապոյան, դոլարիզացիայի մասով` մեզ այս պահին  ոչ թե մակարդակը, այլ տեմպերը բավարարում են, իհարկե, մակարդակը դեռեւս բարձր է, բայց տեմպերը շատ արագ չեն էլ կարող նվազել, որովհետեւ հաշվեկշիռ է, դա երկկողմանի պետք  է  լինի։ Դա հասարակության վարքագիծ է, դա արտարժույթի բաց դիրքի ռիսկ է։ Բարձր է դոլարայնացման մակարդակը, բայց այս պահին տեմպերը նվազում են, այս պահին կիրառվում են այն գործիքները, որոնց մասին հրապարակված է։

Կապիտալի շուկայի զարգացման վերաբերյալ ես չգիտեմ, թե որքա՞ն հրապարակային է, ես կարծում եմ, որ ինչ-որ պահի կհասնի այս փաստաթուղթը։ Ասեմ, թե դա ինչին է վերաբերում. պարտատոմսերի շուկա, բաժնետոմսերի շուկա, հարկային խնդիրներ եւ կարգավորում, պետական պարտքի իրացվելիություն եւ նոր գործիքներ։ Այո, նոր գործիքների մասին այստեղ կա։ Կարծում եմ` եթե մասնավոր հատվածն էլ աջակցի, ոչ միայն մասնավոր հատվածը, նաեւ մունիցիպալ որոշակի մասնակցություն ենք առայժմ պատկերացնում, եթե դրանք լինեն, ապա կարծում եմ` կունենանք զարգացում, բայց դա զարգացող բոլոր երկրների խնդիրն է՝ չունենալ արժեթղթերի շուկա։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արմեն Փամբուխչյան։

Ա.ՓԱՄԲՈՒԽՉՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան,  ունենալով փորձառություն Կենտրոնական բանկում, ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն ծրագրին, որ սփյուռքում մշտական բնակություն ունեցող մեր հայրենակիցները, որոնք այնտեղ ունեն աշխատանք, իրենց այնտեղի աշխատանքի մասին տեղեկանքը հիմք հանդիսանա, որպեսզի իրենք այստեղ կարողանան ձեռք բերել հիփոթեքային վարկով անշարժ գույք։ Այս հարցը հիմնականում եվրոպական հատվածում ապրող մեր հայրենակիցներն են բարձրացրել։ Իրենք ասում են, որ եթե իրենց աշխատանքի տեղեկանքը հիմք հանդիսանա, ապա ցանկություն ունեն Երեւանում, Հայաստանում անշարժ գույք ձեռք բերել։ Ինչպե՞ս եք դիտարկում այդ ծրագիրը, ինչքանո՞վ է հավանական, որ կարող ենք դա իրականացնել։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Փամբուխչյան, ես այս հարցի շուրջ պետք է ասեմ, որ ռիսկերը կրում են առեւտրային բանկերը, եւ պետք են առեւտրային բանկերի հետ քննարկումներ։

Թե մինչ այժմ ի՞նչ գործընթաց է ծավալվել դրա շուրջ` այս պահին ես տեղեկություն չունեմ, կփորձեմ ճշտել, գուցե, ելույթի ընթացքում ձեզ փոխանցեմ դրա պատասխանը։

Իսկ ինչպե՞ս եմ ես դիտարկում դա. բանկերը պետք է հաշվի առնեն աշխատանքի կայունություն, եկամուտների մակարդակ եւ այլն, ռիսկերն իրենք են կրելու։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Ա.ՓԱՄԲՈՒԽՉՅԱՆ

-Ամեն դեպքում ես փորձելու եմ նախաձեռնել եւ այդ հարցը բարձրացնել։ Շատ ուրախ կլինեմ, եթե ընտրվելու դեպքում նաեւ դուք փորձեք Կենտրոնական բանկի միջոցով օգտակար լինել։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Բաբկեն Թունյան։

Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան,  շատ են խոսում, որ մեր բանկային համակարգը Հայաստանի այլ ոլորտների համեմատ ամենակայացածը եւ ամենազարգացածն է։ Մյուս կողմից մասնագետները մատնանշում են, որ Կենտրոնական բանկի վերահսկողությունը չափից դուրս խիստ է։ Այսինքն՝ ավելի կոնսերվատիվ ուղղվածություն ունի։ Որոշ դեպքերում Կենտրոնական բանկի պահանջները շատ ավելի խիստ են, քան IFRS-ի պահանջները, որոնք մի կողմից բանկերին կայունություն են հաղորդում, բայց մյուս կողմից ճկունությունից որոշ առումով զրկում են։ Կխնդրեի, որ այս հարցով ձեր կարծիքն ասեիք։

Եվ երկրորդ հարցը. կան նաեւ կարծիքներ, որ Կենտրոնական բանկն այսօր դարձել է ֆինանսական համակարգի մոնոպոլիստ, այսինքն` ինքը համ դրամավարկային քաղաքականություն է իրականացնում, համ ֆինանսական շուկայի վերահսկողություն, եւ որոշ մասնագետներ գտնում են, որ երեւի, ավելի ճիշտ կլիներ տարանջատել այդ ֆունկցիաները, օրինակ` Կենտրոնական բանկը զբաղվեր միայն դրամարկղային քաղաքականությամբ, իսկ մյուս ֆունկցիան` բանկերի եւ այլ ֆինանսական կազմակերպությունների վերահսկողությունը` այլ կազմակերպություն։  Այդ դեպքում հարցն ինչո՞ւ է մի քիչ ավելի ակտուալ դառնում։ Մեր գործընկերները հարց տվեցին շահերի բախման մասին, որի մասին հետո կխոսենք ավելի հանգամանորեն։ Եթե Կենտրոնական բանկը միայն դրամավարկային քաղաքականությամբ զբաղվեր, այդ կոմպոնենտն իսպառ կբացակայեր։ Այս հարցի վերաբերյալ կխնդրեմ ձեր պարզաբանումները։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Թունյան, այն, որ Կենտրոնական բանկի կարգավորումները շատ ավելի խիստ են, դրանք ելնում են վերլուծությունների արդյունքներից։ Ֆինանսական համակարգի գործունեության ռիսկերը, որ գնահատել է Կենտրոնական բանկը, եւ ելնելով  նրանից, որ պետք է ապահովել մեր բնակչության,  վարկատուների եւ ավանդատուների շահերը, նման կարգավորումներ է մտցրել։

Եթե հետեւեք, մեր սպառողների շահերի պաշտպանությանը վերաբերող կանոնակարգումը եւս շատ խիստ է, երբեմն մեզ ասում են, որ դա գերկանոնակարգված է։ Դա բխում է նրանից, որ գնահատվել են այդ ռիսկերը։

Ֆինանսական շուկայի զարգացմանը զուգահեռ, տնտեսությունում ֆինանսական համակարգում  կառուցվածքային փոփոխությունների հետ ենթադրվում է, որ մշտապես փոփոխություններ լինում են։ Հնարավոր է, որ ինչ-որ պահի այլեւս IFRS-ից խիստ չլինի։

Հաջորդը, ֆինանսական կայունության եւ դրամավարկային կայունության նպատակների վերաբերյալ, պրն Թունյան, եթե հիշում եք, մինչեւ 2006 թվականն արժեթղթերի շուկայի, ապահովագրականի կարգավորումը Կենտրոնական բանկից դուրս էր, հետո մտավ Կենտրոնական բանկի կառուցվածքի մեջ։ Ենթադրվում էր, որ վերահսկողական մարմինը պետք է առանձնանար, բայց մենք չհասցրեցինք դա անել, վրա հասավ համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը։ Դրա դասերից մեկն այն էր, որ չի կարող լինել ֆինանսական կայունություն առանց գների կայունության, եւ չի կարող լինել գների կայունություն առանց ֆինանսական կայունության։

Անգլիայի կենտրոնական բանկից դուրս էր եկել վերահսկողական մարմինը, հետ է վերադառնում։ Նման քայլեր է անում Եվրոպական կենտրոնական բանկը։ Հիմա որքանո՞վ  է ճիշտ, որ իրենց այդ քայլից հետո մենք շարունակենք այդ գործընթացը։ Իհարկե, երբ գնահատում ենք Կենտրոնական բանկի անկախության աստիճանը, այն, որ այդ վերահսկողական կառույցը Կենտրոնական բանկի ներսում է, որոշակի բալ է նվազեցնում անկախության աստիճանից։ Եթե դա առանձին լիներ, ավելի բարձր կլիներ, բայց Կենտրոնական բանկն ունի բավարար անկախություն` դրամավարկային քաղաքականություն իրականացնել։

Կարծում եմ, որ այդ երկու նպատակների իրագործումը մի կառույցի ներքո բավականին արդյունավետ տեղի կունենա։ Ինձ թվում է, որ շատ ավելի արդյունավետ, երբ որ մենք կունենանք այդ կոորդինացման համակարգը, որը ես պատկերացնում եմ Կենտրոնական բանկի ներկայիս մարտահրավերը։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք, պրն Թունյան։

Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, արձագանքս կուզեի օգտագործել մեկ այլ հարց տալու համար։ Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի մասին պրն Գեւորգյանը հարցրեց։ 5,5%-ը բավականին ցածր մակարդակ է վերջին տարիների կտրվածքով։

Ես հիշում եմ, երբ Կենտրոնական բանկն իջեցրել էր վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը մինչեւ 6%-ի, հաղորդագրության մեջ նշվում էր, որ 6%-ն այն թույլատրելի մինիմալ մակարդակն է, որն այս պահին կարող է լինել, եւ դրանից ներքեւ իջեցնելն արդեն ռիսկային կարող է համարվել։

Մենք դեռ ինչքա՞ն տեղ ունենք իջեցնելու, եւ գլխավոր նպատակը ո՞րն է, այն զսպող հարկաբյուջետային ազդեցությունը որոշ չափով կոմպենսացնե՞լը։  Կենտրոնական բանկը, սրանով ավելի շատ Կառավարությա՞նն է ուզում օգնել, թե՞ իր հիմնական գործառույթները լուծելու ճանապարհին այս քայլն արել է։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Այո, ճիշտ եք հիշում, մենք հայտարարել էինք, որ դա ամենաստորին մակարդակն է, որ կարող ենք նվազեցնել, բայց իրականում համաշխարհային տնտեսությունում էական բաներ փոխվեցին, համաշխարհային տնտեսական աճի կանխատեսումները վերագնահատվեցին, համաշխարհային գնաճի կանխատեսումներն են վերագնահատվում։ Հայաստանի տնտեսությունն ավելի բարձր վարկանիշ ստացավ  Moody's-ի կողմից, որը մեր ռիսկի հավելավճարը նվազեցնում է եւ այլն։ Այդ ամենն ազդում է Կենտրոնական բանկի քաղաքականության տոկոսադրույքի ուղղության վրա։

Արդյո՞ք ընդլայնողական քաղաքականությունը զսպողական է համարվում։ Այս պահին ընդլայնողական քաղաքականություն իրականացնելու համար 5,5%-ը մենք բավարար ենք համարում։ Հայտարարել ենք, որ շարունակելու ենք ընդլայնողական  քաղաքականություն իրականացնել։ Այն, որ ասում եք` կոմպենսացնում է Կառավարության կողմից ծախսերի խնայողությունը, պետք է ասեմ, որ միայն եւ միայն գների կայունությանն է միտված տոկոսադրույքի փոփոխությունը։ Քանի որ ժամանակը սպառվել է, երեւի, ես ելույթի ժամանակ էլի կանդրադառնամ դրան, որովհետեւ իրացվելիությունն այլ կերպ ներարկվել է տնտեսություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ես էլ հարց ունեմ, տիկին Ղահրամանյան, նախատեսում բայց էի հետո տալ, երեւի, պրն Թունյանի հիմնական հարցի տրամաբանական շարունակությունն է, թեեւ հակառակ վեկտորով։ Ինձ հետաքրքիր է, ի՞նչ կարծիք ունեք դուք Կենտրոնական բանկի մանդատի հնարավոր ընդլայնման վերաբերյալ։ Բնականաբար, չեմ խոսում հարկաբյուջետային կամ մակրոտնտեսական քաղաքականության մասին, բայց այնպիսի գործիքների վերապահումը կամ պատասխանատվության գործառույթների վերապահումը, ինչպիսիք են, օրինակ` սպառողների շուկան, զբաղվածության աճին միտված որոշակի գործիքներ, իհարկե, եվրոպական երկրներն այդպիսի պրակտիկա  հիմնականում չունեն, բայց Մեծ Բրիտանիայի, ԱՄՆ-ի կենտրոնական բանկերն այսպիսի գործառույթներ ունեն, եւ որոշակի փուլում աճի հնարավորություն է տվել իրենց։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Միրզոյան, սպառողների շահերի պաշտպանության ծառայություն Կենտրոնական բանկն ունի։ Առհասարակ, սպառողների շահերն ինչպե՞ս են պաշտպանվում. առաջնային օղակը բանկ-հաճախորդ փոխհարաբերություններն են։ Խնդիրների 90%-ը հենց այդ առաջնային օղակում է լուծվում։

Հաջորդ օղակը մեր իսկ կողմից ստեղծված ինստիտուտն է՝ ֆինանսական հաշտարարը, մնացած խնդիրները, մնացած մոտավորապես 10%-ը, 10-ից էլ քիչ, լուծվում են ֆինանսական հաշտարարի միջոցով, նու, կամ հետո` դատարանների։ Մենք ինքներս ստանում ենք բազմաթիվ նամակներ, բողոքներ, խնդրանքներ։  Նամակների մեծ մասը խնդրանք է լինում, խնդրում են վատ վարկային պատմությունը ջնջել կամ միջնորդել վարկի համար եւ այլն։ Բնականաբար, Կենտրոնական բանկն այդպիսի գործառույթ չունի, բայց մենք ազդակ ենք ստանում, թե սպառողներն ի՞նչ խնդիրներ ունեն, արդեն կարգավորման ընթացքում անդրադառնում ենք դրան` նույն, բարձր տոկոսադրույքով վարկերին, վարկային կազմակերպությունների հետ խնդիրներին եւ այլն, բայց միակողմանի պետք չէ դիտարկել այդ պատասխանատվությունը։ Ես կարծում եմ, որ նույն վարկառուներն իրենք էլ ունեն որոշակի պատասխանատվություն` թեկուզ պայմանագիր ընթերցելու։ Այնտեղ, որտեղ նշումներ են անում, ընթերցելու, թե ի՞նչ ձեւակերպումներ են դրված եւ այլն, որովհետեւ շատ դեպքերում գալիս են, երբ պայմանագիրն արդեն ընթերցում են, արդեն խնդիրը պարզվում է, որ ստորագրված է եղել արդեն իսկ։ Սպառողների շահերի պաշտպանության օղակը, կարծես թե, բավականին զարգացած է, երբեմն գնահատում են դա որպես գերկարգավորված։

Իսկ ինչ  վերաբերում է մանդատի ընդլայնմանը, զբաղվածության աճը նշանակում է տնտեսական ավելի ակտիվություն։  Կենտրոնական բանկը գների եւ ֆինանսական կայունություն ապահովելով՝ ստեղծում է այն միջավայրը, այն նախադրյալները, որոնք անհրաժեշտ են երկարաժամկետում տնտեսական աճի ապահովման համար, իսկ եթե կարճաժամկետում Կենտրոնական բանկն ունենա զբաղվածության ավելացման նպատակ, դա անմիջականորեն կհակասի գների կայունության նպատակի ապահովմանը, որովհետեւ միշտ գների կայունությունն ապահովելու համար պետք է ավելի զուսպ լինել փողի ընդլայնման առումով, իսկ զբաղվածությունն ապահովելու համար  պետք է փողի գինը նվազեցնել, որպեսզի  ներդրումները շատ լինեն, եւ զբաղվածությունն ավելանա։ Իմիջիայլոց, դա ինստիտուցիոնալ կոնֆլիկտ է կենտրոնական բանկերի եւ կառավարությունների միջեւ, որի վերաբերյալ տեսաբանների վերլուծության արդյունքում մի կոնսենսուս  է ձեւավորվել, որ կենտրոնական բանկերը պետք է լինեն անկախ` հենց մեկը նույն այդ զբաղվածության նպատակը չհետապնդելու առումով, որպեսզի կաշկանդված չլինեն նման նպատակներով։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ես չէի համաձայնվի ձեզ հետ, որ անկախությունը կխոչընդոտվեր զբաղվածության նպատակ դնելով, բայց ձեր տեսակետը հասկանալի է, շնորհակալություն։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱՄՆ-ի Federal Reserve-ը, որը համարվում է շատ հայեցողական քաղաքականություն իրականացնող, եւ քանի որ միշտ ունի տարբեր նպատակներ, յուրաքանչյուր տարի կարող է տարբեր առաջնահերթություն սահմանել, այս տարի գնաճն է, այս տարի իրացվելիության ապահովումն է, կամ այս տարի զբաղվածությունն է եւ այլն, միշտ ոչ բացահայտ գների կայունությունն է այդ ամեն ինչի ներքո ապահովում։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Մի հատ էլ պետք է չարաշահեմ եւ արձագանքեմ։ Երբեմն, ձեր նշած ինստիտուցիոնալ  կոնֆլիկտում, եթե Կենտրոնական բանկը հետամուտ է միայն գների կայունությանը, ապա Կենտրոնական բանկի չափազանց պահպանողական լինելու եւ չափազանց ամուր լինելու հետեւանքով գների կայունությունը, նպատակը գերիշխում է տնտեսական աճի նպատակի համեմատ, արդյունքում, եւ դրանից որեւէ մեկը չի շահում այստեղ։ Կարծում եմ` այստեղ այդպիսի հակասություն, համաձայնվեք, կա։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Ես քանի՞ րոպե ունեմ` պատասխանելու։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Սկզբունքորեն չունեք։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Դուք իմ թեկնածուական թեզի թեման եք արծարծում, որի ապացույցները ես կարող եմ երկար ներկայացնել, բայց, չէ, մի բան ասեմ։ Եթե ներդրողը պատկերացում չունենա գների կայունության վերաբերյալ, որ գների կայունություն է լինելու երկրում, անկախ նրանից` ավելացո՞ւմ, թե՞ նվազեցում, գնանկո՞ւմ, թե՞ գնաճ, կարեւոր է կայունությունը։ Սպառողների տեսակետից վատ չի, որ գնանկում է արձանագրվում, թվում է, թե գնանկումը լավ երեւույթ է, բայց ցանկացած ներդրողի համար շատ կարեւոր է, որ գների կանխատեսելիություն լինի, գնաճի կանխատեսելիություն լինի, որպեսզի իրենք իրենց գործարար ծրագրերը կազմելիս իմանան, թե թողարկված ապրանքն ինչ գնով կարող են վաճառել եւ այլն, որովհետեւ գների անկայունությունը հետագայում կարող է հանգեցնել աշխատավարձերի անկայունության, այլ անկայունությունների եւ ամենակարեւոր նախադրյալն է տնտեսական աճի համար երկարաժամկետում։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Սա հավերժ վեճ է, այսօր չենք սպառի։ Հարցի համար՝ Արման Բաբաջանյան։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Հայաստանի խոշորագույն առեւտրային բանկերից մեկն ուղղակի կապ ուներ վերջերս միջազգային սկանդալի կիզակետում հայտնված մեր հայրենակցի հետ։ Խոսքը Tokyo laundromat-ի մասին է։ Ռիսկեր առաջացան ոչ միայն կոնկրետ այդ բանկի բնականոն գործունեության, այլեւ, ընդհանրապես, Հայաստանում բանկային համակարգի կայունության համար։

Մենք պատերազմի մեջ գտնվող երկիր ենք, եւ այսպիսի ինֆորմացիոն  հարձակումները կարող են հրահրվել նաեւ մեր  թշնամիների կողմից։ Արդյո՞ք, այս դեպքը, այս ինֆորմացիոն հարձակումն առիթ դարձավ, որպեսզի  Կենտրոնական բանկը, առհասարակ, ապագայի համար անվտանգության միջոցառումներ ձեռնարկի, բարձիկներ տեղադրի, որպեսզի մենք պակաս ազդեցության օբյեկտ դառնանք այդպիսի ինֆորմացիոն թիրախավորումների համար։

Երկրորդ հարցս վերաբերում է նրան, թե տեսակետ կա, որ համեմատաբար ցածր գնաճը, որ մենք ունենք վերջին 1-2 տարում, տուգանում է տնտեսական աճը։ Ի՞նչ եք մտածում դրա մասին։

Ի՞նչ եք կարծում, առաջիկա տարում Կառավարության կողմից շուրջ 500 մլն արժեքով եվրոբոնդերի մարումը վերաթողարկում անելու միջոցով իրականացնելու դեպքում բացասաբար կազդի արդյո՞ք մեր երկրի սուվերեն վարկանիշի վրա։ Արդյո՞ք հաջորդ վերաթողարկումն ավելի թանկ, այսինքն` ավելի բարձր տոկոսով չի լինի մեզ համար։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Բաբաջանյան, laundromat-ի հետ կապված` դա արդեն իսկ փակված լատվիական, թե լիտվական  բանկի մասին էր խոսքը, որ արտահոսել էր այդ տեղեկատվությունը։ Մամուլում արձագանքներն ավելի անհանգստացնող էին, քան իրականում համակարգին սպառնում էին այդ վտանգները։

Փողերի լվացման եւ ահաբեկչության դեմ պայքարի ստորաբաժանումը խոշորացույցով հետեւում է բոլոր հոսքերին, դրան չվերաբերող, առհասարակ։ Կարծում եմ, որ այդ ոլորտը բավականաչափ խիստ կարգավորվում է։ Դա այն ոլորտն է, որին ես երբեւէ չեմ առնչվել, բայց որպես տնտեսագետ, որպես Կենտրոնական բանկի աշխատակից՝ տեղեկացված եմ, առհասարակ, թե ինչպիսի կարգավորումներ են անում, բայց կոնկրետ դեպքերին չեմ առնչվում։

Հաջորդը. տուգանում է արդյո՞ք ցածր գնաճը։ Պրն Միրզոյանին, որ նոր պատասխանում էի, շատ կարեւոր է, որ կայուն լինի գնաճը, 4% է հայտարարված նպատակը եւ լինի 4%։ Մեզ համար գների կայունությունը շատ ավելին է, քան քանակական ցուցանիշը։ Գների կայունությունը մեզ համար հասարակության վարքագիծն է, այսօր արդյո՞ք իրենք փոխում են. սպառման եւ խնայողությունների, հետեւաբար` նաեւ ներդրումների վրա դա կազդի` սպառման եւ խնայողությունների վերաբերյալ իրենց որոշումները։ Տվյալ պահին մենք գնահատում ենք, որ չեն փոխում, բայց Կենտրոնական բանկը հենց քաղաքականությունն այնպես է իրականացնում, որ գնաճը վերադառնա իր նպատակային ցուցանիշին՝ 4%-ին։ Ուղղակի, այս պահին արձանագրված ցածր գնաճը, որը ցածր է նույնիսկ տատանումների թույլատրելի միջակայքի ստորին մակարդակից, ունի ոչ դրամավարկային պատճառ։ Դա դրսից եկող գնանկումային ազդակներն են։ Եթե հետեւենք, եվրոպական երկրներն ունեն նպատակից ցածր գնաճային ցուցանիշ, ԱՄՆ-ն եւ այլն։

Հաջորդը. եվրոբոնդերի վերաբերյալ ես վստահ եմ, որ հիմա ավելի  ցածր տոկոսադրույքով կարող է տեղաբաշխվել, որովհետեւ համաշխարհային տնտեսությունում 7 տարի առաջ շատ ավելի բարձր տոկոսադրույքներ էին գործում։ Ինչո՞ւ պետք է սուվերեն վարկանիշը դրանից անկում ապրի, ընդհակառակը՝ սուվերեն վարկանիշի բարձրացումը մեզ աջակցեց, որպեսզի մեր երկրի ռիսկի հավելավճարն ավելի նվազի։ Ես հույս ունեմ, որ թողարկելու դեպքում ավելի ցածր տոկոսադրույք կարձանագրվի։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Այո, մի քանի դիտարկում։ Կենտրոնական բանկն իր լրատվական քաղաքականությունը շատ տեղին  եւ շատ լավ է իրականացնում, եւ դա եւս ձեր հաջողության կարեւոր հատվածներից մեկն է։ Ես արտաքին ազդեցությունների մասով էի, հատկապես, խոսում, որ մեր թշնամիները կարող են փորձել ներազդել մեր ինֆորմացիոն տարածքի վրա եւ այդպես խնդիրներ առաջացնել նաեւ Կենտրոնական բանկի աշխատանքի կայուն ընթացքի վրա։

Մի հարց էլ տամ, Բազելին է վերաբերում։ Մենք 2013 թվականից, փաստորեն «Բազել-3» գործընթացի մեջ ենք, եւ 2016, 2017-ից արդեն ուժի մեջ է մտել «Բազել-4»-ը։ Աշխարհում արդեն «Բազել-5»-ի մասին են խոսում։ Մենք, կարծեմ, չենք ավարտել «Բազել-3»-ը։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Կենտրոնական բանկի գներին եւ ֆինանսական կայունությանն իր մասնագիտական գործունեությունը նվիրած խորհրդի անդամի թեկնածուի համար անվտանգության խնդիրներին անդրադառնալը չգիտեմ, թե որքա՞ն է ճիշտ։ Ես զուտ հետաքրքրությունից ելնելով եմ այդ ոլորտներին առնչվում, ոչ մասնագետ եմ, ճիշտ է, որ չխոսեմ այդ մասին։

«Բազել-3»-ի մասով ասեմ, որ արդեն ավարտական փուլում է գտնվում, շուտով կներդրվեն 2 նոր պրուդենցիալ միջոցառումներ, որոնք վերաբերում են իրացվելիությանը, բարձր իրացվելի ակտիվների հարաբերակցությունը, հարաբերությունը 30-օրյա շոկային իրավիճակում հնարավոր արտահոսքի չափին պետք է կազմի 100%։ Օրինակ` դա  շատ կարեւոր նորմատիվ է, կամ որքան որ կայուն միջոց ունի բանկը, որքան կայուն միջոցի պահանջարկ ունի, պետք է ունենա նաեւ նման գումարով կայուն միջոցի մատչելիություն։

Առեւտրային բանկերի հետ դա քննարկվել է, արդեն ներկայացվել է։ Ես կարծում եմ, որ Կենտրոնական բանկը շուտով հանդես կգա, կամ մամլո հաղորդագրություններով կամ հնարավոր է` նաեւ մամլո ասուլիսով դրանք կներկայացվեն, ավարտի փուլում է։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արփի Դավոյան։

Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, ես 2 հարց ունեմ։ Կենտրոնական բանկի կողմից ստեղծվել է, առնվազն, 2 կազմակերպություն, «Armenian Card» ՓԲԸ-ն եւ «Վարկային բյուրո» ՓԲԸ-ն, նույն ինքը` ԱՔՌԱ-ն,։  Այս երկու կազմակերպությունները ստեղծվել են Կենտրոնական բանկի կողմից։ Կազմակերպություններին լիցենզիա տրամադրում է Կենտրոնական բանկը, ինքն էլ վերահսկում է իր ստեղծած կազմակերպության գործունեությունը։

Ընդհանրապես, նախարարություններում, պետական համակարգում մենք ունենք նման գործունեություն, երբ կազմակերպություններն ունեն այլ վերահսկող կազմակերպություններ։ Որքանո՞վ սա շահերի բախում չի ապահովում։ Այստեղ ես խնդիր եմ տեսնում այս երկու կազմակերպությունների մեջ։

Երկրորդ հարցը վերաբերում է ԱՄՆ դոլարով տրամադրված վարկերի տոկոսներին։ Բանկերը հրաժարվում են ընդունել կանխիկ դոլարով` ստիպելով վարկառուներին, իրենց մոտ եղած կանխիկ դոլարը բանկի կողմից սահմանված գնման փոխարժեքով փոխանակել ՀՀ դրամով, այնուհետեւ վարկի տոկոսի մարման նպատակով մուտքագրված ՀՀ դրամը կրկին, սակայն արդեն վաճառքի փոխարժեքով փոխանակել դոլարի, եւ նոր մարել վարկի տոկոսները։

Այսինքն՝ բանկը ստանում է լրացուցիչ եկամուտ 2 անգամ տարադրամի փոխանակման տեսքով։ Ո՞րն է այս երեւույթի պատճառը։ Քաղաքացիներն իրենց անպաշտպան են զգում այստեղ, որովհետեւ դոլարային վարկերի տոկոսներն ավելի ցածր են, քան դրամային վարկերի տոկոսները, քաղաքացիները վերցնում են դոլարային վարկ, սակայն  տոկոսների մուծման ընթացքում քաղաքացիներն անընդհատ փոխարժեքի փոփոխման փուլում են գտնվում եւ իրենք գումարներ են կորցնում, որը շահույթ է բանկի համար։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Տիկին Դավոյան, 2-րդ հարցի մասին հակիրճ ասեմ, որ դա շատ ավելի ակնառու էր 2014-2015 թվականներին, երբ ֆինանսական շուկայում  անկայունություն կար, փոխարժեքը տատանողական էր, եւ առքի, վաճառքի գներն էապես տարբերվում էին։ Այո, ստացել ենք բողոքներ, բայց, իմ տեղեկացվածությամբ` այդ հարցը լուծվել է։ Պետք է, որ բանկերն ընդունեն դոլարով միջոցներ։ Քննարկումն այդ ուղղությամբ էր ծավալվում։ Ես կարծում եմ, որ այդ հարցը պետք է, որ լուծված լինի։

ArCa-ի, ԱՔՌԱ-ի մասով Կենտրոնական բանկի ստեղծած բոլոր կառույցները նաեւ միջազգային աուդիտ են անցնում Կենտրոնական բանկի հետ միասին, նույն ավանդների երաշխավորման հիմնադրամը, բոլոր կառույցներն անցնում են։ Բացի այն, որ Կենտրոնական բանկը վերահսկում է, նաեւ վերստուգվում են աուդիտորական կազմակերպությունների կողմից։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Տեղական որեւէ կազմակերպություն չի կարո՞ղ վերահսկել այդ կազմակերպությունների աշխատանքը։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Տիկին Դավոյան, եթե Կենտրոնական բանկին աուդիտ են անում մեծ քառյակի աուդիտորները, եւ  այդ խմբի ներքո նաեւ աուդիտ են անում Կենտրոնական բանկի ստեղծած այդ կազմակերպություններին, որտե՞ղ կարող է ծագել նպատակահարմարությունը` նորից տեղական կազմակերպության կողմից աուդիտ անցնելու, Deloitte and PricewaterhouseCoopers, KPMG, Ernst & Young` այդ կազմակերպություններն են Կենտրոնական բանկին աուդիտ անում։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արկադի Խաչատրյան։

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, 2 հարց ունեմ։ Առաջինը վերաբերում է Կենտրոնական բանկի վերջին հաղորդագրությանը՝ կապված խորհրդի վերջին նիստի հետ, որի ժամանակ, երբ իջեցվեց վերաֆինանսավորման տոկոսը մինչեւ 5,5%, ինչը շատ ողջունելի եւ սպասելի էր, պետք է ասեմ։ Սպասելի էր նաեւ, որ նույնիսկ խորհրդի նախորդ նիստի ընթացքում դա պետք է իջեցվեր։ Այդուհանդերձ, այստեղ կա մի ձեւակերպում, որը նախկինում երբեւիցե չի եղել խորհրդի նիստի հաղորդագրությունների մեջ։ Ես ուզում եմ մեջբերում անել. «Կենտրոնական բանկի խորհուրդը քննարկում է միջոցառումներ` ֆինանսական միջոցները տնտեսության ներուժի զարգացմանն ուղղորդելու նպատակով»։ Խնդրում եմ մեկնաբանեք այս դրույթը, ի՞նչ նկատի ունեք։

Երկրորդ հարցադրումը վերաբերում է ձեր տեսլականին. ձեր գնահատմամբ` այսօր որո՞նք են, գոնե, երեքը նշեք, հիմնական մարտահրավերները Կենտրոնական բանկի համար, որոնց լուծման ուղղությամբ պետք է ուղղվեն բոլոր ջանքերը։

Եվ եթե թույլ կտաք, մինչեւ հարցին պատասխանելը տիկին Դավոյանի հարցադրմանը ես փորձեմ արձագանքել։ Դուք շատ ճիշտ եք նկատել, շատ կարեւոր հարց եք բարձրացնում։ Առհասարակ, երբ ֆինանսական համակարգում որոշումների հիման վրա ստեղծվում են ենթակառուցվածքներ, դա սկզբնական փուլում  արվում է այն նպատակով, որ դրանց կայացումից հետո բաժնեմասերը պետք է փոխանցվեն ֆինանսական կառույցներին, որոնք պետք է հանդիսանան դրանց հիմնական հիմնադիրները, եւ դրանք կառավարվում են խորհուրդների կողմից եւ բանկերի ներկայացուցիչների,  վարկային կազմակերպությունների կողմից։ Այդ ուղղությամբ էլ պետք է քաղաքականությունը տարվի, բայց ձեր հարցադրումը շատ տեղին էր եւ շատ կարեւոր։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Խաչատրյան, աջակցության համար, հարցի պատասխանը լրացնելու առումով։ Այո, Կենտրոնական բանկի սեպտեմբերի 10-ի մամլո հաղորդագրության մեջ այդ միտքն առաջին անգամն էր։  Գաղտնիք չի, որ Հայաստանի տնտեսությունում վերջերս սպառողական վարկերի էական աճ է արձանագրվում։ Սպառողական վարկերը խթանում են պահանջարկը տնտեսությունում։

Մենք գերադասում ենք, առհասարակ, տնտեսության զարգացման հնարավորությունները վերլուծելիս գերադասում ենք, որ վարկերի ուղղվածությունը լինի դեպի այն ոլորտներ, որոնք ՀՆԱ-ի ներուժ են ավելացնում։ Դրանք են արդյունաբերությունը, գյուղատնտեսությունը, տրանսպորտը, կապը, շինարարությունը եւ այլն։ Խոսքը վերաբերում էր դրան։ Կարծում եմ, որ Կենտրոնական բանկը դրա վերաբերյալ շուտով հայտարարությամբ հանդես կգա։

Հաջորդը. իմ տեսլականի մասով ես, երեւի, այդ երկու  տերմինները շատ եմ կրկնում այսօր, գների եւ ֆինանսական կայունության կոորդինացման մասին է խոսքը։ Նոր ներդրված համակարգը՝ մակրոպրուդենցիալ քաղաքականությունը դեռ պետք է հստակ ձեւակերպվի Կենտրոնական բանկում։ Մենք ունենք քաղաքականության գործիքներ, կիրառում ենք դրանք, բայց հստակ ձեւակերպված, կանոնի վրա հիմնված մակրոպրուդենցիալ քաղաքականության հայեցակարգ վերջնականապես ձեւավորված չի։

Ես կարծում եմ՝ պետք է ձեւավորել համարժեք հայեցակարգ, ինչպիսին դրամավարկային քաղաքականության իրականացման հայեցակարգն է, եւ նոր դրանից հետո այդ երկու քաղաքականությունների կոորդինացման, համադրման հայեցակարգ ձեւակերպել, այդտեղ տեսությունները  շատ հետաքրքիր են. միջամտում է մեկը մյուսին, չի միջամտում, մի քաղաքականությունն է հաշվի առնում, մյուսի առաջնահերթությունները եւ այլն։ Դա հաջորդ փուլն է։ Դա ամենակարեւոր մարտահրավերն է, որ ես տեսնում եմ Կենտրոնական բանկի համար։

Հաջորդը. վերջին շրջանում անընդհատ շփումների ընթացքում ես հասկացա, որ մեր հաղորդակցումը հասարակության հետ բավարար չի։ Մենք պետք է ունենանք թիրախային հաղորդակցում։ Ունենք այցելուների կենտրոն դպրոցականների, ուսանողների համար, ունենք բուհերի ներկայացուցիչների համար որոշակի սեմինարներ, պատգամավորների համար որոշակի պրեզենտացիաներ եւ այլն, բայց ես կարծում եմ, որ շատ ավելի լայն հասարակություն պետք է ընդգրկի մեր հաղորդակցումը։

Հաջորդը, որը, եթե ես համարեմ մարտահրավեր, կստացվի, որ չունենք, բայց իրականում ունենք, բայց դա պետք է պահպանել եւ զարգացնել։ Դա վերաբերում է կանոնի վրա հիմնված քաղաքականության իրականացման արդյունքում վստահության աճին։ Պետք է լինել թափանցիկ, բացատրել` ինչ կանոնով է շարժվում, եւ հետաքրքրվողն արդեն տեղյակ լինելով կանոնին` արդեն կարծիք կձեւավորի  Կենտրոնական բանկի  մասին, եւ եթե տեսնի, որ հետեւում է իր իսկ հայտարարած կանոնին, վստահության աճ կարձանագրենք։ Այդ 3 մարտահրավերներն եմ տեսնում։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք, պրն Խաչատրյան։

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, դուք շատ կարեւոր միտք հնչեցրեցիք՝ կապված տնտեսության ներուժի ավելացման հետ։ Ինձ համար շատ զարմանալի էր, երբ դրամավարկային քաղաքականությանը վերաբերող կարոր այդ գործիքակազմի` տոկոսադրույքի սահմանման հաղորդագրության մեջ էր դա արվում, որ խորհուրդը  քննարկում է միջոցառումներ` դրամական միջոցներն ուղղելու դրան։

Տեսեք, երբ այսօր դիտարկում ենք վարկերի կառուցվածքը,  առհասարակ, գիտեք, որ դրանց գերակշռող մեծամասնությունը սպառողական վարկերն են, հիփոթեքներն են,  որոնք ուղղվում են ոչ արտահանելի հատվածին։ Հետեւաբար՝ այո,  արտահանելի հատվածի խթանումը եւ նրա շահութաբերության բարձրացումը միայն թույլ կտա, որպեսզի այդ ռեսուրսներն ուղղվեն, այդ թվում՝ վարկային միջոցները, եւ, ընդհանրապես, ներդրումները։

Հիմա շատ կարեւոր բան ասացիք, խնդրում եմ, եթե դա հնարավոր է, մի քիչ բացեք. ո՞ր միջոցառումների մասին է խոսքը գնում, որ այս պահին քննարկվում է, որպեսզի դրամական միջոցներն ուղղվեն, որոնք Կենտրոնական բանկի տիրույթում են այս պահին։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, ես մեծ ուրախությամբ այդ մասին կհայտնեի, բայց առայժմ իրավունք չունեմ այդ մասին հայտնել, Կենտրոնական բանկը հայտարարությամբ հանդես կգա։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եթե չեք հայտնում, ուրեմն, Վաղարշակ Հակոբյան։

Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Հարգելի տիկին Ղահրամանյան, ինչպես հայտնի է, շուրջ 15 տարի առաջ Կենտրոնական բանկը որդեգրեց գնաճի նպատակադրման քաղաքականություն, ինչն իրենից ենթադրում էր ազատ, լողացող փոխարժեքի քաղաքականություն, սակայն 2014 թվականի հայտնի դեպքերից հետո, դեկտեմբերին երբ մենք ունեցանք դոլարի սկաչոկ, ռուսերեն, այդ դեպքերից հետո մինչեւ այսօր աննախադեպ բարձր, ներկայումս մինչեւ 18% պարտադիր պահուստային դրույքաչափի կիրառմամբ իրականացնում է փոխարժեքի ֆիքսման քաղաքականություն, որը որոշ տնտեսագետների գնահատմամբ` վնաս է հասցնում տնտեսությանը` սահմանափակելով արտահանումը։

Ես ուզում եմ ձեր տեսակետը եւ կարծիքը լսել այդ հարցի առնչությամբ։ Դուք ո՞նց եք գնահատում. փոխարժեքը ՀՀ-ում  պետք է լինի ազատ, լողացո՞ղ, թե՞ ֆիքսված, եւ եթե ֆիքսված, ապա ինչպե՞ս պետք է կոմպենսացվեն ռիսկերը, որոնք առաջանում են` արտահանման հետ կապված։ Սա` առաջին հարցը։

Երկրորդ հարցը. ԱԺ-ում աշխատանքների ընթացքում մենք շատ հաճախ հարցեր ենք ունենում Կենտրոնական բանկին եւ Կենտրոնական բանկի ղեկավարությանը։ Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն հարցին, եթե նախաձեռնվի ինչ-որ մի փոփոխություն, որի արդյունքում Կենտրոնական բանկի ղեկավարը պարտավորված կլինի որոշակի օրեր այցելել ԱԺ եւ պատասխանել պատգամավորների հարցերին այս դահլիճում։ Իհարկե, ես հասկանում եմ Կենտրոնական բանկի անկախության փիլիսոփայությունը, բայց ինչպե՞ս եք վերաբերվում այս հարցին եւս։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Երկրորդ հարցից սկսեմ, սրա պատասխանն ավելի կարճ է։ Ես հաղորդակցման բոլոր տարբերակները ողջունում եմ, դրական եմ վերաբերվում։ Այն, որ ասացի,  որ մարտահրավեր ունենք թիրախային հաղորդակցման, ինչո՞ւ ոչ, կարելի է նույն այդ հայեցակարգի ներքո տեղավորել սա։

Առաջին հարցի վերաբերյալ ասեմ, որ լողացող փոխարժեքն այլընտրանք չունի։ Դա էլի տեսությամբ եւ պրակտիկայով սահմանված մոտեցում է։ ՀՀ-ում սահմանված է լողացող փոխարժեքի քաղաքականություն, բայց դա չի նշանակում, որ Կենտրոնական բանկն արժութային շուկայում արտարժույթի գնում կամ վաճառք չի իրականացնում։ Եթե փոխարժեքի փոփոխությունը բխում է տնտեսության ֆունդամենտալներից, Կենտրոնական բանկը չի միջամտում դրան, որովհետեւ հնարավոր չի այդքան միջամտել եւ փոխարժեքը պահել կայուն։ Եթե դա շուկայի գերարձագանքն է, գերարձագանքը որոշակիորեն զսպելու համար Կենտրոնական բանկը կարող է արձագանքել, ինչպես արեց 2014, 2015 թվականներին, ճիշտ է, այդ ընթացքում որոշակի ֆունդամենտալներ էլ փոխվեցին։

Այս տարի էլ ԿԲ նախագահը հայտարարել է հենց այս ամբիոնից, որ մենք զուտ գնումներ ենք իրականացրել, բայց դա էլի միտված չի փոխարժեքի վրա ազդելուն, դա, պարզապես, պահուստների հավաքագրման գործառույթ է, որովհետեւ Կենտրոնական բանկը փոխարկում է Կառավարության միջոցները, որպեսզի արտաքին պարտք մարի կամ հենց ինքն արտաքին պարտք է մարում։

Ինչ վերաբերում է ձեր ասած պարտադիր պահուստավորման միջոցով դրամի փոխարժեքը կայուն պահելուն, պահուստավորումը դրամով է  իրականացվում։ Այ, նոր` 2 ամիս առաջ է փոխվել արտարժույթի դիմաց, որոշակի մաս արտարժույթով է պահուստավորվում, իսկ նախկինում բոլոր ավանդների համար` եւ՛ դրամով, եւ՛ արտարժույթով, պահուստավորումն իրականացվում էր դրամով։

Նպատակ չունի պարտադիր պահուստավորումը փոխարժեքի վրա ազդել,  պարտադիր պահուստավորումն իրացվելիության բուֆեր է հանդիսանում։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք, պրն Հակոբյան։

Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, դուք ձեր խոսքում նշեցիք, որ ազատ փոխարժեքի քաղաքականությունն այլընտրանք չունի, բայց ինչքանով ես տեղյակ եմ, ներկայումս ՀՀ-ում իրականացվում է  ֆիքսված փոխարժեքի քաղաքականություն։ Դա այդպես չի՞: Դուք ձեր խոսքում բերեցիք նրան, որ այժմ ՀՀ-ում իրականացվում է լողացող փոխարժեքի քաղաքականություն։ Դուք դա նկատի ունեի՞ք, իրականացվում է լողացո՞ղ, թե՞ ֆիքսված փոխարժեքի քաղաքականություն։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Չէ, ես ի նկատի ունեմ` ազատ, լողացող փոխարժեքի քաղաքականություն։ Ինչպե՞ս է ֆիքսում փոխարժեքը Կենտրոնական բանկը.  ֆունդամենտալներով է փոխարժեքը պայմանավորված։ Ես ասացի, որ գնումներն իրականացվել են պահուստները համալրելու համար, ոչ թե փոխարժեքը պահելու նպատակով։ Դա միշտ իրականացրել է Կենտրոնական բանկը։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եղիշե Սողոմոնյան։

Ե.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, 3 հարց ունեմ։ Առաջին հարցը վերաբերում է արժեթղթերի շուկային։ Մենք տեսնում ենք, որ բանկային համակարգի, որպես կայունություն, Կենտրոնական բանկի խնդիրը Կենտրոնական բանկը լավ  է իրականացնում, բայց արժեթղթերի շուկայում կան խնդիրներ։ Ձեր տեսլականն այդ ոլորտի զարգացման ուղղությամբ, Կենտրոնական բանկի կողմից իրականացվող քայլերին։

Երկրորդ հարցս վերաբերում է արտարժույթի  փոխարժեքին։ Ի՞նչ եք կարծում, ճիշտ չէ՞ր լինի, որ Կենտրոնական բանկի կողմից թույլ տրվեր դրամի որոշակի չափավոր արժեզրկում, որը կբերեր մեր արտահանման մրցունակության բարձրացմանը, ոչ թե խոշոր, մեծ, չափով դրամի արժեզրկման մասին է խոսքը, այլ տարեկան 3-4%, որը երկարաժամկետ հատվածում արդեն մրցակցային առավելություններ կբերեր մեր ապրանքների արտահանվող ուղղությունների մասով։

Երրորդը. Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի ներկայիս իրավասությունները բավարա՞ր են, որ Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամն ավելի արդյունավետ աշխատի, թե՞ տեսնում եք, որ այդ շրջանակը պետք է ընդլայնվի։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Պրն Սողոմոնյան, արժեթղթերի շուկայի վերաբերյալ մի քիչ բացեմ, չնայած, ասացի, որ հետո Կենտրոնական բանկը կներկայացնի։

Ի՞նչ միջոցառումներ են ենթադրվում. պետական կազմակերպությունների կողմից թողարկումն էր: Դա այն է, ինչ Կենտրոնական բանկն ունի իր հայեցակարգում, դա այն չէ, ինչն իրականանալու է։ Պետական-մասնավոր համագործակցության շրջանակներում թողարկումներ, մասնավոր հատվածի հետ հաղորդակցություն, միջազգային վարկանիշի ստացման խրախուսում մասնավոր կազմակերպությունների կողմից, նպաստող հարկային կարգավորումներ, բորսայական եւ դեպոզիտար կառուցվածքի բարեփոխումներ։ Հիմնականում այդ ամենի կոնտեքստում է նախատեսվում։

Օրինակ՝ վարկանշման վերաբերյալ կան կազմակերպություններ, որոնք ոչ միայն երկրին սուվերեն վարկանիշ են տալիս, եւ խոշոր կազմակերպություններին, այլ նաեւ միջին կազմակերպություններին են վարկանշում։ Դա պետք է խթանվի, որպեսզի վարկանշվեն, հետո ցուցակվեն  այդ կազմակերպությունները: Մեր գերխնդիրներից է, հիմնական նպատակները չեն, բայց գերխնդիրներից է կապիտալի շուկայի զարգացումը։

Արժեզրկման մասով. տնտեսությունում պետք է ֆունդամենտալ փոփոխություններ լինեն դրա համար, պրն Սողոմոնյան։ Կենտրոնական բանկն առավելագույնս զերծ է մնում փոխարժեքի վրա ազդեցություն գործելուց։ Հիմա ինչպե՞ս արժեզրկենք արժույթը, շատ իրացվելիություն թողնե՞նք տնտեսություն։

Ես խոստացա, պրն Թունյանի հարցին ի պատասխան ելույթում անդրադառնալ, թե ինչպես է կոմպենսացվում հարկաբյուջետային զսպողական  քաղաքականությունը Կենտրոնական բանկի կողմից։ Նշեմ, որ երկարաժամկետ ռեպո համաձայնագրեր են կնքվում բանկերի հետ։ Արտարժույթի գնումը հնարավորություն է տվել իրացվելիություն ներարկել տնտեսություն, շաբաթական կտրվածքով ռեպո համաձայնագրերը մշտապես կնքվում են, իրացվելիություն է տրվում համակարգին։

Վարկային կազմակերպությունների միջոցով, որոնք վերաֆինանսավորում են վարկերը Կենտրոնական բանկի կողմից, էլի մեծածավալ վարկավորում է տրամադրում։ Տնտեսությունում իրացվելիություն ապահովում է Կենտրոնական բանկը։ Արտահանման խթանման համար էական կառուցվածքային տեղաշարժեր են պետք տնտեսությունում։

ԿԲ խորհրդի իրավասությունների վերաբերյալ ձեր հարցին ես այս պահին չեմ կարող պատասխանել։ Ընտրվելու պարագայում, արդեն իսկ խնդիրների ծագման պարագայում նոր կհանգեմ այդ եզրահանգմանը՝ պե՞տք էր այս իրավասությունն ունենալ, թե՞ ինչ-որ իրավասություններ գուցե ավելի են տրված։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանքեք։ Ծովինար Վարդանյան։

Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Տիկին Ղահրամանյան, ուզում եմ նշել, որ շատ ուրախ եմ, որ կին թեկնածու եմ տեսնում` Կենտրոնական բանկի խորհրդի կազմում ընդգրկվելու համար։

Հարցս հետեւյալն է. ավելի շատ ինքը հարց է, որպեսզի պատասխանը հնչի եւ հանրության համար պարզ դառնա, որովհետեւ հաճախ լսում եմ հանրության տարբեր շրջանակների կողմից, որ իրականում գների աճ է, սակայն Կենտրոնական բանկը չի արձանագրել սա։ Այսինքն՝ թվում է, թե Կենտրոնական բանկը չի արձանագրել սա։

Ես գիտեմ, որ այստեղ սպառողական զամբյուղի հետ է խնդիրը, սպառողական զամբյուղի բաղադրիչներն այնպիսին են, որ  որոշ ապրանքներ, երբ աճում են, ինքը ցույց  չի տալիս, քանի որ սպառողական զամբյուղով է հաշվարկվում գնաճը։

Հարցս հետեւյալն է. արդյո՞ք դուք բարձրացրել եք այս հարցը, ազգային վիճակագրական կոմիտեի հետ քննարկվո՞ւմ է այս հարցը, գուցե վերանայե՞լ սպառողական զամբյուղի այդ կոմպոնենտները, թե՞ ոչ։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Տիկին Վարդանյան, ազգային վիճակագրական կոմիտեն անկախ հաշվարկում է գնաճի ցուցանիշը։ Մենք եւս դիտարկումներ ենք իրականացնում սպառողական շուկայում, 10-օրյա կտրվածքով գնաճի գնահատականներ ենք ստանում այդ դիտարկումների ընթացքում։ Իհարկե, կիրառում ենք վիճակագրական կոմիտեի կողմից տրամադրված կշիռները, որովհետեւ չկա այդ ռեսուրսը՝ կշիռները հաշվարկելու, եւ դրանք առավելապես համընկնում են։ Ճիշտ է, Կենտրոնական բանկը շատ ավելի փոքր զամբյուղով է դիտարկումներն իրականացնում, շատ ավելի քիչ տարածաշրջան է ընդգրկում, բայց փոփոխությունները համահունչ են, նաեւ գնաճի ցուցանիշը գրեթե համընկնում է, եթե հաշվի ենք առնում նույն զամբյուղը, ինչ որ Կենտրոնական բանկն է կիրառել, այսինքն՝ համադրելի ենք դարձնում զամբյուղը։

Վիճակագրական կոմիտեի հետ պարբերաբար քննարկումներ լինում են, երեւի, ամենօրյա կտրվածքով աշխատում են մեր աշխատակիցները վիճակագրական կոմիտեի հետ ոչ միայն գների վիճակագրության մասով, ՀՆԱ-ի վիճակագրության, արտաքին հատվածի եւ այլն։

Այն մեթոդաբանությունը, որ վիճակագրական կոմիտեն կիրառում է, հիմնականում փոխառված, միջազգային կազմակերպությունների սահմանած, փոխառված մեթոդաբանությունն է, որն ընդունելի է մեզ համար։ Իհարկե, որոշ դեպքերում որոշ ճշգրտումներ անում ենք։

Մենք ունենք բնականոն գնաճի ցուցանիշ, որը հաշվարկում ենք, որպեսզի պարզենք, թե որքա՞ն է պահանջարկով պայմանավորված գնաճի ազդեցությունը, որքա՞ն կլիներ գնաճը, եթե չլիներ, ենթադրենք` գյուղատնտեսության շոկը կամ ինչ-որ ադմինիստրատիվ փոփոխություն։ Պահի անհրաժեշտությունից կարող են փոխվել, կամ ներմուծված որոշ ապրանքատեսակների գների շոկային փոփոխությունները։

Նման ճշգրտումներ մենք անում ենք, որպեսզի մեզ համար որոշակի ուղղորդող ցուցանիշներ ունենանք, բայց, ընդհանուր առմամբ, այս պահին վիճակագրության  մեթոդաբանությունն ընդունված մեթոդաբանություն է, որի վերաբերյալ որեւէ պահանջ չենք կարող ունենալ։ Մեր դիտարկումները փաստում են, որ համապատասխանում են իրենց եւ մեր արդյունքները։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանքեք։

Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Իրականում հարցս համապատասխանությանը չէր ուղղված, վստահ եմ, որ համապատասխանում են։ Հարցս ավելի շատ ուղղված էր նրան, որպեսզի հանրությանը հասանելի դարձնել, թե ինչո՞ւ, երբեմն իրենք տեսնում են, որ որոշ ապրանքատեսակների կոնկրետ գինն աճել է, սակայն գնաճի վրա դա չի անդրադառնում, այն պաշտոնական տվյալը, որ վերջում հայտարարում է Կենտրոնական բանկը, դրա վրա չի անդրադառնում։ Դա զուտ ավելի թափանցիկ, թափանցիկ ասելով` ոչ թե այդ ամբողջ հաշվարկը, այլ ավելի հասանելի ձեւով այդ ինֆորմացիան փոխանցել հանրությանը։ Դրա մասին էր խոսքը։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Տիկին Վարդանյան, պատկերացրեք, որ այդ  հարցերի թիրախ շատ հաճախ ես հանդիսանում եմ, երբ որոշակի ապրանքատեսակի գնի աճ է արձանագրվում, ենթադրենք՝ կարագի գնի աճը, որը մեծ, ծավալուն քննարկումների տեղիք էր տվել, ասում էին` այսքան ավելացավ կարագի գինը, ինչո՞ւ գնաճ չի արձանագրվում, այդ ժամանակահատվածում գյուղմթերքների գների էական նվազում էր արձանագրվում։

Երբ հարցադրումը լինում է հետեւյալ կերպ. ինչքա՞ն եք ավելի ծախսում այդ կարագի գնի թանկացման արդյունքում եւ ինչքա՞ն քիչ եք ծախսում գյուղմթերքների գների նվազման հետեւանքով, երբ իրենք իրենց 3-4 օրվա հաշվարկն անում էին, իրենց համար ակնառու էր։ Այստեղ էլ կա հաղորդակցման խնդիր։

Պարզապես, Կենտրոնական բանկն ընդհանուր գնաճն է նպատակադրում, դուք առանձին ապրանքատեսակների հարաբերական գների մասին եք նշում, իսկ Կենտրոնական բանկն իր գործիքակազմով կարգավորում է համախառն պահանջարկը, առանձին ապրանքատեսակների վերաբերյալ, պարզապես, եթե ինչ-որ էական շեղում է լինում, բացատրում է առանձին ապրանքատեսակներով։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ընդմիջում, 14։30-ին կհանդիպենք։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԼԵՆԱ ՆԱԶԱՐՅԱՆԸ
 

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները։ Հիշեցնեմ, որ քննարկում ենք Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի ընտրության հարցը, թեկնածուին հրավիրում եմ ամբիոնի մոտ։

Այժմ տիկին Ղահրամանյան, կհնչի վերջին հարցը։ Պատգամավոր Հռիփսիմե Գրիգորյան, համեցեք։

Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկին Ղահրամանյան, ես եւս ողջունում եմ ձեր թեկնածությունը եւ ուրախ եմ, որ կին թեկնածու ունենք այս պաշտոնին։

Իմ գործընկերներն արդեն հնչեցրին բավականին մեծ թվով այն մտավախությունները, որոնցից որոշները ես էլ ունեի՝ կապված շահերի բախման հետ։ Ուղղակի, կրկնեմ, որ ունեմ դեռեւս այդ մտավախությունը, թերեւս ձեր պատասխանները լսեցի։

Ուզում եմ հարցնել՝ արդյո՞ք գտնում եք, որ խորհրդի անդամներն ունեն բավարար իրավասություններ, որպեսզի կոլեգիալ որոշում կայացնեն, որովհետեւ հնչել են բազմաթիվ մտավախություններ այն մասին, որ խորհրդի նախագահը միանձնյա որոշումներ կայացնում է, եւ դուք ինքներդ ինչպե՞ս եք պատկերացնում հենց ձեր անձնապես դերը, եթե ունենաք ռադիկալ տարբեր կարծիք, արդյո՞ք տեսնում եք ձեզ այն դերում, որպեսզի որոշումների կայացման մեջ փոփոխություն, բեկում մտցնեք։ Շնորհակալություն։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, տիկին Գրիգորյան։ Շահերի բախման մասով, կարծես թե, օրենսդրական դաշտը ծածկում էր, եւ ես հաստատեցի, որ իմ ընտանիքի համար նման կարգավիճակը պատասխանատվություն եւ սահմանափակում է, եւ ոչ թե հնարավորություն։ Ես կարծում եմ՝ մենք դա ապացուցել ենք մեր կյանքում։

Հաջորդ հարցի վերաբերյալ. այդ ձեր մտահոգությունը եւս մեկ անգամ հնչել է հանձնաժողովում, տիկին Գրիգորյան։ Պրն Մանուկյանը, եթե չեմ սխալվում, հնչեցրեց։ Ես ձեզ հավաստիացնում եմ, որ լինում են դեբատներ, դեմեր եւ կողմեր, բայց հրապարակվում է վերջնական որոշումը։ Ես իմ առաջին պատասխանի մեջ դրան անդրադարձա, ամբողջ աշխարհում ձայների հաշվեկշռի հրապարակումը վիճահարույց թեմա է հանդիսանում։ Կան բանկեր, որոնք հրապարակում են նույնիսկ անվանական, սակայն դա հետագայում իրենց կաշկանդել է ներկայացվող նախագծի վերաբերյալ հաջորդ դեպքերում հակառակ կարծիք հայտնել։ Մենք գործ ունենք տնտեսության ամենազգայուն օղակի հետ՝ ֆինանսական շուկայի հետ, որտեղ յուրաքանչյուր բառ, յուրաքանչյուր բառակապակցություն կարող է որոշակի սպասում ձեւավորել, որոշակի ազդակ հաղորդել, եւ  վերջնական որոշման հրապարակումը, կարծում եմ՝ դա կարող է որոշակիացնել, իրենց սպասումները խարսխել կոնկրետ նպատակների շուրջ։ Այսքանը։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագա՞նք։ Ավարտե՞լ էիք, տիկին Ղահրամանյան։ Ավարտեցի՞ք միտքը։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Այո։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ուղղակի հստակեցնելու համար մի անգամ եւս հարցնեմ. գտնում եք արդյո՞ք, որ տեղեր կան, դեպքեր, որտեղ կարելի է ավելի շատ թափանցիկություն մտցնել, կարո՞ղ է լինեն այնպիսի հարցեր, որոնց քննարկումը կարող է լինել հրապարակային, որոշ այլ հարցերի քննարկումը, իհարկե, գաղտնի, այսինքն՝ փակ ռեժիմով, թե՞ էն, ինչ այսօր կա, եւ էն ընթացակարգերը, որոնք կան, դուք սրանից ավելի մեծ թափանցիկության տեղ չեք տեսնում։ Շնորհակալություն։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Գրիգորյան։ Հանդիպումներ միշտ լինում են բանկերի հետ, ապահովագրական ընկերությունների հետ եւ այլն, քննարկվում են որոշակի մտադրություններ, մենք հետադարձ կարծիք ենք ստանում։ Եթե խոսքը վերաբերում է կարգավորման դաշտին վերաբերող ինչ-որ հարցի, կարծում եմ՝ ֆինանսական համակարգի շրջանակների հետ քննարկումը բավարար է։

Իսկ ինչ վերաբերում է արդեն հասարակության ավելի լայն շերտերին, դա կարգավորվում է սպառողների շահերի պաշտպանության ծառայության կողմից որոշ չափով, տեղեկացվում է այդ մասին իրենց, նույնիսկ երբ օնլայն էլեկտրոնային տարբերակներով որոշակի գործարքներ են կնքվում, տարբեր պատուհաններ են բացվում, որոշակի տեղեկատվություններ են փոխանցվում։

Իսկ ինչ վերաբերում է կարգավորման դաշտին, թե նորմատիվն այսքան էր, սահմանվեց այսքան, հաճախորդի համար դա ի՞նչ նշանակություն կարող է ունենալ։

Հաճախորդի համար կարեւոր է, որ համակարգի ռիսկերը զսպվեն եւ ակնհայտ է, որ դրանք էապես մեղմվում են, եւ կարծում եմ՝ հաճախորդի համար դա բավարար է։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, տիկին Ղահրամանյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Մտքերի փոխանակության համար՝ հերթագրում։ Արտակ Մանուկյան։

Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կամայական թեկնածություն, ընտրություն, մի քանի գործոններ են ազդում վերջնական որոշման վրա։ Դրանցից են, կարեւորը, իմ կարծիքով` մարդը, հետագայում մասնագիտական գիտելիքները եւ հետո քաղաքական աջակցությունը եւ այլն, հա՞։

Հիմա, երբ, անկեղծ, մենք այս դաշտում ռիսկեր ենք բարձրաձայնում, մեր նպատակն այդ ռիսկերի մասին Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամին լսելի դարձնելն է, որովհետեւ ակնհայտ է, որ բավականաչափ մեծ անջրպետ կա էն առումով, որ  Կենտրոնական բանկի հավասարակշռության վեկտորն ավելի շատ ուղղված է դեպի բանկային համակարգ, այլ ոչ թե դեպի վերջնական սպառող։ Եվ սրա մասով ես որոշակի մեսիջներ կասեմ, որ ակնկալում եմ, որ երբ հաջորդ անգամ դուք կամ այլ խորհրդի անդամ գա, մենք, առնվազն, տեսլական լսենք, որովհետեւ տեսլականը պետք է լինի մոտեցումներ։ Օրինակ՝ մոտեցումներ ընդհանրապես թվային ֆինանսական ակտիվների մասին, աշխարհը զարգանում է, դուք խոսում եք, ինովացիաներ կան, հիմա պեսոչնիցա համակարգը կա, որը կիրառվում է, օրինակ` Հնդկաստանում։ Ի՞նչ գաղափարախոսություն կա, բլոկչեյն տեխնոլոգիաների կիրառությունը, ո՞նց է ձեր ռազմավարությունն այս կոնտեքստում, ինչպե՞ս եք դուք ինտեգրվում թվային օրակարգերին։ Այս մեսիջներն այն մեսիջներն են, որ նույնիսկ, եթե քննարկվում են Կենտրոնական բանկի ինչ-որ մի սենյակում, ցանկալի է, որ սրանց մասին հասարակությունը մասնակից լինի։ Այս առումով ես հնչեցրեցի ու կարծում եմ, որ Կառավարությունն էլ նենց հարցեր է քննարկում, որ բավականաչափ գաղտնի են, դրա համար տարբեր ռեժիմներ կան։ Ի՞նչն է խանգարում՝ դուք օրակարգում դնեք էն հարցերը, որոնք լայն սպառման պրոդուկտ են եւ օրակարգից հանեք կամ ներքին ավելի սահմանափակ քննարկում անեք նրանք, որոնք կարող են ձեր ասած ռիսկերն առաջացնել, բայց, առնվազն, ո՞ւր ենք մենք շարժվում այ, այս նոր, ներկա զարգացման գործընթացում` ինձ համար անձնապես կարեւոր է եւ կարծում եմ՝ ոչ միայն ինձ համար։

Երկրորդը. բազմիցս խոսվել է ոսկու պաշարները համալրելու մասին։ Ես նայել եմ ձեր Կենտրոնական բանկի պաշարները, մինչեւ այսօր չի համալրվել։ Ե՞րբ է լինելու այդ դրական մեսիջը, որ մենք կարողանանք նաեւ հավելյալ այդ խոսքից անցնել դեպի գործի։

Ի դեպ, այս բոլորը, որ ես ասում եմ, չեմ ակնկալում, որ դուք հիմա պատասխանեք։ Ես ուզում եմ, որ սրա մասին, եթե դուք ընտրվեք, մտածեք եւ սրանց մասով մանրամասն հաշվետվություն ներկայացնեք ապագայում ձեր հանրային խոսքում եւ այլն։

Մյուսը. խոսեցիք բնականոն աճի մասին, գնաճի մասին։ Ճիշտ բաներ եք ասում, բայց աշխարհն էլ է զարգանում։ Օրինակ` հիմա գիտե՞ք, որ ընդհուպ մինչեւ սոցիալական զամբյուղի տեսանկյունից տարբերություն են դնում՝ կանանց համար եւ տղամարդկանց, որովհետեւ կանանց եւ տղամարդկանց, այսպես ասած, սպառման հատկությունները լրիվ տարբեր են ու գնաճն ընդհուպ այս մակարդակով են քննարկում։

Ասում եք՝ մեթոդաբանությունը կիրառում ենք, էս ենք անում, էն ենք անում, բա, լավ, ո՞րն է այդ մեսիջը, որ մենք տեսնենք՝ դեպի զարգացում ենք գնում, էս աշխարհի նորամուծությունների մասին դուք քննարկում եք։

Ասում եք` կարող է եւ քննարկում եք, ես չեմ բացառում, չնայած ոնց որ ավելի շատ հակված եմ, որ երեւի չի քննարկվում։ Բայց նույնիսկ, եթե քննարկում եք, մեզ էլ մասնակից դարձրեք` որպես հանրություն։

Հետո, մյուսը. խոսեցիք, օրինակ` բալանսավորված շահի մասին։ Օրինակ, ձեր քննարկումներում հեչ, երբեւիցե մտահոգվե՞լ եք, ես նայում եմ, օրինակ` բանկերը հայտարարագրում են` կա հաշվապահական շահույթ, հետո աուդիտ է անցնում, էդ շահույթն էականորեն պակաս է։ Բա, հարցեր չտա՞նք այս մարդկանց, ասենք՝ ո՞նց է տեղի ունենում։ Դուք՝ որպես վերահսկող, բա, լավ, եթե դուք տվել եք, բա, հանրությանը մենք էս մեսիջներն ի՞նչ ասենք։

Էս, իհարկե, էն չարյաց փոքրագույնն էր, որ ես կարող էի հնչեցնել էս ամբիոնից, բայց, այնուհանդերձ, քանի որ ես եմ բացումն արել եւ, ըստ էության, ես էլ եմ հիմա բացումն անում, ես հորդորում եմ, որ հաշվի առնելով էս մեսիջները եւ հաշվի առնելով էն միջավայրը, որ դուք ներկայացրեցիք իմ կողմից շատ հարգված Վաչե Գաբրիելյանի մասով, ձեր մասնագիտական եւ էթիկական որոշումների վրա չներազդելու, նենց վստահաբար պնդեցիք, որ դա մենք չենք նկատի, ես էլ եմ ակնկալում, որ չենք նկատի, եւ դրա համար ես անձամբ՝ որոշակի այս մտահոգություններով հանդերձ, ձեզ կողմ եմ քվեարկելու։ Շնորհակալություն։

Հոսով եմ՝ այս հարցերի մանրամասն ծածկույթը կլինի ձեր հետագա քննարկումներում, եւ դուք չեք լինի հերթական Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամ, այլ կլինեք էն անդամը, որը, իրոք, միտված կլինի դեպի հանրությունը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Սուրեն Գրիգորյան։

Պրն Մանուկյան, բայց տիկին Ղահրամանյանը Կենտրոնական բանկի զեկույցով հանդես չէր գալիս։ Նկատի ունեմ՝ ինքը նոր հավակնում է դառնալ խորհրդի անդամ։

Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի նախագահ, հարգելի գործընկերներ, տիկին Ղահրամանյան, պրն Մանուկյանը որոշակի էլի ակնարկ կատարեց այդ թեմային, եւ այսօր ԱԺ-ում շահերի բախման վերաբերյալ հարցեր տրվեցին, բայց ոնց որ թե տենց լուրջ մտահոգություններ՝ դրանով պայմանավորված, չհնչեցին։ Ես, այնուամենայնիվ, ուզում եմ դրանից խոսել, որովհետեւ կարող է` հիմա չհնչեն, հնչեն ապագայում եւ դրանց պատասխանը կարծում եմ, որ շատ հստակ պետք է քաղաքական թիվ 1 ամբիոնից տրվի։

Տեսեք, մենք մի հասարակություն ենք այսօր, որը տարիներ շարունակ տուժել է պետական ապարատում խնամի-ծանոթ-բարեկամ, քավոր-սանիկ, ընկեր-ընկերուհի հարաբերություններից։ Եվ ես մի անգամ առիթ ունեցել եմ արդեն այս ամբիոնից խոսել էն զսպանակի էֆեկտի մասին, որը մեզ մոտ կա, եւ երկրորդ անգամ ձեր համբերությունը չարաշահելով՝ ներկայացնեմ։ Այսինքն՝ երբ ինչ-որ մարդ մարդու մակարդակով, եւ ես կարծում եմ, որ դա կարելի է նաեւ պրոյեկտել հասարակության վրա, երկար ժամանակ ինչ-որ բանից տուժում է, ինքը շատ ժամանակ, երբ դրանից ձերբազատվում է, այնքան դառն է դեռեւս էդ տուժած գործընթացների համը, որ անգամ որոշ երեւույթներ, որոնք դրան նման են, բայց դա չեն, ինքը դասում է այդ երեւույթների շարքին եւ ընկնում է արդեն հակառակ ծայրահեղության մեջ։

Ես խորհրդակցեցի նաեւ իմ գործընկերների հետ, նաեւ ընդդիմությունից մեր գործընկերների հետ, մասնավորապես, պրն Խաչատրյանի, ով Կենտրոնական բանկում աշխատանքի փորձ ունի, եւ, ընդհանուր առմամբ, գտնում եմ, որ այո, հաշվի առնելով անգամ այն, ուրեմն, եղելությունը, ձեր եւ իմ կողմից էլ, ինչպես եւ պրն Մանուկյանի կողմից շատ հարգված պրն Գաբրիելյանի հետ օբյեկտիվ, բնականաբար, որոշակի կապը, այնուամենայնիվ, կարծում եմ, որ այդ հանգամանքը չպետք է պատճառ հանդիսանա, որպեսզի մեր որոշումը ձեր թեկնածության մասով լինի բացասական։

Մի քիչ ավելի լայն փորձեմ խոսել այս երեւույթի մասին։ Տեսեք, շատ վատ է, երբ արդեն նոր իշխանության եւ որեւիցե մարմնում նոր իշխանության հավանությամբ, միգուցե, հայտնվում են մարդիկ, ում անաչառության, ազնվության վերաբերյալ կարող են կասկածներ լինել։ Բայց ոչ պակաս վատ է, որ որոշակի ծայրահեղացված մոտեցումների, որոշակի, թույլ տվեք ասել, կարծրատիպերի պատճառով այնտեղ չհայտնվեն այն մարդիկ, ովքեր իրականում ազնիվ են եւ իրականում արժանի են էնտեղ` կոնկրետ տեղում հայտնվել։ Եվ իրոք, ամենավատ երեւույթներից մեկը, եթե մեր հեղափոխության, ասածս կոնկրետ հենց ձեզ չի վերաբերելու, սխալ չհասկանաք, մի քիչ ավելի ընդհանուր եմ ասում, եթե սիրո եւ համերաշխության հեղափոխությունը, քանի որ կատարվել է ՀՀ-ում, մենք պետք է հասկանանք, որ երբ մենք խոսում ենք համերաշխության մասին, մենք չենք խոսում համերաշխության մասին այն անձանց միջեւ, ովքեր առանց այդ էլ համախոհ էին մինչեւ հեղափոխություն, որովհետեւ իրենց միջեւ անհամերաշխության խնդիր, որպես այդպիսին չկա, որպեսզի հեղափոխությունից հետո ինչ-որ բան փոխվի։ Մենք խոսում ենք այն մարդկանց մասին, ովքեր եղել են բարիկադների տարբեր կողմերում մինչեւ հեղափոխություն, եւ հեղափոխությունը պետք է դառնա այն պատճառը, սկիզբը, շարժառիթը, որպեսզի այդ մարդիկ կարողանան սկսել եւ շարունակել գործել արդեն միասնական ուժերով եւ ի բարօրություն Հայաստանի Հանրապետության։

Ուստի, նշվածը հաշվի առնելով եւ ասածներս հաշվի առնելով` կարծում եմ, որ այդ հանգամանքը, որը կարող է նաեւ, եթե մինչեւ այժմ էլ չի շահարկվել, հետագայում շահարկվել, կարծում եմ, որ այդ հանգամանքը չի կարող պատճառ հանդիսանալ ձեր թեկնածությանը դրական քվե չտալուն։ Դրա համար, ինչպես եւ պրն Մանուկյանը նշեց, ես էլ անձամբ ձեր թեկնածությանը կողմ եմ քվեարկելու եւ հորդորում եմ, որպեսզի իմ բոլոր գործընկերները՝ թե՛ իշխանական ֆրակցիայից, թե՛ ընդդիմադիր ֆրակցիաներից, նույնպես կողմ քվեարկեն ձեր թեկնածությանը, որովհետեւ բովանդակային առումով, լսելով ձեր հարցերի պատասխանները, ձեր ելույթը` առնվազն, ինձ մոտ որեւիցե կասկած ձեր պրոֆեսիոնալիզմի մասով չառաջացավ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Բաբկեն Թունյան։

Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ հարգելի նախագահող, հարգելի գործընկերներ, ես տիկին Ղահրամանյանին, իհարկե, ոչ անմիջական, բայց հեռակա կարգով բավականին երկար եմ ճանաչում ու կարծում եմ՝ մասնագիտական որակների փորձի մասին խոսելն ավելորդ է։ Դուք այդ մասին կարող եք ընդամենը թե՛ իր հետ աշխատած, թե՛ իր հետ աշխատող, թե՛ կողքից ճանաչող մասնագետների կարծիքը հարցնել, այդ առումով որեւէ խնդիր չկա։ Այսինքն՝ ավելի կոմպետենտ մարդ այս պահին դժվար է պատկերացնել այդ տեղի համար։

Ինչ վերաբերում է, ընդհանուր, Կենտրոնական բանկին, խորհրդի գործառույթներին, պրն Մանուկյանի հնչեցրած մտահոգությունները հիմնականում կիսում եմ, բայց այնպես ստացվեց, որ այդ բոլորի մեղավորը հիմա տիկին Ղահրամանյանը դարձավ, բայց, դե, ընդհանուր... (Խոսում են դահլիճում)

Շատ լավ։ Ես էլ նման հույս ունեմ ու համոզվածություն, որ այնտեղ ձեր հայտնվելը նոր շունչ կհաղորդի։

Ինչ վերաբերում է շահերի բախմանը։ Ինչքանով ես ճշտեցի իրավաբան իմ ընկերներից, օրենքի առումով այդտեղ հակասություն չկա։ Այսինքն՝ օրենքը չի արգելում նման դեպքերում, որ տվյալ անձնավորությունը կարողանա խորհրդի անդամ դառնալ։ Այսինքն՝ եթե օրենքի առումով ամեն ինչ նորմալ է, ու բանը մնում է ամեն մեկիս ներքին համոզմունքին, ես, ընդամենը, իմ ներքին համոզմունքով կարող եմ խոսել, որ այդ առումով ընդհանրապես կասկած չունեմ, որ դա որեւէ կերպ կարող է ինչ-որ ձեւով բացասական ազդեցություն ունենալ թե՛ Կենտրոնական բանկի, թե՛, ընդհանրապես, ֆինասական շուկայի վրա, որովհետեւ լավ ճանաչում եմ թե՛ պրն Գաբրիելյանին, թե՛, ինչպես նշեցի, տիկին Ղահրամանյանին՝  հեռակա կարգով, թե՛ նաեւ տիկին Ղահրամանյանի եղբորը, որի հետ մենք ուսանողական տարիներին առաջին կուրսից սկսած սովորել ենք։ Այնպես որ, եթե իմ կարծիքն է ձեզ հետաքրքիր, այդ առումով էլ կարող եք վստահ լինել, որովհետեւ այսքան ժամանակ ինտուիցիաս ինձ այս հարցում դեռ չի խաբել։ Ես սրանից ավելի չեմ ուզում մասնագիտական ինչ-որ բաների մեջ խորանալ, այստեղ ավելի շատ, որովհետեւ հարցը եկավ՝ վստահության-չվստահության, կարող եք իմ կարծիքն այդ առումով ձեզ համար մի փոքր օգնություն համարել։

Ես կողմ եմ քվեարկելու տիկին Ղահրամանյանի թեկնածությանը եւ խորհուրդ կտամ, կոչ կանեմ իմ գործընկերներին՝ նույնպես կողմ քվեարկել, որովհետեւ Կենտրոնական բանկը միշտ առանձնացել է նրանով, որ ինքն առանձին, անկախ կառույց է, եւ այնտեղ մտավոր պոտենցիալը պետք է շատ բարձր մակարդակի վրա լինի։ Այդ կառույցը պետք է թողնել այդպես անկախ, ապաքաղաքական ու համալրված լավագույն կադրերով։ Այդ դեպքում մեր պետությունը դրանից միայն շահելու է։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Լիլիթ Մակունց։

Լ.ՄԱԿՈՒՆՑ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ մեծարգո նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, ես, իհարկե, շատ ուրախ եմ, որ բուռն քննարկումները ոչ միայն «Իմ քայլը» խմբակցության ներսում են տեղի ունենում ձեզ հետ, տիկին Ղահրամանյան, առանձին հանդիպման ժամանակ, այլեւ չափազանց ուրախ եմ, որ այդ քննարկումները նաեւ տեղափոխվում են հանրային դաշտ, եւ անկեղծորեն հնչեցվում են այն բոլոր հարցերը, մտահոգությունները կամ հարցերը, որոնք կարող են մտահոգել ոչ միայն պատգամավորներին, այլեւ լայն հասարակությանը եւ ստանում են պատասխաններ։ Եվ ուրախ եմ արձանագրել, որ թե՛ տնտեսական մեր հատվածը եւ թե՛ իրավական ճյուղը նշեցին, որ պատասխանների առումով իրենց տրվել են սպառիչ պատասխաններ։ Նաեւ շատ ուրախալի է, որ իմ գործընկերների կողմից հնչեցին հարցեր, որոնք առնչվում էին իրավական կարգավորումներին եւ Կենտրոնական բանկի աշխատանքի եւ անկախության երաշխիքներին, ինչը նույնպես կարեւորում եմ, եւ իմ գործընկեր Սուրեն Գրիգորյանը քիչ առաջ խոսեց հենց այդ մասին։

ՀՀ-ում գների եւ ֆինանսական շուկայի կայունությունը մեծապես ապահովվում է հենց Կենտրոնական բանկի կողմից եւ Կենտրոնական բանկի շնորհիվ, եւ Կենտրոնական բանկի որդեգրած քաղաքականությունն ու խորհրդի անդամների դերակատարումն այս հարցում չափազանց կարեւոր է։ Կարեւոր է նաեւ, թե ի՞նչ մասնագետներ են այնտեղ ներգրավված եւ որքանով ապաքաղաքական են նրանք։ Այս առումով ուրախ եմ, որ իմ քայլը խմբակցությունը ներկայացնում է ձեր թեկնածությունը, տիկին Ղահրամանյան, եւ վստահ եմ, որ ընտրվելու պարագայում դուք ձեր գիտելիքները եւ հմտությունները ծառայեցնելու եք ի շահ եւ իր բարօրություն Հայաստանի Հանրապետության։ Շնորհակալություն։

Իմ քվեն նույնպես ձեր օգտին է լինելու։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արմեն Եղիազարյան։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի տիկին Ղահրամանյան, ի սկզբանե նշեմ, որ լսելով ձեր ելույթը` ես կողմ եմ քվեարկելու ձեր թեկնածությանը եւ ձեր ընտրվելու պարագայում ուզում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել Կենտրոնական բանկի կողմից ապահովագրական ընկերություններին պարտադրված ASFA միասնական համակարգի ներդրման հանգամանքին, երբ 2014թ. հոկտեմբեր ամսին փոփոխվեց բյուրոյի կանոնադրությունը, որի համաձայն՝ եթե որեւէ ապահովագրական ընկերություն չի օգտվում ԱԱՄՊ համակարգից, ապա դադարում է լինել բյուրոյի անդամ եւ հետեւաբար՝ իրավունք չի ունենում կնքել ԱՊՊԱ պայմանագրեր։ Արդյունքում, արդեն երկու տարի է՝ չներդրված համակարգի համար ապահովագրական ընկերությունները տարեկան վճարում են 900 մլն դրամ, եւ սկսած 2019թ. այդ գումարը կազմելու է ավելի քան 1,5 մլրդ դրամ։ Այս ամենի արդյունքում տեղի ունեցած փոփոխությունների հետեւանքով կտրուկ ավելացավ ԱՊՊԱ շուկայի վնասաբերության մակարդակը։

Այժմ ես խնդրում եմ այս խնդիրը միշտ պահել ձեր օրակարգում եւ ամփոփիչ ելույթում հակիրճ ներկայացնել ձեր մոտեցումն այս խնդրի լուծման համար։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արկադի Խաչատրյան։

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, տիկին փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Հասմիկ Ղահրամանյանի թեկնածությունը Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի պաշտոնում ընտրվելու հարցը։

Թույլ տվեք նախքան տիկին Ղահրամանյանի թեկնածությանն անդրադառնալը հայտնել, որ քանի որ ինքս պատիվ եմ ունեցել հանդիսանալ Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամ մինչեւ անցած տարվա աշուն, մինչեւ պառլամենտ գալը, եւ կողքից չի, որ գիտեմ Կենտրոնական բանկը եւ այն մարտահրավերները, որոնք կան, ուզում եմ հենց անդրադառնալ Կենտրոնական բանկի թե՛ մարտահրավերներին, թե՛ խորհրդին եւ թե՛ տիկին Ղահրամանյանի թեկնածությանը։

Վստահաբար կարող եմ հաստատել, որ Կենտրոնական բանկն այսօր Հայաստանում պրոֆեսիոնալ, կայացած կարեւորագույն ինստիտուտներից մեկն է։ Ինստիտուտ, ոչ թե ուղղակի կառույց կամ կազմակերպություն կամ մարմին, որովհետեւ թե՛ որոշումների կայացման ընթացակարգերը, թե՛ գործառույթները եւ թե՛, առհասարակ, բիզնես գործընթացները հիմնականում հիմնված են, ինստիտուցիոնալ հիմքերի վրա են դրված եւ սուբյեկտիվ գործոնները հասցված են նվազագույնին։

Այսօր բազմաթիվ հարցեր հնչեցին՝ կապված շահերի բախման հետ։ Պետք է ասեմ, որ օրենսդրությամբ կարգավորված են այդ բոլոր հարցերը, որեւէ իրավական սահմանափակում այս մասով չունենք։ Միեւնույն ժամանակ, պետք է ասեմ՝ նաեւ շահերի բախման հետ կապված` խորհրդի անդամի ենթադրյալ վարքագիծը եւս կարգավորված է օրենսդրությամբ։ Խորհրդի անդամը պարզապես նման դեպքերում պարտավոր է հայտարարել այդ շահերի բախման մասին ու հրաժարվել թե՛ քննարկումից, թե՛ քվեարկությանը մասնակցությունից։ Հետեւաբար՝ չեմ կարծում, որ այստեղ որեւէ խոչընդոտի կամ խանգարող հանգամանքի մասին կարող է խոսք լինել։

Պետք է ասեմ հետեւյալը. Կենտրոնական բանկի հիմնական գործառույթների իրականացման եւ նպատակների ապահովման համար, այն է՝ գների եւ ֆինանսական կայունության համար, կարեւորագույն 3 երաշխիքներ են անհրաժեշտ։ Դրանք են՝ կառույցի անկախությունը, երկրորդը` քաղաքական չեզոքությունը եւ երրորդը` պրոֆեսիոնալիզմը։

Այս 3 պահանջներն ամրագրված են օրենքով։ Մասնավորապես, սահմանադրությունը սահմանում է, որ Կենտրոնական բանկն իր գործառույթներն իրականացնելիս անկախ է։

«Կենտրոնական բանկի մասին» օրենքը սահմանում է, որ Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամներն իրենց պաշտոնավարման ընթացքում չեն կարող լինել որեւէ կուսակցության անդամ, չեն կարող մասնակցել որեւէ քաղաքական գործընթացի որեւէ ձեւով եւ իրենց հրապարակային խոսքում պարտավոր են պահպանել քաղաքական զսպվածությունը։

Սրանք կարեւոր կարգավորումներ են, որոնք երաշխավորում են նրանց պրոֆեսիոնալ եւ չեզոք դիրքորոշումները, այլ ոչ թե քաղաքական ազդեցությունների տակ։

Եվ երրորդ կարեւորագույն մասը խորհրդի անդամի պրոֆեսիոնալիզմն է։ «Կենտրոնական բանկի մասին» օրենքով հստակ սահմանված են չափանիշներ եւ պահանջներ թե՛ խորհրդի անդամի նկատմամբ եւ, ընդհանրապես, խորհրդի նկատմամբ` որպես հավաքական մարմին։ Մասնավորապես, անհատապես ֆիքսված են պահանջներ թե՛ մակրոտնտեսագիտության, դրամավարկային քաղաքականության փորձի, բանկային, ապահովագրական, արժեթղթերի ղեկավար անհրաժեշտ տարիների փորձ ունենալու հանգամանքը։

Եվ մյուս կարեւոր մասը վերաբերում է խորհրդի նկատմամբ պահանջին, որ հավաքական առումով խորհուրդը պետք է տիրապետի անհրաժեշտ գիտելիքների` թե՛ մակրոտնտեսագիտության, թե՛ դրամավարկային, թե՛ իրավական, քանի որ ենթաօրենսդրական նորմատիվ ակտեր ընդունող մարմին է, թե՛ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, ֆինանսական հաշվետվությունների, աուդիտի եւ բազմաթիվ այլ հավաքական գիտելիքների առկայությունը եւս պարտադիր է, որը կերաշխավորի մարմնի պրոֆեսիոնալիզմը եւ բազմակողմանիորեն հարցերի ուսումնասիրությունը եւ որոշումների կայացումը։

Անկախությանը կցանկանայի մի քիչ ավելի շատ ուշադրություն դարձնել։ Ուզում եմ փաստել, որ բոլոր Կառավարությունների ժամանակ մշտապես եղել է մեծ գայթակղություն՝ ազդել Կենտրոնական բանկի որոշումների վրա։ Ուզում եմ հաստատակամորեն նշել, որ չկա ավելի վտանգավոր բան, քան քաղաքական միջամտությունը Կենտրոնական բանկի որոշումներին, որովհետեւ միայն այդ անկախության ապահովման պարագայում կարելի է ապահովել ֆինանսական կայունությունը եւ գների կայունությունը, որոնք, իրապես, գերիշխող եւ հանրային շահ ապահովող մասեր են, դրանց ես եւս կանդրադառնամ։

Վատ փորձեր աշխարհում շատ են եղել՝ Թուրքիայում, Ադրբեջանում, բազմաթիվ երկրներում, որտեղ քաղաքական իշխանությունները փորձել են ազդել եւ ազդել են Կենտրոնական բանկի որոշումների վրա, անմիջապես ունեցել են ճակատագրական վատ հետեւանքներ դրանց արդյունքում։

Մարտահրավերների մասին։ Իրապես, դրանք շատ կարեւոր են եւ շատ են։ Ամենակարեւորը դրամավարկային քաղաքականության եւ ֆինանսական կայունության վերաբերյալ շատ հիմնավոր որոշումների կայացումը պետք է լինի խորհրդի կողմից։ Այդ հիմնավոր որոշումները կայացնելու համար անհրաժեշտ է, որպեսզի շատ ճշգրիտ գնահատվի մակրոտնտեսական վիճակը։ Դրա համար անհրաժեշտ է թե՛ մակրոտնտեսական կանխատեսումների եւ թե՛ վերլուծությունների համակարգերը շարունակաբար զարգացնել եւ կատարելագործել։ Դա եւ՛ համապատասխան մոդելներն են, եւ՛ համապատասխան կառուցակարգերն են։ Պետք է ասեմ, որ երբեւիցե որեւէ մեքենայացված մոդել չի կարող փոխարինել պրոֆեսիոնալ խորհրդի անդամի անաչառ, պրոֆեսիոնալ դատողությունների վրա հիմնված, մակրոտնտեսական իրավիճակի գնահատման վրա հիմնված որոշումների կայացմանը։ Դա աջակցող գործոն է, այլ ոչ թե վճռորոշ։

Չափազանց կարեւոր է անկախության հետ միասին խոսել միշտ թափանցիկության եւ հրապարակայնության մասին, որովհետեւ չի կարելի քողարկել անկախության տակ եւ հիմնավորել ոչ հրապարակային, ոչ թափանցիկ որեւէ գործառույթ կամ գործողություն։ Այդ մտահոգությունները շատ դեպքերում կարող են լինել տեղին, եւ մշտապես պետք է ուշադրություն դարձնել դրան, որպեսզի հանրային վստահությունը երբեք չնվազի Կենտրոնական բանկի նկատմամբ, որովհետեւ հանրային վստահությունից է կախված Կենտրոնական բանկի գործունեության արդյունավետությունը, առհասարակ, որովհետեւ դրամավարկային քաղաքականության նպատակը հենց գնաճային սպասումների խարսխումն է։ Չի՛ լինի վստահություն, չի՛ լինի հրապարակայնություն, չի՛ լինի այդ խարսխումը, եւ կունենանք ոչ արդյունավետ դրամավարկային քաղաքականություն եւ, պարզապես, չիրականացված նպատակներ։

Այլ մարտահրավերները բազմաթիվ են, իհարկե։ Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներն այս բուռն զարգացման դարաշրջանում ֆինանսական ֆինթեքի զարգացումը, կրիպտոարժույթների, նոր տեխնոլոգիաների ներդրումը մարտահրավերներ են։ Այո, պետք է ամեն կերպ խթանել եւ խրախուսել տեխնոլոգիաների ներմուծումը եւ առաջխաղացումը, միեւնույն ժամանակ առաջնահերթությունը միշտ տալ ֆինանսական կայունությանը, որովհետեւ գերակա շահը, այդուհանդերձ, մնալու է դա։

Փողերի լվացման դեմ պայքարը, համագործակցությունը դատախազության հետ, կարողությունների ավելացումը, ֆինասական կայունության ապահովումը նոր նպատակ է Կենտրոնական բանկի համար, հետեւաբար՝ այստեղ շատ անելիքներ կան։ Դա առավելապես մակրոկայունության վրա ազդող ռիսկերի ժամանակին բացահայտումն է մշտադիտարկումների միջոցով եւ ունենալն ինստիտուցիոնալ կարողություններ` դրանք միշտ չեզոքացնելու համար։ Միշտ պետք է լինել զգոն, միշտ պետք է մշտադիտարկումների եւ վերլուծությունների միջոցով հսկել այդ իրավիճակը։ Պետք է ընդլայնել մակրոպոտենցիալ գործիքակազմը, դրանց կիրառման արդյունավետությունը, պետք է կուտակել անհրաժեշտ փորձ եւ գիտելիք՝ այդ կարողություններն ավելացնելու համար, որովհետեւ շատ անելիքներ ունենք։

Չափազանց կարեւոր ուղղություն է միջազգային ստանդարտներին համապատասխանող ֆինանսաբանկային համակարգի կարգավորումը։ Այո, «Բազել-3»-ը, «Բազել-4»-ը շատ կարեւոր են, որպեսզի չհապաղենք եւ առաջնահերթությամբ կատարենք այդ բոլոր միջոցառումները։ Նույնը վերաբերում է ապահովագրական շուկային եւ արժեթղթերի շուկային։

Մեծագույն մարտահրավեր է կապիտալի շուկայի զարգացումը։ Այո, մենք պիտի ունենանք ռազմավարություն եւ հետեւողական քայլերով իրականացնենք այն՝ կապիտալի շուկան զարգացնելու համար։ NASDAQ-ի հեռանալուց հետո մենք լրջագույն մարտահրավեր ունենք եւ անհապաղ պետք է ուշադրություն դարձնենք եւ միջազգային բարձր վարկանիշ ունեցող որեւէ կազմակերպության օպերատորի հրավիրենք՝ բորսայի կառավարման գործերում ներառելու համար։

Կարծում եմ, որ Կառավարությունը եւ ԱԺ-ն պետք է սատար կանգնեն Կենտրոնական բանկին կապիտալի շուկայի ծրագրերի իրականացման գործում, որովհետեւ այդտեղ կան եւ՛ հարկային, եւ՛ բազմաթիվ այլ միջոցառումներ, որոնք Կառավարության տիրույթում են։

Մեծ կարեւորություն ունի, այո, Կենտրոնական բանկի ամենամեծ ռեսուրսը մարդկային ռեսուրսն է, բարձր պրոֆեսիոնալներ են աշխատում, բայց նրանց պետք է շարունակաբար մոտիվացնել, որպեսզի իներտություն չլինի, ռոտացիաներ կիրառել, լրացուցիչ խթաններ ստեղծել նրանց համար։

Ցանկացած ֆորսմաժորային իրավիճակում, երբ Կենտրոնական բանկը պահպանում է կայունություն, ասում են` դե, նորմալ է, իրենց պարտականությունն է։ Աստված մի արասցե, եթե չկարողանան, կքարկոծեն Կենտրոնական բանկին, որովհետեւ ֆինանսական կայունության խաթարման ռիսկը չափազանց մեծ է։ Դա գնողունակության, խնայողությունների կորստի, տնտեսական կոլապսի, գործազրկության, ազգի աղքատացման ռիսկն է, դա հանրային գերագույն շահ է։

Հասմիկ Ղահրամանյանն այն հազվադեպ մասնագետներից է մեր դրամավարկային քաղաքականության մասով, որ ունեցել է մեծ ներդրում նաեւ անցած տարվա կայունության ապահովման հարցում հայտնի քաղաքական իրադարձություններից հետո։ Բարձր եմ գնահատում նրա պրոֆեսիոնալ եւ մարդկային հատկանիշները։ Հասմիկը գալիս է փոխարինելու շատ, մի մեծ մեկ այլ պրոֆեսիոնալի՝ Աշոտ Մկրտչյանին, որը դրամավարկային քաղաքականության մեր լավագույն մասնագետներից էր։ Իրապես, Աշոտ Մկրտչյանին փոխարինելը շատ դժվար է, բայց ես կարծում եմ, որ Հասմիկն այն հազվագյուտ մեր մասնագետներից է, որ կարող է փոխարինել։

Ես ձեզ հաջողություն եմ մաղթում, տիկին Ղահրամանյան, եւ ուզում եմ հայտնել, որ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը սատարելու է տիկին Ղահրամանյանի թեկնածությունը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Վաղարշակ Հակոբյան։

Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, իրապես քննարկում ենք չափազանց կարեւոր կառույցի` խորհրդի անդամի թեկնածությունը։ Կենտրոնական բանկն այն կառույցն է, որի շնորհիվ կարգավորվում է մեր դրամավարկային քաղաքականությունը եւ մեր փոխարժեքի հուսալիությունը։ Սա չափազանց կարեւոր է նշել, իսկապես։ Ես ուզում եմ իմ միտքն առավել հստակ ձեւակերպել, որը հարցի տեսքով ընթերցեցի, արտաբերեցի, որը, ընդհանրապես, միտում չուներ խաթարելու Կենտրոնական բանկի անկախությունը։ Իմ առաջարկը հետեւյալն էր. ելնելով Կենտրոնական բանկի հաշվետվողականության առավել ցայտուն իրականացումից` մենք հնարավորություն ունենանք Կենտրոնական բանկի նախագահին երբեմն տեսնել այս դահլիճում՝ պատասխանելու համար պատգամավորների հարցերին։

Ես կարծում եմ՝ սա չափազանց կարեւոր է եւ շատ ուրախ եմ, որ Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի մեր թեկնածուն նշեց, որ կոմունիկացիաների հետ կան որոշակի խնդիրներ, եւ կարելի է վերանայել այդ մոտեցումը։ Ես ինքս այս պահին չգիտեմ՝ Սահմանադրության հետ կապված խնդիրներ կա՞ն, թե՞ չէ՝ Կենտրոնական բանկի նախագահի ներկայությունն այստեղ երբեմն ապահովելու համար, բայց դա կքննարկեմ  մեր իրավաբան գործընկերների հետ։ Եթե այդպիսի խնդիր չլինի, ես կարծում եմ՝ չափազանց կարեւոր կլինի հաշվետվողականության տեսանկյունից, որ այդ կառույցը պարտադիր կերպով այստեղ ներկայացված լինի եւ պատասխանի պատգամավորների հարցերին, որովհետեւ պատգամավորները բարձրացնում են այն հարցերը, որոնք իրապես հուզում են ՀՀ քաղաքացիներին։ Սա չի նշանակում, որ Կենտրոնական բանկը պետք է որոշակիորեն ընկալվի որպես քաղաքական մարմին կամ քաղաքական ազդեցության գոտում գտնվող մարմին կամ որոշակի ճնշումների ենթարկվող մարմին։ Ես լիարժեք գնահատում եւ հասկանում եմ Կենտրոնական բանկի անկախության նպատակը, որն ամրագրված է սահմանադրությամբ։

Իմ առաջարկը զուտ հաշվետվողականության եւ առավել օբյեկտիվ կոմունիկացիա ապահովելու նպատակ էր հետապնդում։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ելույթներն ավարտվեցին։ Եզրափակիչ ելույթի համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տիկին Ղահրամանյանին: Մինչեւ 10 րոպե ժամանակով։

Հ.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ինձ համար չափազանց կարեւոր էր այս գործընթացը՝ սկսած խմբակցություններում, ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հանձնաժողովում քննարկումներից, նաեւ այսօրվա այս նիստում քննարկումները ներառյալ։ Սա ամփոփ արձագանքն էր նրա, ինչը մենք սպասում ենք միշտ բոլորից, որպեսզի Կենտրոնական բանկն ավելի կատարելագործվի, որը նաեւ կնպաստի Կենտրոնական բանկի նկատմամբ վստահության աճին։

Այնքան բազմաբովանդակ էին հարցերը, նաեւ՝ ելույթները, շնորհակալ եմ եւ՛ հարցերի, եւ՛ ելույթների համար։ Ես, թերեւս, կետային անդրադառնամ որոշ դրույթների, չծանրաբեռնեմ երկար ելույթով։

10 օր հետո հրապարակվելու է Կենտրոնական բանկի գնաճի երրորդ եռամսյակի հաշվետվությունը, եւ այնտեղ ներկայացված են լինելու տնտեսության չորս հատվածների՝ իրական, հարկաբյուջետային, արտաքին եւ ֆինանսական, զարգացումները, փոխազդեցությունները եւ դրանց ներգործությունը գնաճային միջավայրի վրա։

Այդտեղ ներկայացված է, թե ինչպիսի քայլեր է ձեռնարկում Կենտրոնական բանկը՝ ի պատասխան այն ազդակների, որոնք գալիս են արտաքին հատվածից, ի պատասխան այն ազդակների, որոնք գալիս են հարկաբյուջետային հատվածից։ Պրն Թունյան, խոստացել էի եզրափակիչ ելույթի մեջ անդրադառնալ, այո, մենք հաշվի ենք առնում, որ հարկաբյուջետային քաղաքականությունը զսպող է, քանակական ցուցանիշ ունենք՝ կոնկրետ գնահատված, եւ այդ քանակական ցուցանիշը տեղ է գտնում Կենտրոնական բանկի արձագանքման մեջ, երբ Կենտրոնական բանկը պետք է արձագանքի զարգացումներին, այդ մոդելի մեջ տեղ է գտնում եւ, բնականաբար, համախառն պահանջարկի վրա հարկաբյուջետային քաղաքականության զսպող ազդեցությունը որոշ չափով չեզոքացվում է։ Ես կարող եմ թվային ներկայացնել, դա չեզոքացվում է տոկոսադրույքի միջոցով, բայց թվային կարող եմ նաեւ ներկայացնել, թե ինչքան ռեպո համաձայնագիր է կնքվել, օրինակ, բանկերի հետ երեկ՝ 100 մլրդ, երե՛կ՝ 100 մլրդ դրամ, չստացվի երեք հարյուր։

Շուրջ 60 մլրդ դրամ կազմում է երկարաժամկետ ռեպո համաձայնագրերի ծավալը, այլ ճանապարհներով իրացվելիությունը նույնպես ֆինանսական շուկային տրամադրվել է։

Այն, որ պարտադիր պահուստավորման մի մասն արդեն իրականացվում է արտարժույթով, դրամային մասն այլեւս այդ մասով չի պահուստավորվում, դա նույնպես իրացվելիություն է բանկերի համար։

Եվ այնտեղ, այդ գնաճի հաշվետվությունում, որը 2 մասից է բաղկացած՝ անցած ժամանակահատվածի կատարողականից եւ ապագայի ծրագրից, այդտեղ կներկայացվի, թե ինչպիսին է Կենտրոնական բանկի պատկերացումն ապագա զարգացումների վերաբերյալ եւ թե ինչպիսի քաղաքականություն է վարելու Կենտրոնական բանկը։

Գնաճի վերաբերյալ խոսեցի, պրն Մանուկյան, ճիշտ եք ասում, կանանց, տղամարդկանց համար գնաճեր հաշվարկվում են։ Գնաճեր հաշվարկվում են նաեւ սպիտակ օձիքավորների, կապույտ օձիքավորների համար, գյուղական, քաղաքային բնակչության համար, բայց դրանք սոցիալական նպատակներով են հաշվարկվում։ Իսկ Կենտրոնական բանկը հաշվարկում է բնականոն գնաճը մի քանի մեթոդներով՝ արտաքսման մեթոդ, կրճատումների եւ այլն, եւ այլն, որն էլի վերլուծում է, եւ հենց մոդելային բազայում կիրառվում է այդ գնաճը։

Ոսկու պաշարների համալրման մասով, այո, հայտարարելի էի, եւ չի բացառվում, որ մեկ օր կհամալրվի։ Այս պահին չունենք ոսկու պաշարներ։

Շատ եղավ անդրադարձ իմ ամուսնուն։ Ուզում եմ ասել, որ երբ ինքը Կենտրոնական բանկում ատեստացիոն հանձնաժողովի նախագահ էր, ես ուղիղ տաս տարի որեւէ մրցույթի չէի դիմում հենց այն պատճառով, որ պետք է ինքն ատեստավորեր եւ ինքը եզրակացություն տար արդյունքների վերաբերյալ։ Դա գիտեին իմ բոլոր գործընկերները։

ASFA համակարգի վերաբերյալ ես կարծում եմ` տեղյակ եք, բայց էլի հակիրճ ասեմ, որ 2014թ. հիմնադրվել է, «Բյուրո Վերիտաս»-ի մաս է կազմում, ճանաչված է ՄԱԿ-ի, Արժույթի միջազգային հիմնադրամի, Համաշխարհային բանկի կողմից, 140 երկրներում գործում է եւ 3 մոդուլից է բաղկացած։ Այս պահին, ճիշտ է, գործում է միայն 1 մոդուլը՝ պայմանագրերի կնքման մոդուլը, որը հնարավորություն է տալիս 2 րոպեի ընթացքում օնլայն պայմանագիր կնքել, մինչեւ տարեվերջ կներդրվեն նաեւ հաջորդ 2 մոդուլը՝ պատահարի ծանուցում, փորձաքննություն, եւ վերջինը` արդեն հատուցումներին վերաբերող։ Եվ ի՞նչ խնդիրներ է լուծում. տվյալների մասնավոր եւ հանրային բազաների սինխրոնիզացիա, պայքար օրինազանցության եւ կոռուպցիայի դեմ, շուկայի թափանցիկություն։

Այն, որ դա բավականին թանկ է, ես կիսում եմ ձեր կարծիքը, որ դա թանկ է, բայց պետք է հաշվի առնել, որ ներդրման փուլն է դա եւ ներդրումային ծախքեր են կրում ապահովագրական ընկերությունները, եւ երբ այդ համակարգը փոխանցվի ապահովագրական ընկերություններին, արդեն այդ ծախսերը կնվազեն։

Պրն Փամբուխչյանի հարցին էի ուզում պատասխանել, բայց, կարծես թե, դուրս եկավ. օտար երկրներում ստացած եկամուտներով այստեղ վարկ վերցնել` որեւէ սահմանափակում չկա, ճշտեցի իրավաբանների հետ։

Ցածր գնաճի մասով թերի մնաց պատասխանս։ Այո, հիմա 0.6 տոկոս է գնաճը կազմում, նպատակը 4 տոկոսն է։ Քաղաքականությունն իրականացվում է այնպես, որ 4 տոկոսին մոտենա միջնաժամկետում, իսկ միջնաժամկետը Կենտրոնական բանկի համար 12 եռամսյակն է, եւ Կենտրոնական բանկը քաղաքականությունն այդ ուղղությամբ է տանում։

Կենտրոնական բանկը բացատրել է, թե ինչու ավելի ագրեսիվ չի իրականացնում տոկոսադրույքների նվազեցումը։ Գնաճի նպատակային ցուցանիշի կենտրոնական արժեքի 4 տոկոսից դեպի վերեւ եւ դեպի ներքեւ շեղումների նկատմամբ արձագանքները սովորաբար լինում են ասիմետրիկ։ Եթե շատ բարձր է լինում նպատակային ցուցանիշից, դա գեներացնում է նաեւ սպասումներ, եւ կենտրոնական բանկերն ավելի ագրեսիվ են արձագանքում այդ սպասումների խարսխման նպատակով։ Նպատակային ցուցանիշից ցածրի դեպքում այդ սպասումներն այդքան չեն խարսխվում, չեն գեներացվում, իսկ այս պահին արձանագրված ցածր գնաճը մեզ, հակառակը, օգնում է հենց խարսխել գնաճային սպասումները, որոնք, ըստ մեր հարցումների արդյունքների` հասարակության որոշ մասի մոտ դեռ առկա են։

Թվային վճարամիջոցների վերաբերյալ ուղղակի ուզում եմ ասել, որ Կենտրոնական բանկը ողջունում է ցանկացած ֆինանսական ինովացիա, բայց մինչեւ այն պահը, քանի դեռ բացահայտված եւ զսպված չեն դրանց հետեւանքով առաջացող ռիսկերը, իսկ կրիպտոարժույթները հենց այդ շարքից են, որ բացահայտված չեն եւ ռիսկերը զսպելու մեխանիզմներ չկան։ Որքան էլ դա հարմարավետ լինի հաճախորդի համար փոխանցումներ կատարելու, վճարումներ կատարելու համար, բայց կարգավորողի համար դա շատ մեծ ռիսկեր է առաջացնում։

Ելույթներից հետո ավելի բան չեմ ուզում ասել։ Պրն խաչատրյանը շատ բովանդակալից Կենտրոնական բանկի անկախության մասին խոսեց, հեռանկարի մասին խոսեց։ Մի նախադասությամբ, պարզապես, ասեմ, որ ես Կենտրոնական բանկը պատկերացնում եմ որպես ոչ թե բանկ, ինչպես ընկալվում է լայն հասարակության կողմից, այլ պետության մակրոտնտեսական քաղաքականություն իրականացնող կարեւոր օղակ։ Եվ ես կարծում եմ, որ այդ ընկալումը պետք է տարածել հասարակության շրջանում, որպեսզի ընկալվի Կենտրոնական բանկը որպես մակրոտնտեսական քաղաքականություն իրականացնող կարեւոր օղակ։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Ղահրամանյան։ Եթե ավարտել եք, կարող եք նստել։

Այժմ ձայնը տրվում է Հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Վահագն Հովակիմյանին՝ քվեարկության կարգը, տեղը եւ ժամը ներկայացնելու համար։

Վ.ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի նախագահ, ԱԺ հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, ձեզ եմ ներկայացնում Հաշվիչ հանձնախմբի թիվ 50 արձանագրությունը՝ Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի ընտրության քվեարկության անցկացման տեղի եւ ժամի մասին։ Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի ընտրության քվեարկությունն անցկացվում է ԱԺ նիստերի դահլիճի հարեւանությամբ գտնվող նախասրահում, ժամը 15։30-16։10 րոպեին։ Եվ ներկայացնում եմ քվեաթերթիկը։ Քվեաթերթիկն այսպիսի տեսք ունի, որտեղ թեկնածուի անուն-ազգանունն է, «կողմ» եւ «դեմ» վանդակները։ «Կողմ»-ի դեպքում նշում եք կատարում «կողմ» վանդակում, «դեմ»-ի դեպքում՝ «դեմ» վանդակում։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Հովակիմյան, էն թեւին մի քիչ մանրամասն ցույց տվեք, դժգոհում են (ծիծաղում են): Չէ, լուրջ, մի հատ էլ ցույց տվեք, չեն տեսել էն կողմում, լուսավորեք։

Վ.ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ

-Կարող եմ մոտեցնել։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եթե դժվար չի, էլի։ Լավ, լսեցինք նաեւ Հաշվիչ հանձնախմբի նախագահին։

Մենք շարունակում ենք մեր աշխատանքները եւ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Օտարերկրացիների մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Հիմնական զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Սրբուհի Գալյան։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-ԱԺ հարգարժան նախագահություն, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում «Օտարերկրացիների մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է օտարերկրացի դատապարտյալների կամ կալանավորված անձանց, ինչպես նաեւ պրոբացիայի շահառու հանդիսացող օտարերկրացիների աշխատանքի կազմակերպման եւ իրականացման խրթին գործընթացի վերացման անհրաժեշտությամբ։

Ներկայումս օտարերկրացիները ՀՀ-ում կարող են աշխատել միայն աշխատանքի թույլտվության առկայության պայմաններում, միաժամանակ «Օտարերկրացիների մասին» օրենքը նախատեսում է որոշ բացառություններ, որոնց առկայության դեպքում օտարերկրացին կարող աշխատել առանց աշխատանքի թույլտվության։

Հարկ է նկատել, որ այս բացառությունները չեն տարածվում դատապարտյալների եւ պրոբացիայի շահառու հանդիսացող անձանց նկատմամբ, եւ այս համատեքստում, միանշանակ, անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ պատժի կատարումն ունի վերասոցիալականացման եւ անձի օրինապահ վարքագիծը խթանելու նպատակ։ Եվ անձի վերասոցիալականացման տեսանկյունից, ի թիվս այլնի, կարեւոր է նրա աշխատանքի ապահովումը։

Հաշվի առնելով նշվածը` օտարերկրացի դատապարտյալների կամ կալանավորված անձանց, ինչպես նաեւ պրոբացիայի շահառու հանդիսացող օտարերկրացիների իրավունքների իրացումը լիարժեք ապահովելու, նրանց կողմից ՀՀ քաղաքացի հանդիսացող կալանավորված անձանց եւ դատապարտյալների, ինչպես նաեւ պրոբացիայի շահառուների համար նախատեսված իրավունքներից համահավասար օգտվելու եւ նրանց զբաղվածությունն ապահովելու նպատակով առաջարկվում է, առանց լրացուցիչ ընթացակարգերի, հնարավորություն ընձեռել օտարերկրացի կալանավորված անձանց եւ դատապարտյալներին, ինչպես նաեւ պրոբացիայի շահառու հանդիսացող օտարերկրացիներին ներգրավել տարբեր աշխատանքներում։ Այսինքն՝ ստեղծված իրավիճակում օտարերկրացիները ՀՀ-ում կարող են աշխատել միայն որոշակի ընթացակարգով տրված աշխատանքի թույլտվության հիման վրա, իսկ դատապարտյալների դեպքում, քանի որ «Քրեակատարողական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով մենք ունենք աշխատանքի ապահովման, կարելի է ասել, պարտականություն. այնտեղ սահմանվում է՝ եթե հնարավոր է, դատապարտյալները հնարավորության դեպքում ապահովվում են համապատասխան աշխատանքով, մենք օտարերկրացիների պարագայում այս պարտականության իրացման հնարավորություն չունենք ներկայում ստեղծված իրավիճակում, եւ ընդամենը լրացման նպատակն այն է, որ օտարերկրացիները հնարավորություն ունենան օգտվել աշխատելու իրավունքից եւ, ըստ այդմ՝ նաեւ կիրականացվի նրանց վերասոցիալականությունը եւ հավասար պայմաններ կստեղծվեն նաեւ ՀՀ քաղաքացիների համեմատությամբ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերի համար՝ հերթագրում։

Հովհաննես Հովհաննիսյան։

Հ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Երեկ մի տեսանյութ էի նայում. քաղաքապետարանի դիմաց բողոքող քաղաքացիներից մեկը, ուղղակի, անթույլատրելի հայտարարություններ արեց հնդիկ ժողովրդի նկատմամբ եւ, ընդհանրապես, այսպես, ազգային խտրականության բազմաթիվ տարրեր։ Դա պայմանավորված էր նրանով, որ քաղաքապետարանի աղբահավաքման ինչ-որ նոր ստեղծվող ընկերություն ընդունել էր աշխատանքի օտարերկրացիների։ Նրանք բողոքում էին, որ պետք է խտրական վերաբերմունք լինի Հայաստանի քաղաքացիների եւ օտարերկրացի քաղաքացիների միջեւ։ Արդյո՞ք այս նախագիծն ուղղված է այդ խտրական վերաբերմունքը վերացնելուն եւ ճիշտ հակառակ ուղղությամբ տանելուն։ Ես հասկացա ձեր խոսքից, որ նմանատիպ նպատակ կա։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Տեսեք, օտարերկրյա քաղաքացիների նկատմամբ խտրական վերաբերմունքի արգելք նախատեսված է, նախ եւ առաջ` ՀՀ քրեական օրենսգրքով։ Այսինքն՝ մենք արդեն գործող նորմ ունենք՝ անձանց իրավահավասարությունը խախտելը քրեորեն պատժելի է, եթե դա խախտում է անձի իրավունքներն ու օրինական շահերը։

Այս նախագիծը, այո, ինչ-որ առումով միտված է այդ խտրականության վերացմանը, քանի որ այսօր ՀՀ քաղաքացիներին տրվում է աշխատելու հնարավորություն՝ դատապարտյալ լինելով հանդերձ կամ պրոբացիայի շահառու լինելով հանդերձ, իսկ օտարերկրյա քաղաքացիները, փաստացի, զրկված են այդ հնարավորությունից, քանի որ պետք է հատուկ ընթացակարգով ստանան աշխատելու թույլտվություն։ Ընդամենը, այս հարցի կարգավորմանն է միտված նախագիծը։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Հ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Գիտեք, ես ուրախ եմ, որ նման նախագիծ եք բերել, որը հավասարություն է բերում, որովհետեւ հայ ժողովուրդը եւ, հատկապես՝ Հայաստանի քաղաքացիները, որոնք սփռված են ամբողջ աշխարհով մեկ եւ փնտրում են ոչ խտրական վերաբերմունք տարբեր երկրներում եւ երբ նման վերաբերմունք է լինում, սկսում են բողոքել, Հայաստանում մենք իրավունք չունենք օտարերկրյա քաղաքացիների նկատմամբ դրսեւորել նման վարքագիծ եւ նման արտահայտություններ մեզ թույլ տալ որեւէ ազգի, որեւէ ժողովրդի, որեւէ էթնիկ խմբի նկատմամբ։ Եվ այդ տեսանկյունից, իհարկե, ողջունելի է այս նախաձեռնությունը։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Նիկոլայ Բաղդասարյան։

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ուղղակի ուզում էի` հնչեցնեք այս պահին դատապարտյալների թիվը, որոնք օտարերկրացիներ են, այսինքն՝ շահառուների քանակը որքան է այս պահին։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Այսօր՝ ճշգրտված տվյալներով` 148 հոգի է կազմում օտարերկրացի դատապարտյալների թիվը, մոտ 10 պրոբացիայի շահառու ունենք այս պահի դրությամբ, որոնց մի մասը դատապարտվել է տուգանք պատժատեսակի, մյուս մասը պայմանականորեն, կարելի է ասել, ազատվել է պատժից։ Հանրային աշխատանքներում այսօր չունենք դատապարտված օտարերկրացիներ, որովհետեւ, փաստացի, անհնար է կամ դժվար է իրականացնել «հանրային աշխատանքներ» պատժատեսակը՝ պայմանավորված այն խնդրով, որը բարձրաձայնեցի։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք չկա՞։ Սերգեյ Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկին Գալյան, դուք իրավացիորեն նշեցիք, որ քրեակատարողական հիմնարկները նաեւ պետք է վերասոցիալականացման խնդիր լուծեն դատապարտյալների համար։ Ցավոք սրտի, այդ հնարավորությունը, կարծես թե, մենք չունենք, եւ նույնիսկ, երբ մենք առաջարկում էինք ընթերցանությունը խրախուսել, արդարադատության նախարարությունը բացասական եզրակացություն տվեց։ Ինձ հետաքրքիր է ձեր կարծիքը. ինչպիսի՞ հնարավորություններ եք տեսնում դատապարտյալների վերասոցիալականացման գործընթացի համար։ Շնորհակալություն։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Այս նախագծի կարգավորման առարկան, իհարկե, վերաբերում է խտրական վերաբերմունքի վերացմանը եւ անձի իրավունքի սահմանմանը։ Բայց վերասոցիալականացման տեսանկյունից, անշուշտ, քրեակատարողական ոլորտի ռազմավարության շրջանակներում նախատեսված են կոնկրետ միջոցառումներ միջոցառումների ծրագրում, որոնց հիման վրա եւ որոնց միջոցով կատարվելու է անձի վերասոցիալականացումը։ Մի բան, ուղղակի, կցանկանամ շեշտել, որ ռազմավարության հիմնական նպատակն անցումն է պատժողական քաղաքականությունից դեպի վերասոցիալականացման քաղաքականություն։

Եվ թե ինչպիսի միջոցառումների մասին է խոսքը, պետք է նշեմ, որ դա համալիր միջոցառումների արդյունք միայն կարող է լինել՝ սկսած պատժի պայմանների բարելավումից, նախատեսում ենք եւ՛ նոր քրեակատարողական հիմնարկների կառուցում եւ՛ արդեն գործող քրեակատարողական հիմնարկների հիմնավերանորոգում, վերջացրած խրախուսման համակարգի կիրառմամբ եւ աշխատատեղերի ստեղծմամբ եւ ընդլայնմամբ։ Բացի այդ, նաեւ գործում է «Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամը, որը պետք է ունենա իր առանձին ռազմավարությունը եւ զարգացման հեռանկարը եւ որի առաքելությունը պետք է լինի դատապարտյալների վերասոցիալականացումը՝ նրանց աշխատանքի ներգրավելու միջոցով։ Ինչպես նաեւ կրթական ծրագրերի ներմուծում եւ իրականացում է նախատեսում։ Իհարկե, որոշակի կրթական ծրագրեր մենք այսօր էլ ունենք, բայց այնպիսի ծրագրեր, որոնց հնարավոր կլինի ներգրավել ավելի լայն շրջանակի պատիժ կրող անձանց եւ, իհարկե, հանցավոր ենթամշակույթի հաղթահարում` ամենակարեւոր կոմպոնենտը։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Դուք իրավացիորեն նշեցիք, որ խտրականության վերաբերյալ է ձեր օրինագիծը, բայց խտրականությունը ենթադրում է համեմատություն. ո՞ւմ հանդեպ խտրական վերաբերմունք։ Այսինքն՝ ասենք՝ օտարերկրացի դատապարտյալին համեմատենք ՀՀ հայ դատապարտյալի հե՞տ։ Այսինքն՝ եթե մենք ասում ենք՝ քանի որ Հայաստանում հայ դատապարտյալները որեւէ բանով չեն զբաղվում, հետեւաբար՝ խտրական վերաբերմունք չի նաեւ օտարերկրացիների նկատմամբ, որովհետեւ նրանք էլ որեւէ բանով չեն զբաղվի։ Այսինքն՝ ձեր ասածի տրամաբանությունը կոնտեքստում է (ծիծաղում է), որովհետեւ այսօր իրավիճակը, դուք քրեակատարողական հիմնարկներում, չգիտեմ՝ եղել եք, թե չէ, երիտասարդ եք, չեմ ցանկանա, որ լինեք, բայց սա փաստ է (ծիծաղում է), որ դուք ուսումնասիրել եք... (ծիծաղում է): Այո, հաճախակի, այցելել ենք մենք, մենք չենք դատապարտվել (ծիծաղում է):

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Կարո՞ղ եմ արձագանքել։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Այո։ Դուք նայեք, ձեր ժամանակը միանում է, խոսեք, պատգամավորներին մի նայեք։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Երիտասարդ լինելը, բնավ, կապ չունի, ես պաշտոնին նշանակվելուց հետո համակարգում եմ հենց քրեակատարողական ոլորտը եւ քրեակատարողական քաղաքականության մշակման ոլորտը եւ, իհարկե, գրեթե բոլոր քրեակատարողական հիմնարկներում եղել եմ եւ պարբերաբար այցելում եմ։

Պետք է ասեմ, որ նախագիծը չի կարգավորում այն ամենը, ինչ դուք ասացիք։ Այսօր ՀՀ քաղաքացիներն ունեն աշխատելու հնարավորություն, անգամ, եթե նրանք ճաղերի հետեւում են։ Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ մենք այսօր ունենք 218 աշխատող, որոնցից մի մասը վարձավճարով է աշխատում, իսկ մի մասը՝ անվճար հիմունքներով։ Եվ եթե կա օտար...

Ես չեմ հասկանում ձեր ժպիտի իմաստը, ուղղակի, կներեք։ Եվ եթե կա հնարավորություն... (ծիծաղում է, ծիծաղում են դահլիճում): Ներողություն։ Խնդիրը հետեւյալում է. եթե կա այդպիսի հնարավորություն ՀՀ քաղաքացու համար, այո, օտարերկրացին եւս դատապարտյալ է եւ եւս պետք է օգտվի նույն իրավունքից, ինչ ՀՀ քաղաքացին։ Խնդիրը, ընդամենը, սրա մասին է։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արման Բաբաջանյան։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մենք, փաստորեն, այսօր քննարկում ենք դատապարտված օտարերկրյա քաղաքացիներին աշխատանքի իրավունքով օժտելու հնարավորությունը։ Այսինքն՝ այս կարգավորումն այդպիսի...

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Մենք քննարկում ենք առանց հատուկ թույլտվության, առանց աշխատանքի թույլտվության աշխատանքով ապահովելու հնարավորությունը։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Մենք ունե՞նք, առհասարակ, արված ուսումնասիրություն, թե մեր երկրում դատապարտված օտարերկրյա քաղաքացիները, հատկապես, ո՞ր ոլորտներում են հետաքրքրված աշխատել։ Եվ, առհասարակ, այդ դատապարտված քաղաքացիները. այսպես, սահմանափակում ունե՞նք գոնե նրանց նկատմամբ, ովքեր, իրոք, այնպիսի արարքներ են կատարել, որոնք հանրության համար, առնվազն, ունեն, վտանգավորության բարձր աստիճան եւ, թեկուզ, նրանք ազատության մեջ են, բայց, օրինակ` նրանց չարտոնենք աշխատել։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Տեսեք, նման սահմանափակումներ արդեն իսկ ներկայիս կարգավորումներում առկա են։ Օրինակ` երբ անձը գտնվում է ճաղերի հետեւում, այսինքն՝ ունի դատապարտյալի կարգավիճակ, նա կարող է ի սկզբանե զբաղվել որոշակի սահմանափակ բնույթի աշխատանքներով։ Մենք ունենք տնտեսական մասեր քրեակատարողական հիմնարկներում, որտեղ կարող են աշխատել կիսաբաց ռեժիմում պատիժ կրող անձինք, ռեժիմները հստակ բաժանված են՝ փակ, կիսափակ, կիսաբաց եւ բաց, եւ որտեղ կարող են աշխատել մինչեւ 7 տարի ժամկետով ազատազրկման դատապարտված անձինք։ Բայց միեւնույն ժամանակ գոյություն ունեն աշխատանքներ, որոնք կարող են կատարվել պատվիրման եղանակով, օրինակ, հենց խցում։

Մենք «Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամի շրջանակներում ունենք նաեւ վաճառքի խանութներ, հարմար հարթակ է նաեւ, կարող եմ ասել, Վերնիսաժի հարեւանությամբ, որտեղ ցուցադրված են դատապարտյալների ձեռքի աշխատանքները։ Այսինքն՝ գոյություն ունեն աշխատանքի տեսակներ, որոնք հնարավոր է՝ իրականացվեն նաեւ օտարերկրացիների կողմից։ Նման մտավախություն չկա, փակ ռեժիմում պատիժ կրող անձի համար կարող է ընտրվել համապատասխան աշխատանք, եթե ցանկություն լինի եւ հնարավորություն լինի աշխատանքով ապահովել։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագանք։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Կթվարկե՞ք այդ աշխատանքները, ի՞նչ աշխատանքներ են հատկապես։ Դուք ասացի, որ կա, փաստորեն, ուսումնասիրություն։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Տարաբնույթ աշխատանքներ են՝ սկսած տնտեսական մասում գոյություն ունեցող աշխատանքներից։ Խոսքը չի վերաբերում, եթե դատապարտվել են ծանր կամ առանձնապես ծանր աշխատանքների, սկսած խոհանոցում աշխատանքից, վերջացրած բեռներ տեղափոխելով եւ այլն, պատվերով կատարվող աշխատանքներով։ Օրինակ` հիմա կրակայրիչներ են հավաքվում, մասերն անջատ տրվում են դատապարտյալին, դատապարտյալները հավաքում են կրակայրիչներ։ Ցմահ դատապարտյալներ ունենք, որոնցից մի մասը, օրինակ` գրիչներ է պատրաստում, մի մասը կավագործությամբ է զբաղվում եւ այլն, եւ մի շարք այլ աշխատանքներ։ Իսկ «Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամի շրջանակներում, օրինակ` մենք ունեն  կարի արտադրամասի հնարավորություն, որտեղ էլի դատապարտյալները հնարավորություն կստանան աշխատել։ Գորգագործության հնարավորություն ունենք, որոշակի դատապարտյալների հնարավորություն կտրվի այնտեղ աշխատել, այսինքն՝ խոսքը նմանատիպ աշխատանքների մասին է։ Եվ, իհարկե, աշխատանքներ ունենք, որոնք համակարգչով հեռահար են, այսպես ասած, իրականացվում, որոնք վերահսկվում են։ Նույնիսկ ցմահ դատապարտյալներ ունենք, որ այդ եղանակով աշխատում են այսօր, այսինքն՝ ՀՀ քաղաքացի հանդիսացող, իսկ օտարերկրացիների համար այս հնարավորությունը, ըստ էության, չենք կարողանում օգտագործել։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Տիկին Գալյան, փայլուն պատասխաններից հետո կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, հարցերն ավարտվեցին։

Հարակից զեկուցման համար հրավիրում եմ Նիկոլայ Բաղդասարյանին՝ պետաիրավական հարցերի...

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, նախագիծը քննարկվել է պետաիրավական հանձնաժողովում, արժանացել է դրական կարծիքի, ֆրակցիայի բոլոր ներկայացուցիչները կողմ են քվեարկել, բայց, ուղղակի, ուզում էի մի պահ սրանով սահմանափակվել, բայց մեր հարգարժան գործընկերը մի բան հարցրեց:

Տեսեք, եթե մենք անգամ շեղում ենք նախագծի իրավիճակը, պրն Բագրատյան, ես նախորդ նախագծի մեջ լրիվ ուրիշ տեղ գնացինք, ընդմիջման ժամանակ էլ քննարկեցինք, ընկել եմ, մեր ֆրակցիայի անդամներին ասում եմ՝ ժողովուրդ, էդ նախագիծը դրա մասին չէր։ Այ, հիմա մի հատ սենց շեղեցինք, պրն Հովհաննիսյանը մի հատ հարց տվեց՝ նախագծի հետ կապ չունեցող, մի հատ հարց տվեց, շեղեցինք, լրիվ այլ բան ստացվեց, վերջում էլ պրն Բաբաջանյանը հարց տվեց, լրիվ այլ բանի մեջ է։

Ստեղ խոսքը վերաբերում է նրան, որ, հակիրճ ասեմ, երբ ՀՀ քաղաքացին իրավունք ունի ՀՀ տարածքում աշխատել, օտարերկրյա քաղաքացին պիտի թույլտվություն ստանա համապատասխան մարմնից, որ աշխատի։

Այդ նույնը՝ դատապարտյալները։ Եթե ընդունենք, պայմանական, ինքն ուզում է հարկադիր աշխատանքի փոխարինվի, պատժատեսակի, դատարանը չի կարողանում այդ պատժատեսակը փոխարինել, որովհետեւ ասում է՝ էն թուղթը չունես։

Հիմա՝ մենք ի՞նչ ենք ասում։ Ասում ենք՝ օրենքում այդ արգելքը հանենք, որ դատապարտյալների համար էդ թուղթը պետք չի։ Այսինքն՝ ոչ մի խոչընդոտ չկա, ինքը ՀՀ քաղաքացի է, օտարերկրյա քաղաքացին այս օրենքի ընդունումից հետո տեղափոխվի հարկադիր կատարման պատժի տեսակի։ Այդ թվում՝ նաեւ, ինչպես մեր հարգարժան գործընկերը ներկայացրեց, ՀՀ կալանավայրում կա հնարավորություն՝ մարդիկ վարձու աշխատանքներ կատարեն, որ այդ խոչընդոտն էլ չլինի, որովհետեւ հնարավոր չի տեսականորեն, որ այդ մարդը գնա օվիր, նկարվի, խնդիրներ առաջացնի։ Եվ էն ցանկի մեջ, որտեղ գրված է՝ ով իրավունք ունի առանց հատուկ թույլտվության զբաղվել աշխատանքով, մենք ավելացնում ենք եւս մեկ տող, դա օտարերկրյա քաղաքացին է, ով դատապարտյալի կարգավիճակում է, այսինքն՝ անձ է, ում նկատմամբ արդեն օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտ կա։ Շնորհակալություն (խոսում են դահլիճից): Ի՞նչ։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Մի վայրկյան, հարցերի համար՝ հերթագրում (ծիծաղ դահլիճում):

Սերգեյ Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Բաղդասարյան, հիմա ձեզ հետ քննարկենք այս հարցը, միգուցե, իրար ավելի ճիշտ հասկանանք։

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Ես եղել եմ բոլոր կալանավայրերում, պրն Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Վստահ եմ։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Բաղդասարյան, թողեք պրն Բագրատյանը հարցը տա։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պրն Բաղդասարյան, խնդիրը հետեւյալն է. մեր գործընկերը նշեց, որ 214 հոգի աշխատանք ունեն, ենթադրվում է, որ մի 4-5 հազար հոգի էլ չունեն աշխատանք (խոսում են դահլիճից): Ահա, 2300-ից 214-ը հանենք, կմնա՝ 2140, մի խոսքով, 2000-ից ավելին չունեն աշխատանք։ Հիմա՝ դուք ասում եք՝ մենք էս թույլտվությունը տալիս ենք, որ օտարերկրացին աշխատանքի իրավունք ունենա, եւ խտրական վերաբերմունք չլինի։

Հիմա՝ եթե մեր էն մնացած 2000 հայերը չունեն աշխատանք, եթե արտասահմանից ասում են՝ մեր քաղաքացուն ինչո՞ւ աշխատանք չեք տալիս, մենք կասենք՝ համեմատեք մեր էն 2000 չաշխատողի հետ, ինչո՞ւ եք էն 214 աշխատողին աչք տալիս, էլի, մեր լեզվով ասած։ Հլը մի հատ բացատրեք, էդ խտրական վերաբերմունքը որտե՞ղ է, էլի։

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Պրն Բագրատյան, էլի պետք է ասեմ, որ խառնում ենք օրինագծերը, շփոթմունք է առաջանում եւ պատգամավորները նաեւ քվեարկության ժամանակ կարող է` չկողմնորոշվեն։

Ձեր ասածը շատ հետաքրքիր բան է, բայց այս նախագծի հետ, ընդհանրապես, կապ ունի։ Ի՞նչն է էս նախագծի խնդիրը. կան օրենքի մեջ թվարկված սուբյեկտներ, որոնք, առանց այդ հատուկ թույլտվության կարող են աշխատանք կատարել։ Մենք ավելացնում ենք այդ ցուցակին եւս մեկ կատեգորիա՝ օտարերկրյա դատապարտյալները, որպեսզի երբ մարդն ուզում է անցնել հարկադիր աշխատանքի, պատժատեսակ կա, դատապարտվել է ազատազրկման, դիմում է դատարան, ասում է՝ ինձ տեղափոխեք հարկադիր աշխատանքի։ Դատավորն ասում է՝ դե թուղթը բեր, որ դու իրավունք ունես աշխատել։ Էդ թուղթը չունի, չի կարում էդ պատժատեսակին անցնել, օրինակի համար մի դեպք, էլի։ Սրա մասին է խոսքը։ Էս օրինագիծը կարգավորում է այն դեպքերը, որ օտարերկրյա քաղաքացին, դատապարտյալը հնարավորություն ունենա, առանց թույլտվության, դատապարտյալի կարգավիճակով, կարողանա հարկադիր աշխատանքի պրոբացիոն ժամանակ աշխատանքներ կատարել կամ դատապարտյալը քրեակատարողական հիմնարկում վճարովի, որոշակի փոխհատուցմամբ աշխատանք կատարել աշխատանքային պայմանագրով։ Այլ բան չի կարգավորվում, ձեր ասած խնդիրը չկա էս նախագծուվ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագա՞նք։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պրն Բաղդասարյան, ձեր ասածը շատ պարզ է, որեւէ բարդություն չկա ձեր ասածի մեջ։ Բարդությունը հետեւյալի մեջ է. ես ասում եմ՝ եթե մենք մի իրավունք ենք տալիս, որից չի կարող օգտվել օտարերկրացին, ինչքանո՞վ է կարեւոր՝ բերենք այդ իրավունքը տանք, ի՞նչ նպատակով ենք իրավունք տալիս, որ էդ մարդը հնարավորություն չի ունենալու աշխատանքի։ Այսինքն՝ աշխատանք չունենք, բայց աշխատելու հնարավորություն ենք տալիս իրեն։

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Պրն Բագրատյան, տեսեք՝ խնդիրն ինչում է։ Էլի եմ կրկնում, երբ անձն ազատազրկման վայրում է գտնվում, դիմում է, ինքն օտարերկրյա քաղաքացի է, ինքն օրենքով իրավունք ունի որոշակի ժամկետ անցնելուց հետո, այնտեղ կա, դատական ակտն օրինական ուժի մեջ մտնելու 20-օրյա ժամկետում դիմել դատարան, ասել՝ իմ պատժատեսակը փոխի, եթե մինչեւ 2 տարի ազատազրկման է դատվել։

Հիմա, էս մարդը չի կարողանում այդ իրավունքն օգտագործել, որն իրեն վերապահված է Քրեական օրենսգրքով, ասել՝ ազատազրկման տեսքով իմ պատիժը փոխարինեք հարկադիր աշխատանքներով։ Էդ պատժատեսակը չի կարողանում փոխարինել։

Երբ մենք այս բացառություն շարքում ավելացնում ենք օտարերկրյա դատապարտյալին, ինքն էդ հնարավորությունից է ստանում։ Այսինքն՝ ոչ մի բանով չի կաշկանդված, որ դիմի դատարան, ասի՝ իմ պատժատեսակը փոխարինեք հարկադիր աշխատանքներով։ Մեր քաղաքացին այդ հնարավորությունն ունի, օտարերկրյա քաղաքացին հնարավորություն չունի։ Եթե սա մենք չենք անում, սահմանական խնդիր է առաջանում (խոսում են դահլիճից)զ;

Դե, էդ պատժատեսակը կոչվում է հարկադիր աշխատանք, պրն Բագրատյան (աղմուկ դահլիճում, չի լսվում):

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եղիշե Սողոմոնյան։

Ե.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Բաղդասարյան, հարցս վերաբերում է նրան, որ երբ մենք աշխատողներին գրանցում ենք, օրենսդրության համաձայն՝ պետք է հանրային ծառայության համարանիշ ունենան, որ կարողանանք գրանցման հայտ ուղարկել, օրենքի նման պահանջ կա։ Որպեսզի ոչ ռեզիդենտներն աշխատանքային հարաբերությունների մեջ անցնեն, գնում էին անձնագրային եւ վիզաների վարչություն, այնտեղ որ ժամանակավոր թույլտվություն ստանում էին, նաեւ տալիս էին իրենց հանրային ծառայության համարանիշը։ Այս դեպքում ո՞նց է լինելու, այսինքն՝ էդ աշխատողների գրանցումը ո՞նց են կատարելու։

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Ճիշտն ասած, շատ հետաքրքիր հարց տվեցիք, մեր մտքով էդ հարցը չէր անցել (ծիծաղում են)։ Ինձ թվում է՝ այդ հարցին օրենքի հեղինակը պետք է պատասխանի, որովհետեւ ես էդ աստիճան չեմ տիրապետում այդ ոլորտին, թե ո՞նց է լինելու, երբ դատապարտյալը չունի համապատասխան համարանիշ, այնտեղ ո՞նց է գրանցվելու։ Ինձ թվում է՝ այդ հարցին օրենքի հեղինակը պետք է պատասխանի։ Անկեղծ ասած, չեմ մտածել այդ հարցի շուրջ։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Արձագա՞նք։

Ե.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Եղավ, շնորհակալություն։ Հուսով եմ՝ Կառավարության... (Ծիծաղում են):

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Մտքերի փոխանակություն. հերթագրում։ Արման Աբովյան։

Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես չհասցրեցի հարցս ուղղել, կուղղեմ հիմնական զեկուցողին։

Կխնդրեի պարզաբանել՝ նախկինում ի՞նչ կարգավորումներ կային եւ ի՞նչ կարգավորումներով էր, այդ բոլոր բարձրացրած եւ այսօր շտկումները, հա՞, որ ներկայացրել եք, այդ խնդիրները ո՞նց էին լուծվում։

Դրա հետ մեկտեղ, միանգամայն համաձայն եմ գործընկերներիս հետ, որ ոչ մի դեպքում ոչ մի ոլորտում չի կարելի թույլ տալ խտրականություն, սակայն, ինչ վերաբերում է աշխատանքային շուկային ՀՀ-ում, ապա եւս մեկ անգամ վերահաստատեմ. կարծում եմ՝ անհերքելի մի գաղափար, որ որքան էլ մենք լինենք կոսմոպոլիտ, տոլերանտ եւ այլն, սակայն հայկական աշխատանքային շուկայում, հայաստանյան աշխատանքային շուկայում պետք է լինեն առավել բարենպաստ պայմաններ ՀՀ քաղաքացիների համար, եւ ոչ մի դեպքում չի կարելի, ռուսերեն լավ արտահայտություն կա, «ուրավնիլովկա» անել։ ՀՀ քաղաքացիների աշխատանքային իրավունքները պետք է միշտ լինեն ավելի ընդգծված, քան ոչ ՀՀ քաղաքացիներինը։ Դրա հետ մեկտեղ, եւս մեկ անգամ կրկնեմ, ոչ մի խտրականություն ընդունելի չի։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եզրափակիչ ելույթներ.պրն Բաղդասարյա՞ն, չէ՞։ Տիկին Գալյա՞ն... Համեցեք։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Աբովյան, պատասխանելով ձեր հարցին՝ նշեմ, որ նախկինում որեւէ կարգավորում գոյություն չի ունեցել։ Այսինքն՝ մենք ունենք բաց դաշտ, եւ այժմյան լրացումը միտված է այդ բաց դաշտը լրացնելուն։

Չեն աշխատում, փաստացի զրկված են, անգամ ցանկության դեպքում օտարերկրացին չի ներգրավվում աշխատանքներին, անվճար հիմունքներով աշխատանքներին, անգամ վճարովի աշխատանքներին։ Մենք ունենք օրենսդրական բաց, որն այսօր լրացնում ենք։

Եվս մեկ անգամ կրկնվում եմ, սա անձի իրավունքի սահմանում է։ Այլ հարց է հնարավորության առկայությունը եւ աշխատանքով ապահովելը։ Իսկ դրա հետ կապված` ձեզ հավաստիացնում եմ, որ Կառավարությունը գործուն քայլեր ձեռնարկում է։ Ես այստեղ նշեցի «Աջակցություն դատապարտյալին» հիմնադրամի մասին, ես այստեղ նշեցի նոր կառուցվող քրեակատարողական հիմնարկների մասին եւ նշեցի  ապագայում աշխատատեղերի եւ աշխատանքի հնարավորության մասին, աշխատատեղերի ստեղծման հնարավորության մասին։ Եվ մեզ ոչինչ չի խանգարում այսօր՝ սահմանել օտարերկրացու աշխատելու՝ իրավունքը հնարավորության տեսանկյունից եւ վերացնել խտրական մոտեցումը, որն այսօր ունենք։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Քննարկում ենք ԱԺ պատգամավոր Արարատ Միրզոյանի կողմից ներկայացված «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ նախագծի հեղինակ։

Հարգելի գործընկերներ, հավանաբար, հիշում եք առաջին ընթերցումից, այ սենց կապ ծավալուն փաթեթը վերաբերում է հիմնականում, ըստ էության, տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի, ինչպես նաեւ հանրային ծառայությունները կարգավորող մարմնի, ինչպես նաեւ կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի ձեւավորման մեխանիզմներին։ Լուրջ քննարկումներ ունեցանք։ Հիշեցման կարգով ասեմ, որ, ըստ էության, խոսքը վերաբերում էր վարչապետի կողմից այդ մարմինների անդամների թեկնածությունների առաջադրման փոխարեն Կառավարության, ԱԺ կառավարող եւ ԱԺ ընդդիմադիր խմբակցություններին էդ իրավունքը վերապահելը` թեկնածություն առաջադրելու իրավունքը  վերապահելն այն տարբերությամբ, որ կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի դեպքում էս թվարկածիս գումարենք նաեւ Բարձրագույն դատական խորհրդին՝ որպես թեկնածություն առաջադրող մարմին։

Առաջին ընթերցմամբ ընդունվել է, հնչել են առաջարկներ, նաեւ քննարկումների ընթացքում, նաեւ հետո՝ գրավոր տեսքով։ Առաջարկների մի մասն ընդունվել է իմ կողմից եւ հիմա ներառված է։ Թվարկեմ ամենաէական փոփոխությունները։

Նախ եւ առաջ` ընդդիմադիր ֆրակցիային կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի դեպքում տրվում է երկու անդամ՝ հինգից, հինգ անդամից երկուսի համար թեկնածություն առաջադրելու իրավունք։ Եվ, ըստ էության, ստացվում է ընդդիմադիր ֆրակցիաների երկու թեկնածություն, երկու` կառավարող, այսինքն՝ մեկը՝ կառավարող ֆրակցիա, մեկը՝ Կառավարություն, եւ մեկը՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդ: Ըստ էության, ես ուզում եմ` ֆիքսենք, որ սա հնարավոր տարբերակ է, որ, ըստ էության, կառավարող քաղաքական ուժը որեւէ վերահսկողություն չունենա ոչ միայն ընթացիկ գործունեության առումով, այլ նույնիսկ կազմի ձեւավորման հարցում: Եվ պետք է արձանագրենք, որ սա չափազանց ժողովրդավարական եւ թափանցիկության առումով ձեռքբերում է մեզ բոլորիս համար, մեր երկրի համար։

Մյուս կարեւորագույն փոփոխությունը, որ առաջինից երկրորդ ընթերցում արել ենք, հետեւյալն է. Կառավարության մեր գործընկերները, ի պատիվ իրենց, իրենք են հրաժարվել, այսինքն՝ էն, ինչ ես հիմա կասեմ, ես՝ որպես օրենքի հեղինակ, ընդունել եմ, նախաձեռնությունը եկել է Կառավարությունից, իրենք հրաժարվում են նախագահի թեկնածություն առաջադրելու իրավունքից, նախկին` առաջին ընթերցմամբ ընդունված կարգավորումը հենց էդպես էր, եւ հիմա, արդեն նոր մշակված տարբերակով` հանձնաժողովի հինգ անդամներն իրենք իրենց կազմից կընտրեն նախագահ։ Սա եւս ժողովրդավարական ձեռքբերում է եւ կոչված է մարմնի անկախության աստիճանն ավելացնել։

Եվ, վերջապես, երրորդ կարեւորագույն փոփոխությունը, որը, էլի, էապես բարձրացնելու է այս մարմնի անկախության աստիճանը, հետեւյալն է. եթե մենք այս կարգավորումը երկրորդ ընթերցմամբ ընդունենք, ապա հետկանչի, այսպես ասած, պայմանական մեխանիզմը կբարդանա։ Խոսքը հետեւյալի մասին է. եթե կառավարող ֆրակցիան, ընդդիմադիր ֆրակցիաներն առաջադրեն թեկնածություններ, եւ նրանք ընտրվեն, դառնան այս կառույցի անդամ, այս ֆրակցիաները, քաղաքական ուժերը չեն կարողանա ճնշում գործադրել իրենց ներկայացրած եւ  հանձնաժողովի անդամ դարձած թեկնածուների, արդեն հանձնաժողովի անդամների վրա՝ պարտադրելով իրենց հաճելի գործունեություն, որովհետեւ չեն ունենա հետկանչի հնարավորությունը: Կունենան միայն այն դեպքում,  Ազգային ժողովը կարող է նոր թեկնածություն առաջադրել եւ ընտրել միայն այդ հանձնաժողովի անդամների ընդհանուր եզրակացության հիման վրա: Այսինքն՝ եթե, դիցուք, վերցնենք իրավիճակ, որ որեւէ անդամ իրականացնում է ոչ ճիշտ գործունեություն, այսպիսի պայմանական բառ կիրառենք, կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամին ոչ հարիր գործունեություն, ապա մյուս անդամները կարող են իրենց նիստում եզրակացություն ձեւակերպել եւ այդ եզրակացությունն ուղարկել ԱԺ։ Այսինքն՝ եթե ավելի առարկայական դարձնեմ, «Իմ քայլը» կամ «Բարգավաճ Հայաստանը, կամ «Լուսավոր Հայաստանը» չի կարող իր ներկայացրած եւ հետո ընտրված թեկնածուին ուղղակիորեն հետկանչել եւ փոխել թեկնածուով։ Ըստ էության, այս երեք հիմնական փոփոխություններն են։

Ես ավարտեցի, հիմա բարձրանամ վերեւ եւ հարցնեմ ձեզ, «Լուսավոր Հայաստան»-ին, թե արդյո՞ք հարց ունեն։ Շնորհակալ եմ։

Առաջարկ է ներկայացվել «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը։ Եթե խմբակցությունը հարց ունի, խնդրեմ։ Հարց չունի խմբակցությունը։ Հարակից զեկուցող՝ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Սուրեն Գրիգորյան։ Համեցեք, պրն Գրիգորյան (խոսում է դահլիճից, չի լսվում): Շատ լավ։

Մենք էլի ունենք հարակից զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Սրբուհի Գալյան։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հատուկ ուզում եմ ընդգծել ներկայացվող նախագծերի փաթեթի հետ կապված` Կառավարության եւ նախագծի հեղինակի միջեւ կառուցողական աշխատանքը եւ փաստել, որ այդ աշխատանքի արդյունքում Կառավարության համար սկզբունքային նշանակություն ունեցող մի շարք առաջարկներ ընդունվել են, եւ կատարվել են համապատասխան փոփոխություններ։

Պրն Միրզոյանն իր խոսքում համապարփակ ներկայացրեց այդ փոփոխությունները, ես չեմ կրկնի։ Միայն կհավելեմ, որ նաեւ ընդունվել է թեկնածուին ներկայացվող պահանջների փոփոխման հետ կապված` Կառավարության առաջարկը, եւ այդ պահանջները հստակեցվել են՝ հնարավորություն ընձեռելով նաեւ ինքնավար պաշտոն զբաղեցնող անձանց հանդիսանալ որպես թեկնածու, ինչպես նաեւ կոլեգիալ հիմունքներով գործող մարմնի անդամներին՝ դառնալ կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի թեկնածուներ։

Նախագծերի փաթեթում ներառված այլ նախագծերի հետ կապված` ըստ էության, սկզբունքային դիտողություններ առկա չեն։ Այսքանը։

Հիմնական մտահոգությունները կապված էին «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու նախագծի հետ։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, հարակից զեկուցող՝ Վլադիմիր Վարդանյան։

Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ԱԺ հարգարժան նախագահություն, իրավ, մենք գործ ունենք մի կարեւոր փաթեթի հետ, որի ընդունումն ինչ-որ առումով նաեւ ուշացած է, որովհետեւ մենք, մոտավորապես, առնվազն, կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի առումով ունենք, մոտավորապես, մեկ եւ կես տարվա այս բացը, որը ձեւավորվել էր այն պահից եւեթ, որ հնարավորություն չեղավ ձեւավորել հին ընթացակարգով կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով, գիտեք, որ խնդիրները կապված էին հիմնականում մրցութային խորհրդի հետ։

Այս պարագայում հաշվի առնելով Կառավարության հիմնական մոտեցումները եւ առաջարկությունները, ինչպես նաեւ խորհրդակցելով խորհրդարանում ներկայացված, ոչ թե խորհրդակցելով, այլ հաշվի առնելով խորհրդարանում ներկայացված բոլոր ուժերի դիրքորոշումները եւ առաջարկներն այս հարցի վերաբերյալ, պատրաստվել է այս փաթեթը, եւ այդ փոփոխություններն ուղղված են նրան, որ մենք ունենանք, հիրավի, մի մարմին, որն օժտված կլինի անկախության բոլոր չափորոշիչներով, հստակեցրել ենք այն պահանջները, որոնք ներկայացվում են կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամներին` եւ՛ պրոֆեսիոնալիզմի, եւ՛ բարեվարքության հետ կապված, եւ հնարավորինս մեխանիզմներ են ընձեռվել, որոնք թույլ կտան այդ մարմնի բնականոն եւ անկախ գործունեությունը։

Այն ընթացակարգը, որը նախատեսվել է պրն Միրզոյանի փաթեթում՝ հաշվի առնելով Կառավարության առաջարկները, ըստ էության, հանգեցնելու է նրան, որ մենք ունենալու ենք մի մարմին, որը թեեւ ձեւավորելու է ԱԺ, Կառավարության եւ Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից, այդուհանդերձ, իր ինքնավարությամբ եւ ձեւավորման կարգով, նախագահի ընտրության ընթացակարգով եւ այլն, կկարողանա ապահովել այն միջազգային չափորոշիչները, որոնք, որպես կանոն, ներկայացվում են այս կարգի մարմիններին։

Գիտեք, որ բավականին խրթին ընթացակարգ է նախատեսված առկա կանոնակարգումներով, եւ այս կանոնակարգումները, ըստ էության, ուղղված են նրան, որպեսզի այդ մարմինը հնարավորինս արագ ձեւավորվի եւ կարողանա բնականոն գործունեություն ծավալել։ Այսքանը։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Մտքերի փոխանակություն։ Անի Սամսոնյան։

Ա.ՍԱՄՍՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, եթե հիշում եք, այս նախագծի առաջին ընթերցման ժամանակ ես հանդես եկա շատ կոշտ քննադատությամբ առ այն, որ նախագծում կար խնդիր եւ այդ խնդիրը հետեւյալն էր. ինքնավար մարմիններում եւ կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովում ԱԺ-ից տրվող տեղերի առնչությամբ կատարվել էր քաղաքագիտական տարաբաժանում, այսինքն՝ իշխող մեծամասնությունից լինելու էր մեկ թեկնածու եւ ընդդիմությունից՝ մեկ միասնական թեկնածու։ Եվ ես նշել էի իմ խոսքով, որ ընդդիմության դեպքում պետք է առաջնորդվել նաեւ քաղաքական եւ գաղափարական տարանջատմամբ, որովհետեւ խմբակցությունները, ընդդիմությունը, այո, կարող են լինել միասնական, բայց խմբակցություններն ունեն տարբեր գաղափարներ, տարբեր քաղաքական մոտեցումներ, եւ սա, անպայման, պետք է հաշվի առնեն, եւ այն մոտեցումը, որ ամեն անգամ պետք է առաջնորդվել, որ ընդդիմությունը ներկայացնի մեկ թեկնածու, կարող է ստեղծել խոչընդոտներ, եւ երբեմն ընդդիմությունը կարող է չգալ համաձայնության։ Սա նաեւ ես բնորոշեցի որպես ընդդիմության տունը կռիվ գցող նախագիծ, ինչն անընդունելի էր։ Սակայն դուք գիտեք նաեւ, որ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը ներկայացրել էր առաջարկ, առ այն, որ ընդդիմության ներկայացուցիչներից եւս պետք է լինեն մեկական ներկայացուցիչներ, եւ առաջարկն ընդունվել է նախագծի հեղինակի կողմից, իսկ քանի որ նախագծի հեղինակը` ԱԺ նախագահ պրն Միրզոյանը քաղաքական մեծամասնության ներկայացուցիչն է, դա նշանակում է, որ ընդունվել է քաղաքական մեծամասնության կողմից։ Մենք այս անգամ նախագծի երկրորդ ընթերցմանը կողմ կքվեարկենք, որովհետեւ շատ ողջունելի է, որ քննարկումներն ունեցել են դրական հանգուցալուծում։

Եվ որպես տեղեկատվություն` պետք է նշեմ, որ վարչապետին կից հակակոռուպցիոն քաղաքականության խորհրդում արդեն որոշվել են հակակոռուպցիոն մարմինների ստեղծման ժամկետները, եւ կոռուպցիայի կանխարգելման մարմնի ստեղծման ժամկետը նախանշվել է այս տարի, այս աշնանը՝ 2019թ., եւ մենք պետք է շատ արագ կազմավորենք այդ մարմինը, որպեսզի կարողանանք սկիզբ դնել հակակոռուպցիոն քաղաքականության այն նպատակին, որը սահմանել ենք մենք բոլորս։ Շնորհակալություն, այսքանը։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արման Բաբաջանյան։ Պրն Միրզոյանը գնաց քվեարկելու։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, ես այստեղ ուրախ եմ, որ որեւէ ձեւով չեմ մասնակցել այն համաձայնությանը, որ կայացվել է իշխող ուժի եւ ընդդիմադիր ֆրակցիաների միջեւ, որովհետեւ այն, ինչ տեղի է ունեցել, ուղղակի, խայտառակություն է, որովհետեւ որեւէ հիմնավորում չկա, թե ինչու է հանվել այս նախագծից կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամների ընտրության մրցութային կարգը եւ առաջարկվել մի տարբերակ, մի լուծում, որը, ըստ էության, քաղաքականացնում է հանձնաժողովի ամբողջ կազմը եւ վտանգում հանձնաժողովի անկախությունն ու անաչառ մասնագիտական գործունեությունը:

Հաջորդ մտահոգությունը. Կառավարության ներկայացուցչին եմ ուզում ուղղել. այս նախագծի առաջին ընթերցման ընդունումից հետո մասնագիտացված քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները բարձրացրեցին փաստարկված մտահոգություններ առ այն, որ հանձնաժողովի ձեւավորմանը եւ հանձնաժողովի անդամներին առաջադրվող չափանիշների հետ կապված մտահոգությունները վեր հանվեցին, եւ որին ի պատասխան՝ արդարադատության նախարարությունը հանրային քննարկման ժամանակ հրապարակային կերպով ստանձնեց հանձնառություն` մշակել օրենքի նոր նախագիծ՝ հիմնված մասնագիտացված քաղաքացիական հասարակության հետ քննարկումների արդյունքների հիման վրա` շեշտը դնելով մրցութային խորհրդի պահպանման հարցին։

Խնդրում եմ, որպեսզի հնարավորություն ընձեռվի Կառավարության ներկայացուցչին՝ հայտնել, թե ինչո՞ւ է փոխել նախարարությունն իր այս տեսակետը եւ ինչպե՞ս է փաստարկելու այս հարցը:

Եվ երրորդ հարցս, որովհետեւ ելույթի այլ հնարավորություն չեմ ունենա այս առթիվ։

Ենթադրենք՝ հանձնաժողովը քննում է Նիկոլ Փաշինյանի, Արարատ Միրզոյանի, Գագիկ Ծառուկյանի, Էդմոն Մարուքյանի կամ Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ կամ նախագահ Ռուբեն Վարդազարյանի հետ կապված հնարավոր որեւէ հարց:

Խնդրում եմ ասել՝ ձեր կողմից առաջարկվող այս նախագծով ի՞նչ երաշխիքներ եք տեսնում, որ հանձնաժողովի անդամները հիշյալ հարցերի քննարկման ընթացքում զերծ կմնան քաղաքական եւ կորպորատիվ նեղ շահերից եւ կաշկանդված չեն լինի կայացնել օբյեկտիվ եւ անաչառ որոշում:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Տարոն Սիմոնյան։

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, իրականում չափազանց կարեւոր հարց է, որովհետեւ հետհեղափոխական հասարակություններում նման հանձնաժողովների վրա բավականին բարձր ֆունկցիա է դրում, եւ այդ ֆունկցիան պետք է ըստ արժանվույն ապահովենք։

Միանշանակ, չեմ կիսում պրն Բաբաջանյանի արտահայտած կարծիքներն առ այն, որ, ըստ էության, այս հանձնաժողովը չի կարողանալու իր առջեւ դրված խնդիրները լուծել։ Իրականում կարողանալու է, եւ բոլոր քաղաքակիրթ հասարակություններում, որտեղ ձեւավորվում են նման համապետական մարմիններ, դա քաղաքական կոնսենսուսի արդյունքում է ձեւավորվում։ Եվ ես ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ այդ քաղաքական կոնսենսուսը, փաստորեն, մեր քաղաքական ուժերի միջեւ տեղի է ունեցել, ինչը փոխզսպումների լավագույն դրսեւորումներից մեկն էր։ Մենք, իհարկե, հանդես էինք եկել մի քանի առաջարկություններով, դա մի առաջարկություն չէր, մեկ առաջարկությունն է ընդունվել, մնացածները մերժվել են հեղինակի կողմից։ Բայց, միեւնույն ժամանակ, պետք է ընդգծենք, որ այն առաջարկությունը, որն ընդունվել է հեղինակի կողմից, մեզ համար սկզբունքային էր, այդ իսկ պատճառով մենք այդ սկզբունքային առաջարկությունն ընդունելու պարագայում՝ համաձայնել ենք նաեւ դրական քվեարկել այս նախագծի օգտին։ Շնորհակալ եմ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Մխիթար Հայրապետյան։

Մ.ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Մեծարգո նախագահող, հարգելի գործընկերներ, շատ ուշի ուշով հետեւելով պրն Բաբաջանյանի` վերջին շրջանում ելույթներին, ինձ մոտ ընդգծված մի վստահություն կա, որ ԱԺ-ում կան շատ վատ 131 պատգամավորներ եւ մեկ սուրբ պատգամավոր։

Ես, ընդհանրապես, զարմանում եմ, թե ինչպես կարելի է, պրն Բաբաջանյան, շնորհակալություն, որ վերադարձաք, ձեր մասին եմ խոսում, զարմանում եմ, թե ինչպես կարելի է այսչափ երկակի ստանդարտներ կիրառել։ Ասում եք՝ խայտառակություն է տեղի ունեցածը, դավադրություն է հայ ժողովրդի ու պետականության նկատմամբ, մինչդեռ այդ առաջարկները, երբ առաջին ընթերցման ժամանակ այս դավադիր խմբակցությունը ներկայացնում էր, եւ մյուս դավաճաններն ընդունում էին, դուք դեռեւս հանդիսանում  էիք «Լուսավոր... (խոսում են դահլիճից): Մի րոպե, մի րոպե, ես լռում էի, լսում էի, երբ դուք ելույթ էիք ունենում։ Դուք դեռեւս հանդես էիք գալիս խմբակցության անդամ։ Բա, էդքան սկզբունքային պատգամավոր եւ պետական գործիչ էիք, առաջին ընթերցման ժամանակ այս ամբիոնն օգտագործեիք, ասեիք՝ էս ի՞նչ եք ասում։ (Խոսում են դահլիճից): Չե՛ք արել, պրն Բաբաջանյան, չե՛ք արել, խնդրում եմ, էլի։

Ինչ վերաբերում է քաղաքական կոնսենսուսին. «Լուսավոր Հայաստան»-ի սիրելի գործընկերներ, ես նույնպես շատ ուրախ եմ, որ ձեռք է բերվել նման համաձայնություն, նման խայտառակ համաձայնություն, եւ ահա այս գործելաոճի մասին է, որ տեւական ժամանակ այս ամբիոնից հաճախակի խոսում եմ։ Իսկապես կառուցողական մոտեցում է, գործընկերային միջավայրն ու գործընկերային մթնոլորտը տալու է արդյունք, եւ այն բացառապես բխում է ՀՀ եւ ՀՀ քաղաքացու շահերից։ Եվ ուրախ եմ, որ նաեւ մեր ընդդիմադիր գործընկերներն այս ամբիոնից հնչեցրած իրենց ելույթներում, այնուամենայնիվ, գնահատեցին այս մոտեցումը, որ դրսեւորվել է Արարատ Միրզոյանի եւ իշխող «Իմ քայլը» խմբակցության կողմից։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ընդմիջում կես ժամ։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱՐԱՏ ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԼԵՆԱ ՆԱԶԱՐՅԱՆԸ
 

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները։

Հաշվիչ հանձնախումբը պատրա՞ստ է հաշվետվության։ Շատ լավ, ձայնը տրվում է Հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Վահագն Հովակիմյանին՝ քվեարկության արդյունքները ներկայացնելու համար։

Վ.ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ձեզ եմ ներկայացնում Հաշվիչ հանձնախմբի թիվ 51 արձանագրությունը։

ԱԺ հաշվիչ հանձնախումբը՝ նախագահությամբ Հովակիմյանի, քարտուղարությամբ՝ Դավոյանի, անդամներ Գաբրիելյանի, Պողոսյանի եւ Կարապետյանի մասնակցությամբ արձանագրում է.

 Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամի ընտրության համար առաջադրվել է Հասմիկ Ղահրամանյանի թեկնածությունը, նրա ազգանունն ընդգրկվել է գաղտնի քվեարկության քվեաթերթիկում։ ԱԺ 132 պատգամավորներից քվեարկությանը մասնակցել են 106-ը։ Բացելով գաղտնի քվեարկության քվեատուփը, Հաշվիչ հանձնախումբը պարզեց՝ քվեատուփում առկա էր 106 քվեաթերթիկ, որոնցից անվավեր ճանաչվեց ոչ մեկը։ Իսկ ձայները բաշխվել են հետեւյալ կերպ. կողմ՝ 103, դեմ՝ 3։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, որոշումն ընդունվել է։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Շնորհավորում ենք, տիկին Ղահրամանյան։

Իսկ մենք, հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք քննարկել «ԱԺ կանոնակարգ սահմանադրական օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթի երկրորդ ընթերցմամբ քննարկումը։ Մտքերի փոխանակություն. Վլադիմիր Վարդանյան։

Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ԱԺ հարգարժան նախագահություն, ես մի փոքր օգտագործելով ժամանակը` որպես նաեւ հարակից զեկուցող կփորձեմ եզրափակիչ ելույթում ամփոփել։ Անդրադառնամ այն մտքերին, որոնք արտահայտվեցին այստեղ, մասնավորապես պրն Բաբաջանյանի կողմից։

Նախ՝ այդ մրցութային կարգը, որը նախատեսված էր գործող օրենքով, ուներ հետեւյալ խնդիրները։

Առաջին. այն, ըստ էության, միջանկյալ օղակ էր առաջադրողի, ըստ էության, եւ այդ պաշտոնում նշանակում իրականացնողի միջեւ։

Այն բոլոր դիտարկումները, որոնք վերաբերում են մասնակցայնության ապահովմանը, ընդունելի են։ Այո, ՀՀ-ում ցանկացած հանրային պաշտոնում նշանակում կատարելու համար անհրաժեշտ է, որպեսզի գործընթացը լինի թափանցիկ, անհրաժեշտ է, որ այն լինի ազնիվ, եւ դրա համար նաեւ, քննարկվում է եւ՛ արդարադատության նախարարության հետ, եւ՛ Կառավարության հետ այն գաղափարը, որ հանրային իշխանության պաշտոնների հավակնորդներն արդեն հավակնելու պահից պետք է համապատասխան հայտարարագիր ներկայացնեն, քննարկվում է միասնական հայտարարագրի ներդրման հարցը։

Ինչ վերաբերում է մրցութային խորհրդին, այն եղանակով, որով այն նախատեսված էր եղել նախորդ` գործող օրենքի շրջանակներում, այդ մրցութային խորհուրդը շատ դեպքերում ի վիճակի չէր արագ որոշումներ կայացնել։ Եվ սա էր պատճառներից մեկը, որ այդ օրենքի ուժի մեջ մտնելը հետաձգվեց երեկ մեր առաջին նստաշրջանի շրջանակներում։

Բացի դրանից, եթե մենք խոսում ենք կորպորատիվ շահերի մասին, ցավում եմ, բայց այդ կորպորատիվ շահերը կարող են տեղ գտնել նաեւ այդ մրցութային խորհրդում, եւ մենք խոսել ենք սրա մասին, պրն Բաբաջանյան։ Ես թույլ կտամ, հաշվի առնելով բարեվարքությունը, չանդրադառնալ այն խնդիրներին, որոնք առկա էին այդ մրցութային խորհրդում, որի մաս եմ կազմել նաեւ ժամանակին ես։

Շատ դեպքերում այն մարմինը, թե ինչ հաջողությունների կհասնի, կախված է ոչ այնքան իր ձեւավորման բնույթից եւ եղանակից, այլ այն լիազորություններից եւ այն աշխատանքից, որը վերջինս կկատարի՝ ելնելով այդ լիազորություններից։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ «Լուսավոր Հայաստան» պատգամավորական խմբակցության անունից կխոսի Տարոն Սիմոնյանը։

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մեկ-երկու խոսքով փորձեմ ամփոփել տեղի ունեցած քննարկումը եւ անդրադառնալ նաեւ որոշ ելույթների։

Ընդհանրապես, երբ պետականաշինության մասին խոսում ենք, մենք պետք է հասկանանք, որ պետականաշինության մեջ կա որոշակի գիտելիքների անհրաժեշտություն, որոնք անհրաժեշտաբար պետք է օգտագործվեն, եւ կա որոշակի գիտելիքների ամբողջություն, որոնք բացարձակապես պետք չի օգտագործել։ Եվ առաջնայինն այն է, որ պետականաշինության մեջ, երբ մենք խոսում ենք իշխանությունների տարանջատման մասին, խոսում ենք հակակշիռների, զսպումների մասին, խոսում ենք անկախ մարմինների մասին, որոնք եւս պետք է ձեւավորվեն այս պետական ինստիտուտների շրջանակներում, չափազանց կարեւոր է առաջին հերթին հասկանալ` արդյո՞ք այն պետական մարմինները, որոնք ձեւավորում են ազատ եւ անկաշկանդ մեկ այլ պետական մարմին, ունե՞ն լեգիտիմության աստիճան, թե՞ ոչ։ Եթե խոսենք այսօրվա ԱԺ մասին, կարծես թե, որեւէ կասկած չկա թե՛ հասարակության մոտ եւ թե՛ մեր բոլորի մոտ, որ այսօրվա ԱԺ-ն այդ լեգիտիմությունը լիովին վայելում է։ Կան որոշակի կարծիքներ, բայց մեծամասնության կարծիքը, կարծում եմ` կհանգի սրան։ Եվ հետեւաբար, մեծամասնության եւ առանձին փոքրամասնության կամ ընդդիմադիր խմբակցությունների միջեւ, այսպես կոչված, հակակշռող համակարգ ձեւավորելը եւ դրանով իսկ ապահովելն անկախ, անկաշկանդ մարմնի ձեւավորումն առաջնային է, ինչը տեղի է ունեցել տվյալ պարագայում։ Ես սա շեշտում եմ, որպեսզի հանրության մոտ այլ պատկերացում չլինի, որ որեւէ դեպքում կարող է կորպորատիվ շահ պաշտպանվել ինչ-որ մարմնում։ Ոչ մեկս երաշխավորված չենք, որ ինչ-որ պարագայում այդ կորպորատիվ շահը կլինի, բայց այդպիսի երաշխիքներ կամ ապահովագրական մեխանիզմներ ամրագրված են նաեւ այս օրենսդրական փաթեթում, եւ դա վերաբերում է նրան, որ այն անձինք, ովքեր նշանակվում են, հետ չեն կանչվում այն քաղաքական ուժի կողմից, ով նշանակում է։ Հետեւաբար՝ սա եւս անկախության մեկ կարեւոր երաշխիք է։ Ես էլի եմ կրկնում, մեր խմբակցությունը մի քանի առաջարկություններով է հանդես եկել եւ հեռու է այն մտքից, որ առկա նախագիծը կատարյալ նախագիծ է եւ ամբողջությամբ, էսպես, թերություններից զերծ։ Բայց, քանի որ առաջնային կարեւորություն ներկայացնող առաջարկությունն ընդունվել է, մենք կարծում ենք, որ այս պայմաններում բավարար է, որպեսզի մենք մեր դրական ձայնն ապահովենք այս օրենսդրական նախաձեռնությանը, ինչը եւ կոչ կանեի ձեզնից յուրաքանչյուրին։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-«Իմ քայլը» պատգամավորական խմբակցության անունից կխոսի Սուրեն Գրիգորյանը։

Ս.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Քանի որ քննարկման առարկա դարձավ պոտենցիալ ստեղծվող` կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի լեգիտիմության աղբյուրը եւ դրանում հնարավոր շահերի պաշտպանության երեւույթը, ես փորձեմ ներկայացնել հետեւյալը։ Տեսեք, կա մի աքսիոմատիկ ճշմարտություն. ումից պահանջում են, այդ սուբյեկտին պետք է տան բոլոր միջոցները, որպեսզի նա հնարավորություն ունենա կատարել այն առաքելությունը եւ այն հանձնարարությունը, որն իրեն տրված է։

Անկասկած է, որ ՀՀ-ն ունեցել է խնդիր եւ հետ է մղվել հիմնականում, կամ շատ է եղել այդ գործոնի կշիռը՝ կոռուպցիան։ Հիմա մենք ի՞նչ ենք ասում։ Ասում ենք՝ եթե մրցութային կարգ, հա՞, ըստ էության, մենք ասում ենք՝ քաղհասարակությանը թող տրվի այս մարմնի ձեւավորման մանդատը, բայց, պրն Բաբաջանյան, ասում եմ, էլի, մի ընդհատեք, խնդրում եմ, սակայն մենք բոլորս հասկանում ենք, որ երկրում կատարվող փոփոխությունների համար պատասխանատու է իշխանությունը։ Իշխանությունը նաեւ այս դեպքում՝ ի դեմս ընդդիմության, ոչ միայն իշխող, կառավարող ուժի։ Ասեմ ավելին, եթե կա մտավախություն, որ քաղհասարակությունը ներգրավված չի լինելու այդ պրոցեսում, այդ մտավախությունն, իմ կարծիքով` հիմնավորված չի հետեւյալ պատճառով։ Եթե, պրն Սիմոնյանը ճիշտ նշեց, իշխանությունը, ընդդիմությունը հայտնվում է պառլամենտում, պառլամենտական երկրում ազատ եւ թափանցիկ ընտրություններով, որի իրողությունը մենք այսօր տեսնում ենք եւ, քանի որ Հայաստանում փոփոխություններն անշրջելի են, եւ Հայաստանում ընտրություններն այլեւս չեն կեղծվելու, տեսնելու ենք նաեւ ապագայում։ Հետեւաբար՝ պառլամենտում հայտնվող ուժը՝ իշխող, թե ընդդիմադիր, բացառված է, որպեսզի այդ նույն քաղհասարակության հետ չհամագործակցի։ Ուստի, քաղհասարակության ներգրավվածությունն այս պրոցեսին, բնավ, վտանգված չէ։

Իսկ հասցնել ծայրահեղության եւ ասել, որ կոռուպցիայի չլինելու համար պատասխանատու է իշխանությունը, ժողովուրդն ասի՝ ձեզնից ենք պահանջելու, բայց գործիքակազմը եւ հիմնական այդ առաքելության կատարման համար պատասխանատու մարմինը չձեւավորվի իշխանության կողմից, սա ուղղակի կլինի պարադոքս։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եզրափակիչ ելույթներ։ Սրբուհի Գալյան, անհրաժեշտություն տեսնո՞ւմ եք: Համեցեք։

Ս.ԳԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կառավարության կողմից արդեն վարչապետի աշխատակազմի ներկայացված հակակոռուպցիոն ռազմավարության շրջանակներում այս հարցը քննարկման առարկա դարձել է, ինչպես նաեւ քննարկման առարկա է դարձել Կառավարության կողմից հեղինակած նախագծում կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին, եւ Կառավարության կարծիքը հետեւյալն է եւ այս կարծիքն ամփոփված է իմ կողմից նշված երկու փաստաթղթերում էլ։

Քանի որ եւ՛ օրենսդիր, եւ՛ գործադիր մարմինների համար կարեւոր է այս մարմնի գործունեության օր առաջ կազմակերպումը, առաջին կազմի ընտրությունը Կառավարության կողմից առաջարկվող տարբերակներում նախատեսվում է իրականացնել այնպես, ինչպես այսօրվա նախագծում է ներկայացված։ Այսինքն՝ իշխանության երեք թեւերի կողմից ներկայացված թեկնածուներից պետք է կազմվի կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը։

Որպես միջանկյալ տարբերակ` Կառավարության կողմից առաջարկվել է հակակոռուպցիոն ռազմավարության շրջանակներում եւ իմ կողմից նշանակված օրենքի շրջանակներում ստեղծել մրցութային խորհուրդ, որը մեկ տարի հետո կստուգի նշանակված անձանց բարեվարքությունը եւ հնարավորություն կընձեռնի նրանց վերանշանակվել կամ հրաժեշտ տալ արդեն ստանձնած պարտականություններին։

Ես եւս մեկ անգամ շեշտում եմ, որ այսօր օրակարգային է, կարծում եմ՝ թե՛ ԱԺ, թե՛ Կառավարության համար այս մարմնի գործունեության կազմակերպումը։ Այս տեսանկյունից այսօր քննարկվող օրենքի նախագծի կարգավորումները, միանշանակ, ընդունելի են Կառավարության  համար եւ որեւէ դեպքում հակասության մեջ չեն մտնում Կառավարության դիրքորոշման հետ։ Ես ցանկանում եմ նաեւ շեշտել, որ Կառավարությունն իր ցանկացած պարտավորություն, որ ստանձնել է քաղհասարակության առջեւ, իրականացնում է։ Դրանք ամփոփված են իմ կողմից նշված երկու փաստաթղթերում էլ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Եզրափակիչ ելույթի համար՝ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյան։

Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հաշվի առնելով, որ հիմնականում այս նախագծի փաթեթի մեջ անդրադարձ ենք կատարում նշված նախագծին` կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին, մի քանի սկզբունք ասեմ, որի վրա հիմնված է այս կանոնադրությունը. մասնակցայնություն՝ մեկ, անկախության երաշխավորում՝ երկու, համապատասխան երաշխիքների անկախության ապահովում եւ լճացման արգելք։

Առաջին՝ մասնակցայնություն։ Այս նախագծով հնարավորություն է ընձեռվում իշխանությանը եւ ընդդիմությանը՝ համատեղ, գրեթե հավասար ձեւավորել կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի կազմը։

Երկրորդ՝ անկախություն։ Սա եզակի դեպքերից է, երբ մենք հնարավորություն ունենք ձեւավորվել մարմինը՝ ներգրավելով գործադիր, օրենսդիր եւ դատական իշխանության ներկայացուցիչներին՝ Կառավարություն, Բարձրագույն դատական խորհուրդ եւ ԱԺ։

Հաջորդը. երբ մենք խոսում ենք երաշխիքների մասին, իսկ անկախության պարագայում, հա՞, որպեսզի մարմինը կարողանա անկախ գործել, նախ եւ առաջ` պետք է ապահովել համապատասխան երաշխիքներ։ Երաշխիքների ընտրության հարցում մենք ունենք երկու կարեւոր հիմք։ Առաջինը.  նախագահի ընտրության հարցը վերապահվել է հենց խորհրդին, խորհուրդն է ընտրելու իր կազմից նախագահ, եւ երկրորդը. խորհրդի անդամի լիազորությունները ԱԺ կողմից կարող են դադարեցվել միայն խորհրդի եզրակացության հիման վրա եւ օրենքով նախատեսված հիմքերով, իհարկե։

Լճացման արգելք. առաջինը. գիտեք, կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամների լիազորությունների ժամկետը 6 տարի է, որը 1 տարով ավելի է ԱԺ լիազորությունների ժամկետից։

Երկրորդը. նախատեսված է աստիճան, եւ առաջին կազմն ընտրվելու է աստիճանի միջոցով, ինչը հնարավորություն է տալիս հետագայում ամենամյա սկզբունքով թարմացում իրականացնել կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովում։

Ըստ էության, մենք ամփոփել ենք բոլոր այն անհրաժեշտ գործիքները, որոնք պետք են, որպեսզի այդ մարմինը լինի անկախ, ինքնավար եւ իրականացնի իր առջեւ դրված սահմանադրական նպատակները։ Շնորհակալություն։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Եզրափակիչ ելո՞ւյթ... Նախագծի հեղինակը։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ,  մենք շատ քննարկեցինք այս մարմինների ձեւավորման մեխանիզմը, այսինքն՝ հիմնականում դա քննարկեցինք եւ, այսպես ասած, աչքերիցս, երեւի, վրիպեց այն հիմնական առաքելությունը, նպատակը, որին կոչված էր այս նախագծերի փաթեթը, ես ուզում եմ նորից վերհիշել սա: Նախ՝ խորհրդարանական կառավարման ամրապնդումը, այսինքն՝ ինքնավար մարմինների ձեւավորման մեջ էական դերակատարում վերապահվեց ԱԺ-ին։ Նախկինում սա արվում էր վարչապետի կողմից, թեկնածության առաջադրման գործառույթի, իրավասության մասին եմ խոսում։ Նախ՝ սա տրվեց, գործադիրի մասնակցությունը վարչապետից վերափոխվեց Կառավարության, որը կոլեգիալ մարմին է, այնուամենայնիվ, Կառավարությունը վարչապետը չի, երկրորդ՝ վերապահվեց ԱԺ-ին, ընդ որում՝ ԱԺ վերապահված դերի շրջանակներում առանձին դեր վերապահվեց ընդդիմադիր ֆրակցիաներին։ Հիմա, արդեն երկրորդ ընթերցման ժամանակ «Լուսավոր Հայաստան»-ի առաջարկն ընդունելուց հետո, ըստ էության, մի ինքնավար մարմնի դեպքում 5 անդամից 2 անդամի թեկնածության առաջադրման իրավասությունը վերապահվեց ընդդիմադիր խմբակցություններին։ Սա ոչ այլ ինչ է, քան խորհրդարանական կառավարմանը եւ ժողովրդավարության ամրապնդմանն ուղղված հստակ քայլ։

Ինչ վերաբերում է նրան, որ երեկ ներկայացվող, քննարկվող 3 ինքնավար մարմիններից 1-ի դեպքում չկա մրցութային այս ֆիլտրը, թեկնածությունների մրցութային կարգով ձեւավորումը, եւ դա խայտառակություն է, ես ուզում եմ հիշեցնել, որ մեր խորհրդարանն ընտրում է Սահմանադրական դատարանի դատավորներ, Վճռաբեկ դատարանի դատավորներ եւ նախագահ, Բարձրագույն դատարանի խորհրդի անդամներ, գլխավոր դատախազ, Մարդու իրավունքների պաշտպան, Հաշվեքննիչ պալատի նախագահ, անդամներ, Կենտրոնական բանկի նախագահ, քիչ առաջ ընտրեցինք Կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամ, հեռուստատեսության եւ ռադիոյի հանձնաժողովի անդամներ եւ այլն, եւ այլն, ինքնավար մարմիններ, եւ որեւէ մեկի դեպքում չկա այս մրցութային կարգը։ Ցավոք սրտի, սա չի առաջացնում ո՛չ մեր գործընկեր պատգամավորի, ո՛չ համապատասխան լոբբիզմով զբաղվող հասարակության ինստիտուտի զայրույթը եւ համապատասխան առաջարկները։ Ընդ որում, հենց հիմա, նույնիսկ հըլը գլխավոր դատախազ, Կենտրոնական բանկ, բան թողած մի կողմ` հենց հիմա մենք քննարկում ենք 3 ինքնավար մարմնի ձեւավորման մեխանիզմ, եւ, կարծես թե, այս մտավախությունն առաջանում է միայն այդ 3-ից 1-ի դեպքում։ Չունենք մենք այդպիսի կարգ, դա ավելորդ չարկչրկվածություն է, հարցի ավելորդ երկարաձգում է եւ արդյունավետության կտրուկ նվազեցում է։ Մի անգամ փորձել է խորհրդարանը եւ չի արդարացրել դա։ Հետեւապես, ես վստահ եմ, որ մենք ճիշտ քայլ ենք անում եւ հրաժարվում ենք այդ մեխանիզմներից, ես վստահ եմ, որ մենք ճիշտ քայլ ենք անում, որ խորհրդարանի դերը կտրուկ մեծացնում ենք ինքնավար մարմինների ձեւավորման գործում, ես վստահ եմ, որ մենք ճիշտ ենք անում, որ հետեւում, նաեւ ընդունում ենք «Լուսավոր Հայաստան»-ի առաջարկը եւ, հատկապես` կոռուպցիայի կանխարգելման դեպքում, որն ամենակարեւորն է, որպեսզի չլինի իշխանական որեւէ ազդեցության ներքո, հատկապես այս մարմնի դեպքում էականորեն մեծացնում ենք ընդդիմադիր ֆրակցիաների դերը։

Հարգելի գործընկերներ, սա միանգամայն ճիշտ ճանապարհ է, մենք գնում ենք ճիշտ ուղով։ Շնորհակալություն։

Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության միջազգային բյուրոյի ստեղծման եւ գործունեության մասին» համաձայնագիրը վավերացնելու մասին» օրենքի նախագիծը։

Հիմնական զեկուցող՝ տարածքային կառավարման եւ ենթակառուցվածքների նախարարի տեղակալ Արմեն Սիմոնյան։ Համեցեք։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո ԱԺ նախագահ եւ փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր ուշադրությանն է ներկայացվում «Ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության միջազգային բյուրոյի ստեղծման եւ գործունեության մասին» համաձայնագիրը վավերացնելու մասին» օրենքի նախագիծը։

Ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության միջազգային բյուրոյի ստեղծման նպատակն է ապահովել ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության անցկացումն ավիացիոն իշխանություններից անկախ, մասնագիտացված մարմնի կողմից՝ համաձայն ICAO-ի, այսինքն՝ Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպության կողմից սահմանված չափանիշների:

Հաշվի առնելով ՀՀ-ում ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննություն անցկացնելու համար ռեսուրսների բացակայությունը, նպատակահարմար է նշված գործառույթի իրականացումը փոխանցել ստեղծվելիք մարմնի կատարմանը։

2017 թվականի սեպտեմբերին ՌԴ տրանսպորտի նախարարությունը հանդես է եկել ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության միջազգային բյուրո ստեղծելու առաջարկությամբ, որն ընդունվել է մի շարք ԱՊՀ անդամ պետությունների, այդ թվում՝ նաեւ ՀՀ կողմից։

«Ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության միջազգային բյուրոյի ստեղծման եւ գործունեության մասին» միջազգային համաձայնագրի նախագծի ընդունումը թույլ կտա ապահովել միջազգային քաղաքացիական ավիացիայի մասին 1944 թվականի դեկտեմբերի 7-ի Չիկագոյի կոնվենցիայի համար 13 եւ համար 19 հավելվածների, ՀՀ թռիչքային անվտանգության պետական ծրագրի եւ «Ավիացիայի մասին» ՀՀ օրենքի համապատասխան դրույթները։

Բյուրոյի գործառույթներն են լինելու ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության բնագավառում ընդհանուր կանոնների մշակումը եւ կիրառումը, որոնք համապատասխանում են Չիկագոյի կոնվենցիայի 13-րդ հավելվածի պահանջներին, ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի մասնագետների համար ընդհանուր խորհրդատվական նյութերի, ուղեցույցների, ձեռնարկների եւ ստուգաթերթերի մշակումը եւ օգտագործումը, ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի վերաբերյալ տեղեկության փոխանակման ընթացակարգերը սահմանող բյուրոյի փաստաթղթերի մշակումը եւ օգտագործումը բյուրոյի շրջանակներում եւ միջազգային մասշտաբներով՝ միաժամանակ ապահովելով տվյալների համակարգի համատեղելիությունը ICAO-ի ավիացիոն պատահարների միջադեպերի վերաբերյալ տեղեկության տրամադրման համակարգի հետ, քննության հանձնաժողովի եւ պետական մարմինների միջեւ համագործակցությանն ուղղված ընթացակարգերը կանոնակարգող բյուրոյի փաստաթղթերի մշակումը եւ օգտագործումն այնպես, որպեսզի ապահովի ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի անխափան քննությունը, ավիացիոն պատահարների լուրջ միջադեպերի քննությանն ուղղված կողմերի գործունեության համակարգումը, ICAO-ի հետ ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի վերաբերյալ տեղեկության փոխանակումը, քննության հանձնաժողովներին անհրաժեշտ սարքավորումներով եւ անհատական պաշտպանիչ միջոցներով ապահովումը, ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննությամբ զբաղվող մասնագետների ուսուցման կազմակերպումը եւ/կամ անցկացումը՝ հաշվի առնելով ICAO-ի առաջարկություններն ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ  միջադեպերի քննությանը մասնակցությունը կամ անցկացումն այն բյուրոյին փոխանցելու դեպքում, ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության նպատակով հատկացված տեխնիկական եւ ֆինանսական միջոցների արդյունավետ օգտագործումը, ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության արդյունքներով պայմանավորված՝ թռիչքների անվտանգության վերաբերյալ առաջարկությունների թողարկումը, բոլոր քննությունների անցկացման համար համապատասխան միջոցների հատկացման ապահովումը՝ ներառյալ ֆինանսավորումը եւ որակավորված անձնակազմը, այլ գործառույթների իրականացումը, որոնք կարող են անհրաժեշտ լինել համապատասխան ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության համար համաձայն սույն համաձայնագրի։

Ըստ այս համաձայնագրի՝ բյուրոյի աշխատանքային լեզուն ռուսերենն է՝ որպես ICAO-ի պաշտոնական լեզուներից մեկը։

Բյուրոն կազմված է լինելու ղեկավար խորհրդից, բյուրոյի նախագահից, բյուրոյի քարտուղարությունից։ Այսքանը, շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Սիմոնյանին հարցեր ուղղելու համար՝ հերթագրում։

Գուրգեն Բաղդասարյան, խնդրեմ։

Գ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Սիմոնյան, հանձնաժողովում քննարկման ժամանակ կարծես թե, մի հարց բաց մնաց, հնչեցնեմ այդ հարցը։

Աստված մի արասցե, ենթադրենք՝ ՀՀ-ում պատահար տեղի ունեցավ եւ բյուրոն իր կարծիքը հայտնեց, բայց, ենթադրենք՝ մեր իշխանություններն ուզում են այլ կառույցի դիմել՝ այդ պատահարի եղելությունը ստուգելու համար։ Մենք իրավունք ունե՞նք միջազգային այլ կառույցների դիմել։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, պրն Բաղդասարյան։

Ոչ մի արգելափակում կամ արգելում, արգելք գոյություն չունի այս համաձայնագրով, որը թույլ չի տա մեզ, մեր երկրին՝ դիմել որեւէ այլ կառույցի՝ այդ միջադեպը կամ, Աստված մի արասցե, պատահարը քննելու նպատակով, անկախ քննություն անցկացնելու նպատակով։ Նույնիսկ այս համաձայնագրի հոդվածներում ներառված են բոլոր տեղերը, որտեղ միջադեպերի քննությունն է, միայն այն դեպքում, երբ այդպիսի հնարավորություն կա փոխանցել բյուրոյին այս կամ այն պատահարի կամ միջադեպի քննությունը։ Այսինքն՝ մենք կարող ենք, ընդհանրապես, չփոխանցել այդ միջադեպի կամ պատահարի քննությունն այս բյուրոյին։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել։ Խնդրեմ։

Գ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Ուղղակի, քվեարկության ժամանակ այդ հարցը բաց էր մնացել, ձեռնպահ էինք քվեարկել, ցանկություն առաջացավ ճշտել, որպեսզի քվեարկությանն ավելի դրական արձագանք տանք։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Վիկտոր Ենգիբարյան։

Վ.ԵՆԳԻԲԱՐՅԱՆ

-Պրն Սիմոնյան, մասամբ պրն Բաղդասարյանի հարցը նաեւ իմ հարցին բավարարեց, 2 այլ հարց։

Առաջին. ՀՀ-ն բյուրոյի գործառնական ծախսերի մեջ մասնակցություն ունենալո՞ւ է, թե՞ ոչ։

Երկրորդ. բյուրոյի կառավարման խորհուրդը, որ ունենալու է, մեր մասնագետները կամ, չգիտեմ, նախարարության մասնագետները կամ երկրում եղած մասնագետներն ունենալու են արդյո՞ք մասնակցություն այդ խորհրդի մեջ՝ որպես անդամ, եւ եթե այո, ի՞նչ համամասնությամբ։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Երկրորդ հարցից սկսեմ։ Ուրեմն, բյուրոն, նորից կրկնեմ, ղեկավար խորհրդից է կազմված, ղեկավար խորհուրդն ընտրում է նախագահ։ Ղեկավար խորհուրդը կազմված է տվյալ համաձայնագրին անդամակցող երկրների Կառավարության լիազորված մարմինների ղեկավարի տեղակալից ոչ ցածր պաշտոնում գտնվող անձանցից։ Այսինքն՝ ի տարբերություն Միջազգային ավիացիոն կոմիտեի, մենք այս կառույցում ունենալու ենք ներկայացուցիչ, ներկայացուցչություն ենք ունենալու։

Առաջին հարցն ի՞նչի հետ էր կապված։ Հա, ֆինանսավորումը տեղի է ունենալու երկրների կողմից անդամավճարների ձեւով, եւ կախված այդ անդամավճարների չափսերից, որոնք որոշվելու են երկու երկրների Կառավարությունների ղեկավարների կողմից, լինելու են քվոտաներ։ Ըստ այդ քվոտաների՝ տրվելու է այն մարդկանց քանակը, ովքեր ներգրավված են լինելու այդ բյուրոյի աշխատանքներին ամեն երկրի կողմից։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանքի կարիք կա՞։ Խնդրեմ։

Վ.ԵՆԳԻԲԱՐՅԱՆ

-Մի քիչ էլ, հա՞, պարզաբանեք. երկու երկրներ, ո՞ր երկրներն են դրանք կամ, միգուցե, ձեր այդ խորհրդի հետ կապված տեղեկատվությունը շատ ավելի պարզ կլինի, եթե ասեք՝ քանի՞ պետություն է միացել այս համաձայնագրին։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ներկա պահին ստորագրվել է 2018թ. նոյեմբերի 22-ին Հայաստանի եւ ՌԴ-ի միջեւ։ Երկու երկրների մոտ հիմա վավերացման փուլում է գտնվում, նաեւ Բելառուսը, Ղրղըզստանը, Ղազախստանը ցանկություն են հայտնել անդամակցել, որովհետեւ իրենք էլ են մասնակցել այս համաձայնագրի մշակմանը։ Ռուսաստանի տրանսպորտի նախարարությունն այս առաջարկությունը ներկայացրել է ԵԱՏՄ հարթակում, եւ քննարկվել է նույնպես ԵԱՏՄ հարթակում։ Ներկա պահին երկու երկրների միջեւ է ստորագրվել՝ ՀՀ եւ ՌԴ, համապատասխանաբար։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հայկ Կոնջորյան։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Պրն Սիմոնյան, մինչեւ հիմա նման հետաքննություններն ի՞նչ մեխանիզմներով էին անցկացվում, քանի դեռ բյուրոն չի ստեղծվել, երբ լինում էին նման միջադեպեր, ի՞նչ հարթակում էր այդ հետաքննությունն անցկացվում։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-1991 թվականից ԱՊՀ տարածքում ստեղծվեց Միջպետական ավիացիոն կոմիտե՝ ՄԱԿ, որը զբաղվում է ավիացիոն պատահարների քննությամբ։ Մենք ՄԱԿ-ում չենք ունեցել ներկայացուցիչ եւ հիմա էլ չունենք, չի ենթադրվում այդ ներկայացուցչությունը։ Փառք Աստծո, մենք ավիացիոն պատահար մինչեւ այսօր չենք ունեցել։ Նաեւ կա 2003թ. Կառավարության 1777-Ն որոշումը, որի համաձայն` ավիացիոն պատահարի կամ միջադեպի առկայության դեպքում ստեղծվում է հատուկ հանձնաժողով։ Այդ հանձնաժողովում կարող են ներգրավված լինել միջազգային մասնագետներ եւ նաեւ մասնագետներ ՀՀ-ից, որոնք քննելու են այդ կոնկրետ միջադեպը կամ պատահարը։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանքեք։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Իսկ ընդհանրապես միջազգային պրակտիկան ինչպե՞ս է, կա՞ն նմանատիպ այլ բյուրոներ, որոնք զբաղվում են տարբեր երկրների դեպքում պատահարների քննությամբ, թե՞ առանձին երկրներն իրենք իրենց սեփական ռեսուրսներով են կազմակերպում այդ հետաքննությունները։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ընդհանրապես, ICAO-ի 13-րդ հավելվածի համաձայն՝ խորհուրդ է տրվում, որպեսզի ամեն երկիր ունենա նաեւ իր սեփական մարմինը երկրի ներսում, որը պատասխանատու է լինելու ավիացիոն պատահարների եւ միջադեպերի եւ լուրջ միջադեպերի այդ, «միջադեպ, լուրջ միջադեպ, պատահար»-ը սահմանվում է նույն հավելվածում, թե որն ինչ է, պետք է ունենա այդ մարմինը, մենք էլ պետք է ունենանք։ Մենք  ներկա պահին քննարկում ենք նաեւ այդ հարցը, երբ, ասենք՝ Աստված մի արասցե, ինչ-որ պատահար կամ միջադեպ է տեղի ունենում, որպեսզի արագ որոշում կայացնող մարմին չինի, մինչեւ այդ գործը տեղափոխվի Միջազգային բյուրոյի քննությանը։ Այսինքն՝ հիմա պատահար է տեղի ունեցել, ի՞նչ պետք է անենք, ո՞վ է դա որոշում։ Հիմա չունենք այդ մարմինը, եւ դա, կարելի է ասել, ICAO-ի այդ հավելվածի պահանջներին չի համապատասխանում, որի տակ մենք ստորագրել ենք։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Անի Սամսոնյան։

Ա.ՍԱՄՍՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Սիմոնյան, հարցս հետեւյալն է. բյուրոյի կազմում կառուցվածքում լինելո՞ւ են, օրինակ` ինքնաթիռներ կամ օդանավեր արտադրող երկրների ներկայացուցիչներ։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Չհասկացա հարցը, ներողություն (հարցը հուշում է պրն Միրզոյանը, չի լսվում): Չէ, այդ երկրների կոնկրետ կազմը... Ղեկավար խորհրդի՞ մասին է խոսքը, թե՞, ընդհանրապես, մասնագետների։ Ընդհանրապես, ղեկավար խորհուրդն է ընտրելու, թե ո՞ր մասնագետներին հրավիրի` այդ բյուրոյում գործունեություն ծավալելու։ Այսինքն՝ դա ապագայի հարց է, թե ինչ մասնագետներ են ներգրավված լինելու քննությանը, թե կոնկրետ ավիաընկերությունների աշխատակիցներ, կարծում եմ՝ դա կազդի քննության անաչառության վրա, ինձ թվում է՝ ո՛չ, բայց այդ հարցը չի քննարկվել, այսինքն՝ դա ներկայիս փուլում քննարկման հարց չէ, իմ կարծիքով։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել։ Ո՛չ։ Հռիփսիմե Գրիգորյան։ Հարցը հանում է։

Արման Բաբաջանյան։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Հաշվի առնելով այն իրողությունները, որ հիմա տեղի են ունենում միջազգային գետնի վրա եւ այն անվստահությունը Ռուսաստանի նկատմամբ, այդ թվում՝ նաեւ ավիացիոն այն հայտնի քննությունը, որ տեղի ունեցավ MH17 ինքնաթիռի խոցման, դրա արդյունքում մի քանի հարյուր քաղաքացիների զոհվելու հանգամանքներն ուսումնասիրելու արդյունքում, ընդհանրապես մենք այսպիսի որոշում կայացնելիս հաշվի առե՞լ ենք այդ փաստը, այդ իրողությունը, եւ երբ այս համագործակցությամբ, ըստ էության, ինչ-որ իմաստով ուղերձ ենք հղում մեր մյուս գործընկերներին՝ արեւմտյան գործընկերներին, առանց նրանց հետ, օրինակ` խորհրդակցելու, այլ հնարավորություններ փնտրելու, միանգամից, այսպես, տրվում ենք ռուսներին։ Չե՞ք կարծում, որ սա ավելորդ ռիսկեր է առաջացնում եւ կարող է  սա շատ վատ հետեւանքներ ունենալ, մանավանդ որ հիմա դուք նշում եք, թե Ղրղըզստանը, Բելառուսը, Ղազախստանը հետաքրքրված են։ Ես ձեզ ասեմ, որ հետաքրքրված չեն, նրանք ուզում են իրենց ազգային բյուրոները ստեղծել եւ իրենք են ուզում զբաղվել իրենց հետաքննությամբ, որովհետեւ սա հավելյալ գործիք է տալու ռուսներին՝ այդ երկրների գլխին ամեն անգամ, այսպես, վերահսկել ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության հարցերը դիտարկելիս եւ այդ հարցերը երեւան գալու պարագայում։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցն ինչո՞ւմ էր, պրն Բաբաջանյան, չհասկացա։ Երբ տրվելու ենք ռուսներին, դա հարց չէր, ես համաձայն չեմ, որ մենք տրվում ենք ռուսներին։ Կոնկրետ հարցն ինչո՞ւմ է կայանում։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանքեք, պրն Բաբաջանյան։ Միացրեք...

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Ուսումնասիրե՞լ եք, որ ռուսները հուսալի գործընկեր չեն ամբողջ աշխարհում, այս ոլորտում եւս, եւ մենք ռիսկեր ենք այստեղ առաջացնում մեր այս համագործակցությամբ եւ այս կարեւոր գործիքը ռուսներին վստահելով։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Չեմ կարծում, որ ռուսները վստահելի գործընկերներ չեն, դա ձեր սեփական կարծիքն է, երեւի, չգիտեմ։

Այս բյուրոյի կազմը ներառում է նաեւ ՀՀ քաղաքացիներ, որոնք նաեւ մասնակցելու են այդ աշխատանքին, եւ եթե դուք բարձրացնում եք անվստահության հարց, ուրեմն՝ մենք մե՞զ չենք վստահում։ Այսինքն՝ այդ բյուրոն ինչո՞ւ պետք է անաչառ քննություն չանցկացնի, ինչի՞ց ելնելով։ Տեսականորեն ամեն ինչ հնարավոր է ասել, կարողէ-ներով նույնպես կարելի է խոսել, բայց ես որեւէ այդպիսի շարժառիթ չեմ տեսնում դրա համար։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Սիմոնյան։ Հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող՝ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հռիփսիմե Գրիգորյան։

Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Հարգելի տիկին փոխխոսնակ, հարգելի Կառավարության ներկայացուցիչ, գործընկերներ եւ սիրելի մեզ հետեւող քաղաքացիներ, արդեն պրն Սիմոնյանը ներկայացրեց այն համաձայնագիրը, որը քննարկում ենք, դրա հիմնական էությունը եւ բովանդակությունը։ Ես մեկ անգամ եւս նշեմ, որ Հայաստանի համար միջազգային բյուրոյի անդամ լինելը թե՛ փաստացի անհրաժեշտություն է, որովհետեւ մենք չունենք այդ լիազոր մարմինը դեռեւս, ցավոք սրտի, այս պահին եւ դրա ուղղությամբ եւս աշխատանքներ տարվում են, խնդրում եմ չընդհատել, հետո՝ հարցի տեսքով, եթե կարելի է: Սա՝ մեկ։

Եվ երկրորդ. նաեւ միջազգային իրավական պարտավորություն է, նշվեց արդեն, Չիկագոյի կոնվենցիայի 13-րդ հավելվածի համաձայն։

Ուրեմն, տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում հարցը քննվել է, եւ տրվել է դրական եզրակացություն։ Բարձրացված հիմնական մտավախությունները վերաբերել են այն հարցերին, որոնց շուրջ արդեն պատասխաններ տրվեցին, եւ հիմնականում վերաբերում էր հետեւյալին. այո, ռուսական ավիաընկերությունները Հայաստանի ավիաթռիչքների 57 տոկոսն են իրականացնում, եւ այստեղ հնարավոր են տեսական մտավախություններ քննության անաչառության շուրջ։ Եկեք այստեղ հասկանանք, որ հարցը գնում է հետեւյալի մասին. մենք այնտեղ ունենալու ենք մեր ներկայացուցիչը եւ եթե մենք բոլոր հարցերին մոտենանք էն մտավախությամբ՝ արդյո՞ք մեր ներկայացուցիչը կարողանալու է մեր շահերը պաշտպանել, թե՞ չէ, սա ի սկզբանե ձախողված ու պարտվողական մոտեցում է, որը տեղ չպիտի ունենա։

Ինչ վերաբերում է այլ մարմիններին, ուղղակի առաջ անցնելով` պատասխանեմ նաեւ այն հարցերին կամ էն բարձրացրած թեմաներին անդրադառնամ, որ նախորդ զեկուցողի ժամանակ տրվեցին. արդյո՞ք  այլ կառույցներ կան` միջազգային բյուրոներ, եւ մենք համագործակցում ենք։ Այո, մենք համագործակցում ենք EASA-ի հետ, որը եվրոպական ավիացիոն ստանդարտների անվտանգության կազմակերպությունն է, եւ ստանդարտների եւ անվտանգության չափանիշների առումով բավականին մոտ ենք։ Սա չի նշանակում համագործակցության սահմանափակում այլ բյուրոների հետ։ Սա նշանակում է, որ այստեղ մենք մաս ենք կազմում, ընդ որում՝ հաշվի առնելով, որ այսօր համաձայնագիրը ստորագրվում է ՌԴ եւ ՀՀ միջեւ, 2 կողմ կա եւ, ըստ համաձայնագրի` խորհրդում որոշումները, որը բարձրագույն մարմին է, կայացվում են կոնսենսուսով։  Բացի սրանից, համաձայնագրին կարող են միանալ, այն բաց է այլ կողմերի համար միայն առկա կողմերի համաձայնությամբ։

Նշեմ նաեւ, որ տրված են բոլոր այն մարմինների եզրակացությունները, որոնք պահանջվում են միջազգային համաձայնագիրը վավերացնելու համար, խնդրում եմ պատեհ առիթի հարցը դնել քվեարկության, կոչ եմ անում՝ վավերացնել։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հարցեր հարակից զեկուցողին։ Արտակ Մանուկյան։

Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ճիշտն ասած, քանի որ չեմ ուզում ելույթ ունենալ, եթե դուք չկարողանաք պատասխանել, oրինակ` եթե մենք ազգային մարմին ենք ստեղծելու, դրա ծախսերի որոշակի գնահատական կա՞ եւ ինչքա՞ն է կազմելու։

Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Ֆինանսների նախարարությունը կոնկրետ այս համաձայնագրի հետ կապված տվել է եզրակացություն, ըստ որի՝ չի կարող գնահատել դեռեւս ծախսերը, որովհետեւ համաձայնագրում ասվում է, որ Կառավարության ղեկավարի` վարչապետի որոշմամբ պիտի հաստատվեն ծախսերը եւ այն ֆինանսական միջոցները, որ ներդրվել են բյուրոյում։

Ինչ վերաբերում է ազգային մարմնին, սա դեռեւս այս պահի դրությամբ քննարկվում է եւ, ինչքան տեղյակ եմ, պրն Սիմոնյանը նշեց, որ հանձնարարական հնչեցվել է նախարարությունում՝ մարմնի ստեղծման շուրջ աշխատանքներ տանել։ Կարծում եմ՝ պրն Սիմոնյանն ավելի կոմպետենտ կլինի այս հարցին պատասխանել։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել։ Հայկ Կոնջորյան։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Տիկին Գրիգորյան, ես ձեր խոսքից հասկացա, որ սա` էս բյուրոյին անդամակցումը չի՞ սահմանափակում որեւէ կերպ այլ նմանատիպ կառույցներին անդամակցելը։ Այսինքն՝ տեսականորեն հնարավո՞ր է, որ մենք մեկ այլ բյուրոյի եւս անդամակցենք նույն խնդրով, թ՞ե ոչ, պարզապես զուտ իրավական տեսանկյունից։

 Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Կոնջորյան, այն հարցը, որ բարձրացվեց, որը պրն Բաղդասարյանը տվեց, եւ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովում եւս բարձրացվել էր, հետեւյալն էր. արդյո՞ք կարող է որեւէ պատահարի կամ լուրջ միջադեպի քննության ժամանակ կամ քննությունը սկսելուց առաջ Հայաստանը որոշում կայացնել, որ ուզում է պատվիրակել այդ գործի քննությունն այլ կողմի, այլ կառույցի։ Եվ այդտեղ նախարարության կողմից տրված պատասխանը միանշանակ է իրավական առումով. այո, Հայաստանն ազատ է այդ անել, համաձայնագրի վավերացումը չի սահմանափակում սրա հնարավորությունը։

Ինչ վերաբերում է միաժամանակյա անդամակցությանը, ես եւ՛ իրավաբան չեմ, եւ՛ դա չեմ տեսել համաձայնագրում, միգուցե, պրն Սիմոնյանը պատասխանի, բայց ինչ վերաբերում է համագործակցությանը, ոչ թե անդամակցությանը, այլ համագործակցությանը բազմաթիվ այլ առիթներով, այլ թեմաների շուրջ, այստեղ եւս միանշանակ ազատ ենք։ Նաեւ խոսել եմ Քաղաքացիական ավիացիայի կոմիտեի ղեկավարի հետ եւ տեղյակ եմ, որ համագործակցությունը, իսկապես, խորացված ընթանում է նաեւ այլ կառույցների հետ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանքի կարիք չկա։ Արման Բաբաջանյան։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Ես պիտի ուզեի, որ մենք այստեղ խոսեինք նաեւ դեմպինգի մասին, որ ռուսները համառորեն ու հետեւողականորեն իրականացնում են եւ թույլ չեն տալիս, որպեսզի ավիատոմսերի գները Հայաստանում ավելի մատչելի դառնան, եւ նաեւ մեր հարաբերությունների հենց այս դիրքերից, առհասարակ, վերաբերվենք Ռուսաստանի որեւէ առաջարկին։ Իսկ ես գիտեմ, որ այս առաջարկն արվել է Ռուսաստանի կողմից, այնուհետեւ որոշվել է, որ սա ԵԱՏՄ հարթակի շրջանակներում պետք է ներառվի։

Ինչո՞ւ մենք մինչեւ օրս չենք փնտրել այլ բյուրոյի հետ համագործակցության կամ համաձայնագրի հնարավորություն, առիթ, եւ ինչո՞ւ ենք բերել, հասցրել այս օրվան եւ, ուրեմն, կանգ առել Ռուսաստանի առաջարկի վրա։

 Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Նախ՝ սկսեմ պատասխանել այն հարցին, թե ինչո՞ւ մենք չենք փնտրել, ինչո՞ւ մենք չենք համագործակցել։ Ինչպես նշեցի, մենք համագործակցում ենք եւ ունենք բազմակողմանի համագործակցություն նաեւ այլ կողմերի հետ։

ի՞նչ է նշանակում՝ ինչո՞ւ ենք բերել, հասցրել այս օրվան. հասցրել այն օրվան, երբ եղել է առաջարկ, եւ մենք ընդունելով, որ այդ առաջարկը բխում է նաեւ մեր շահերից, որովհետեւ էնտեղ մենք ունենալու ենք հավասարազոր դիրք, քանի որ էս պահի դրությամբ երկու պետություն են եւ կոնսենսուսով են որոշումները կայացվում, որը համաձայնագրով սահմանվում է, ասվում է, որ ղեկավար մարմինը խորհուրդն է եւ խորհրդում որոշումները կայացվում են կոնսենսուսով։ Այսինքն՝ անգամ, եթե թիվը մեծանա, այնտեղ լինեն բազմաթիվ երկրներ, միեւնույն է` մշտապես Հայաստանն իր շահերից բխելու դեպքում կարող է որեւէ որոշման վրա վետո դնել։

Ինչ վերաբերում է այն հատվածին, որ Ռուսաստանի կողմից գների դեմպինգ եւ այլն։ Այս դեպքում, կներեք, դուք հակասում եք ինքներդ ձեզ, մեկ ասում եք, որ մենք չպետք է համագործակցենք որեւէ պարագայում, որովհետեւ եթե կան խնդիրներ, ընդհանրապես, այդ ուղղությամբ աշխատանք չպիտի արվի, բայց արդյո՞ք չեք դիտում, որ սա եւս համագործակցություն է եւ տարվում են բանակցություններ... (Խոսում են դահլիճում)

Ինչո՞ւ եք դուք կանխակալ եւ նախօրոք ասում, մենք բանավեճի մեջ չպիտի մտնենք, պրն Բաբաջանյան, ֆորմատն այդպես չի։ Հիմա ես վերջացնեմ... Արդեն վերջացրի, արձագանքեք։ Կներեք։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանքեք, խնդրեմ։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Եթե կարողանայիք դեմպինգի ուղղությամբ պայքարել եւ արդյունքներ արձանագրել, ես կհամաձայնեի, բայց դուք պայքարել եք ու չեք կարողացել, դրա մասին է խոսքը։ Եվ հիմա հերթական գործիքը տալով ռուսներին` ավելի եք նրանց հնարավորություն տալիս՝ ազդել եւ ազդեցությունը մեծացնել մեզ վրա։ Սա է հարցը։

 Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Թույլ  տվեք երկու կետում չհամաձայնել։ Նախ՝ պայքարել եք եւ չի ստացվել։ Կներեք, կնշե՞ք՝ վերջնաժամկետը ե՞րբ էր, որ պիտի ստացվեր, իսկ ո՞վ ասաց, որ աշխատանք չի արվում, սա՝ մեկ։

Եվ երկրորդ կետը՝ եւս մի գործիք տալ։ Էլի ճիշտ չմ համարում, որովհետեւ, նորից նշեցի, մենք դառնում ենք լիիրավ անդամ մի կազմակերպության, որի մեջ որոշումներ կայացնելու հարցում ունենալու ենք հավասար հնարավորություն։ Թերեւս, այսքանը։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Վաղարշակ Հակոբյան։

Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Տիկին Գրիգորյան, հարցս այսպիսին է. չնայած այն հանգամանքին, որ այս համաձայնագրով հայկական եւ ռուսական կողմը միասին պարտավորվում են որեւէ միջադեպի պարագայում միասին իրականացնել ինչ-ինչ պրոցեսներ եւ հավասար իրավունքներ ունեն այս համաձայնագրով, որը ստորագրված է։ Բայց եւ այնպես, եթե որեւէ միջադեպի դեպքում հայկական կողմը ցանկություն ունենա առանձին հետաքննություն անցկացնել կամ առանձին ուսումնասիրություն անցկացնել կամ, վերջիվերջո, մեզ հաջողվի ստեղծել այն կառույցը, որը կլինի մերը՝ ազգայինը, եւ որեւէ այլ երկրի հետ համագործակցության եզրեր չի ունենա, արդյո՞ք այս համաձայնագրով մենք կարող ենք՝,ունենալով այս համաձայնագիրը, իրականացնել այդ հետազոտությունը։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Նորից կրկնեմ, որ այո, համաձայնագրի վավերացման դեպքում, մենք հնարավորություն ունենում ենք ժամանակի ցանկացած կետում որեւէ, Աստված մի՛ արասցե, պատահարի կամ լուրջ միջադեպի քննության համար կամ սկզբնական փուլում պատվիրակել դա այլ կառույցի, մենք դեռեւս չունենք, հա՞, այս պահին փաստացի մեր սեփական լիազոր մարմինը կառույցում կամ որեւէ այլ կետում, երբ արդեն քննությունը սկսված լինի, եւ ինչ-ինչ պատճառներով տեսականորեն Հայաստանը գտնի, որ իր շահերից է բխում, պատվիրակել այլ կառույցի։

Ինչ վերաբերում է սեփական կառույցի եւ լիարժեք կառույցի գոյություն ունենալուն, սա, ի՞նչ ասեմ, երկրորդ կարծիք չի կարող լինել, որ իհարկե, երբ Հայաստանն ունենա այդ ռեսուրսները եւ հնարավորությունները, մենք կունենանք մեր սեփական մարմինը, եւ այդ ուղղությամբ աշխատանքներն արդեն տարվում են։ Բայց կա մեկ այլ բան, որ Չիկագոյի կոնվենցիայի 12-րդ հավելվածով խորհուրդ է տրվում ամբողջական քննություն եւ անաչառ քննություն ապահովելու համար անդամակցել միջազգային տարածաշրջանային բյուրոյին, որն այս պարագայում համապատասխանում է չափանիշներին։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանքո՞ւմ եք։ Խնդրեմ, պրն Հակոբյան։

Վ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Ես ուղղակի ուզում էի` ֆիքսեինք, որ այստեղ սուվերենիտետի եւ սուվերենության խախտման որեւէ փորձ չի արվում եւ սա ընդամենը գործնական պրոցես է, որը տրամաբանական շարունակություն ունի։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Այո, միանշանակ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Կարինե Պողոսյան։

Կ.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկին Գրիգորյան, հիմնական զեկուցողին չհասցրեցի հերթագրվել, հարցս պետք է ուղղեմ ձեզ։

Նախորդ համաձայնագրերում ամրագրված դրույթներից, օրինակ՝ ավիացիոն պատահարների կամ միջադեպի քննության արդյունքներով անվտանգության ապահովման միջոցառումների մշակման հարցում առաջնությունը պետք է տրվի քննություն անցկացնող պետությանը, սակայն ելնելով անվտանգության նկատառումներից` քննությանը մասնակցող այլ պետություններ կարող են մշակել անվտանգության ապահովման միջոցառումներ՝ քննություն անցկացնող պետության հետ համաձայնեցված։ Այսինքն՝ այնտեղ տեղի էր ունենում համագործակցություն, ինչպես անդրադարձաք դուք։

Կուզենայի պատասխանեք այդ հարցին՝ արդյո՞ք միջազգային բյուրոյի ստեղծումից հետո այդ գործառույթը կշարունակվի, այս նույն ձեւով կշարունակվ, թե՞ համագործակցությունն ինչ-որ այլ դաշտ կմտնի։

 Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Տիկին Պողոսյան, ես լիարժեք ծանոթ չեմ նախորդին, բայց կարող եմ պատասխանել, որ այս համաձայնագրի շրջանակներում պրոցեսը, գործընթացը հետեւյալն է. երբ տեղի է ունենում, Աստված մի արասցե, պատահար եւ լուրջ միջադեպ, որի համար պետք է ստեղծվի քննության հանձնաժողով եւ հարցի քննությունը, պատահարի քննությունը պատվիրակված է այս բյուրոյին, ընդ որում, պարտադիր չի, որպեսզի կողմ հանդիսացող երկու երկրների, այս դեպքում` ՀՀ-ի եւ ՌԴ-ի մասին խոսք գնա, որեւէ այլ երկիր եւս կարող է պատվիրակել որեւէ գործի քննություն բյուրոյին։ Այդ դեպքում ստեղծվում է մասնագիտական անկախ հանձնաժողով, որն իրականացնում է գործի քննությունը։ Հանձնաժողովը գործում է լիովին անկախ, այսինքն՝ նրա վրա ազդեցություն չի կարող ունենալ որեւէ կողմ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանքեք։

Կ.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Հարցս հետեւյալն է. արդյո՞ք բյուրոն կարող է համագործակցել իր կազմից դուրս այլ շահագրգիռ պետությունների հետ, կամ այդ իրավասությունը կունենա՞ բյուրոն, թե՞ ոչ։

 Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Այո, համագործակցության` միանշանակ, եւ նաեւ փորձագետների ներգրավման` քննության դեպքում` հենց հանձնաժողովի կազմում, նաեւ ICAO-ի պահանջների համապատասխան՝ երկու կողմ մշտապես պարտադիր մասնակցում են։ Դրանք են՝ այն երկիրը, որի տարածքում տեղի է ունեցել պատահարը, եւ այն երկիրը, որտեղ գրանցված է ինքնաթիռը։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին։ Շնորհակալություն, տիկին Գրիգորյան։

Հերթագրում՝ մտքերի փոխանակության համար։ Արմեն Փամբուխչյան։

Ա.ՓԱՄԲՈՒԽՉՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք «Ավիացիոն պատահարների եւ լուրջ միջադեպերի քննության միջազգային բյուրոյի ստեղծման եւ գործունեության մասին» համաձայնագրի վավերացումը, եւ այստեղ լսելով հարցերը, լսելով մտահոգությունները` ես առանձնացրել եմ երեք կետ։

Համագործակցության մասով, նախ՝ ուզում եմ նշել, որ մենք չունենք այսպիսի բյուրո, եւ ինչ-որ ձեւով մենք պետք է մեզ ապահովագրենք, Աստված մի արասցե, միջադեպերի դեպքում մեր մասնակցությունն, անպայման, ներկայացված լինելու համար։

Երկրորդ. սա չի նշանակում, որ մենք չենք կարող ստեղծել մեր սեփական բյուրոն։ Հետագայում, եթե զարգանա մեր ավիացիան, մենք պետք է ստեղծենք մեր բյուրոն, եւ դա ոչ ոք չի կարող մեզ արգելել, ինչն այլ հարց է, որ, ցավոք, մենք դեռ չունենք զարգացած ավիացիա, եւ այս տարիների ընթացքում, միգուցե, բացթողում է, որ մեզ պետք չի եկել նման բյուրոյի ստեղծումը։

Եվ, վերջին հաշվով, ավիացիայի հետ կապված ցանկացած գործառույթ՝ կլինի դա միջադեպերի քննություն, ստանդարտների եւ այլն, եւ այլն, վերջին հաշվով, կարգավորվում է Չիկագոյի կոնվենցիայով եւ ICAO-ի համաձայնագրերով, եւ կարգավորումները կատարում է ICAO-ն, որը միշտ բարձր չափանիշներ է դնում, եւ եթե անգամ այս կամ այն երկրի նկատմամբ կան որոշ վերապահումներ, ապա այն փարատվում է, որ ICAO-ի ստանդարտները բոլորինն են, եւ բոլոր երկրները ենթարկվում են այդ ստանդարտներին։

Ուզում եմ նշել, որ գուցեեւ մեր գործընկերները ներկայացրեցին որոշ մտահոգություններ, բայց այդ մտահոգություններն ապոկալիպտիկ չեն, եւ այս համաձայնագիրը վավերացնելու դեպքում Հայաստանը չի կրի մեծ ռիսկեր։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արման Բաբաջանյան։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, սիրելի գործընկերներ, ապոկալիպտիկ է ցանկացած քայլ, որ արվում է այս խորհրդարանի կողմից՝ ընդդեմ մեր ինքնիշխանության եւ ընդդեմ մեր սուվերենության։ Մենք, ըստ էության, այս խորհրդարանում քայլ ենք անում, որը հերթական հարվածն է հասցնում մեր ինքնիշխանությանը, մեր անկախությանը, մեր սուվերենությանը։ Ըստ էության, մենք քննարկում ենք մի համաձայնագիր, որը վերաբերում է մի երկրի, որի հետ մենք ունենք դեռեւս չհասկացվածություն, մի երկրի, որի հետ «Գույք պարտքի դիմաց» ենք ժամանակին ձեւակերպել, որի տակից չենք կարողանում դուրս գալ արդեն 10-ից ավելի տարի, եւ բազմաթիվ այլ համաձայնագրեր ու պայմանագրեր, որոնք էապես հարվածում են մեր ինքնիշխանությանն ու սուվերենությանը։

Ես դեմ չեմ ռուսների հետ այս համաձայնագրի շրջանակներում համագործակցությանը, բայց ես չեմ հասկանում՝ ինչու մենք դա չենք կարող անել հետաքննական ազգային բյուրո ստեղծելուց հետո։ Եկեք ձեռնամուխ լինենք ստեղծել մերը՝ ավիացիոն պատահարների եւ միջադեպերի քննության ազգային բյուրո, դրանից հետո ինչքան ուզում եք` ռուսների, ֆրանսիացիների, ամերիկացիների հետ համագործակցեք, բայց մի գնացեք, հերթական լծակը տվեք ռուսներին ու հետո այստեղ խոսեք էստեղ անկախության ու սուվերենության մասին։ Սա անթույլատրելի է։ Ի վերջո, ինչի՞ մասին էր եւ ինչի՞ համար էր այն հեղափոխությունը, որն արվեց, եւ այն ժողովրդավարությունը, որը մենք հիմա ունենք։ Եվ եթե այդ հեղափոխությունն ու ժողովրդավարությունը չպիտի ծառայեն մեր ինքնիշխանությանն ու սուվերենությանը, ո՞ւմ համար էին այդ ձեռքբերումները։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ելույթներն ավարտվեցին։ Եզրափակիչ ելույթների կարիք կա՞, տիկին Գրիգորյան, պրն Սիմոնյան: Խնդրեմ։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, շնորհակալություն եմ հայտնում հարցերի բուռն քննարկման համար։

Պրն Բաբաջանյան, մենք ստեղծում ենք բյուրո՝ տեխնիկական հարցեր լուծելու, դուք բարձրաձայնում եք ինչ-որ ազգային հարցեր։ Ընդհանրապես, մեկը մյուսի հետ կապ չունի։ Այն, որ պետք է ստեղծվի նաեւ ազգային մարմին, արդեն իսկ նշվեց թե՛ իմ կողմից, թե՛ տիկին Գրիգորյանի կողմից, որ այդ մարմինը պետք է ստեղծվի, այսպես թե այնպես։ Ներկա պահին մենք չունենք լուրջ միջադեպերի քննության բյուրո։ Հիմա, եթե լուրջ միջադեպ տեղի ունեցավ, Աստված մի արասցե, մի խանգարեք, էլի, ո՞վ է քննելու այդ լուրջ միջադեպը՝. ոչ ոք, քանի մենք չունենք ազգայինը։ Քանի որ Ռուսաստանն առաջարկել է ԵԱՏՄ հարթակում ստեղծել այդ բյուրոն, որը նաեւ զբաղվում է լուրջ միջադեպերի քննությամբ, ՀՀ նպատակահարմար է գտել անդամակցել այդ համաձայնագրին՝ հետ չկանգնելով այն գաղափարից, որ պետք է ստեղծվի այդ ազգային բյուրոն, որովհետեւ ազգային բյուրոյի ստեղծմանն ուղղված աշխատանքները հիմա տարվում են։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Այժմ քննարկում ենք ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «ՀՀ քրեական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ ԱԺ պատգամավոր Տարոն Սիմոնյան (խոսում են առանց խոսափողի)

Ինձ մոտ գրված է՝ Քրեական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին օրենքի նախագիծը։

Ի՞նչ (շարունակում են խոսել առանց խոսափողի):

Լավ, ուրեմն՝ նորից ներկայացնեմ. «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շնորհակալություն ձայն տալու համար։ Եթե հիշում եք, առաջին ընթերցման ժամանակ, երբ ես ներկայացրեցի, ավելի բովանդակային ներկայացրեցի եւ նշեցի, որ այս օրենսդրական նախաձեռնությունը, ըստ էության, Սահմանադրական դատարանի որոշման կատարմանն է ուղղված։ Սահմանադրական դատարանը դեռեւս 2018թ. հուլիսի, եթե չեմ սխալվում, 18-ին ընդունեց 1420 որոշումը, որի հիման վրա հակասահմանադրական ճանաչվեց Քրեական դատավարության օրենսգրքի համապատասխան 381-րդ հոդվածը, եթե չեմ սխալվում, եւ դրա փոփոխությունը, ըստ էության, դարձավ առաջնային։ Դա վերաբերում էր, ուրեմն, քրեական վերաքննիչ բողոքների վերադարձի եւ առանց քննության թողնելու ինստիտուտին, եւ իրավական անորոշությունից ելնելով՝ Սահմանադրական դատարանը որոշեց, որ սա հակասահմանադրական է։ Հետագայում մեր խմբակցությունը հանդես եկավ նախաձեռնությամբ, եւ բավականին կառուցողական քննարկում ձեւավորվեց «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավորների հետ՝ պրն Գրիգորյանի, պրն Ատոմյանի, բավականին լավ աշխատեցինք, եւ վերջնական տարբերակով, նաեւ Կառավարության ներկայացուցիչ տիկին Վարդապետյանի հետ միասին վերջնական տարբերակով ներկայացրեցինք ձեր դատին, որն ընդունվեց առաջին ընթերցմամբ։ Ըստ էության, որեւէ փոփոխության առաջարկ չի կատարվել երկրորդ ընթերցումից առաջ, բայց եթե հարցեր կլինեն, խնդրեմ տրամադրեք, կպատասխանեմ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Քանի որ պատգամավորներն առաջարկներ չեն ներկայացրել, հարցեր չեն կարող լինել, խնդրում եմ զբաղեցրեք ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող՝ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Սերգեյ Ատոմյան։

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի խորհրդարան, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ «Քրեական դատավարության օրենսգրքի 381-րդ հոդվածի 2-րդ մասում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը։

Ինչպես նշեց պրն Սիմոնյանը, օրենքի նախագիծը մանրամասնորեն արդեն քննարկել ենք։ Օրենքի նախագծով նախատեսվում էր կարգավորումներ նախատեսել 381-րդ հոդվածի 2-րդ մասում։ Այն է, որ Վերաքննիչ դատարան բողոք բերելը ներկայիս կարգավորումներով հետ վերադարձի մեխանիզմ չէր նախատեսում։ Այսինքն՝ օրենքն առանց քննության թողնելու մի հատ մեխանիզմ էր նախատեսում եւ Սահմանադրական դատարանի որոշման հիման վրա կարողանում էին հետ վերադարձ կատարել։ Օրենքի որոշակիությունն ապահովելու նպատակով «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը ներկայացրել է օրենքի նախագիծ, որն ընդունելի է եղել մեր կողմից, աշխատել ենք պատգամավորներով եւ Կառավարության հետ համատեղ, որի արդյունքում ստացել ենք բավականին լավ նախագիծ։ Կոչ եմ անում կողմ քվեարկել երկրորդ ընթերցմամբ։ Այսքանը։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Ատոմյան, ձեզ նույնպես հարցեր չեն կարող ուղղվել։

Հարակից զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Աննա Վարդապետյան։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո տիկին փոխխոսնակ, հարգելի պատգամավորներ, իմ գործընկերների կողմից արդեն բովանդակային համառոտ ներկայացվեց նախագիծը։ Նշեմ ուղղակի, որ շատ կառուցողական քննարկումներ ենք ունեցել ինչպես պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովում, այնպես էլ առաջինից երկրորդ ընթերցման ընթացքում, եւ դիտարկումները, որոնք ներկայացվել էին Կառավարության կողմից, համալրել են նախագիծը։ Եվ այս առումով` այս պահին բովանդակային մենք եւս ավելացնելու որեւէ դրույթ չունենք եւ գրավոր էլ նախապես չենք ներկայացրել այդ պատճառով։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Վարդապետյան, ձեզ հարցեր նույնպես չեն կարող ուղղվել։

Հերթագրում մտքերի փոխանակության համար։ Հերթագրվողներ չկան։ Արդյո՞ք եզրափակիչ ելույթների կարիք կա, տիկին Վարդապետյան, ո՞չ, եւ պրն Ատոմյան, պրն Սիմոնյան, ո՞չ։ Ուրեմն, հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հիմա նույնպես քննարկում ենք «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության կողմից ներկայացված «ՀՀ քրեական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Օրենսդրական նախաձեռնությունը վերաբերում է նոտարների հետ կապված հարաբերություններում քրեաիրավական հարաբերություններ հաստատելուն, մասնավորապես՝ նոտարին ակնհայտ սուտ տեղեկատվություն հաղորդելը քրեականացնում ենք։

Ինչպես դուք գիտեք, մի քանի տարի առաջ մենք բավականին խորը քաղաքացիական դատավարության բնագավառում փոփոխություններ կատարեցինք եւ «Նոտարիատի մասին» օրենքում եւս, համաձայն որի՝ նոտարների իրավասության շրջանակը բավականին ընդարձակվեց եւ նոտարներին, բնականաբար, դիմող քաղաքացիների քանակն է ավելացել եւ նաեւ նոտարների կողմից վավերացվող գործարքների քանակը։ Բայց, միեւնույն ժամանակ, մենք «Նոտարիատի մասին» օրենքում ունենք դրույթներ, համաձայն որի՝ նոտարները պատասխանատվություն չեն կրում իրենց ներկայացված տեղեկատվության իսկության համար։ Առաջանում էր իրավական բաց, համաձայն որի՝ լինում էին նաեւ քաղաքացիներ, ովքեր ակնհայտ սուտ տեղեկատվություն ներկայացնելով, նաեւ հիմնականում դրսից եկող տեղեկատվությունը, որի ստուգման աղբյուրի հետ կապված` նոտարները բավականաչափ խնդիրներ էին ունենում, այս տեղեկատվության ստուգումը, փաստորեն, մնում էր բաց, եւ նոտարները վավերացնում էին գործարքներ, որոնք կարող էին հետագայում երրորդ անձանց իրավունքների խախտումներ առաջացնել։ Եվ քանի որ այս իրավակարգավորման անհրաժեշտությունը նաեւ բխեցվել է նոտարների պրակտիկայից, եւ նաեւ նոտարներն են բարձրացրել քրեականացման անհրաժեշտությունը, «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունն անսացել է նաեւ նոտարների` իրականում իրավաչափ խնդրանքին եւ նման նախաձեռնությամբ է հանդես եկել։

Եթե հարցեր կան, հարցերի միջոցով ավելի խորը կպարզաբանեմ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հերթագրում հարցերի համար։ Հերթագրվել է չորս պատգամավոր:

Արման Աբովյան։

Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Մի փոքրիկ պարզաբանում. խոսքը գնում է կեղծ փաստաթղթերի՝ ներքին, հայկակա՞ն, թե՞ արտասահմանից, որ ուղարկում են, օրինակ` ինչ-որ թարգմանություններ։ Ես օրինակի համար բերեմ, որովհետեւ եղել է դեպք, ինձ դիմել էր քաղաքացին. Գերմանիայում կեղծ փաստաթղթի հիման վրա այնտեղի նոտարական ծառայությունը թարգմանություն է արել, ուղարկել է Հայաստան, այստեղ այդ թարգմանությունը հիմք է վերցվել որոշակի գործարքի համար, եւ որոշակի խնդիրներ են սկսվել։ Հիմա, օրինակ` դա համարվո՞ւմ է կեղծ փաստաթուղթ, թե՞ ոչ։ Ո՞նց է կարգավորվում, դա միայն ներքին փաստաթղթավորմա՞նն է վերաբերում, թե՞, առհասարակ, յուրաքանչյուր կեղծ փաստաթուղթ ներկայացնելիս նոտարին, որովհետեւ որքան ես գիտեմ, որքան ես տեղյակ եմ, ես իրավաբան չեմ, բայց յուրաքանչյուր կեղծ փաստաթուղթ, երբ մտնում է նոտարական գործառույթների մեջ, դա արդեն իսկ պատժելի է։

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Իրականում սկզբնական օրենսդրական նախաձեռնությունում մենք նշել էինք՝ կեղծ փաստաթղթեր եւ կեղծ տեղեկատվություն, որովհետեւ նաեւ գտնում էինք, որ կեղծ փաստաթղթերի հետ կապված իրավակարգավորումը թերի է, բայց եւ՛ Կառավարությունը, եւ՛ իշխող խմբակցության ներկայացուցիչներն առաջարկությամբ հանդես եկան, որ կեղծ փաստաթղթերի մասը հանենք, որովհետեւ Քրեական օրենսգրքում արդեն իսկ ունենք փաստաթղթերի կեղծման հանցակազմը, եւ այդ առումով ծածկում է։ Պարզապես նոտարների պրակտիկայում որոշակի քանակի նոտարներ մեզ ասել էին, որ, ըստ էության, այստեղ էլ խնդիր ունենք, բայց մենք նաեւ հասկացանք, որ Կառավարությունը եւ իշխող խմբակցության անդամները, ըստ էության, ճիշտ գաղափար են առաջ քաշում, որ փաստաթղթերի կեղծումն ինքնին արդեն քրեականացված է։

Ձեր նշած իրականությունում հնարավոր է նաեւ, որ փաստաթղթերից զատ կեղծ տեղեկատվություն ներկայացվի։ Այն մասը, որը կեղծ փաստաթղթերի հանցակազմում չի լրացվում, լրացվում է այս կեղծ տեղեկատվություն կամ սուտ տեղեկատվություն ներկայացնելու հանցակազմում։ Եվ նոտարները հիմնականում դրանով էլպայմանավորված, հատկապես` ձեր նշած գործերով պայմանավորված՝ դրսից եկող տեղեկատվությունների հետ պայմանավորված, խնդրել են, որ նման նախաձեռնություն, անպայման, իրականանա, կյանքի կոչվի, եւ ունենանք քրեական հոդված։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել։ Խնդրեմ։

Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Փաստորեն, կարելի է փաստել, որ, ըստ էության, ըստ պայմանավորվածության եւ ըստ կոնսենսուսի, եկել ենք այն եզրակացության, որ ընդլայնված է շրջանակը, եւ մենք սենց ինչ-որ կաղապարների մեջ չենք, երկմտություն կամ որոշակի անհասկանալի պահեր չեն լինի։ Շատ շնորհակալություն։

Տ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Այո, շնորհակալություն։ Փաստաթղթերի հետ կապված` արդեն իսկ քրեականացված է, տեղեկատվությունը մենք ենք քրեականացնում։ Նաեւ այստեղ նշեմ՝ ինչո՞ւ ենք քրեականացնում. որովհետեւ նման իրավակարգավորում, օրինակ, կա Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման գործակալության հետ։ Այսինքն՝ ՔԿԱԳ մարմիններ կեղծ տեղեկատվություն, սուտ տեղեկատվություն ներկայացնելը քրեականացված էր, իսկ նոտարներին կեղծ եւ սուտ տեղեկատվություն ներկայացնելը քրեականացված չէր, եւ նաեւ անհրաժեշտություն առաջացավ, որպեսզի նաեւ նոտարների հետ կապված` նման իրավակարգավորում ունենանք։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ծովինար Վարդանյան։ Հարցը հանում է։

Հայկ Կոնջորյան։ Նույնպես հարցը հանում է։

Սուրեն Գրիգորյան։ Լավ։ Նույնպես հարցը հանում է։

Ուրեմն, հարցերն ավարտվեցին։ Շնորհակալություն, պրն Սիմոնյան, հարցերին պատասխանելու համար։

Հարակից զեկուցող՝ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Սերգեյ Ատոմյան։

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ինչպես արդեն իմ գործընկերը նշեց, կարեւոր նախագիծ է շրջանառության մեջ դրվել, սակայն սկզբնական շրջանում փոքր-ինչ մտահոգություններ կային` այս նախագծի հետ կապված։ Պրն Սիմոնյանին առաջարկեցինք, այն բաղկացած է երկու մասից, նաեւ որակյալ հատկանիշ, որը մինչեւ 5 տարի, եթե չեմ սխալվում, ազատազրկում էր նախատեսում, սակայն այս հանցակազմն այնքան հանրորեն մեծ վտանգավորություն իրենից չի ներկայացնում, որ որակյալ հատկանիշ ունենար։ Միեւնույն ժամանակ, քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մասին կա քրեականացված հոդված, որտեղ նույնպես, ընդամենը, առաջին մասից է բաղկացած հոդվածը եւ որակյալ հատկանիշներ չունի։ Համապատասխանեցնելով տվյալ հոդվածները, մենք առաջարկեցինք երկրորդ մասը եւ կեղծ փաստաթղթերի մասը հանել, քանի որ կեղծ փաստաթղթերն արդեն Քրեական օրենսգրքի 325-րդ հոդվածում նախատեսված են, ցանկացած կեղծ փաստաթուղթ ներկայացնելու դեպքում այդ հոդվածով կարող է քրեական պատասխանատվության ենթարկվել անձը։

Իսկ ինչքանո՞վ է կարեւորվում օրենքի նախագիծը. քանի որ նոտարները բողոքել էին այն մասով, որ իրենց կեղծ տեղեկություններ տալու դեպքում, կան տեղեկություններ, որոնց հավաստիությունը նոտարները չեն կարողանում ստուգել, այդ իսկ պատճառով կատարում են գործարքներ, որը հետեւանքներ է առաջացնում եւ անձանց գցում է ավելի բարդ կացության մեջ։ Այդ պատճառով այդ նախագծի անհրաժեշտությունն էր առաջացել, տվել ենք մենք դրական եզրակացություն, խնդրում եմ ձեզ պատեհ պահին կողմ քվեարկել։ Այսքանը։ Եթե հարցեր լինեն, կպատասխանեմ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հերթագրում՝ հարցերի համար։ Սերգեյ Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Ատոմյան, հարցս վերաբերում է հետեւյալին. հնարավոր է` կեղծ տեղեկատվություն տալը լինի միտումնավոր եւ հնարավոր է` լինի սխալմամբ, չէ՞, թյուրիմացաբար։ Հիմա՝ ունե՞նք այդ տարբերակումը ձեր նշած հոդվածում։ Շնորհակալություն։

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն կարեւոր հարց բարձրացնելու համար, պրն Բագրատյան։ Իհարկե, դուք ճիշտ եք, սակայն Քրեական օրենսգրքի ընդհանուր մասում արդեն իսկ սահմանվում է, դա դիտավորյալ կատարած հանցագործություն է համարում։ Այսինքն՝ եթե մարդը տեղեկությունը հայտնել է, սակայն չի իմացել այդ տեղեկության ճշմարտացիության մասին, դա չի պարունակում հանցակազմ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերն ավարտվեցին։

Հարակից զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Աննա Վարդապետյան։ Խնդրեմ, տիկին Վարդապետյան։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կրկին իմ գործընկերները բովանդակային առումով անդրադարձան մեր քննարկումներին եւ կրկին պետք է շնորհակալություն հայտնեմ կառուցողական եւ աշխատանքային քննարկման եւ պետաիրավական հացերի հանձնաժողովում լրացուցիչ քննարկումների համար։ Եվ ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ ամփոփաթերթը նոր ուսումնասիրում էի, հիմնական մեր մտահոգությունները, որոնք արտահայտվել էին դիրքորոշման մեջ, բոլորը նախագծում շտկվել են կամ հանվել են, եւ այս առումով բովանդակային նույնկերպ ավելացնելու բան չունեմ, ամեն ինչ ասվեց իմ գործընկերների կողմից։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հարցեր հարակից զեկուցողին։ Հարցեր չկան, շնորհակալություն։

Հերթագրում մտքերի փոխանակության համար։ Հերթագրվողներ նույնպես չկան։ Ենթադրում եմ՝ եզրափակիչ ելույթների կարիք նույնպես չկա։ Ո՞չ։ Շատ լավ, հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Այժմ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Աննա Վարդապետյան։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին փոխնախագահ։ Նախագիծը, որը ներկայացնում եմ ձեր քննարկմանը, հարգելի պատգամավորներ, վերաբերում է Քրեական դատավարության օրենսգրքի մի շարք դրույթների, որոնք խնդրահարույց են վարույթ իրականացնող մարմինների համար եւ օր առաջ լուծում են պահանջում։ Քանի որ տարբեր հարցերի են վերաբերում, ես դրանց կանդրադառնամ։

Ինչո՞ւ մեծ փաթեթների մեջ կամ Քրեական դատավարության օրենսգրքի նախագծում չենք ներկայացնում, որովհետեւ այս հարցերը, իսկապես, քննիչների եւ դատախազների ամենօրյա աշխատանքի հետ են կապված եւ շատ լուրջ մտահոգություններ կան աշխատանքի արդյունավետ կազմակերպման տեսանկյունից։

Մի քանի հարցեր, որոնցից առաջինը վերաբերում է դատախազի կողմից առանձին քննչական գործողություններ կատարելու կարգավորմանը։ Դատախազի կողմից հարցաքննություն կատարելու կարգավորման փոփոխությունն առաջարկվում է՝ հիմք ընդունելով դատախազության սահմանադրական կարգավիճակը։

Քրեական դատավարության օրենսգրքով սուբյեկտների գործառույթները հստակ տարանջատված են, եւ ասվածը վերաբերում է, հատկապես, քրեական վարույթի հանրային մասնակիցներից դատախազի եւ քննիչների գործառույթների տարանջատմանը։

Դատախազը՝ որպես դատավարական ղեկավարում իրականացնող սուբյեկտ, հետեւում է հետաքննության մարմնի եւ քննիչի ապացույցների հավաքման գործընթացի օրինականությանը։ Դատախազը չի կարող իրականացնել քննության գործառույթից բխող բացահայտ կամ լատենտային որեւէ լիազորություն։ Հակառակ մոտեցումը հանգեցնում է տարբեր պետական մարմինների միջեւ կրկնվող լիազորությունների առկայությանը եւ առաջացնում կոնֆլիկտային իրավիճակներ։

Դեռեւս 2007թ. Քրեական դատավարության օրենսգրքից հանվել էին դատախազի կողմից քննչական գործողություններ կատարելու վերաբերյալ դրույթները, սակայն մնացել էր հարցաքննություն կատարելու կարգավորումը։

Նախագծով առաջարկվող «քրեական հետապնդման մարմիններն իրենց լիազորությունների շրջանակում» ձեւակերպումը պայմանավորված է նրանով, որ հետաքննության մարմինը, քննիչը եւ դատախազը հանցագործության մեջ կասկածվող անձին ձերբակալելու, հարցաքննելու, նրա նկատմամբ դատավարական հարկադրանքի միջոցներ կիրառելու, որպես մեղադրյալ ներգրավելու եւ մեղադրանք առաջադրելու լիազորություններն ունեն տարբեր համամասնությամբ, այն էլ՝ Քրեական դատավորության օրենսգրքով նախատեսված հիմքերով եւ կարգով։ Հետեւաբար՝ առաջարկվող լուծումը կհանգեցնի դատավարական նորմերի համահունչությանը եւ այս պահին առկա ներքին հակասության վերացմանը։

Երկրորդ փոփոխությունը, որն առաջարկվում է, դատախազի կողմից նամակագրության, փոստային, հեռագրական եւ այլ հաղորդումների վրա կալանք դնելու, հեռախոսային խոսակցությունները լսելու միջնորդության կապակցությամբ դատարանի կայացրած որոշման կատարման արդյունքները նախաքննության մարմնին անմիջապես ուղարկելուն է առնչվում։

Իրավակիրառ պրակտիկայում բազմաթիվ են դեպքերը, երբ հետաքննության մարմինները, դատախազից ստանալով նամակագրության, փոստային հեռագրական եւ այլ հաղորդումների վրա կալանք դնելու, հեռախոսային խոսակցությունները լսելու որոշում, եւ կատարելով անհրաժեշտ գործողություններ, որոշման կատարման արդյունքները նախաքննության մարմիններ են ուղարկում դատախազի միջոցով, որի ընթացքում անցնում է բավական տեւական ժամանակահատված, մինչդեռ նախաքննության օպերատիվությունն ապահովելու, տեղեկատվության արտահոսքը բացառելու եւ անվտանգության նկատառումներով, անհրաժեշտ է, որ վերոհիշյալ արդյունքները հետաքննության մարմիններն անմիջականորեն ուղարկեն նախաքննության մարմնին։

Երրորդ փոփոխությունը վերաբերում է նամակագրության, փոստային, հեռագրական եւ այլ հաղորդումների վրա կալանք դնելու, հեռախոսային խոսակցությունները լսելու, բնակարանի խուզարկության միջնորդությունների քննարկմանը քննիչի հայեցողության մասնակցությանը։

Նախագծով կարգավորում են ստանում այս գործընթացում տեղ գտած կազմակերպաիրավական բնույթի մի շարք հարցեր։ Մասնավորապես, գործող իրավակարգավորման պայմաններում նամակագրության, փոստային, հեռագրական եւ այլ հաղորդումների վրա կալանք դնելու, հեռախոսային խոսակցությունները լսելու, բնակարանի խուզարկության միջնորդությունների քննարկմանը քննիչի մասնակցությունը բոլոր դեպքերի համար պարտադիր է։ Սակայն, գործնականում հաճախ քննիչի մասնակցության անհրաժեշտությունը բացակայում է, քանի որ քննիչը միջնորդության մեջ եւ դրան կցված նյութերում ներկայացրել է միջնորդության բոլոր հնարավոր հիմնավորումները, որի պայմաններում նիստին նրա մասնակցությունը դառնում է զուտ ինքնանպատակ եւ ձեւական բնույթ կրող։

Գործող կարգավորումներն ինչպես դատարանների, այնպես էլ քննիչների համար ստեղծում են ավելորդ ծանրաբեռնվածություն եւ աշխատանքի կազմակերպումը դարձնում են ոչ արդյունավետ։

Միջնորդության քննարկմանը քննիչի` բոլոր դեպքերի համար պարտադիր մասնակցությունը նախատեսելն ընդունելի չի նաեւ այն տեսանկյունից, որ այս տեսակի միջնորդությունները քննարկվում են մյուս կողմի բացակայության պայմաններում։

Դատական օրենսգրքում տեղի ունեցած փոփոխությունների արդյունքում այս միջնորդությունները քննելու համար առանձնացվել են քրեական մասնագիտացում ունեցող կոնկրետ դատավորներ, որոնք գործում են որոշակի նստավայրերում։

Քննչական գործողություն կատարելու թույլտվություն ստանալու մասին միջնորդությունները դատարան ներկայացնելիս կամ դրանք դատարանում քննարկելիս առաջանում են կազմակերպական բնույթի խնդիրներ, մասնավորապես, օրինակ՝ երկու մարզի վերաբերյալ վիճակագրություն կա այս պահին իմ ձեռքի տակ՝ Արագածոտնում եւ Սյունիքում, երբ քննիչը, օրինակ` Արագածոտնի դեպքում ստիպված է լինում անցնել 100կմ կամ 60կմ տարածք համապատասխան նստավայր հասնելու համար։ Սյունիքում իրավիճակն էլ ավելի բարդ է, այդտեղ հեռավորությունները սկսում են 45 կմ-ից ընդհուպ մինչեւ 135 կմ։

Մեր առաջարկը միայն կազմակերպական բնույթի խնդիր լուծելու նպատակ չի հետապնդում, նաեւ որոշակի փորձառություն ենք ուսումնասիրել, հատկապես՝ հարեւան երկրների։ Համանման կարգավորում ունենք ՌԴ-ում եւ Վրաստանում։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Տիկին Վարդապետյան, ժամանակը սպառվեց, ամփոփեք։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Շատ լավ։ Այդ դեպքում` հարցերով մյուս երկու կարգավորումներին կանդրադառնամ։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շատ լավ։ Հերթագրում՝ հարցերի համար։ Հայկ Կոնջորյան։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Դուք նշեցիք, որ այս ռեժիմով քննարկելու պատճառներից մեկն այն է, որ սա ամենօրյա խնդիր է եւ օպերատիվ այսպիսի նշանակություն ունի։ Հետաքրքիր է, թե այդ դեպքում ինչո՞ւ է հիմա բերվում, ինչո՞ւ այդ նախաձեռնությունն ավելի շուտ չի կատարվել եւ արդյո՞ք նման խնդիրներն անարդյունավետության պատճառ են եղել նախկինում, հնարավո՞ր է, որ որոշակի միտում է եղել այդ կարգավորումները պահել, թե՞, պարզապես, եղել է, չգիտեմ, չկարգավորված կամ ոչ պրոֆեսիոնալ աշխատանքի արդյունք։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Ինչո՞ւ է այս պահին բերվում. որովհետեւ մենք բավական երկար քննարկումներ ենք ունեցել երկուստեք՝ դատախազների եւ քննիչների հետ, եւ կազմակերպչական նախապատրաստական աշխատանքն է բավական երկար տեւել։ Խնդիրն առկա է եղել միշտ, բայց, հատկապես, սրվել է Դատական օրենսգրքի ընդունմամբ 2018թ. ապրիլի 9-ին, երբ ուժի մեջ մտավ Դատական օրենսգիրքը, եւ դրանից հետո Բարձրագույն դատական խորհուրդն արդեն սահմանեց այն դատավորներին եւ կոնկրետ նստավայրերում գտնվող դատավորներին, որոնք մինչդատական վարույթի  նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում քննում են այս տեսակ գործեր, նաեւ գիտեք, որ Երեւանը մեկ միասնական դատական տարածքի պատճառով մի քանի նստավայրեր սահմանեց, որոնք կոնկրետ քրեական գործեր են լսում, եւ նստավայրեր, որտեղ քաղաքացիական դատավորներ են բացառապես տեղակայված, խնդիրն էլ ավելի սրվեց։ Այսինքն՝ սա վերջին մեկ տարվա իրողություն է, եւ այս պահին խորհրդարան ներկայացնելը պայմանավորված է նրանով, որ մենք աշխատանքային բազմաթիվ քննարկումներ ենք ունեցել երկուստեք՝ քննիչների եւ դատախազների հետ, հասկանալու համար երկու կողմից ընդունելի առավելագույն արդյունավետ կարգավորումը: Որեւէ դիտավորություն այս առումով կամ աշխատանքի անարդյունավետ կազմակերպում չի եղել։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանքի կարիք կա՞։ Խնդրեմ։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

- Արձագանքում եմ, որպեսզի շարունակեք ձեր կիսատ մնացած միտքը։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նկատի ունեք` երկու կարճ հարցադրումների հետ կապված։ Ուղղակի նշեմ, որ առաջինը վերաբերում է քննիչի կողմից դատարան միջնորդություն ներկայացնելու դեպքում դատախազին իրազեկելուն, կարգավորումներին։ Այստեղ նաեւ Սահմանադրական դատարանը 2017թ. որոշում ունի, որտեղ անհապաղ դատախազին տեղեկացնելու վերաբերյալ պահանջ է ներկայացնում։

Հաջորդ կարգավորումը վերաբերում է քննչական գործողություններ կատարելու եւ դատավարական հարկադրանքի միջոցներ կիրառելու դեպքում միջնորդության քննարկման կարգին։ Մենք առաջարկում ենք անցնել գրավորության սկզբունքին, քանի որ էլի այստեղ, ըստ կողմերին լսելու եւ արդար դատաքննության իրավունքի ապահովման անհրաժեշտություն չունենք, քանի որ, ընդամենը, նախաքննության մարմինն է մասնակցում վարույթին, մյուս կողմը վարույթի առանձնահատկություններից ելնելով՝ չի մասնակցում։ Էլի դատարանների եւ նախաքննության մարմինների գործունեության արդյունավետությունն ապահովելու նպատակով առաջարկում ենք բանավոր լսումներից այս դեպքում ձեռնպահ մնալ եւ անցնել գրավոր ձեւով վարույթի իրականացմանը։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սերգեյ Ատոմյան։

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Ես նույնպես վերցրել էի հարցի իրավունք, որպեսզի ձեզ հնարավորություն տամ։ Եթե անհրաժեշտություն կա, խնդրում եմ ներկայացրեք։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Շատ շնորհակալ եմ, ես արդեն հասցրեցի ներկայացնել։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Սերգեյ Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկին Վարդապետյան, երբ դուք նման հնարավորություն եք տալիս՝ քննիչներին հասկանալի, բացատրված պատճառներով եւ հիմնավոր, իսկ ինչո՞ւ չեք մտածում, ասենք՝ մյուս մասնակիցների մասին։ Ասենք՝ նույնկերպ վկային 120 կմ-ից, 150 կմ-ից հիսուն անգամ տանում-բերում են՝ հաճախ շատ ծիծաղելի մեկ փոքրիկ հարցի համար։ Այսինքն՝ խտրական վերաբերմունք չի՞, ասենք, քաղաքացիների եւ քննչական մարմինների միջեւ։ Չեք տեսնո՞ւմ այստեղ խտրականություն, նաեւ ես չեմ բացառում ոչ միայն քննիչների հետ կապված, այլ մարմինների հետ կապված, այսինքն՝ ինչի՞ եք առանձնացրել հենց քննիչի գործառույթը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Պարզաբանեմ, որ խոսքը գնում է մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում իրականացվող վարույթներին, որին մյուս կողմը չի մասնակցում, մասնակցում է բացառապես նախաքննության մարմինը։ Եվ այստեղ մենք հրապարակայնության կանոն չունենք, ընդհակառակը, ռեժիմը գնում է նախաքննության գաղտնիքի տակ։

Ինչ վերաբերում է ձեր կողմից բարձրացված հարցին, դա մի փոքր ավելի համակարգային կարգավորման անհրաժեշտություն ունի, բայց այստեղ մի նրբություն ունենք, որը չկա եւ մեր գործը հեշտացնում է մինչդատական վարույթում։ Դատաքննությունը, որպես կանոն, հրապարակային է, եւ վկան դատարանում բանավոր իր ցուցմունքը ներկայացնելու պարտականություն ունի։ Այս առումով մի փոքր այլ կարգավորումներ է պետք մտածել եւ, գուցե, դա ավելի համակարգային լուծման մեջ նայենք, գուցե, չգիտեմ, տեսակոնֆերանսի միջոցով վկային լսելու այլ նմանատիպ ինստիտուտներ, մենք նմանատիպ Քրեական դատավարության օրենսգրքի նախագծում նախատեսել ենք։ Դա, ինչպես նշել եմ,  խորհրդարան ներկայացնելուց առաջ մի շարք հանրային քննարկումներ կանցնի, նոր կբերվի խորհրդարան, այդտեղ արդեն կարգավորումներն ունենք։  Շնորհակալ եմ հարցի համար։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Արձագանքո՞ւմ եք, պրն Բագրատյան։ Ո՞չ։

Շնորհակալություն, տիկին Վարդապետյան, հարցերն ավարտվեցին։

Հարակից զեկուցող՝ պետական-իրավական հանձնաժողովի անդամ Սերգեյ Ատոմյան։

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ինչպես ասաց տիկին Վարդապետյանը, քննարկում ենք «ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի մի շարք հոդվածներում լրացումներ, փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը։

Տիկին Վարդապետյանը մանրամասնորեն ներկայացրեց, ես չեմ ուզում նորից ներկայացնել՝ ինչ փոփոխություններ են կատարվում, քանի որ բավականին հանգամանալից ներկայացրեց, ուղղակի, կփորձեմ անդրադառնալ մի խնդրի, միեւնույն ժամանակ` պրն Բագրատյանի մտահոգությունը փարատելու համար։

Ուրեմն, 283-րդ հոդվածում փոփոխություն ենք կատարել, քննչական գործողություններ կատարելու եւ դատավարական հարկադրանքի միջոցներ կիրառելու մասին միջնորդությունների քննարկման կարգն է փոփոխվել։

Նախկինում քննչական մարմինները, հետաքննության մարմինները ցանկացած միջնորդության ժամանակ, դա կլիներ, չգիտեմ, 327 հոդվածով կատարվող միջնորդությունները, այսինքն՝ բանակից ժամկետային զինծառայությունից խուսափելու, որ, ասենք՝ 10 հատով, 20 հատով կարող են միջնորդություն ներկայացնել, քննիչը 2 օր, 3 օր կարող է, կոպիտ ասած՝ քնել դատարանի դռներին, որպեսզի կանգնի, սպասի՝ մինչեւ դատարանը նիստ կգումարի, կհասնի իր հերթը, կներկայացնի, սակայն քննիչը մանրամասնորեն թղթային տարբերակով արդեն իսկ ներկայացնում է դատարանին, միջնորդություն  է գրում, որտեղ մանրամասնորեն ներկայացնում է, ասենք` տվյալ կալանք դնելու կետերը, մանրամասնորեն նշում է։ Եվ անհրաժեշտություն է, եւ այնտեղ մրցակցային փուլ չկա, այսինքն՝ չկա որեւէ անձ, որպեսզի կանգնի քննիչի դիմաց, հարցեր տա, պատասխանի, քննիչն է եւ դատարանը։ Այդ փուլում անհրաժեշտություն, ընդհանրապես, չի առաջանում, որպեսզի քննիչը գնա, այնտեղ կանգնի եւ, ինչպես նշեց տիկին Վարդապետյանը, կան մարզեր, որտեղ բավականին երկար տարածք քննիչը պետք է գնա, որպեսզի այդ միջնորդությունը ներկայացնի։ Այս կարգավորումներով արդեն քննիչը կարող է քննչական գործողություներ կատարելու մասին միջնորդությունները միայն, քննչական գործողություններ կատարելու մասին միջնորդությունները ներկայացնի դատարան։ Եթե որեւէ հարց իր համար բաց է, դատարանն իր նախաձեռնությամբ կամ քննիչի նախաձեռնությամբ, կարող են կանչել քննիչին կամ հետաքննության մարմնին, կանչել, որ ներկայանա դատարան եւ հարցեր ուղղել քննիչին։

Իսկ դատավարական հարկադրանքի միջոցներ կիրառելու ժամանակ, որն արդեն շփվում է անձի հետ, այսինքն՝ անձին կալանքի է ներկայացնում, այդ պարագայում պարտադիր է Կառավարությունը թողել, այնտեղ կա մրցակցային սկզբունք, որպեսզի երկուսն էլ մասնակցեն, կալանավորի հետ միեւնույն ժամանակ քննիչն այնտեղ լինի եւ պարտադիր մասնակցի նիստերին։

Միայն, ինչպես ես նշել եմ, ինձ համար մտահոգիչ է այս հոդվածի 6-րդ կետը, տիկին Վարդապետյան։ Երեւի, այս պահին, չգիտեմ, իմաստ չունի բարձրաձայնել, առաջինից երկրորդ ընթերցում կքննարկենք։ Այստեղ սահմանվում է. տվյալ որոշումը դատարանի կողմից, որ հանձնվում է քննիչին, քննիչն անհապաղ պետք է ներկայացնի դատախազություն։ Ես ուղղակի կարծում եմ, որ «անհապաղ»-ի փոխարեն պիտի գրենք՝ 24 ժամվա ընթացքում, որպեսզի հնարավորություն տանք քննիչին, այսինքն՝ նիստերը կարող է լինել ժամը 6-ից հետո, «անհապաղ»-ը մի քիչ վիճելի կարող է լինել, որոշ անորոշություններ կարող են լինել։ Այդ պարագայում, ես գտնում եմ, որ գրենք՝ 24 ժամվա ընթացքում, որպեսզի քննիչը կարողանա 24 ժամվա ընթացքում այդ որոշումը ներկայացնել։ Այսքանը։

Մենք դրական եզրակացություն ենք տվել նախագծին, բավականին լավ կարգավորումներ է նախատեսում նախագիծը, կոչ եմ անում իմ գործընկերներին՝ նույնպես կողմ քվեարկել։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հերթագրում՝ հարցերի համար։ Սերգեյ Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Ատոմյան, այդ դիտարկումը, որ ես արեցի, բավարարվեցի տիկին Վարդապետյանի ձգտումներով, ջանքերով, որ հետագայում պետք է հնարավորություն ստեղծել նաեւ մասնակից մյուս կողմերի, պարզ քաղաքացիների կյանքը հեշտացնելու իմաստով, ես այդ իմաստով էի հարցս ուղղել, որ հասկանանք։ Եթե կարլի է, այո, սկայպով, տեսակապով, որեւէ ձեւով քաղաքացու հետ  փոքրիկ ճշտումը կատարել, անհրաժեշտ չի, անպայման, այդ 120-150 կմ-ից քաղաքացուն հրավիրել։ Այսինքն՝ իմ ասածը հետեւյալն էր. այո՛, ճիշտ է, որ քննիչի մասին մտածում ենք, եւ այո՛, ձեր հիմնավորումը տեղին է, բայց նաեւ մտածենք մեր քաղաքացիները կյանքը նույնպես հեշտացնել։ Երբ երկրորդական վկա է եւ առանցքային չի, եւ ընդամենը մեկ փոքրիկ հարց պետք է ճշտի, կարողանանք ստեղծել պայմաններ։ Եվ բավարարված եմ, որ ուղղությամբ ջանքեր գործադրվեն եւ մենք փորձենք գտնել համապատասխան, համարժեք նախագծեր, օգնենք նաեւ քաղաքացիներին նման խնդիրներից ավելի հեշտ ապրելու իմաստով։ Շնորհակալ եմ։

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Բագրատյան։ Տեսեք, ձեր բարձրաձայնած հարցի վերաբերյալ նաեւ ես ու պրն Նիկոլայ Բաղդասարյանն օրենքի նախագիծ ենք մշակել, որտեղ, չնայած այս նստաշրջանում չքննարկվեց, քանի որ բազմազան էին հարցերը, այդ ձեր ասած լուծումներն առաջարկվում են այնտեղ։ Այն ժամանակ քննիչը քննչական պահանջ էր ուղարկում հեռու ապրող բնակչին, որպեսզի չկանչի կամ ինքը չգնա այնտեղ, եւ քննչական պահանջի միջոցով հանձնարարում էր տեղի նախաքննության մարմիններին, նրանք էին զբաղվում՝ նրան հարցաքննելով։ Այժմ ձեր ասած՝ «տեսակոնֆերանս» է կոչվում, դրա միջոցով կարողանում է, սկայպի միջոցով, այսպես ասած, քննիչն անմիջապես իր հարցերն ուղղել, այնտեղից ներկայանա տվյալ, համապատասխան օրենքի աշխատակիցը, եւ իր հարցերը միանգամից, սկայպի միջոցով ուղղի։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ներողություն, ես ձեզ արձագանքի հնարավորություն չեմ տվել, բայց կարիք էլ չկա՞։ Նազելի Բաղդասարյան։

Ն.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Պրն Ատոմյան, շնորհակալություն ներկայացնելու համար այս ամենը։ Քանի որ դուք նշեցիք, թե քննիչի տեղեկացման համար կարող է «անհապաղ» եզրույթն անհնարին դարձնել, մենք այս առումով քննարկում ունեցել ենք նաեւ հանձնաժողովի նիստում։ Բայց որպեսզի պարզ լինի նաեւ մեր համաքաղաքացիներին, ովքեր դիտում են, եւ դուք առաջարկեցիք առաջինից երկրորդ ընթերցում փոփոխություն իրականացնել, կուզենայի, որ դուք մանրամասնեիք, որովհետեւ ես շարունակում եմ մնալ իմ համոզմանը, որ այս տեղեկացումը` անհապաղ տեղեկացումը խիստ կարեւոր է եւ այդ տեղեկացումը խիստ տեխնիկական բնույթ է կրում։ Այնպես որ, 24 ժամ հետաձգելու կամ հավելյալ ժամկետ տալու իմաստ չեմ տեսնում։ Շնորհակալություն։

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, տիկին Բաղդասարյան, ես կփորձեմ մի քիչ մեկնաբանել իմ մտորումները։

Տեսեք, էստեղ «անհապաղ» բառն ենք մենք նշել օրենքի նախագծում, մենք չէ, Կառավարությունն է նշել, որը նախատեսում է՝ առաջին իսկ հնարավորության դեպքում։ Առաջին իսկ հնարավորության դեպքում նշելու ժամանակ քննիչին մենք տալիս ենք, այսինքն՝ եթե իմ ասած տարբերակով՝ ոչ աշխատանքային ժամին է ավարտվում նիստը, էդ որոշումը դատարանը հանձնում է քննիչին, քննիչը չի կարողանում այդ պահին տալ դատախազին, մենք ենթադրում ենք, որ հաջորդ իսկ հնարավորության դեպքում լինելու է մյուս աշխատանքային օրվա սկիզբը, բայց քննիչը կարող է դա մեկնաբանել եւ բազմակարծության առիթ է դա տալու, քննիչն ասելու է՝ ես ավելի անհապաղ գործողություններ ունեի, քան այդ որոշումը դատախազություն հանձնելը։ Այդ իսկ պատճառով, եթե մենք նշում ենք՝ անհապաղ, բայց ոչ ուշ, քան 24 ժամվա ընթացքում, ավելի որոշակի ենք դարձնում այս 6-րդ կետը։

Եթե բավարարեց պատասխանս...

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել։ Ո՞չ։

Հարցերն ավարտվեցին, շնորհակալություն, պրն Ատոմյան։

Հերթագրում մտքերի փոխանակության համար։ Հերթագրվողներ չկան։ Արդյո՞ք կա եզրափակիչ ելույթների կարիք, պրն Ատոմյա՞ն եւ տիկին Վարդապետյան։ Խնդրեմ, իհարկե։

Ա.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Քանի որ քննարկում ծավալվեց` տեղեկացման հետ կապված, դա մենք, իհարկե, մանրամասն կքննարկենք, բայց մենք նաեւ ուզում ենք առաջարկել էլեկտրոնային եղանակով ուղարկելու հնարավորությունը՝ հաշվի առնելով, որ դա հրապարակային փաստաթուղթ է, ըստ էության, տրամադրվում է նաեւ մյուս կողմին, եւ այս առումով մենք կոնֆիդենցիալության խնդիր չունենք, բայց դա ավելի աշխատանքային կարգով կքննարկենք։ Շնորհակալություն։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն բոլորին։ Նիստն ավարտվեց, կշարունակենք վաղը ժամը 10-ին։