National Assembly of the Republic of Armenia | Official Web Page | www.parliament.amNational Assembly of the Republic of Armenia | Official Web Page | www.parliament.am
HOME | MAIL | SITEMAP
Armenian Russian English French
Արխիվ
01.07.2019

Երկ Երք Չրք Հնգ Ուր Շբթ Կիր
01 02 03 04 05 06 07
08 09 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31
 
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎ
ՅՈԹԵՐՈՐԴ ԳՈՒՄԱՐՈՒՄ
ԱՐՏԱՀԵՐԹ ՆՍՏԱՇՐՋԱՆ


ՍՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ N 2

01 հուլիսի 2019

Ժամը 11:00

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ
 

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի պատգամավորներ։ Խնդրում եմ տեղադրել քարտերը եւ նախապատրաստվել գրանցման։ Գրանցում։

Գրանցվել է 87 պատգամավոր, քվորում կա, շարունակում ենք արտահերթ նստաշրջանի աշխատանքը։

Մնացել է երկրորդ ընթերցմամբ քննարկել առաջին ընթերցմամբ ընդունված նախագծերը, որից անմիջապես հետո տեղի կունենա դրանց քվեարկությունը։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` Անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի ղեկավար Սարհատ Պետրոսյան։

Քանի որ պատգամավորները գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացրել, հարցեր չեն լինելու։ Խնդրեմ։

Ս.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Մեծարգո նախագահող, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացված «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» եւ «Պետական կառավարման համակարգի մարմինների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու օրենքի նախագծերը երկրորդ ընթերցմամբ ընդունելու համար։

Նախագծերը, ինչպես գիտեք, քննարկվել են, նաեւ հանձնաժողովում են քննարկվել եւ, քանի որ առաջին ընթերցումից հետո առաջարկություններ եւ առարկություններ չեն ներկայացվել, խնդրում եմ նախագիծն ընդունել երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, ինչպես ասացի, հարցեր չեն կարող լինել։

Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակության համար կարող եք գրանցվել։

Շնորհակալություն։ Գրանցված պատգամավորներ չկան։

Պրն Պետրոսյան, եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Շնորհակալություն։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` արդարադատության նախարարի առաջին տեղակալ Արտակ Ասատրյան։ Եվ կրկին, քանի որ պատգամավորները գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացրել, հարցեր չեն լինի։ Խնդրեմ։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Սիմոնյան։ Հարգելի խորհրդարան, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ։

Ինչպես արդեն նշվեց, առաջինից երկրորդ ընթերցմամբ որեւէ առաջարկություն չի ներկայացվել։ Ընդհանուր առմամբ, այս նախագծի նպատակը պարզեցված վարույթի հետագա կատարելագործումն էր։ Այն խիստ կարեւոր եւ հրատապ է դատարանների ծանրաբեռնվածությունը թեթեւացնելու եւ դատավարական ժամկետները կրճատելու համար։

Խնդրում եմ հավանության արժանացնել։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակության համար կարող եք գրանցվել։ Շնորհակալություն, գրանցվածներ չկան։

Եզրափակիչ ելույթի կարիք, կարծում եմ` չունեք։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարի տեղակալ Սմբատ Սաիյան։ Խնդրեմ։

Կրկին պատգամավորները գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացրել, հարցեր չեն լինի։

Ս.ՍԱԻՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի խորհրդարան, երկրորդ ընթերցմամբ քննարկելու համար ձեզ է ներկայացվում «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը։

Առաջին ընթերցմամբ ընդունված նախագծի վերաբերյալ ստացվել են առաջարկություններ հիմնականում Կառավարությունից։ Ընդ որում, ուզում եմ նշել, որ այդ առաջարկություններից 3-ը տեխնիկական-խմբագրական բնույթի էին, իսկ 2-ը սկզբունքորեն նոր առաջարկություններ էին։ Նաեւ ուզում եմ տեղեկացնել, որ այս առաջարկությունները, որոնք ստացվել են եւ ընդունվել են, հանձնաժողովի նիստում, ըստ էության, քննարկվել եւ արժանացել են հավանության։

Առաջին փոփոխությունը, որի վերաբերյալ ուզում եմ նշել, այն է, որ մենք օրենքով նաեւ փորձել ենք հստակեցնել կենսաթոշակի նշանակման ժամկետի հետ կապված խնդիրները։

Երկրորդ փոփոխությունը, որը կա, որը, կարծում եմ` շատ կարեւոր է եւ շատ սպասված, այն է, որ մենք օրենքի 14-րդ հոդվածից հանում ենք համապատասխան այն դրույթը, որի համաձայն` համատեղությամբ աշխատած ժամանակահատվածը մասնակի կենսաթոշակի իրավունքի ստաժում չի հաշվառվում:

Գիտեք, կրթության եւ մշակույթի առանձին կատեգորիայի անձանց համար նախատեսված է ՀՀ օրենսդրությամբ մասնակի կենսաթոշակ, որը նշանակվում է այդ կենսաթոշակի իրավունք տվող ստաժին համամասնորեն եւ, համաձայն գործող իրավակարգավորումների` եթե անձը համատեղությամբ է աշխատել, պայմանական եղել է հա՛մ ուսուցիչ, հա՛մ ինչ-որ մի տեղ ինժեներ, ապա այդ ժամանակահատվածը նրա մասնակի կենսաթոշակի իրավունք տվող ստաժում չի հաշվառվում գործող իրավակարգավորումների համաձայն։

Ահա, մենք առաջարկում ենք հանել այս սահմանափակումը, ինչը նշանակում է, որ հետայսու համատեղությամբ աշխատած ժամանակահատվածը եւս կհաշվառվի աշխատանքային մասնակի կենսաթոշակի իրավունք տվող եւ մասնակի կենսաթոշակի չափը հաշվարկելու համար հիմք ընդունվող աշխատանքային ստաժում։

Մնացած փոփոխությունները, ըստ էության, խմբագրական բնույթի են եւ միտված են ավելի հստակեցնելու իրավանորմերի առաջարկվող դրույթները լեզվական ավելի լավը դարձնելու իմաստով։ Միաժամանակ, անցումային շրջանի հետ կապված` անցումային ռեժիմում եւս որոշակի հստակեցումներ եւ շտկումներ են կատարվել։ Այսքանը։

Խնդրում եմ ընդունել ամբողջությամբ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակության համար կարող եք գրանցվել։

Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Ո՞չ: Շնորհակալություն։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական նպաստների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարի տեղակալ Սմբատ Սաիյան։

Քանի որ կրկին չեն եղել առաջարկներ, հարցեր չեն կարող լինել։

Չե՞ք ուզում գոնե երկու բառով զեկուցել։

Ս.ՍԱԻՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի խորհրդարան, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Պետական նպաստների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ քննարկելու համար։

Ինչպես արդեն նշվեց, նախագծի վերաբերյալ առաջարկություններ չեն ստացվել, խնդրում եմ նախագիծն ընդունել ամբողջությամբ։

Եվ մի, եթե կարելի է, մի խոսք. նախորդ օրենքի նախագիծը ներկայացնելիս ես մոռացա ձեզ տեղեկացնել, որ մեր գործընկերոջ հետ մենք ունենք համապատասխան պայմանավորվածություն։ Հիշում եք, տիկին Սրբուհի Գեւորգյանը ներկայացրեց այն խնդիրը, որն առկա է մեր առաջարկվող տարբերակում, որ, այսպես ասեմ, հա՞, որ խրթին էր ձեւակերպումը եւ, այսպես, միանշանակ հստակ չէր հասկացվում։ Ուղղակի, հաշվի առնելով ժամկետների սղությունը, մենք չկարողացանք այս պահին հարմար լուծում գտնել, սակայն ձեռք բերված պայմանավորվածությունների համաձայն` առաջին իսկ դեպքում, երբ կքննարկենք «Պետական կենսաթոշակների մասին» օրենքում նոր փոփոխություն, դրա հետ մեկտեղ մենք, անպայման, կբերենք նաեւ առաջարկություն, որի նպատակը կլինի հնարավորինս շտկել այս առկա խնդիրը, առկա ձեւակերպումները։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակության համար կարող եք գրանցվել։

Շնորհակալություն, գրանցված պատգամավոր չկա։

Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Շնորհակալություն։

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված «Պաշտոնատար անձանց գործունեության ապահովման, սպասարկման եւ սոցիալական երաշխիքների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարի տեղակալ Սմբատ Սաիյան։ Խնդրեմ, պրն Սաիյան։

Կրկին պատգամավորների կողմից առաջարկներ չկան, հարցեր չեն կարող լինել։

Ս.ՍԱԻՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի խորհրդարան, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում...

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հա, խնդիր չկա։

Հարգելի գործընկերներ, ասեմ, որ Կառավարության կողմից ստացել ենք նամակ, որով ԱԺ արտահերթ նստաշրջանի օրակարգից առաջարկվում է հանել «Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» նախագծի երկրորդ ընթերցմամբ քննարկումը։

Խնդրեմ, պրն Սաիյան։

Ս.ՍԱԻՅԱՆ

-Ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Պաշտոնատար անձանց գործունեության ապահովման, սպասարկման եւ սոցիալական երաշխիքների մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ։

Տեղեկացնեմ, որ առաջինից երկրորդ ընթերցում ընկած ժամանակահատվածում մեկ առաջարկություն է ստացվել Կառավարությունից։ Խնդիրը վերաբերում է գործող, հա՞, առաջարկվող, արդեն իսկ առկա իրավակարգավորմանը փոխկապակցված դրույթներով նախագիծը լրացնելուն, որպեսզի հնարավորություն ունենանք հստակ, օրենքով սահմանված կարգով, կատարել վերահաշվարկ, այսինքն` գործող դրույթի փոխկապակցված վերահաշվարկ կատարելու վերաբերյալ դրույթ է ավելացվել նախագծում։ Խնդրում եմ ընդունել ամբողջությամբ։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Մտքերի փոխանակության համար կարող եք գրանցվել, հարգելի գործընկերներ։

Շնորհակալություն, գրանցված պատգամավորներ չկան։

Եզրափակիչ ելույթի կարիք, կարծում եմ` նույնպես չեք տեսնում։

Եվ այսպես, հարգելի գործընկերներ, ինչպես գիտեք, հունիսի 28-ին գումարված արտահերթ նստաշրջանից անմիջապես հետո ԱԺ պատգամավորների նախաձեռնությամբ հրավիրվել է ԱԺ եւս մեկ արտահերթ նստաշրջան, որի օրակարգում մեկ հարց է` Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի ընտրություն։ Բայց մինչ այդ, նշված նախագծերը պետք է քվեարկենք։ Խնդրում եմ պատգամավորներին, եթե դուրս են եկել, վերադառնալ դահլիճ։

Վարման կարգով` Արման Աբովյան։ Խնդրեմ։

Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ։ Ես, ոնց հասկանում եմ, ԲԴԽ անդամի թեկնածությունը պետք է քննարկվի, ճի՞շտ է, որ հայտարարեցիք, հա, սակայն թեկնածուի` «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության ֆրակցիայի հետ հանդիպում չի եղել, եւ հրատապ էր ներկայացված, խնդրում ենք մեզ ժամանակ տալ հանդիպմանը, եւ հանդիպումից հետո գումարել արտահերթ նիստ, որ մենք էլ մեր որոշումն ընդունենք։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Մեկ վայրկյան։

Պրն Աբովյան, առաջարկությունը հետեւյալն է, որ քվեարկություններից հետո մենք նիստն ընդմիջենք եւ այդ ընթացքում դուք հանդիպում ունենաք, դրանից հետո մենք կրկին անցնենք դատական խորհրդի անդամի քննարկմանը եւ քվեարկությանը։ Եթե ընդունելի է, նման ձեւով վարվենք։

Եղավ, շնորհակալություն։

Եվ այսպես, անցնում ենք քվեարկություններին։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ` 102
Դեմ`   չկա
Ձեռնպահ` չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ` 102
Դեմ`   չկա
Ձեռնպահ` չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ` 102
Դեմ`   չկա
Ձեռնպահ` չկա

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական նպաստների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ` 102
Դեմ`   չկա
Ձեռնպահ` չկա

Որոշումն ընդունված է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված «Պաշտոնատար անձանց գործունեության ապահովման, սպասարկման եւ սոցիալական երաշխիքների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 99
Դեմ`   չկա
Ձեռնպահ` չկա

Որոշումն ընդունված է։

Հարգելի գործընկերներ, օրակարգը սպառվեց, հաջորդ նիստը կգումարվի ժամը 12-ին։ Շնորհակալություն։


Ժամը 12:00

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՅՈԹԵՐՈՐԴ ԳՈՒՄԱՐՄԱՆ ԱՐՏԱՀԵՐԹ ՆՍՏԱՇՐՋԱՆ

ՍՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ N 1

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քանի որ նոր նիստ է սկսվում, մենք նոր գրանցում պետք է անենք։ Խնդրում եմ պատգամավորներին գալ դահլիճ, որպեսզի մենք կրկին գրանցում անենք։

Խնդրում եմ նախապատրաստվել գրանցման։ Ինչպես գիտեք, հունիսի 28-ին գումարված արտահերթ նստաշրջանից անմիջապես հետո ԱԺ պատգամավորների նախաձեռնությամբ հրավիրվել է ԱԺ-ի եւս մեկ արտահերթ նստաշրջան, որի օրակարգում մեկ հարց է՝ ԲԴԽ-ի անդամի ընտրությունը։

Պատգամավորներին խնդրում եմ տեղադրել քարտերը եւ նախապատրաստվել գրանցման։ Գրանցում։ Խնդրում եմ գրանցել պրն Կոնջորյանին, Իգիթյանին, Քոչարյանին, Հովսեփյանին եւ «Լուսավոր Հայաստան»-ից՝ Սիմոնյանին եւ Բաղդասարյանին։ Քվորում կա։

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք ԲԴԽ-ի անդամի ընտրության հարցը։

«ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Իմ քայլը» խմբակցությունը ԲԴԽ-ի անդամի թեկնածու է առաջարկել Աննա Մարգարյանին։ Հիշեցնեմ, որ հարցը քննարկվում է «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 135-րդ հոդվածով սահմանված կարգով։

Խմբակցության անունից թեկնածությունը ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է «Իմ քայլը» խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցին։ Խնդրեմ, տիկին Մակունց, մինչեւ 10 րոպե։

Լ.ՄԱԿՈՒՆՑ

-ԱԺ հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, ՀՀ ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության անունից ձեզ եմ ներկայացնում՝ խմբակցության կողմից ՀՀ ԲԴԽ-ի իրավաբան-գիտնական անդամի պաշտոնում առաջադրված Աննա Ռազմիկի Մարգարյանի թեկնածությունը։

Աննա Մարգարյանը ծնվել է 1977 թվականի փետրվարի 15-ին, Երեւան քաղաքում, ավարտել է Խաչիկ Դաշտենցի անվան թիվ 114-րդ միջնակարգ դպրոցը։

1993-98թթ. սովորել եւ ավարտել է  Երեւանի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը։

2002 թվականին վերապատրաստում է անցել Ֆինլանդիայում, HEUNI-ում։

1998-2002թթ. սովորել է ԵՊՀ ասպիրանտուրայում։

2004 թվականին վերապատրաստում է անցել Ամերիկյան համալսարանի Վաշինգտոնի իրավաբանական քոլեջում։

2012 թվականին վերապատրաստում է անցել Ֆրայբուրգի համեմատական եւ միջազգային քրեական իրավունքի Մաքս Պլանկի ինստիտուտում։

2018 թվականին իրավաբանական գիտությունների դոկտորի աստիճան է ստացել։

1998 թվականից ՀՀ իրավաբանների միության անդամ է, իսկ 2008 թվականից` Հայաստանի փաստաբանների միության անդամ։

1999 թվականից առ այսօր հանդիսանում է Երեւանի պետական համալսարանի քրեական իրավունքի ամբիոնի դոկտոր։

2005-2006թթ. ՀՀ դատախազության գիտաուսումնական կենտրոնում է աշխատել։

2005-2007թթ. «Այլընտրանքային պատժատեսակների համակարգի ներդրումը Հարավային Կովկասի երկրներում» ծրագրի փորձագետ է եղել։

2006-2007թթ. «Անչափահասների շեղվող վարքագծի ուսումնասիրությունը Հայաստանում» ծրագրի համակարգողն է եղել։

2011 թվականից առ այսօր Երեւանի պետական համալսարանի  եվրոպական ուսումնասիրությունների  կենտրոնի դասախոս է։

2013 թվականից առ այսօր ՀՀ արդարադատության ակադեմիայի դասախոս է։

2007 թվականից առ այսօր GRECO-ում փորձագետ է։

2008-2010թթ. ԱՄՆ ՄԶԳ հակակոռուպցիոն ծրագրի փորձագետ է։

2010 թվականից ՀՀ դատավորների դպրոցի դասախոս է։

Կենսագրությունը բավականին հարուստ է։ Ներկայացնեմ նաեւ որոշակի ներկայացուցչական տվյալներ եւ անձնական տվյալներ։

2019 թվականին «Քրեական արդարադատության բարեփոխումներին աջակցության, դատական բարեփոխումների, քրեական ասպեկտների եւ եվրոպական չափորոշիչների կիրառման հարմոնիզացիա» ԵԽ-ի ծրագրի փորձագետ է հանդիսանում։

2017 թվականին ոստիկանությունում կոռուպցիայի կանխարգելմանն ուղղված ծրագիր է իրականացրել։

Տիրապետում է հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն եւ գերմաներեն լեզուներին։ Կարդում է դասախոսություններ «Քրեական իրավունք», «Համեմատական քրեական իրավունք», «Վիկտիմոլոգիա», «Միջազգային կոնվենցիաները եւ ՀՀ քրեական օրենսդրությունը», «Անչափահասների արդարադատություն», «Մարդու իրավունքներն իրավական  հեռանկարում» թեմաներով։

Ամուսնացած չի։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Մակունց։ Հարգելի գործընկերներ, հարցերի  համար կարող եք գրանցվել։ Գրանցվել է մեկ պատգամավոր : Սերգեյ Բագրատյան։ Խնդրեմ, պրն Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Տիկին Մակունց, ամենեւին չժխտելով թեկնածուի արժանիքները, հետաքրքիր է, թե թեկնածուին ինչպե՞ս եք կարողացել ընտրել, եթե կարելի է։

Լ.ՄԱԿՈՒՆՑ

-Իհարկե։ Եթե հիշում եք, նախորդ անգամ նույնպես ես ներկայացրեցի, թե ի՞նչ սկզբունքով են թեկնածուները դիտարկվում։ Նույնը վերաբերում է Աննա Մարգարյանին։ Մեր պետաիրավական հանձնաժողովում, մեր իրավաբաններից, նկատի ունեմ՝ «Իմ քայլը» խմբակցության իրավաբաններից աշխատանքային խումբ է ձեւավորված եղել, ովքեր ԲԴԽ-ի անդամ-թեկնածուների հետ կապված, ովքեր համապատասխանում են, կազմել են որոշակի ցանկ, ընդ որում, ցանկը մի քանի անգամ ավելի շատ է եղել, քան իրականում հնարավոր է ԲԴԽ-ի անդամ ունենալ։

Բացի այն չափանիշներից, որոնք անհրաժեշտ են ԲԴԽ-ի անդամի համար, նաեւ ներգրավվել են այն անձինք, ովքեր մեր սուբյեկտիվ տեսանկյունից, պատրաստ են դատաիրավական բարեփոխումներում գործողություններ իրականացնել,  ունեն այդ տեսլականը եւ գտնում են, որ դրա անհրաժեշտությունը կա։

Սա է եղել հիմնական սկզբունքը։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Տիկին Մակունց, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը : Ձայնը տրվում է ԲԴԽ-ի անդամի թեկնածու Աննա Մարգարյանին։ Խնդրեմ, տիկին Մարգարյան, համեցեք կենտրոնական ամբիոնի մոտ։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն : Նախ՝ կցանկանայի ողջունել բոլորին: Ոչ բոլորին է, որ հնարավորություն եմ ունեցել այսօր ողջունել։

Այժմ ներկայացնեմ այն մոտեցումները, որ ինձ մոտ առկա են՝ կապված ԲԴԽ-ի գործունեության իրականացման եւ ՀՀ-ում դատաիրավական բարեփոխումների հիմնարար սկզբունքների հետ։

Բոլորս ունենք մեկ խնդիր՝ ապահովել արդարադատության  ոլորտի անկախ, արդյունավետ, անաչառ, ինքնուրույն գործունեությունը։ Այդ գործունեությունն ապահովելու համար առկա են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք լուծման կարիք ունեն։

Մենք միշտ ասում ենք, որ դատական համակարգը պետք է լինի անկախ, պետք է լինի արդյունավետ, բայց մոռանում ենք այն պայմանների մասին, որոնք պետք է երաշխավորենք, ապահովենք։  Կարծում եմ, որ ԲԴԽ-ի առաքելությունը պետք է լինի աջակցել հենց դրան, այսինքն` մի կողմից հնարավորություն տալ արդարադատության ոլորտին, կոնկրետ դատական համակարգին՝ արդյունավետ աշխատել, նաեւ իրականացնել այն գործընթացը, որը վերաբերում է բնակչության շրջանում դատական համակարգի հանդեպ վստահության բարձրացմանը։

Օբյեկտիվ կամ սուբյեկտիվ գործոններից ելնելով` ցավոք, այսօր չեմ կարող ասել, որ վստահության մակարդակը շատ բարձր է։ Սոցիոլոգիական գնահատականներ չեմ բերի, չնայած, վերջին տարիներին հետազոտություններ իրականացվել են, այդ թվում՝ ԵԽ-ի կողմից, սակայն չեմ ցանկանա ներկայացնել այդ տվյալները, եւ նաեւ ՀԿ-ներն են իրականացրել։

Առավել կարեւորում եմ այն խնդիրները, որոնք լուծման կարիք ունեն, որտեղ, կարծում եմ՝ ԲԴԽ-ն իր անելիքն ունի։ Առաջին  հերթին պետք է ապահովել դատավորների անկախությունը. իսկ ինչպե՞ս է դա ապահովվելու։

Դատավորների անկախությունն ապահովելու երաշխիքները մենք միշտ առաջինը փնտրում ենք սոցիալական ոլորտում։ Այո, սոցիալական ոլորտը պետք է կարգավորվի։ Ընդ որում, խոսքը ես չէի տանի միայն աշխատավարձի առումով։ Մի քանի անգամ առիթ ունեցել եմ նշել, որ ինձ համար ավելի կարեւոր է, որ դատավորը զգա իրեն պաշտպանված առաջին հերթին սոցիալապես, որը ոչ միայն աշխատավարձն է, այլ նաեւ կենսաթոշակը։

Քանի դեռ մենք բոլորս աշխատունակ ենք, մենք ապագայի մասին շատ չենք մտածում։ Մտածում ենք, որ այսօր հնարավորություն ունենք այլընտրանքային տարբերակներով գումար աշխատել, բայց ինչքան մտածում ենք ավելի մեծ տարիքի մասին, կարծես թե, դա դառնում է երաշխիք, դառնում է ավելի գրավիչ։  Կենսաթոշակային  ֆոնդի բարձրացումը, ինքնին, կարեւոր է։ Սա ոչ թե միայն իմ կարծիքն է, սա նաեւ միջազգային կառույցների կողմից բարձրացվող չափանիշներից մեկն է։

Քանի որ ինքս հանդիսանում եմ GRECO-ում Հայաստանի պատվիրակության ներկայացուցիչ, կարող եմ ասել, որ հենց այդ կառույցում նշվում է դատական համակարգի ներկայացուցիչների կենսաթոշակային բավարար ապահովվածության մակարդակի  երաշխավորումը։

Հաջորդ խնդիրը, որ անմիջականորեն կապված է, սոցիալական երաշխիքներից բացի նաեւ այն է, թե ինչպե՞ս է ապահովվելու անկախությունը եւ ինքնավարությունը։

Դատարանները, իրոք, պետք է լինեն անկախ, բայց դա չպետք է լինի խոսքի վրա, այսինքն` դա միայն խոսքերով չենք անում։ Դատարանների անկախությունը պետք է զգա յուրաքանչյուր դատավոր : Հասարակական ճնշումից, ինչ-որ տեղ`  սոցիալական մակարդակում ճնշումից պետք է աշխատենք հնարավորինս զերծ պահել։ Պետք է վստահենք դատարանին եւ պահանջենք, որ դատարանն արդյունավետ աշխատի։

Արդյունավետության մասին ենք խոսում, բայց, կարծես թե, ուշադրություն չենք դարձնում ծանրաբեռնվածությանը։ Իհարկե, բազմիցս խոսվում է, որ մեր դատարանները ծանրաբեռնված են, բոլորս ենք դա հասկանում։ Վստահության էլեմենտներից մեկը ոչ միայն կոռուպցիայի դեմ պայքարի խնդիրներն են, որոնք մենք միշտ բարձրաձայնում ենք եւ չենք դադարելու այդ մասին խոսել, այլեւ գործերի քննման արագությունը, արդյունավետությունը։ Եթե քաղաքացիական գործի քննությունը տեւում է մի քանի տարի, բնականաբար, դժվար է խոսել արդյունավետության մասին։

Նույնը վերաբերում է վարչական գործերին։ Ի՞նչ պետք է անել. պետք է առաջին հերթին վերանայել այն դատական գործերի  շրջանակը, որոնք այսօր քննվում են դատարաններում, նաեւ պետք է մտածել այլընտրանքային մեխանիզմների մասին, որոնք հնարավորություն կտան դա թոթափել։

Օրինակ՝ այսօրվա դրությամբ մենք չենք կիրառում մեդիացիայի ինստիտուտ, Հայաստանում դա չկա, բայց մեդիացիան արդյունավետ մեխանիզմ կարող է լինել, որը հնարավորություն կտա թոթափել դատարանների ծանրաբեռնվածությունը։

Հնարավոր լուծումներից մեկը, որը ես տեսնում եմ, փաստաթղթերի կազմման գործընթացի վրա դատավորները բավականին շատ ժամանակ են ծախսում։ Այդ առումով եւս աշխատանք պետք է իրականացվի ոչ միայն դրանք էլեկտրոնային տարբերակով դարձնելու առումով, այլեւ բովանդակային առումով վերանայելու։ Այսինքն՝ ի՞նչ ծավալի, եւ կոնկրետ ի՞նչ տեղեկատվություն պետք է այնտեղ պարունակվի, որը հնարավորություն կտա կրճատել ծանրաբեռնվածությունը։

Դատավորների թվի ավելացման մասին խոսում են բոլորը, ընդ որում, բոլոր ասելով՝ նկատի ունեմ միջազգային կառույցները, պետական կառույցներում է այդ հարցը բարձրացվում։ Պետք է առաջին հերթին հասկանալ` այդ գործերի բեռնաթափումից հետո իրականում նման անհրաժեշտություն կա՞։ Կարծում եմ՝ դեռ այո, բայց պետք է ռեալ գնահատել եւ հասկանալ, թե ինչպե՞ս դա պետք է իրականացվի։

Երբ խոսում ենք դատարանների գործունեության արդյունավետության մասին, մի պահ չպետք է մոռանանք, որ դա այն գործիքակազմն է, որ այսօր դատարաններն ունեն։

Հայաստանում անընդհատ խոսում են այն մասին, որ ազատությունից զրկելը բավականին շատ է կիրառվում, ընդ որում, նշում են, որ ազատազրկման դրսեւորումները, հատկապես նախնական քննության  ընթացքում կալանավորումը բավականին տարածված է։ Ճիշտ դիտարկում է, բայց ի՞նչ կարող է անել դատարանը, արդյո՞ք ունի այլընտրանքներ, արդյո՞ք այդ այլընտրանքներն աշխատում են։

Նույնը կարող եմ ասել քրեաիրավական կտրվածքով. արդյո՞ք դրանք աշխատում են։ Այսինքն` որպեսզի մենք կարողանանք ունենալ արդյունավետ դատական համակարգ, պետք է իրականացվի ոչ միայն օրենսդրության  վերանայում, որը նախատեսվում է: Ինքս Քրեական օրենսգրքի նախագծի վրա աշխատող աշխատանքային խմբի անդամ եմ, եւ ասեմ, որ այդ առումով խումբը բավականին մտահոգված է։ Մտահոգ է այն առումով, որ փորձում ենք լուծումներ առաջարկել, բայց պետք է տեսնենք, թե դրանք ինչքանո՞վ են իրատեսական, կաշխատեն արդյո՞ք Հայաստանում, կունենա՞նք այդ մեխանիզմները, կունենանք արդյո՞ք այդ գործիքակազմը։ Միայն օրենսդրության, մեխանիզմների,  նաեւ մարդկային գործոնի համադրման պարագայում մենք կարող ենք խոսել արդյունավետության մասին, այլապես դա անիմաստ է։

Միաժամանակ, պետք է լինի միջազգային ստանդարտներին հետեւելու գործոնը։  Երբ մենք խոսում ենք դատավորների մասին, վստահության մակարդակ եւ այլն, նաեւ մի խնդիր է գալիս. իսկ ո՞ւր է մնում մարդու իրավունքների պաշտպանությունը։ Բնականաբար, բոլորիս համար առաջնային է։

Շատ հաճախ մենք, կարծես թե, մոլորվում ենք ինչ-որ մի տեղ օրենքի տառացի մեկնաբանության եւ մարդու իրավունքի գերակա շահերի միջեւ։ Այսօր սա նաեւ պետք է մտածելակերպի փոփոխության բերի, երբ դրույթների մեկնաբանությունը ոչ թե լինի օրենքի տառացի մեկնաբանության մակարդակում, այլ մարդու իրավունքների պաշտպանության համատեքստում, ինչը պակաս կարեւոր չէ։

 Հաճախ, իրոք, կաղապարված լինելով օրենսդրական կանոնակարգումներով՝ չենք կարողանում ապահովել մարդու իրավունքների պաշտպանությունը։ Նման մոտեցումները եւս պետք է վերանայվեն։ Դա նշանակում է, որ պետք է իրականացվի դատավորների վերապատրաստում։

Շատ կարեւոր է նոր, երիտասարդ կադրերի ներգրավումը։ Դատարանների վերափոխման գործընթացում նրանց մասնակցությունը պետք է լինի էական։ Վերջին տարիներին ինչքանով, որ ես դիտարկում եմ ոլորտը, ինչքանով, որ վերլուծության եմ ենթարկում կայացվող դատական ակտերը եւ նայում եմ արդյունավետությունը՝ տեսնում եմ,  որ հատկապես երիտասարդների կողմից են տրվում հետաքրքիր լուծումներ,  նաեւ շատ ավելի համարձակ, քան կարելի էր պատկերացնել։ Տեսնում եմ, որ հնարավորություն են ունենում արձագանքել` բերելով միջազգային փորձը։ Սա պակաս կարեւոր չի։

Մենք այսօր ունենք դատական համակարգը որակյալ կադրերով  համալրելու անհրաժեշտություն, բայց այլ խնդիր է, թե արդյո՞ք ունենք բավարար չափով կադրեր կամ արդյո՞ք դատական համակարգն այս պահին գրավիչ է նրանց համար։ Ասեմ, որ պակաս կարեւոր խնդիր չի։ Որակյալ կադրի համար այսօր, ցավոք սրտի, դատական համակարգը գրավիչ չի։ Կասեք` ինչո՞ւ, չէ՞ որ աշխատավարձը բարձր է։ Կմտածեք, որ, երեւի թե, սա սուբյեկտիվ է: Ոչ, սուբյեկտիվ չի, օբյեկտիվ իրականություն է։ Ես նայում եմ մեր շրջանավարտներին, նրանց մեծ մասը նախընտրում է չգնալ դատական համակարգ, չգնալ պետական կառույցներ։ Առաջին խնդիրն այն ծանրաբեռնվածությունն է, որ ինքը կրում է, միաժամանակ, այն սոցիալական բացասական մոտեցումը, որին ենթարկվում է, աշխատում են ձեռնպահ մնալ։ Հետեւաբար, կարեւորագույն գործոններից մեկը պետք է լինի վստահության բարձրացումը դատական համակարգի նկատմամբ, արդարադատության համակարգի նկատմամբ։ Մենք նշված երեւույթներին պետք է, անպայման, ուշադրություն դարձնենք։

Երբ որ խոսում ենք ԲԴԽ-ի դերակատարության մասին, այս ոլորտն ինչպե՞ս եմ ես պատկերացնում։ Առաջինը. դիտարկում եմ ոչ թե որպես զուտ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու, պատասխանատվության մեխանիզմներ կիրառելու, այլ առաջին հերթին դատարանների անկախության ձեւավորմանն աջակցելու կառույց։

Դա ինչպե՞ս պետք է արվի։ Առաջին հերթին հասկանալ, թե յուրաքանչյուր երեւույթ ի՞նչ օբյեկտիվ հիմքեր ունի, եւ դրան արձագանքել։ Պարզապես, դիտարկել ԲԴԽ-ը որպես պատասխանատվության ենթարկող կամ դատավորների նշանակման գործընթացին ներգրավված մարմին, ճիշտն ասած, նման կարծիք չունեմ, եւ դրա հետ համաձայն էլ չեմ լինի։ Առաջնահերթ ինքը պետք է լինի դատական համակարգի անկախության երաշխավորը, այն, ինչ, իրոք, կարեւորում եմ։

Երբ գալիս ենք, ընդհանուր առմամբ, արդարադատության ոլորտում աշխատանքի կազմակերպման գործընթացին, սա եւս պակաս կարեւոր չէ։

Մենք շեշտադրումն այսօր դնում ենք դատավորների վրա, բայց չէ՞ որ կան նաեւ դատական այլ աշխատակիցներ, նույն դատավորների օգնականները., իրենց ներգրավվածության մակարդակը պետք է լինի նաեւ բավականին բարձր, եւ ուշադրություն  դարձվի որակյալ կադրերին։

Երեւի թե, հաջորդ հարցը կվերաբերվեր նրան, թե ինչպես եմ վերաբերվում, ընդհանրապես, դատավորների որակական կազմին, նրանց կողմից վարքագծի դրսեւորմանը. այս պարագայում կասեմ, որ ինչպես յուրաքանչյուր կառույց, դատական համակարգը եւս կարիք ունի որակյալ կադրերով համալրվելու։ Դա, հաստատ, մեկ տարվա գործ չի, դա տարիների աշխատանք է, որի արդյունքում, ասենք, ես ռեալ եմ գնահատում, որ դատական համակարգի  արդյունավետության մասին մենք չենք կարող խոսել 1-2 տարում, իրատեսական չէ, պարզապես։ Փոփոխություններ կլինեն, բայց ունենալ այն ցանկալի դատական համակարգը, որին մենք ձգտում ենք, կարճ ժամանակահատվածում, պարզապես, հնարավոր չէ, եթե օբյեկտիվորեն դիտարկենք, եւ՛ սոցիալական երաշխիքների առումով, եւ՛ աշխատանքային պայմանների առումով, եւ՛ օրենսդրական բարեփոխումների, եւ՛ մեխանիզմների։ Այս գործընթացը ենթադրում է, որ ինքը լինելու է բավականին ժամանակատար, տեւողություն չեմ ասի՝ կապված ներդրումներից, կապված անմիջական արվող քայլերից։

Առաջին արդյունքները տեսանելի կլինեն ամիսների ընթացքում, բայց ցանկալի վիճակը կլինի տարիներ անց։ Սա այն է , ինչ ես պատկերացնում եմ այսօր` դրա հետ կապված։

Ինչ վերաբերում է ԲԴԽ-ին՝ ներգրավվածության առումով, եթե ձեր ձայնը կվստահեք, եւ հնարավորություն կունենամ ներկայացնել այդ կառույցը, կարծում եմ, որ լուրջ աշխատանք է սպասվում առաջին հերթին` ուշադրություն դարձնելու նրան,  թե ինչպե՞ս են վերանայվելու օրենսդրական հիմքերը։ Դա վերաբերում է կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերին եւ այլն։

Նայեք, մենք այսօր խոսում ենք դատական սխալների մասին։ Շատ հաճախ անդրադառնում ենք նրան, որ դատավորին վստահել պետք չի, որովհետեւ իրականացվել է սխալ, կամ մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում ունենք որոշումներ, որոնց պարագայում այդ դատական ակտը կայացրած դատավորին պետք է ենթարկել պատասխանատվության։ Ոչ միշտ է, որ կհամաձայնվեմ դրա հետ։ Եթե դա կատարվել է միտումնավոր, եթե ունենք  դիտավորություն,  եթե դա հանցավոր վարքագծի արդյունք է, մենք պետք է խոսենք քրեական պատասխանատվության մասին, բայց մի շարք դեպքերում սխալները, որոնք տեղի են ունենում, այդ թվում՝ նյութաիրավական, ոչ թե անձի  դիտավորության արդյունք են, այլ դրանք  նաեւ օրենսդրական թերի կանոնակարգումների, մեխանիզմների բացակայության արդյունք են։ Արդյո՞ք նման պարագայում ճիշտ է անձին պատասխանատվության ենթարկելը։ Դատական սխալը կարող է տեղի ունենալ նաեւ չիմացության արդյունքում։ Դա այլ խնդիր է, ոչ թե քրեաիրավականի, այլ կարգապահականի մասին կարող ենք խոսել։

Յուրաքանչյուր դեպքում անհատական մոտեցման կարիք կա։ Միայն այդ պարագայում մենք կարող ենք ճիշտ արձագանք տալ երեւույթին։

Ըստ էության, երբ խոսում եմ ԲԴԽ-ի ներկայացուցիչների ներգրավվածության մասին, այսօր շատ հաճախ դիտարկում եմ որպես կառույց, որը պետք է անմիջականորեն նպաստի դատական համակարգում թափանցիկության ապահովմանը, արդյունավետության բարձրացմանը։ Համաձայն եմ, դա պետք է արվի, միանշանակ պետք է արվի, բայց ամեն ինչ պետք է արվի օրենքի շրջանակներում, իրավական դրույթները պահպանելով։ Սա իմ անձնական մոտեցումն է։

Եթե դուք այլ հարցեր ունեք, մեծ սիրով կպատասխանեմ։

Պարզապես, իմ դերակատարության առումով նշեմ. ունենալով բավականին հարուստ փորձ վերլուծական ոլորտում, նաեւ ունենալով փորձ օրենսդրական նախագծերի մշակման գործընթացում՝ պատկերացնում եմ իմ դերակատարությունն առաջին հերթին այդ փուլերում, այսինքն՝ ակտիվորեն ներգրավված պետք է  լինեմ օրենսդրական փաստաթղթերի մշակման գործընթացում, որպեսզի նպաստեմ արդարադատության ոլորտում կանոնակարգումներին։

Երկրորդը միջազգային ստանդարտների ներկայացումն է, ներմուծումն է մեր օրենսդրության մեջ։ Սրանք ոչ թե պետք է լինեն միայն խոսքեր, այլ պետք է ուշադրություն դարձնենք այն հանձնարարականներին, որոնք տրվել են Հայաստանին, որովհետեւ եթե GRECO-ի հանձնարարականներին նայեմ, շատ հաճախ հենց թիրախավորումը գնում է նրան, որ  Հայաստանի դատական համակարգում բացակայում է պատշաճ ինքնավարությունը, ինքնուրույնությունը, անկախությունը, թերեւս, սրան պետք է ուղղված լինի։ Նմանատիպ հանձնարարականներ գալիս են OECD-ից, միջազգային կառույցներից։

Իհարկե, ես չեմ ասում, որ իրենք պետք է լինեն մեր ուղենիշը, ուղենիշը պետք է լինի մեր ներքին պահանջը, հասարակության պահանջը, բայց միջազգային կանոններին, այն դրույթներին, որոնք մենք ընդունում ենք, անպայման,  եւս պետք է հետեւել։ Շնորհակալություն: Եթե հարցեր կան…

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, հարցերի  համար խնդրում եմ գրանցվել։ Գրանցվել է 13 պատգամավոր։

Վահագն Թեւոսյան, խնդրեմ։

Վ.ԹԵՎՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Մարգարյան։ Նախ՝ ասեմ, որ շատ հաճելի էր ձեզ լսելը, եւ՛ ձեր լեզվամտածողությունը, եւ՛ արժեհամակարգը, նաեւ՝ թե ինչպես էիք խոսում այդ մասին, լիարժեք  վստահություն է վաստակում, առնվազն, իմ կողմից, բայց ես այսպիսի մի հարց եմ ուզում տալ։

Դուք խոսում էիք դատարանների բեռնաթափման մասին, եթե ես ճիշտ հասկացա, խոսքը գնում է նաեւ այլընտրանքային մարմինների ձեւավորման մասին, որոնք որոշակիորեն կարող են ստանձնել որոշ վեճերի կարգավորման գործառույթներ։

Դուք ո՞ր ոլորտների վեճերն եք տեսնում, որ հիմա քննվում են դատարաններում, բայց տեսականորեն հնարավոր է տեղափոխել այլ հարթակներ, եւ որքանո՞վ արդյունավետությունը կաճի։ Պարզ է, որ դատարաններինը կաճի, որովհետեւ կբեռնաթափվեն, բայց որքանո՞վ կաճի այդ վեճերի քննման արդյունավետությունը։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Առաջին հերթին խնդիրը վերաբերում է մեդիացիայի ներդրմանը։ Այսօրվա դրությամբ մենք քրեական դատավարության օրենսդրության մեջ ունենք մասնավոր մեղադրանքի գործերի շրջանակ, այսինքն` գործերի շրջանակ, որոնք հարուցվում են տուժողի բողոքի հիման վրա։ Բնականաբար, երբ այդ գործընթացը գնում է, շատ դեպքերում կարող է նույնիսկ հասնել դատական ատյան, հետո գա հաշտություն, եւ ամբողջ այդ ամիսները, որ տեւել են, կարծես թե, անիմաստ են լինում։

Կարծում եմ` օրինակ՝ մեդիացիոն ոլորտը կարելի է վստահել մեդիատորներին։ Սա այն դեպքերն են, երբ որ պետական միջամտության շրջանակները կարելի է մի քիչ ավելի սահմանափակել, բայց  մի կարեւոր դրույթ կա. ինչ էլ որ արվի դատարանների բեռնաթափման գործընթացում, պետք է միշտ հիշենք, որ մարդու իրավունքները չպետք է ոտնահարվեն։ Այսինքն` եթե ունենք իրավիճակ, որ, օրինակ՝ գալիս է անձի լսված լինելու իրավունքի հարցը, որը պետք է լինի դատարանում, նման հարցերը չենք կարող վստահել զուտ մեդիատորներին։ Մնացած բոլորը կարող ենք։ Սա` զուտ քրեաիրավական ոլորտի հետ կապված, բայց այսօրվա դրությամբ եթե ես նայեմ դատարաններին, վարչական, քաղաքացիաիրավական գործերով կան դեպքեր, երբ որ կարիք չկա այնտեղ հասնել, դա կարող է անել, օրինակ` նոտարիատը՝ փաստաթղթերի հետ կապված, կամ կարող են անել քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մարմինները, թոթափման հնարավորություն կա։

Ավելի հանգամանալից կարող եմ պատասխանել, երբ որ ձեռքիս տակ լինի նյութերի ամբողջական զանգվածը, որովհետեւ կարեւոր է հասկանալ վիճակագրությունը, հասկանալ, թե ծանրաբեռնվածությունն ինչքանո՞վ է ապահովում։ Ես այս առումով, իրոք, կգնահատեի այն աշխատանքը, որն արվել է ԲԴԽ-ի նախկին կազմի կողմից, որովհետեւ տարիների ընթացքում, անկախ նրանից, թե ինչպես կգնահատենք արդյունավետությունը,  ես, բնավ,  դրան չեմ հավակնի, բայց մի բան կարող եմ ասել. ԲԴԽ-ում եղել են անձինք, ովքեր շատ ինտենսիվ աշխատել են, վերլուծություն են իրականացրել։ Կան տվյալներ, որոնք պետք չի անտեսել, որոնք պետք է օգտագործել։ Երբեք չի կարելի նախկինների կատարած աշխատանքը մի կողմ դնել։ Կարծում եմ, որ դրանց հիման վրա եւս եզրահանգումներ կարելի է անել։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանքո՞ւմ եք: Խնդրեմ։

Վ.ԹԵՎՈՍՅԱՆ

-Օրինակ՝ խոսքի ազատության տիրույթում, մասնավորապես, զրպարտանքի եւ վիրավորանքի այս կոմպոնենտները դուք դիտարկո՞ւմ եք, որ հնարավոր է, որ լինի ինքնակարգավորվող ինչ-որ մարմին նույն մեդիադաշտում, որը հնարավորություն ստանա նաեւ այս վեճերը կարգավորել, որովհետեւ ես նայում էի, իրենք բավական մեծ ծավալ են ստանում, եւ գնալով աճում են, երեւի, նաեւ մարդիկ գիտակցել են իրենց իրավունքը, նաեւ որոշակիորեն, գուցե,  խոցելի են դարձել  ցանկացած տեսակի վիրավորանքի հանդեպ, եւ դիմում են դատարան։ Այս մոդելը, մանավանդ որ ապաքրեականացված է, տեսնո՞ւմ եք դուք արտադատարանական միջակայքում։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Այո, դա հնարավոր է։ Ես կարծում եմ, որ նման պարագաներում նենց, ոնց որ մենք ունենք արբիտրաժի հասկացությունը, նմանատիպ արբիտրաժ կարող է լինել նման վեճերի պարագայում, այս երկու կողմերը, ի վերջո,  գան հաշտության։ Միշտ չէ, որ պետք է դատարաններին ծանրաբեռնել։

Եթե մենք արտերկրի օրինակները վերցնենք, շատ դեպքերում փաստաբանների մակարդակով հարցերը լուծվում են։  Երկու կողմի փաստաբանները հանդիպում են, գալիս են ընդհանուր հայտարարի, եւ դա, պարզապես, արձանագրվում է, կարիք չկա ամբողջ ընթացակարգով անցնել։

Այսօր մենք ունենք քրեական դատավարությունում դրույթներ, որոնք վերաբերում են գործի արագացված դատաքննությանը։ Շատ դեպքերում նույնիսկ անտեսելով  այն բոլոր փաստարկները, որոնք կարող են ի հայտ գալ, անձի կողմից իր մեղքի ընդունումը բավարար հիմք է հանդիսանում, իհարկե, ավելի պակաս պատժով, բայց գործն արագ ավարտելու համար։

Ես չեմ ասի, որ սրանք լավագույն լուծումներն են, բայց սրանք  հնարավորություն են տալիս խնայել այն ժամանակը, որը դատարանը պետք է ծախսեր։ Այսինքն՝ նման տարբերակ կա։

Ձեր ասած կոնկրետ ոլորտում արբիտրաժային մարմնի տարբերակ ինքս տեսնում եմ, որ հնարավոր է լուծել, կամ փաստաբանների միջոցով հաշտության գալով: Միշտ չի, որ հարցի լուծումը ենթադրում է լուրջ ֆինանսներ պահանջող նոր կառույցների ձեւավորում։ Ինչքան ծանրաբեռնենք նոր կառույցներով, այնքան դժվար է համակարգն աշխատելու, պարզապես, պետք է տեսնել, թե եղածների մեջ դա ինչպես պետք է բաշխվի։ Դա անձնական մոտեցում է։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Հովհաննես Իգիթյան։ Խնդրեմ, պրն Իգիթյան։

Հ.ԻԳԻԹՅԱՆ

-Շնորհակալություն ձեր ներկայացման համար, ձեր պատկերացումների համար։ Տիկին Մարգարյան, հարցս վերաբերում է մի կարեւոր հարցի, որը, ինձ թվում է, բոլորին է հուզում, ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաեւ դրսում սրա մասին խոսում են, որ Հայաստանում անհրաժեշտ է վերականգնել դատական իշխանության հանդեպ հասարակության վստահությունը, առաջին հերթին հասարակության, որովհետեւ պետք է նաեւ վստահություն լինի գործարար, իրավաբանական անձանց եւ այլն։

Օրենսդիրում ամեն ինչ պարզ է, մենք ընտրվել ենք ժողովրդի կողմից, մենք աշխատանքը բաց է, եւ մեր աշխատանքի արդյունքը երեւում է՝ սխա՞լ է, թե՞ ճիշտ, հասարակությունն ամեն օր դա տեսնում է, գնահատական է տալիս ամեն օր մամուլի միջոցով, նաեւ  ընտրությունների միջոցով։ Մոտավորապես նույնը` գործադիրում։

Հիմա վերցնենք դատական իշխանությունը։ Մի կողմից, իհարկե, պետք է անհատական,  դատավորի՝ որպես անհատի հանդեպ  վստահությունը լինի, իսկ դատավորների կյանքն ավելի փակ է, քան թե քաղաքական գործիչներինը, էլ չեմ ասում դատական իշխանության` ընդհանուր, որպես  ինստիտուտ, որոշումների հանդեպ, եւ որոշումները մեծ մասամբ փակ են, այն մասով, ինչքանով հրապարակվում է որոշումը, բաց է, բայց այն ամբողջ պրոցեդուրան փակ է։

Հիմա ի՞նչ պետք է անենք, որ հասարակությունը սկսի հավատալ, եւ դա կտրուկ է պետք անել, մենք չենք կարող սպասել։ Ես համաձայն եմ ձեզ հետ, որ կրթական ցենզը պետք է բարձրացվի, սոցիալական հարցերը, կոռուպցիայի դեմ պայքարը, բայց դա պետք է հնարավորին չափ շուտ անենք, որովհետեւ մեզ այս վստահությունը հասարակության կողմից, էլ չեմ ասում` մեր կողմից, բոլորիս կողմից, դատական իշխանության հանդեպ, անհրաժեշտ է այսօր, վաղը, վաղը չէ մյուս օրը: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում այդ հարցը։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Գիտե՞ք, շատ հետաքրքիր հարց եք բարձրացնում։ Կարեւոր է դատական համակարգի վստահության ապահովումը, բայց ինչպե՞ս: Առաջին խնդիրը դա է, եւ ինչպե՞ս անել դա արագ։ Առաջին հերթին ինչի՞ն պետք է ուշադրություն դարձնենք։ Մարդիկ ինչպե՞ս են վստահում։ Վստահում են, երբ որ հարցն արագ է լուծվում, արդյունավետ, իրենց գոհացնում է, կամ, գոնե, հասկանում են, որ դա արդար էր։ Այսինքն` եթե, նույնիսկ, իրենց չի գոհացնում, արդարությունը պետք է լինի ակնհայտ, հետեւաբար, երկու կարեւորագույն կոմպոնենտ է այս պահին. առաջնահերթ է կոռուպցիայի վերացումը ոլորտից։ Կոռուպցիա` չհասկանանք միայն կաշառակերությունը,  կոռուպցիա` շատ ավելի լայն իմաստով, ազդեցության մեխանիզմներով, լիազորությունները չարաշահելով, ազգակցական եւ այլ կապերն օգտագործելով, ազդեցության շահարկմամբ։ Առաջնահերթ պետք է դրա դեմ պայքարն իրականացվի։

Այս գործում եթե մենք մտածենք, որ միայն ԲԴԽ-ն է անելու, հնարավոր չի, իրավապահ մարմինները պետք է ներգրավվեն։ Եթե ունեն տեղեկատվություն, որոնք վերաբերում են դատավորի կողմից հանցավոր վարքագծի դրսեւորման մասին, այդ տեղեկատվության առումով, բնականաբար, պետք է իրավապահ մարմինների ներգրավվածությունը լինի։

2-րդ կոմպոնենտը գործի արդյունավետությունն է, Արդյունավետությունն ապահովելը շատ ավելի բարդ է։

Նախորդ հարցը, որը տրվեց այլընտրանքային հնարավոր մեխանիզմների մասին, դա էլ է տարբերակ, որպեսզի գործն արագ եւ արդյունավետ քննվի։ Երբ բնակիչը կդիմի դատարան եւ կհասկանա, որ իր քաղաքացիական գործի լուծումը ոչ թե տեւելու է  երկու, երեք տարի կամ ավելի, այլ հասկանա, որ այդ հարցի լուծումը  տեւելու է առավելագույնը 3, 4 ամիս, վստահության մակարդակը կբարձրանա:

Նաեւ 3-րդ կարեւորագույն գործոնը, ինչը ես կցանկանայի մատնանշել։ Շատ հեշտ է քննադատել ցանկացած կառույց, լինի օրենսդիր մարմին, գործադիր, դատական կամ այլ, շատ դժվար է ձեւավորել վստահությունը եւ շատ հեշտ է այդ վստահությունը խարխլել։ Այստեղ նաեւ պետք է լինի մի բանի գիտակցում. դատավորների, դատական  համակարգի նկատմամբ հարգանքը պետք է լինի ոչ միայն շարքային քաղաքացու մակարդակով, այլ պետք է դա ձեւավորվի ամենաբարձր մակարդակից սկսած։

Մեզնից յուրաքանչյուրը, լինելով պաշտոնատար անձ, լինելով ԱԺ պատգամավոր, անկախ նրանից` համաձա՞յն ենք այս կամ այն դատավորի վարքագծի հետ, մենք պետք է ցույց տանք սխալը, ոչ թե համակարգը փորձենք անվանարկել։ Սա իմ անձնական մոտեցումն է։ Այսինքն` որպեսզի լինի վստահություն, մենք այդ 3 բաղադրիչը պետք է աշխատացնենք. կոռուպցիայի վերացում, գործերի արդյունավետության բարձրացում, նաեւ այն, ինչ անում է ԶԼՄ-ների դաշտը։ Ամեն դեպքում, պետք է նաեւ հասկանանք, որ օբյեկտիվորեն պետք է քննադատվի, բայց ոչ թե փորձենք, պարզապես, վստահությունը նվազեցնել։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանքո՞ւմ եք։

Հ.ԻԳԻԹՅԱՆ

-Այստեղ մի խնդիր կա, որ կոնկրետ դատարանում կոնկրետ վճիռը վերաբերում է կոնկրետ անձի, այլ ոչ հասարակությանը, եւ արդա՞ր է դա, թե՞ ոչ` որոշում է կոնկրետ  այս մարդը կամ մարդկանց խումբը։

Այստեղ դուք պետք է այդ հարցին պատասխանեք. արդյոք անհրաժե՞շտ է այստեղ ավելի մասսայական դարձնել կոնկրետ մի որոշում, որ հասարակության այլ մասնակիցները կարողանան տեսնել, որ դատարանը մի որոշումով լուծեց մի մարդու արդարություն, բայց դա արդարություն է, որը բոլորի համար է, բոլորի կողմից ընկալվող արդարություն է։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Պրն Իգիթյան, որպեսզի ավելի սպառիչ պատասխան տամ, հետեւյալն ասեմ. դատական ակտերը հրապարակվում են։ Մենք նույնիսկ ունենք հատուկ համակարգ՝ datatalex  համակարգը, որտեղ դատարանների բոլոր ակտերը, որոնք կայացվում են, հրապարակվում  են, այլ խնդիր է, որ մարդիկ, ովքեր կարդում են, չեն կարողանում լիարժեք հասկանալ այն կոնտեքստները, որոնք ներկայացված են։

Համաձայն եմ, որ, գուցե, ժամանակ առ ժամանակ անհրաժեշտություն կա պարզաբանել այս կամ դատական ակտի էությունը, հատկապես, եթե հնչեղություն վայելող գործեր են, իսկ վերջին ամիսների մենք բավականին նման գործեր ունենք, կարծես թե, թողել ենք ոչ պրոֆեսիոնալների մեկնաբանությանը, եւ մի քիչ հեղհեղուկ վիճակ է ստեղծվել։ Այս առումով` կարծում եմ՝ ճիշտ կլիներ միջամտությունը, որպեսզի բնակիչները, իրոք, հասկանան։

Համաձայն եմ, քաղաքացիական գործերով դա առնչվում է կողմերին։  Եթե սկսեմ բացատրել, որ, գիտեք, հարցի լուծումն այսպես է, որովհետեւ օրենսդրական կանոնակարգում կա, գուցե, շատերը դա հասկանան։

Ասեմ. ԶԼՄ-ներով, նույնիսկ հեռուստատեսությամբ կտեսնեիք հաղորդումներ, որոնք դրան էին ուղղված, համենայն դեպս, նախկինում նման հաղորդաշարեր կային։ Կրթական գործընթացը, բնակչությանը կրթելը, հասարակությանը կրթելը պակաս կարեւոր չի վստահության ձեւավորման գործում։

Դատավորների գործունեությունը թափանցիկության պայմաններում ապահովվումն է այս պահին։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արթուր Դավթյան։ Խնդրեմ, պրն Դավթյան։

Ա.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Տիկին Մարգարյան, բավականին հետաքրքիր առաջարկներ արեցիք։ Օրինակ՝ դուք ասացիք, որ վերապատրաստվեն դատավորները։ Որքան գիտեմ, հիմա էլ են վերապատրաստվում, բայց նրանց վերապատրաստված լինելը հետագայում չի ստուգվում։ Դուք դա ո՞նց եք պատկերացնում, նրանց այդ վերապատրաստվածը  պետք է ստուգվի՞, եւ դրական գնահատական չստացողի հետ ո՞նց պետք է վարվեն, խնդրում եմ դա ասեք։

Իրականում դատարանների ծանրաբեռնվածությունը ոչ միայն դատավորների թվից է կախված, այլ նաեւ նրանց աշխատակազմից։ Օրինակ՝  ընդամենը մեկ օգնական ունեն, որը նախապատրաստում է եւ՛ վերջնական դատական  ակտ, եւ՛ միջանկյալ բոլոր որոշումները։ Չե՞ք կարծում, որ նման աշխատանքի բաժանում է  անհրաժեշտ, եւ դա տարբեր անձինք պետք է իրականացնեն։

Սա ասեք, մյուս հարցը` արձագանքով։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Առաջինը՝ վերապատրաստումների հետ կապված։ Այո, այսօր արդարադատության ակադեմիայում իրականացվում է դատավորների վերապատրաստման գործընթացը։ Եթե խնդիրը գալիս է զուտ գնահատմանը, ես շեշտադրումը գնահատման վրա չէի դնի, կդնեի ավելի շատ բովանդակային առումով դրա արդյունավետության բարձրացմանը։

Հավատացնում եմ ձեզ, որ Արդարադատության ակադեմիայում ծրագրերն անընդհատ վերափոխվում են, փորձում են դա ապահովել, գուցե դեռեւս ցանկալի արդյունքի չեն հասել, որովհետեւ ի՞նչ է պետք. պետք են պրակտիկ ուղղվածության կոնկրետ իրավիճակներ, որոնց պետք է տրվեն հստակ պատասխաններ։

Այս առումով` ի՞նչն է, իրոք, կարեւորվում։ Օրինակ՝ շատ հաճախ խոսում ենք ՄԻԵԴ-ի որոշումների, միջազգային ստանդարտների մասին։ Ես նայում եմ մեր դատական ակտերը։ Դատական ակտերում շատ հաճախ կան հղումներ միջազգային իրավական ակտերից։ Դրանք  կլինեն կոնվենցիոնալ դրույթներ, կլինեն ուղղակի ուղենիշներ կամ կարող են լինել ՄԻԵԴ որոշումներ, ցավոք, ոչ միշտ է, որ թիրախային է ընտրվում ՄԻԵԴ այն որոշումը, որին պետք էր այդ պահին հղում  կատարել։ Կարծում եմ, որ նման հմտությունների ձեւավորման գործընթացում Արդարադատության   ակադեմիան եւս պետք է ներգրավվի, եւ ոչ միայն սկսած կոմունիկացման գործընթացներից, մարդկանց հետ շփման, հաղորդակցվելու ունակություններից  եւ այլն։

Գնահատման մեխանիզմով,  գիտե՞ք, դժվար է այդ չափանիշները հստակեցնել. ո՞վ է գնահատելու, ի՞նչ չափանիշով, անընդհատ, ամեն տարի գնահատական չեք տա։ Մենք դա գնահատելու ենք` իր աշխատանքից ելնելով։

Ինչ վերաբերում է օգնականների ինստիտուտին, լիովին կիսում եմ  ձեր մտահոգությունը, որ մեկ օգնականի առկայությունը, այն էլ շատ հաճախ ոչ նեղ մասնագիտացված, խնդրահարույց կարող է լինել։

Ես նախկինում հանդիպումների ժամանակ խմբակցությունների ներկայացուցիչների հետ, օրինակ բերում էի, ասում էի, որ կան ՄԻԵԴ որոշումներ, որոնք հասանելի են անգլերենով, հասանելի են ֆրանսերենով։ Բնականաբար, դատավորն այդ խորը մակարդակով լեզվին չի տիրապետում։

Հավատացնում եմ, եթե դուք գիտեք օտար լեզու եւ կարդում եք, կարող է` շատ նյուանսներ ճիշտ չմեկնաբանեք, եթե դուք չեք տիրապետում նեղ մասնագիտական տերմինոլոգիային, եւ չեք հասկանում նաեւ դրա գրելու տեխնիկան։ Այդ առումով` իրենց հաստատ պետք են օգնականներ կամ փորձագետներ։

Կարծում եմ՝ ԲԴԽ-ն ունի նման նախաձեռնություն, փորձագետի ինստիտուտի ներդրում։ Այս պահին վճռաբեկ դատարանում կան փորձագետներ, բայց քանակն այնքան քիչ է, որ իրենք չեն հասցնում ապահովել այն աջակցությունը, որը, իրոք, ենթադրվում է։ Այդ առումով` համաձայն եմ, պետք է ոչ միայն դատավորների, այլեւ աշխատակազմի քանակն ավելացվի` ուշադրություն դարձնելով այն հմտություններին, որոնք պահանջվում են։

Կարծես թե, դեռ հարց ունեիք:

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, արձագանքեք։

Ա.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Դուք նշեցիք, որ արժե դատարանները բեռնաթափել, նշեցիք եւ՛ մեդիացիան եւ՛ արբիտրաժը։ Օրենսդրությունը մենք ունենք, բայց դրանց արդյունավետությունը չի երեւում այսօր։ Դուք ո՞նց եք պատկերացնում. օրենսդրության փոփոխության անհրաժեշտություն կա՞, թե՞ այլ լուծումներ կան` հաջողության հասնելու համար։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Քրեաիրավական ոլորտում մեդիացիա այսօր չունենք, այսօր ունենք ընդամենը մեկ ինստիտուտ, որը կոչվում է տուժողի հետ հաշտության ինստիտուտ, Քրեական օրենսգրքի հոդված 73, բայց նույնիսկ այդ պարագայում, օրենսդրական մակարդակում ինքն ընդհանուր դրույթ է ձեւակերպված, մեխանիզմը բացակայում է։  Եթե մենք փորձենք դա իրականացնել գործնականում, մենք խնդիրներ ունենք, բազմաթիվ հարցեր են ծագում։

Օրինակ՝ եթե մի կողմում անչափահասներ են, ովքե՞ր պետք է ներգրավվեն, կամ մի կողմը համաձայնվում է, չի համաձայնվում։ Ես հիմա դետալների մեջ չմտնեմ այդ առումով, բայց հավատացնում եմ, որ մեխանիզմները բացակայում են։

Երկրորդ. հստակություն պետք է մտցնել այն կառույցների առումով, ովքեր պետք է ստանձնեն մեդիացիա իրականացնելու պատասխանատվությունը։ Եթե մենք նայենք եվրոպական երկրները, դրանք մասնագիտացված անձինք են, մեդիատորներ։ Վեճի լուծման առումով չափազանց կարեւոր է նաեւ տիրապետել այն հոգեբանական մեխանիզմներին, որոնք  պետք է կողմերին բերեն հաշտության, վիճող կողմին չեք միանգամից բերում, նստեցնում նույն սեղանի շուրջ եւ ասում` հաշտվեք, առանձին աշխատանք է տարվում։ Մեդիատորը պետք է դա ստանձնի։ Պատկերացրեք, եթե դատավորը դա անի, ինչքան լրացուցիչ ժամանակ պետք է իրենից տանի։ Դրա համար մեդիատորների ինստիտուտի ձեւավորում եմ նախատեսում, մտածում եմ, որ դա արդյունավետ կլինի։ Իհարկե, դա ընդամենը մեխանիզմներից մեկն է։

Մյուսների պարագայում, թե ինչու արդյունավետ չի աշխատում, Հայաստանի ցավոտ հարց է։ Մենք ունենք օրենսդրական կանոնակարգում, մենք չունենք աշխատող մեխանիզմներ հիմնականում։ Այսինքն` օրենքի մակարդակով ֆիքսում ենք, թե երբ որ ենթաօրենսդրական ակտերով պետք է մանրամասն կանոնակարգվի, իսկ թե ով  է պատասխանատու, ինչ եղանակով,  ինչ միջոցներով եւ այլն, ցավոք, դա բացակայում է։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Սերգեյ Ատոմյան, խնդրեմ։

Ս.ԱՏՈՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Մարգարյան, մանրամասն ներկայացնելու համար։ Ես առանձնազրույցի ժամանակ ձեզ հարցեր եմ ուղղել եւ լիովին գոհ եմ եղել ձեր պատասխաններից։

Հիմա խնդրում եմ մի փոքր խոսեք վեթինգի եւ անցումային արդարադատության մասին։ Անցումային արդարադատության բաղադրատարրերից մեկը վեթինգն է, որը մենք ընտրել ենք, որպեսզի առողջացնենք դատական համակարգը։

Այլ ի՞նչ մեթոդներ դուք կնախատեսեիք, որպեսզի մենք վստահություն ձեռք բերենք եւ դատական համակարգն առանց ցնցումների կարողանանք  առողջացնել։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Նախ՝ առաջինը, երեւի թե, իմ կողմից կլինի մի խնդրանք` ընդհանրապես, հրաժարվել «վեթինգ» բառից, որովհետեւ ինքը ոչ միշտ է, որ դրական պոտենցիալ է իր մեջ պարունակում։ Այստեղ խնդիրը չի գալիս զուտ վեթինգի հարցը, մենք ունենք մի խնդիր. ապահովում ենք բարեվարքությունը  դատական համակարգում, ապահովում ենք արդար, անաչառ, մարդու իրավունքները հարգող, սեփական, ներքին համոզմունքով եւ իրավունքի վրա հիմնվող դատավորի գործունեություն։

Դրանք պետք է լինեն այն չափանիշները, որոնց հետեւելու ենք։ Հետեւաբար, ասել,  որ իրականացվելու է վեթինգ այն կլասիկ իմաստով, ինքը շատ ավելի լայն հասկացություն է, քան օգտագործում ենք, ես դրանից ձեռնպահ կմնայի։ Եթե ասեի, որ պետք է պահանջներ ներկայացնենք դատավորներին, այդ պահանջները չպետք է լինեն անսահմանափակ, դրանք պետք է լինեն հստակ, դրանք պետք է վերաբերեն պրոֆեսիոնալիզմին, նրա անաչառությանը, անկողմնակալությանը։

Այդ չափանիշներն են, որ առաջին հերթին պետք է ճիշտ մշակվեն, նոր դրանից հետո կարելի է խոսել դատական համակարգում բարեվարքությունն ապահովելուն ուղղված մեխանիզմների իրականացման մասին։

Դուք ասում եք` ինչպե՞ս դա անենք անցնցում, դրա եղանակներից մեկը, բնականաբար, չի արվելու միանգամից բոլորի վերաբերյալ, այսինքն` քայլ-քայլ պետք է իրականացվի։

Առաջինը, որ պետք է արվի, բոլոր նրանք, ում վերաբերյալ կան տվյալներ, իրավապահ մարմինները տիրապետում են տվյալների, որ իրենք իրականացրել են հանցավոր գործունեություն, առաջին հերթին այդ անձինք պետք է ենթարկվեն պատասխանատվության։

Երկրորդ հարցը. եթե մենք ունենք գործեր, որոնք գնացել են ՄԻԵԴ, չեմ ասում, որ բոլորը պետք է միանգամից վերանայվեն, բայց պետք է դիտարկել, թե արդյո՞ք դրանց մեջ կան մարդու իրավունքների կոպիտ եւ միտումնավոր խախտումներ։ Նշված պարագայում պետք է արձագանք ունենալ։ Սրանք, ուղղակի, առաջին քայլերն են, եթե դիտարկեմ: Բնականաբար, հետագայում արդեն լրացուցիչ պայմանները կլինեն։

Աշխատանքի արդյունավետությունը պետք է գնահատվի, պետք է մշակվեն չափանիշներ, որոնք ցույց կտան, թե աշխատանքի արդյունավետությունն ինչքանով է առկա։  Աշխատանքի արդյունավետություն ասելով` չմտածեք, որ գործերի քանակը ես նկատի ունեմ, որովհետեւ մեկի մոտ կարող է լինել շատ ավելի քիչ ծանրաբեռնվածություն ենթադրող 10 գործ, մեկ ուրիշի մոտ կարող է լինել մեկ, բայց շատ բարդ գործ։ Պարզապես, նայենք ընդհանուր, թե ինչքանով  օբյեկտիվորեն է դա իրականացվել։

Դա չի նշանակում, որ ԲԴԽ-ն պետք է յուրաքանչյուր գործ հատիկ-հատիկ կարդա, դատավորների անկախությանը չի միջամտելու, բայց եթե կան բողոքներ կամ եթե կան տվյալներ, պետք է արձագանքել։

Մի բան եւս։ Կարծում եմ` ԲԴԽ-ն լծակների առումով համալրման կարիք ունի։ Մասնավորապես, սեփական նախաձեռնությամբ վարույթ սկսելու առումով ինքը լծակ չունի։ Կարծում եմ` դա պետք է վերապահվի, որովհետեւ շատ դեպքերում, իրոք, բնակչության կողմից, նաեւ պետական ծառայողների կողմից այդ խնդիրն է գալիս. տեսան, չարձագանքեցին, իսկ ուշադրություն դարձնենք` ունի՞ արձագանքելու այդ լծակը, արդյո՞ք մենք դա նրան տվել ենք։  Նման փոփոխությունների կարիք, հաստատ, կա։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Արման Բաբաջանյան՝ «Լուսավոր Հայաստան» կուսակցություն։ Խնդրեմ, պրն Բաբաջանյան։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Տիկին Մարգարյան, չգիտեմ, դուք տեղյա՞կ եք, որ ԲԴԽ-ը 2018 թվականի դեկտեմբերի 21-ին ընդունել է մի որոշում ՀՀ դատավորի էթիկայի կանոնները սահմանելու մասին։ Բարեվարքության ընդհանուր կանոնները հաստատված են եղել, բայց ակնկալել, որ այս ԲԴԽ-ը կկարողանա իր իսկ հաստատած այդ կանոններին ենթարկեցնել, օրինակ` դատավորներին եւ դատական համակարգի ներկայացուցիչներին, եւս միամտություն է։

Ի՞նչեք կարծում` ի՞նչ նոր գործիքներով պետք է օժտվի ԲԴԽ-ն, որպեսզի վեթինգի գործընթացն անցնցում իրականացվի, եւ այնտեղ կարեւոր տեղ ունենա integrity-ն  կամ բարեվարքությունը։

Երկրորդը. դուք խոսեցիք դատական իշխանության անկախության բարձրացման անհրաժեշտության մասին, բայց մեխանիզմների մասին չխոսեցիք։ Մենք  չենք կարողանում հասկանալ, թե ինչ ոչ ստանդարտ, լուծումներ եք տեսնում այդ ուղղությամբ։

Խոսեցինք, որ դատական իշխանությունը եւ, ընդհանրապես, դատարանները գրավիչ չեն երիտասարդների համար։ Ի՞նչ եք առաջարկում անել, որպեսզի այն դառնա գրավիչ, բացի նրանից, որ, ի վերջո, աշխատավարձերը բարձրացնելու հարցեր եք առաջնային դիտարկում, որովհետեւ հանրության մոտ ընդհանուր տրամադրությունները եւ անվստահությունը գալիս են այն իրողությունից, որ դատավորները կամ դատավորների մեծ մասն ինչ-որ անհայտ  պայմանների բերումով շատ հարուստ են։ Այսօր նաեւ ԲԴԽ-ին է վիճակված այս հումքի վրա վստահության աստիճանը բարձրացնել, վստահելի դատական իշխանություն առաջարկել հանրությանը։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ 3 հարցերի համար էլ, փորձեմ պատասխանել հերթով։

Առաջինը վերաբերում էր էթիկայի կանոններին։ Այո, բանգալորյան ուղենիշները, որոնք գործում են դատավորների համար, իրենց արտացոլումը գտել են` բարեվարքության կանոնների հետ կապված։ Իրոք, ճիշտ եք ասում, որ միամտություն կլիներ կարծել, որ զուտ կանոնների ընդունմամբ կարող ենք դրան հասնել։ Կանոնների ընդունումը դեռեւս արժեք չունի, քանի դեռ մեխանիզմը չի սկսում աշխատել։ Պետք է ձեւավորվի այդ մեխանիզմը։

Այս պահին ԲԴԽ-ի այն լծակները, որոնք կան, ցավոք, դեռեւս հնարավորություն չեն տալիս պատշաճ արձագանքել։

Լուծումներից մեկը, ես նշեցի, ասացի, որ պետք է հնարավոր լինի լծակ տալ, որ ԲԴԽ-ն ինքնուրույն սկսի այդ վարույթը, ինքը սկսի նայել, դա հնարավոր տարբերակներից մեկը կլինի։

Այո, հայտարարագրման հետ կապված հարցերն ուսումնասիրվելու են, ընդ որում, եկեք, մի բան ի սկզբանե հստակեցնենք, այս պահին մենք քննարկում ենք դատական իշխանության խնդիրը, բայց այդ հարցը միայն դատական իշխանությանը չի վերաբերում, ինքը շատ ավելի գլոբալ է, դա վերաբերում է եւ՛ օրենսդիրին, եւ՛ գործադիրին։ Դրա համար, եկեք չկենտրոնանանք զուտ դատական իշխանության վրա, ինչպես որ արվելու է մյուսներինը, ըստ էության, նույն մեխանիզմը պետք է կիրառվի նաեւ դատական համակարգի վրա։

Հայտարարագրման մեխանիզմերի պահանջները նաեւ միջազգային ստանդարտներն են, այսինքն՝ եկամուտների եւ ծախսերի հայտարարագրումը, նաեւ այն անձանց շրջանակը, ովքեր դա պետք է ներկայացնեն։

Եթե ուսումնասիրությունը կա, եթե պարզվում են տվյալները, որոնք խնդիրներն առաջացնում են, առաջին հերթին պետք է նայել, թե ԲԴԽ-ն ի՞նչ լիազորություններ ունի, արդյո՞ք կարող է դրան արձագանքել։ Լավ, ֆիքսեցինք, որ այս անձի մոտ կա ավելի մեծ գումար, քան կարող է լինել իր աշխատավարձով, բայց, չէ՞ որ ինքն էլ ունի այդ հնարավորությունը՝ պարզաբանումներ ներկայացնել, եւ մենք, ի վերջո, գալու ենք էլի իրավունքի դաշտ։ Եկեք թյուրիմացություն եւ թյուրըմբռնում չունենանք։  Ցանկացած պարագայում դա պետք է լինի զուտ իրավական նորմերի հիման վրա։  Սա ինձ մոտ սկզբունքային մոտեցում է, այլ տարբերակներ ես չեմ պատկերացնում։

Ինչ վերաբերում է դատական համակարգը գրավիչ դարձնելուն, աշխատավարձը գրավիչ է, բայց միակ որոշիչը չէ։ Ցանկացած վայրում, որ դու աշխատում ես, ցանկանում ես, որ այդ կառույցը հարգեն առաջին հերթին, իսկ հարգանքը պետք է ձեւավորվի։ Առաջին հերթին պետք է դադարեցվի այն բացասական, նեգատիվ մոտեցումը, որ այսօր մենք շատ հաճախ ունենում ենք։

Գործը հասնում է դատարան, ուրիշ բան չեմ ասում, կալանքի որոշումն եմ ասում, որովհետեւ վերջին ամիսներին շատ քննարկվող երեւույթներից մեկն է։ Դատավորը չկալանավորեց, միանգամից ասում ենք` տեսեք, դատավորը չարեց։ Իսկ մի հարց. արդյո՞ք դատավորը ձեռքի տակ ուներ բավարար տվյալներ, ապացուցողական բազա, որոնք թույլ կտային դա անել։ Եկեք հարցադրումները ճիշտ ներկայացնենք։ Արդյո՞ք հարցը վերաբերում է դատարանին, թե՞ այն կառույցին, օրինակ` նախնական քննությունն իրականացնողին, որը պետք է բերեր տվյալները։ Այսինքն` խնդիրը պետք է լինի նաեւ բնակչության շրջանում ճիշտ ուղերձներ հղելը, որ հասկանան, թե ումի՞ց ի՞նչ էր ակնկալվում, ի՞նչ էր պահանջվում, ոչ թե մենակ տեսնել, թե վերջին կառույցն ով էր, եւ նրա հանդեպ ձեւավորել անվստահություն։ Սա նույնպես պակաս կարեւոր չի: Երբ որ կլինի վստահություն, կգնան։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ներեցեք, թույլ տանք արձագանքի, նոր։

Ա.ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆ

-Ես ցավում եմ, որ դուք մեր թեկնածուն չեք, եւ մենք վերապահումներ ունենք այդ մասով։ Ասեմ, որ մենք շատ լուրջ մտահոգություն ունենք ԲԴԽ-ին վեթինգ իրականացնելու այս պատվիրակման շուրջ, որովհետեւ մենք օրեր առաջ հրապարակեցինք այն սկզբունքները, որ «Լուսավոր Հայաստան»-ն է պատկերացնում վեթինգի օրենքի մասին, հետո «Իմ քայլը»-ը մեկ էլ որոշեց, որ  վեթինգի մասին օրենք պետք չի, եւ երկու մարմինների պատվիրակելու որոշում կայացվեց՝ վեթինգ իրականացնել, մինչդեռ հարց է առաջանում, թե իսկ ո՞վ պետք է վեթինգի ենթարկի ԲԴԽ-ին, որովհետեւ դատավորները կարող են շատ լավ չենթարկվել այս կանոնին եւ ասել` «ա սուդի կտո», ովքե՞ր են  որոշողները, թե իրենք ի՞նչ բարեվարքություն եւ ի՞նչ եկամուտներ են հայտարարագրել եւ այլն։

Ինչպե՞ս եք պատկերացնում, այս շրջապտույտից դուրս գալու ի՞նչ  մեխանիզմներ եք տեսնում։

Ա.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Համաձայն եմ ձեր ասած առաջին իսկ բառի հետ այդ առումով, որ առաջինը պետք է սկսել ԲԴԽ-ից։ Այսինքն` եթե մենք խոսում ենք ԲԴԽ-ի կողմից որոշակի գործողություններ իրականացնելու մասին, առաջին ԲԴԽ-ի անդամները պետք է պատրաստ լինեն այդ գործընթացով անցնել։ Ինքս դրան պատրաստ եմ։ Այսինքն՝ ուսումնասիրել կապեր, թող դիտարկեն նաեւ նյութական…  Ամբողջ խնդիրը հենց դա է, որ իրականում պետք է ձեւավորվեն ԲԴԽ-ի գործունեության թափանցիկության չափանիշները, նաեւ ԲԴԽ-ի որոշումների հետ կապված` թե ինչքանո՞վ են թափանցիկ, եւ ինչքանո՞վ է հնարավոր դրանք բողոքարկել։ Ընդ որում, այս հարցերը բարձրացվել են նաեւ ԲԴԽ-ի նախկին կազմի ներկայացուցիչների կողմից։ Սա միայն իմ կարծիքը չի։ Այդ առումով` համաձայն եմ, որ առաջին հերթին պետք է կանոնակարգվեն ԲԴԽ-ի գործունեության դրույթները, դեմ չեմ։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Պրն Բաբաջանյան, քվեարկությունը գաղտնի է, ձեր թեկնածուն չի, բայց կարող եք քվեարկել։

Արթուր Հովհաննիսյանը հանել է իր հարցը: Հաջորդը՝ Արման Աբովյան՝  «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցություն։ Խնդրեմ, պրն  Աբովյան։

Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Մենք ֆրակցիայում որ հանդիպում էինք, այդ հարցը ես հնչեցրեցի, եւս մեկ անգամ հնչեցնեմ։

Տեսեք, զբաղվում էիք անչափահասների իրավական պաշտպանությամբ եւ այլ խնդիրներով, եւ, որքանով տեղյակ եմ, նաեւ այդ  խնդիրներն ուսումնասիրել եք եվրոպական տարբեր հաստատություններում։

Ձեր անձնական կարծիքը. այսօր Հայաստան եւ ոչ միայն Հայաստան, հետխորհրդային պետությունները փորձում են ներմուծել «copy-paste»-ի ֆորմատով անհասկանալի եւ հաճախ վտանգավոր դրույթներ, որոնք շատ գեղեցիկ փաթեթավորման մեջ են` երեխաների իրավունքների պաշտպանություն, բայց չեն կատարում այն ֆունկցիան, որը պետք է կատարեն։

Խոսքը ֆոսթերային ընտանիքների մասին է, այս ինստիտուտի մասին է։ Ես համոզված եմ, որ, վաղ թե ուշ, այդ չարիքը գալու է նաեւ այստեղ, ավելի ճիշտ, փորձելու են ինչ-որ մի ձեւ այդ չարիքը բերել այստեղ։

Գիտեմ, որ հաճախ որակավորումներիս հետ համաձայն չեք, սակայն կցանկանայի, որ հանրության մոտ ձեր վերաբերմունքն ասեիք նույն այդ «copy-paste» ֆորմատին, եւ, առհասարակ, բոլոր այն դրույթների մասին, որոնք ես նոր հնչեցրեցի։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պրն Աբովյան։ Այս կարճ ժամանակահատվածում էլ տեսակետս չի փոխվում, որովհետեւ լրացուցիչ փաստարկներ դեռ չունեմ։ Նույն կարծիքին եմ մնում, որ առաջ հերթին օրենսդրության մշակման գործընթացում բացարձակապես անթույլատրելի է «copy-paste» տարբերակը, որովհետեւ այն, ինչ արդյունավետ աշխատում է մի երկրում, երկրորդ երկրում կարող է չաշխատել։ Ոչ միայն «copy-paste»-ին եմ դեմ, այլեւ դեմ եմ զուտ դրույթներն արտագրելու, հարմարեցնելու տարբերակին։

Կողմնակից եմ նրան, որ հաշվի առնելով առկա ռեսուրսները, հաշվի առնելով մենթալիտետը, հաշվի առնելով օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ գործոնները՝ մշակվեն զուտ անհատական, տվյալ պետությանը վերաբերող դրույթներ։

Այն, ինչ վերաբերում է «copy-paste»-ին, դեմ եմ։ Այստեղ մի խնդիր կա. «copy-paste»-ն ինչո՞ւ է շատ հաճախ առաջանում։ Առաջանում է այն դեպքերում, երբ մենք վավերացնում ենք միջազգային կոնվենցիաներ եւ ստանձնում ենք պարտավորություններ։ Շատ դեպքերում չունենալով բավական ճկունություն` փորձում ենք դա արտագրել, որպեսզի բացարձակ համապատասխանի դրույթին։ Դա սխալ մոտեցում է, ի սկզբանե եմ ասում։ Ցավոք սրտի, դա ոչ թե վկայում է այն մասին, որ մենք պարզապես կատարում ենք միջազգային ստանդարտ, այլ չենք կարողանում դա ռեալ տեղայնացնել՝ մեր առանձնահատկությունները հաշվի առնելով։

Ինչ վերաբերում է foster family կամ խնամատար ընտանիքների ինստիտուտի ներդրմանը, իմ կարծիքով՝ երեխան, անկախ նրանից`  այդ պահին ունի՞ ծնող, թե՞ ոչ, ունի ծնողական ջերմություն, ընտանեկան ջերմություն ստանալու իրավունք։ Խնամատար ընտանիքի ներմուծման ինստիտուտը վատ երեւույթ չէ, ես բացասական վերաբերմունք չունեմ։ Այլ խնդիր է մեխանիզմը. ինչպե՞ս ենք ապահովում, ինչպե՞ս ենք երաշխավորում երեխայի անվտանգությունը, նորմալ դաստիարակությունը, զարգացումը։  Այն, որ պետությունը չի կարողանում մեխանիզմն ապահովել, դա չի նշանակում, որ մենք պետք է հրաժարվենք ինստիտուտից։ Այստեղ մեխանիզմները պետք է լավ մշակվեն, ոչ թե, պարզապես ասենք, որ ընդունելի չի այս կամ ինստիտուտը։ Սա իմ անձնական մոտեցումն է։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանքեք, պրն Աբովյան։

Ա.ԱԲՈՎՅԱՆ

-Միանշանակ, անչափահասների իրավունքները պետք է պաշտպանվեն, բայց, դրա հետ մեկտեղ, պետք է հաշվի առնվեն այն ազգային առանձնահատկությունները, որոնք այսօր գոյություն ունեն։ Շնորհակալություն պատասխանելու համար։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Թագուհի Թովմասյան: Դահլիճում չէ։ Սոս Ավետիսյան։ Խնդրեմ, պրն Ավետիսյան։

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Իրականում ես անչափ ուրախ եմ, որ տիկին Մարգարյանին ենք առաջադրել, որովհետեւ նա ինձ դասախոսել է։ Ես հիշում եմ, թե ինչքան անաչառ, խիստ, բարի, կարեկցող դասախոս էր։

Իմ հարցը իրավաբանությունից մի քիչ ուրիշ տեղ է գնում, ինչպես միշտ։ Դատավորների եւ իրավաբանների նկատմամբ որոշակի անվստահությունը նաեւ կապված է  լեզվամտածողության եւ կոմունիկացիոն կարողություններից կամ դրանց ոչ այնքան հանրամատչելի լինելուց։ Սա փիլիսոփայական հարց է։

Օրինակ՝ երբ դուք եք ինչ-որ բան բացատրում, ես հասկանում եմ, երբ ուրիշ մարդիկ են բացատրում, չեմ հասկանում։ Ո՞նց գտնենք նաեւ այդ կոմունիկացիան, որովհետեւ այդ վստահության հարցը նաեւ սրանից է, որովհետեւ իրենք, որպես կանոն, փակ օֆիսներում աշխատող, սեւ թիկնոցներով մարդիկ են, բայց իրենք նույնպես մարդիկ են, եւ այդ կոմունիկացիայի հարցն այնտեղից էլ պետք է գա։

Մյուս հարցն այն է, որ Վրաստանում կան ծառայություններ մատուցող կենտրոններ, արդարադատության պալատներ, որը թույլ է տալիս ինչ-որ կերպ չեզոքացնել քաղաքացու առաջին օղակը, որտեղից լիքը վեճեր են առաջանում։ Դրան ո՞նց  կվերաբերվեք, եթե Հայաստանում տենց ռեգիստր լիներ, որը կկենտրոնացներ դոկումենտների շրջանառությունը, թույլ կտար այդ առաջնային քաղաքացու կարիքները բավարարել եւ թողնել միայն մյուս գործերը։  Այս երկու հարցերի շուրջ խնդրում եմ պատասխանեք։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Ավետիսյան, առաջինը՝ կապված կոմունիկացիոն հմտությունների հետ։ Այո, դատավորներն ունեն նման խնդիր. ոչ թե իրենք չեն կարողանում հաղորդակցվել, այլ կան հոգեբանական միջամտության, տարիքային տարբեր խմբերի ներկայացուցիչների կամ տարբեր խնդիրներ ունեցող անձանց հետ շփման նյուանսներ, որոնց առանձնահատկություններին իրենք պետք է ծանոթանան։

Նայեք, երբ երեխայի հետ եք շփվում մեկ այլ տարբերակով եք շփվում, չափահասի հետ` մեկ այլ։  Ճիշտ չի լինի սա թողնել զուտ կենցաղային մակարդակում։ Այդ հարցը ոչ միայն նկատվել է, այլեւ այսօր նշվեց, որ ես ինքս ներգրավված եմ որպես փորձագետ ԵԽ-ում՝ կապված դատական համակարգում բարեփոխումների իրականացման հետ։ Դրա շրջանակներում նախատեսվում է արդարադատության ակադեմիայում առանձին դասընթացի ներդրում, որը վերաբերում է հաղորդակցման հմտություններին, մասնավորապես, կարողություններին։

Երկորդ խնդիրը, որ կա, նաեւ դատավորների մոտ մեկ այլ հարց է առաջանում։ Օրինակ՝ առանձին գործերով հնարավորություն ունե ն արդյո՞ք արձագանքել։ Իրենք էլ ունեն հոգեբանական խնդիրներ այն առումով, որ շատ ծանրաբեռնված են, նաեւ կա հասարակական ճնշում։

Քրեական գործը քննող անձն ամեն օր մի գործ պետք է ավարտի։ Օբյեկտիվորեն դա անհնարին է, առավոտից մինչեւ ուշ գիշեր կարդալ մի քանի հատորանոց գործ, ընկալել, վերլուծել, գնահատական տալ եւ ավարտել։ Ինչի՞ եմ ասում` մեկ օրում, որովհետեւ ես միջինացված գործերիենք արձագանքներ քանակն եմ բաժանում ըստ աշխատանքային օրերի։ Ես այդ կտրվածքով եմ ասում։ Եթե դիտարկում ենք, նրանք, իրոք, հոգեբանական ծանրաբեռնվածության տակ են։

Երկրորդ հանգամանքը. կա նաեւ հասարակական արձագանքը։ Շատ հաճախ մենք տեսնում ենք արձագանքներ, օրինակ` սոցցանցերում, մինչդեռ ցանկալի կլիներ, որ դատական համակարգի կողմից տրվեր այդ ազդակ-ուղերձը։ Դա շատ ավելի կոռեկտ կլիներ, շատ ավելի ադեկվատ կընդունվեր։ Շատ խնդիրներ, որ մենք այսօր տեսնում ենք, շատ ավելի սուր, հարթված կլինեին։

ԲԴԽ-ի դերակատարություններից մեկը պետք է լինի այդ հարմոնիզացիան ապահովելը, ինքը պետք է լինի այն հավասարակշռված  օղակը, որը պետք է դատական համակարգի ուղերձները տեղ հասցնի։ Դա մի տարբերակն է, որին պետք է անդրադառնայի։

Ինչ վերաբերում է միասնական ռեգիստրի ստեղծմանը, կողմնակից եմ, ինչքան մարդկանց կյանքը թեթեւացնենք, այնքան լավ։ Այսօր դատարան դիմելն էլ շատերի համար շատ թանկ հաճույք է։ Պետք է ամեն ինչ անել, որպեսզի բնակչության համար դառնա հասանելի նաեւ ֆինանսական առումով։  Դեմ չեմ։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանքեք։ Արձագանք չկա՞։ Հաջորդը՝ Լիլիթ Ստեփանյան։

Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Տիկին Մարգարյան, ձեր խոսքում ասացիք, որ շատ հաճախ դատական գործեր են լինում, երբ հասարակության կողմից որակվում են ոչ արդար։ Նշեցիք նաեւ, որ դրանց խնդիրը պետք է փնտրել ոչ այնքան դատավորների ոչ անաչառ լինելու մեջ, որքան օրենսդրական բացերի մեջ։

Եթե խնդրեմ, կնշե՞ք մեկ-երկու այդպիսի տարածված բացեր, որոնք հանգեցնում են այսպիսի խնդիրների։

Երկրորդ հարցս հնչեցրեց պրն Բաբաջանյանը, բայց փորձեմ մի քիչ այլ կերպ տեղայնացնել։ Գիտեմ, որ դասավանդում եք ԵՊՀ-ում, եւ որպես գործող դասախոս` կխնդրեմ, որ պատասխանեք հետեւյալ հարցին. արդյոք այսօրվա բարձրագույն կրթությունը, որ բազային է համարվում դատավորների համար, տեսական գիտելիքներ, ծրագրային հագեցվածություն, էթիկայի, բարեվարքության նորմեր, հումանիզմի դոմինանտություն, մարդու իրավունքների առաջնահերթություն  եւ այլն, բավարա՞ր են արդար կամ մեր ընկալումներին համապատասխան լավ դատավոր ունենալուն, թե՞ դատավոր, այնուամենայնիվ, դառնում են դատավոր դառնալուց հետո։

Եվ կխնդրեմ ձեր գնահատականը ԲԴԽ-ի ստեղծման օրվանից մինչ այսօրվա աշխատանքի օգտակար գործողության գործակցին։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Առաջինը վերաբերում է, եթե չեմ սխալվում, օրենսդրական բացերին։ Օրենսդրական բացերի առումով` դրանք բազմաթիվ իրավական ակտերում կարող եք գտնել։ Ես օրինակ բերեմ քրեական օրենսգրքից։

Առաջին դժգոհություններից մեկը, որի հետ որ մենք առնչվում ենք, կապված է լինում պատժի համակարգի հետ։ Խոսում ենք, որ պատժի համակարգն արդյունավետ չի, չի կարող կիրառվել, իսկ դա իր օբյեկտիվ գործոններն ունի։ Առանձին դեպքերում տեսնում ենք, որ դրույթների անկատարություն է, այլընտրանքների բացակայություն է, ոչ թե այդքան բացն է, այլ թերի այլընտրանքների կանոնակարգումները։

Այսօր Հայաստանին միշտ ասում են` ազատությունից զրկելու մեխանիզմները շատ  հաճախ եք կիրառում։ Այո, շատ հաճախ են կիրառում, որովհետեւ այլընտրանքները չեն աշխատում։

Օրինակ բերեմ, որ դուք պատկերացնեք։ Այսօր Հայաստանում բավական հաճախ կիրառվում է պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու հոդվածը` հոդված 70-ը։ Հաճախ, երբ ասում ենք` ինչո՞ւ է սա կիրառվում, տեսնում ենք, որ այլընտրանքը չկա։ Օրինակ՝ անձը, անչափահասը կատարել է բնակարանային գողություն, գողության արդյունքում տարել է շատ փոքր արժեք, օրինակ՝ սնունդ։  Բնակարանային գողություն կատարելու համար սանկցիան 4-ից 8 տարի է, պատկերացնո՞ւմ եք` 4 տարի։ Ի՞նչ է անում դատարանը՝ որպես այլընտրանքային տարբերակ, պատիժը պայմանականորեն չկիրառել։ Հաճախ մեղադրում, ասում ենք` տվեցիք ազատազրկում, երբ կարող էիք մտածել այլ տարբերակ։ Չունի այլ տարբերակ, ի՞նչ տա։ Նմանատիպ հարցերն են, որ պետք է կանոնակարգել։

Հաջորդ հարցերի առումով, մանկավարժական գործընթացի առումով, որ ասում էիք, ԵՊՀ-ի իրավագիտության ֆակուլտետ, ըստ իս, այսօր տալիս է այն գիտելիքների ծավալը, որն անհրաժեշտ եւ որը բավարար է դատավոր դառնալու համար, բայց… Բայցը վերաբերում է հմտություններին։  Մենք կարող ենք խոսել տեսական մակարդակում գիտելիքներով հագեցած լինելու մասին, բայց պրակտիկ հմտություններն արդեն պետք է ձեւավորվեն արդարադատության ակադեմիայում, կամ պետք է ի սկզբանե հասկանանք` գուցե, վերափոխենք կրթության ոլորտն այն առումով, որ  շեշտադրումը գնա ոչ թե տեսական գիտելիք տալուն, այլ պրակտիկ հմտություններին։ Սա արդեն այն է, թե պետությունն ի՞նչ է ցանկանում, ինչի՞ կարիք ունի։

Եթե դատավոր դառնալու է մագիստրատուրա ավարտելուց հետո, մենք ունենք  արդարադատության ակադեմիայի այլընտրանքը։ Իմ կարծիքով` կրթության որակը վատը չի, ավելին կասեի, լավն է։  Հմտությունների կիրառման տեսանկյունից` ընդունում եմ, թերություններ ունենք։

Եթե նայում ենք միջազգային ստանդարտները, վերջին տարիների ընթացքում, եթե դուք դիտարկեք ֆակուլտետի էվոլյուցիոն զարգացման գործընթացը, հավատացնում եմ ձեզ, շատ մեծ աշխատանք է արվել։ Դա չի արվել մենակ մեկ հոգու կողմից, ամբողջ ֆակուլտետը դեկանի ղեկավարությամբ իրականացրել է գործընթաց, որն ուղղված է կրթության որակի բարելավմանը։

Մարդու իրավունքների հարցերն առաջնային են, նույնիսկ, եթե մեր դասագրքերը բացեք, նայեք։ Այդ առումով եւս կարեւորում եմ։

3-րդ հարցը խնդրելու եմ հիշեցնել։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանքեք, խնդրեմ։

Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Քանի որ հաջողության դեպքում պատրաստվում եք համալրել ԲԴԽ-ի անդամների շարքերը, կխնդրեմ  տալ  ձեր  գնահատականն այս ինստիտուտի աշխատանքի վերաբերյալ ստեղծման օրվանից մինչ այսօր։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Եթե օգգ-ի մասին էր խոսքը, գնահատել այս պահին չեմ կարող,  որովհետեւ օգգ-ի գնահատականը մի քիչ ուրիշ թվային հաշվարկ է ենթադրում, որի տվյալներն այս պահին չունեմ։

Եթե նայեմ ընդհանուր գործընթացի տեսանկյունից, ես երբեք չեմ կարող չգնահատել այն մարդկանց աշխատանքը, ովքեր ջանքեր ներդրել են, աշխատանքներ կատարվել են։

Գնահատական կտամ այն բանից հետո, երբ կտեսնեմ, թե այնտեղ ռեալ ի՞նչ է արվել։ Մենք  այսօր գնահատում ենք արտաքին, վիզուալ պահը, մենք տեսնում ենք  արձագանքումը, այն, ինչ որ ակնկալում է հասարակությունը։ Այո, շատերս գոհ չենք, բայց որպեսզի ես տեսնեմ` այնտեղ աշխատանք արվե՞լ է, թե՞ չէ, նայեք,  խոսում էինք էթիկայի կանոնների մշակման մասին, մարդիկ աշխատել են, ես չեմ կարող դա չգնահատել։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արուսյակ Ջուլհակյան, դահլիճում չէ: Վայ, կներեք։

Ա.ՋՈՒԼՀԱԿՅԱՆ

-Տիկին Մարգարյան, նախ` թույլ տվեք իմ գոհունակությունն արտահայտել առ այն, որ վերջապես ԲԴԽ անդամի թեկնածուի կարգավիճակում տեսնում ենք կնոջ, եւ որ ամենակարեւորն է՝ բավականին պրոֆեսիոնալ կնոջ։ Դա, իսկապես, շատ ուրախալի է։

Միանգամից անցնեմ իմ հարցերին։ Նախ՝ կուզեմ, որ հստակեցնեք, թե որոնք կլինեն այն չափանիշները, որոնց վրա հիմնվելով` դուք կկայացնեք ձեր ընտրությունը դատավորների թեկնածուների ցուցակը համալրելու ժամանակ, եթե ընտրվեք ԲԴԽ անդամի պաշտոնում։

Երկրորդը. խոսեցիք այն մասին, որ ուսումնասիրելով վերջին տարիներին կայացած դատական ակտերը` դուք նկատել եք, որ, մասնավորապես, երիտասարդ դատավորները բավականին որակյալ որոշումներ եւ վճիռներ են կայացրել։

Կխնդրեմ նշեք, թե ինչ կարծիք ունեք դատավորների թեկնածուներին առաջադրվող տարիքային ցենզի վերաբերյալ։ Արդյո՞ք 28 տարեկանը, որ նշված է ներկայիս Դատական օրենսգրքում, նորմա՞լ, բավարա՞ր տարիքային ցենզ է, թե՞ ոչ, թե՞ պետք է դա փոխել, գուցե, իջեցնել կամ գուցե բարձրացնել։

Հաջորդ հարցս վերաբերում է ձեր այն նկատառմանը, դա ոչ միայն ձեր նկատառումն է, այլեւ օբյեկտիվ իրականություն է, որ դատարանների ծանրաբեռնվածության պատճառով դատավորները երբեմն, ուղղակի, ֆիզիկապես ի վիճակի չեն լինում ուսումնասիրել գործն ամբողջությամբ եւ որակյալ դատական ակտեր կայացնել։ Ըստ ձեզ, այդ խնդիրը կարո՞ղ է լուծվել էլեկտրոնային արդարադատության ներդրման միջոցով, թե՞ մեզ պետք են այլ մեթոդներ,  օրինակ՝ դատավորների քանակի կամ նրանց անձնակազմի ավելացում։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Առաջինի հետ կապված, թե ի՞նչ սկզբունքով պետք է ընտրվեն  դատավորները, թեկնածուները, ովքեր գալիս են։ Առաջինը պետք է լինի գիտելիքը, որովհետեւ մենք խոսում ենք իրավաբանի, պրոֆեսիոնալի մասին, եւ առաջնահերթ պետք է լինի իրավունքի իմացությունը։ Ես խոսում եմ իրավունքի, ոչ թե օրենքի մասին, որովհետեւ մի բան է օրենսդրության իմացությունը, մի բան է մարդու իրավունքների իմացությունը եւ շատ ավելի լայն սպեկտրի ընկալումը։

Երկրորդ ամենակարեւոր գործոնը, իմ կարծիքով` ոչ ասելու կարողությունը, այսինքն` կարողանալ ասել` ոչ,  ոչ թե գնալ բոլորին հաճոյանալու տարբերակով։ Ես ինքս էլ այսօր հնչեցնում եմ պատասխաններ, որ գուցե շատերիդ դուր չի գալիս, բայց, կներեք, ես իրավաբան եմ, ես մասնագետ եմ, ես ունեմ իմ կարծիքը։ Հույս ունեմ, որ ապագա դատավորները կկարողանան դա ասել, ոչ ասել նաեւ ինձ։ Նշված պարագայում չափազանց կարեւոր է անաչառությունն ու ազատությունը, սեփական մտածելակերպը փաստարկված ներկայացնելու կարողությունը։ Նորից եմ պնդում՝  փաստարկված ներկայացնելու, ոչ թե պարզապես` ոչ , այլ ինչո՞ւ` ոչ։ Այդ գործոնները` անաչառության հետ կապված, անկախության հետ կապված, կարեւոր են ոչ ասելու կարողության, եւ, բնականաբար, մասնագիտական պատրաստվածության առումով։

Ինչ վերաբերում է մնացած հարցերին, որ ասում էիք` երիտասարդների հետ կապված։ Տարիքային շեմն ինչո՞ւ է դրված 25 կամ 28, տարբեր տարիների ունեցել ենք։ Դատավորը պետք է ունենա նաեւ կենսափորձ։ Երիտասարդ լինելը շատ լավ բան է, շատ լավ գաղափարներ են լինում, բայց երբ մենք խոսում ենք դատելու, կողմերին գնահատելու, արդարություն վերականգնելու մասին, տարիների ընթացքում մոտեցումները փոխվում են։

Ես իմ անձնական օրինակի վրա կարող եմ ասել. 20 տարեկանում շատ ավելի էքստրեմալ գաղափարներ ունեի, քան հիմա։ Բնականաբար, ժամանակի ընթացքում դրանք գալիս են հավասարակշռության։

Ես, իհարկե, հոգեբան չեմ, հոգեբանի փոխարեն չեմ ասի, բայց կարծում եմ, որ այս տարիքային ցենզի ընդունումը կապված է լինելու հենց այդ գործոնի հետ. ինչքանո՞վ է հասունության մակարդակը բավարար հավասարակշիռ եւ օբյեկտիվ` գնահատականներ հնչեցնելու եւ արդարությունն ապահովելու համար։

Ինչ վերաբերում է ծանրաբեռնվածության հարցին, որ ասում էիք` էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանառությունը կօգնի։ Ինքը կօգնի, բայց միակ լուծումը չի լինի։ Այսինքն` այստեղ առաջին հերթին պետք է լինեն դատական գործերի շրջանակի վերանայման հարցերը, անհրաժեշտության դեպքում դատավորների քանակի ավելացման խնդիրները, օգնականների ինստիտուտի կատարելագործման խնդիրը, փորձագետների ինստիտուտի ներդրման խնդիրը, բավականին շատ են գործոնները, որոնք պետք է իրականացվեն։ Միայն համակարգի մեջ դրանք կարող են արդյունք տալ։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանքեք, խնդրեմ։

Ա.ՋՈՒԼՀԱԿՅԱՆ

-Ես շատ ուրախ եմ, որ դուք նշեցիք մասնագիտական գիտելիքների առկայությունը։ Ցավոք սրտի, ներկայիս Դատական օրենսգիրքը դատավորների թեկնածուների ցուցակը համալրելու հարցազրույցի ժամանակ չի նախատեսում մասնագիտական գիտելիքների պարզաբանում, որովհետեւ, ոնց հասկացա, ընդամենը 2 փուլ կա, որ թեկնածուի միայն փորձառությունն է ստուգում, երկրորդը դատավորի վարքագծի կանոնների վերաբերյալ հարցն է, ինչը, իմ կարծիքով` խնդրահարույց է։

Ես հիշում եմ, որ նախկինում Դատական օրենսգիրքն ուներ պահանջ դատավորների ցուցակի համալրման գրավոր քննության եւ հարցազրույցի  միջակայքում, այսինքն` առաջին փուլից երկրորդ փուլին անցման ժամանակ դատավորները նաեւ հոգեբանական տեստ էին անցնում, որը ներկայումս չի նախատեսվում Դատական օրենսգրքով։ Կցանկանամ, որ ձեր կարծիքը նշեք այս հարցի վերաբերյալ։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Իրավացի եք, որ 2 փուլով այս պահին իրականացվում է։ Առաջինում գրավոր եղանակով ստուգվում են գիտելիքները, որից հետո նոր բանավոր եղանակով,  հարցազրույցից հետո անձանց վերջնական ընտրություն է կատարվում։

Ես ինքս եղել եմ գրավոր քննությունը ստուգողի կարգավիճակում, եւ եղել են դեպքեր, երբ հավակնորդներից շատ քիչ թվով անձինք են հաղթահարել այն նվազագույն շեմը, որն անհրաժեշտ էր գիտելիքների բազան ապահովելու համար։

Գրավոր եղանակով էլ կարելի է ստուգել, եթե ճիշտ է ընտրված ստուգման եղանակը։ Սա, կարծես թե, լրացուցիչ երաշխիք է, որ մենակ  կոնկրետ անձինք, ԲԴԽ-ը ներկայացուցիչները չունենան մոնոպոլ հնարավորություն` որոշում կայացնել։ Սա, ըստ էության, հավասարակշռման եղանակ է։ Ես չէի ասի, որ լրիվ սխալ լուծում է։

Հոգեբանական գնահատականի տեսանկյունից այսօր այդ պահանջը կա ոստիկանների մոտ, որովհետեւ շփվում են մարդկանց հետ։

Կարծում եմ, որ ցանկացած պարագայում այդ խնդիրը կա։ Մենք ժամանակի ընթացքում ապագայում, երեւի, կգնանք նրան, որ հոգեբանի հաստիք պետք է նախատեսվի տարբեր կառույցներում, իրոք, նման կարիք կա բոլոր տեղերում, կներեք, օրենսդիր, գործադիր, դատական, բոլոր, որովհետեւ եթե կա հոգի,  նյարդային լարվածություն, դրա կարիքը, հաստատ, կա։ Դեմ չեմ, որ լինի։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Հերիքնազ Տիգրանյան, խնդրեմ։

Հ.ՏԻԳՐԱՆՅԱՆ

-Տիկին Մարգարյան, պետք է երկրորդեմ ու երրորդեմ իմ գործընկերների ուրախությունն ու գոհունակությունը, որ այսօր հենց ձեր թեկնածությունն ենք մենք քննարկում։ Հարցս հնչեցնում եմ ոչ թե ձեր մասնագիտական որակներն ինձ համար, գոնե, բացահայտելու նպատակով, այլ ձեր կարծիքը կարեւորելով` որոշ հարցերի հետ կապված։

Նախորդ տարի ԲԴԽ-ն ընդունեց Հայաստանի արդարադատության արդյունավետության համալիր  հայեցակարգ, բարելավման հայեցակարգ։ Վստահ եմ, որ տեղյակ եք այս փաստաթղթից, ծանոթ եք փաստաթղթին։ Մի կողմից` շատ ողջունելի էր այս փաստաթուղթը, մյուս կողմից` տարակուսելի է, որ նույն ԲԴԽ-ն ընդունում էր նաեւ դատավորի նստավայրը տեղափոխելու մասին որոշումներ առանց վերջինիս հետ համաձայնեցնելու, ինչն արդեն իսկ դատավորի անկախության ինստիտուտի հետ որոշակի խնդիրներ ուներ։

Ես կխնդրեի ձեր տեսակետը. այս հայեցակարգում արդյո՞ք ամփոփված էին ձեր կողմից դիտարկված այն մարտահրավերները դատական համակարգի անկախության, եւ կա՞ր որեւէ բացթողում։

Մեկ հարց էլ, քանի որ խոսքում նշեցիք` դատավորի կենսափորձի հետ կապված։ Սահմանադրությամբ այսօր ամրագրված չի, որ վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուն գոնե պետք է ունենա որպես դատավոր աշխատած փորձ։

Չեք կարծո՞ւմ, որ Վճռաբեկ դատարանը, որը միասնական պրակտիկա ձեւավորող կառույց է, նրա անդամի կամ դատավորի նկատմամբ նման ցածր պահանջներն արդեն իսկ բավարար չեն միասնական պրակտիկա ձեւավորելու համար։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Տիկին Տիգրանյան, առաջին հերթին` հայեցակարգի հետ կապված։ Հայեցակարգը մշակվել է, ճիշտն ասած, ես ծանոթացել եմ, ես չեմ կարող հիմա բառացի բոլոր նյուանսներով հիշել։ Այո, կան դրույթներ, որոնք լրամշակման կարիք ունեն։ Այդ առումով` համաձայն եմ, որ կան բացեր, ինչ-որ տեղ կարգավորումներ, որոնք այսօր վերանայման կարիք ունեն։ Կան դրույթներ, որոնք պետք է մտնեն, այդ առումով` հաստատ, ընդունում եմ ձեր մոտեցումը, որ հայեցակարգը վերանայման կարիք ունի։

Ինչ վերաբերում է վճռաբեկ դատարանին, մոտեցումս հետեւյալն է։ Բացառություններից մեկը, որ արված է, արված է, օրինակ՝ գիտությունների դոկտորի համար։ Ես ինքս գիտությունների դոկտոր եմ։ Նենց չի, որ ես հիմա հավակնում եմ այդ պաշտոնին, բայց ես մի խնդիր եմ ասում, Վճռաբեկ դատարանը պետք է լինի քաղաքականությունը մշակող։ Շատ դեպքերում հենց վերլուծական կարողություններն են, որ գնահատվում են։

Եթե մենք ունենք վերլուծական կարողություններ ունեցող անձ, ով ժամանակի ընթացքում ուսումնասիրություններ արել է այդ ոլորտում, ինքս այդ առումով խոչընդոտ չէի տեսնի։ Մնացած առումներով` ընդունում եմ, եթե դատական համակարգի մասին ենք խոսում, ցանկալի կլիներ, որ նման փորձ լիներ։ Կարծես թե, հիմա էլ Վճռաբեկ դատարանի կադրերի ընտրության պարագայում բոլորը դատական համակարգով են բարձրացել։

Ես չեմ հիշում այնտեղ ինչ որ մեկին, որ ուղղակի, դոկտոր լինելու փաստով մտներ Վճռաբեկ, գուցե, սխալվում եմ, գուցե, ինչ որ մեկին անտեսում եմ, բայց զուտ հաշվի առնելով, որ ինքը  քաղաքականություն մշակող մարմին է, ձեւավորում է նորմի կիրառում, կարծում եմ, որ այստեղ վերլուծական կարողությունները շատ ավելի կարեւոր են, որովհետեւ ինքը մեկ ակտ չի, չի վերաբերում կողմերին, ինքն ուղղություն է մշակում։ Արդյո՞ք քաղաքականություն մշակելիս չեք վստահի գիտությունների դոկտորին, գիտնականին կամ վերլուծողին, այդ կտրվածքով նայենք։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանքեք, խնդրեմ։

Հ.ՏԻԳՐԱՆՅԱն

-Այնքանով, որքանով եռաստիճան դատական համակարգում  դատական սխալը նաեւ վերանայելու հնարավորություն է, մտածում եմ, որ շատ ավելի արդարացված կլիներ դատավորի փորձի առկայությունը։ Ամեն դեպքում, տեսակետ է, շնորհակալություն, ձեզ հաջողություններ եմ մաղթում։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Եվ վերջին հարցը՝ Գայանե Աբրահամյան, խնդրեմ։

Գ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Տիկին Մարգարյան, իսկապես, շատ ուրախ եմ, որ շեշտեցիք, որ հատկապես դատավորները պետք է ունենան ոչ թե օրենքի գերակայության գիտակցում եւ գիտելիքներ, այլ հենց  իրավունքի։  Ցավոք, նաեւ պետք է շեշտեմ, որ ԵՊՀ-ում մարդու իրավունքների վերաբերյալ դասընթացների քանակը չափազանց  քիչ է, եւ այդ ուղղությամբ եւս պետք է աշխատանք տարվի։

Շատ խոսվեց բարեվարքության` integrity-ի մասին, իսկապես, հույս ունեմ, որ  երբեւէ մենք այլեւս չենք ունենա, օրինակ` Միշա Հարությունյանի նման գործեր, որտեղ դատավորը, ուղղակիորեն, հենց դատավճռում գրել էր, որ, այո, խոշտանգում է իրականացվել, բայց դա արվել է ճշմարտությունը բացահայտելու համար։ Այսինքն՝ մոտավորապես էդպես, չեմ կարող համեմատությունը չանել, բայց ինկվիզիցիային բնորոշ վերլուծություն է, եւ այդ դատավորը, ընդամենը, մեկ ամսվա աշխատավարձի կորուստ ունեցավ, այսինքն՝ դա էր նախատեսված պատիժը։ Ես հույս ունեմ,  որ նման իրավիճակներ մենք այլեւս երբեք չենք ունենա, բայց մյուս խնդիրը, որ կուզեի բարձրացնել, ընդհանրապես, արդարադատության համակարգի՝ որպես պատժիչ համակարգի խնդիրն է, որ այսօր Հայաստանում գործում է։

Տարիներ շարունակ, իհարկե, խոսում ենք պրոբացիայի ինստիտուտի ներդրման մասին, բայց այս ինստիտուտը, մեծ հաշվով, այնքան էլ լավ  չի գործում, այստեղ կան նաեւ օրենսդրական խնդիրներ։ Որո՞նք են այն հիմնական բացերն այդ ոլորտում, որ այդ ինստիտուտի կայացման առումով մենք թերացումներ ունենք։ Ո՞րն է ձեր կարծիքը նաեւ մինչդատական պրոբացիայի ներդրման հնարավորության մասին։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Հետաքրքիր հարցի անդրադարձաք, որը վերաբերում է պրոբացիային. կառույց, որը նոր է ձեւավորվել, եւ որը, ցավոք սրտի, դեռեւս կայացման փուլում է, ես չեմ կարող իրեն համարել կայացած կառույց։

Որո՞նք են այդ կառույցի խնդիրները. ես հնարավորություն ունեցել եմ ուսումնասիրել պրոբացիայի գործունեությունը, նախորդ տարի ուսումնասիրել եմ  թե՛ Երեւանի, թե՛ բոլոր մարզերի պրոբացիոն ծառայության գործունեության առանձնահատկությունները։ Պրոբացիայի նպատակը ո՞րը պետք է լինի։ Ինքը չպետք է լինի պարզապես վերահսկողություն իրականացնող, ինքը պետք է լինի նաեւ ծառայություն մատուցող։ Դա ի՞նչ է նշանակում. աջակցել դատապարտյալին, որ գտնի աշխատանք, որ ինքը կարողանա վերաինտեգրվել։ Հատկապես սա վերաբերում է եւ՛ այլընտրանքային պատիժների իրականացմանը, եւ՛ պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատելու ինստիտուտի պարագայում, երբ վերադառնում են, կամ պատժից ազատելու պարագայում վերադառնում են դրան։

Հոդված 70-ով պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու պարագայում ոչ միշտ են առնչվում, որովհետեւ ոչ միշտ է անձանց վրա դրվում պարտականություններ, մինչդեռ պրոբացիան պետք է լինի առանցքային նշանակություն ունեցող կառույց, ինչպես մենք խոսում ենք քրեակատարողական հիմնարկների մասին, քրեակատարողական ծառայության մասին, պակաս կարեւորություն չպետք է ունենա պրոբացիան: Բայց խնդիրն այն է, որ պրոբացիոն ծառայության աշխատակիցը պետք է հասկանա, որ ինքը մենակ պատժիչ գործառույթ իրականացնող չէ, ինքն առաջին հերթին դատապարտյալի կարիքներին, դրանց լուծմանն աջակցողն է։

Շատ հեշտ ասում եմ հիմա, բայց երկրոդ խնդիրն է գալիս. ինչպե՞ս։  Չունեն լծակներ, չունեն աջակցող մարմիններ։ Մենք այստեղ խոսում ենք կառույցների, նույն աշխատանքի տեղավորման հետ կապված հարցերի մասին. պրոբացիոն ծառայությունը չունի այդ հնարավորությունը, իրեն պետք է աջակցություն։

Երբ մենք խոսում ենք ուղղորդման մասին, բացի բանավոր ասելն ուրիշ ռեալ մեխանիզմներ իրենք չունեն։ Դրա համար նախ` կառույցի լծակները պետք է վերանայվեն, եւ նաեւ աջակցողների շրջանակը։

Մենք խոսում ենք քաղաքացիական հասարակության մասին, ՀԿ սեկտորի մասին. իրոք, շատ լավն է, շատ լավ նախաձեռնություններ գալիս են ՀԿ սեկտորից, բայց մեզ պետք է նաեւ այն ոլորտը, որը կաջակցի ծառայությունների մատուցմանը, ցավոք, նման ծառայություններ  մատուցողները շատ քիչ են։

Հոգեբանության աջակցության հետ կապված. գնացեք, տեսեք, պրոբացիոն ծառայության հետ կապված` շատ  մարզերում հոգեբանական  ծառայություն մատուցող, ընդհանրապես, չկա, ոչ թե անվճար հիմունքներով, այլ, ընդհանրապես ,չկա։ Նման պարագայում առաջին խնդիրներից մեկը նման ծառայությունների ձեւավորումն է։ Մենք կարող ենք ասել` լավ մեխանիզմներ գործում են, օրենսդրությունը տեղում է, եթե չունենք դա փաստացի կատարածով, մնացածն անիմաստ է, իսկ դա բերում է հաջորդ խնդրին։ Երբ պրոբացիոն ծառայությունը տեսնում է, որ ի վիճակի չի ապահովել այլընտրանքային պատժի արդյունավետ կատարումը, դրա շարունակությունը մի քիչ այլ ընթացք է ստանում։  Եթե, օրինակ`  տուգանք չի վճարում, նշված պարագայում արդեն փոխարինման հնարավորություն կա` հանրային աշխատանքներ։ Հանրային աշխատանքների կատարումը չի  ապահովվում, գնաց ազատությունից զրկելը, իսկ մեր խնդիրը պետք է լինի անձանց ազատությունից զրկելու գործընթացից հնարավորինս հեռու պահելը, եթե դա հնարավոր է, եթե հասարակությունը չի տուժում այդ անձանցից, անմիջականորեն վտանգ չկա հասարակության մյուս անդամների համար, պետք չէ այդ մարդկանց ազատազրկել։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանքեք, տիկին Աբրահամյան։

Գ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Կխնդրեմ, որ արձագանքից հետո անդրադառնաք մինչդատական  պրոբացիային։

Մեկ հարցի եւս կուզեի անդրադառնալ, որովհետեւ սա եւս շատ կարեւոր է. մասնագիտական, մասնագիտացված դատարանների հնարավորությունը, օրինակ՝  եթե նաեւ կոռուպցիան դիտարկենք, բայց մեկ այլ մասնագիտացված դատարանի, օրինակ՝ ընտանեկան բռնություններով աշխատող, որովհետեւ մեր դատավորներն այս առումով ոչ միայն խիստ անգրագետ են,  այլ զգայնության զրո մակարդակի վրա են։ Շատ լավ գիտեք բռնության մշակույթի խորությունը, արմատները մեր հասարակության մեջ։ Արդյո՞ք այս դեպքում մենք ունենք միայն վերապատրաստման կարի՞ք, թե՞ նաեւ առանձին, մասնագիտացված դատարաններ ունենալու կարիք։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Մասնագիտացված դատարանների հարց նախկինում ունեցել ենք։ Մենք ունեցել ենք, մասնագիտացված քրեական  դատարանները, որոնք Երեւան քաղաքում ունեինք, աստիճանաբար եկանք այն գաղափարին, որ պետք է լինեն ընդհանուր իրավասության դատարաններ, բայց կա այլ խնդիր։ Իրոք, կան առանձին առանձնահատկություններ ունեցող գործեր, որոնց պարագայում պետք է մասնագիտացում։ Օրինակ՝ բոլորս խոսում ենք անչափահասների արդարադատության մասին, անչափահասների գործերով դատարան, որովհետեւ, իրոք, պետք է լինեն մասնագետներ, ովքեր տիրապետում են։

Ընտանեկան բռնության առումով եւս կհամաձայնվեի, որ, գոնե, այդ երկուսը միավորվեին, որովհետեւ շատ զգայական ոլորտ է, եւ դատավորն էլ պետք է ունենա պատշաճ հոգեբանական պատրաստվածություն` եւ՛ տուժողին արձագանքելու, եւ՛ ընտանեկան հարմոնիզացիան պահել կարողանալու առումով, եթե հնարավոր է դեռ, եթե այն ծայրահեղ քայլերին չեն հասել։

Այդ առումով` կհամաձայնվեի, որովհետեւ համամիտ եմ, որ կա գործերի շրջանակ, որոնց քննությունը ենթադրում է ոչ միայն մասնագիտական գիտելիքների, այլեւ հոգեբանական գիտելիքների, շփման կարողությունների առկայություն։

Սովորական վերապատրաստումներով դժվար թե դա ապահովվի։ Դա շատ ավելի երկարատեւ գործընթաց է։ Պետք է լինի մասնագիտացում կոնկրետ այդ կտրվածքով։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Տիկին Մարգարյան, ես նիստը վարողի իրավունքով նույնպես հարց տալու իրավունք եւ հնարավորություն ունեմ ։ Երկու հարց ունեմ ձեզ։

Առաջինը. ձեր ելույթում դուք ասացիք, որ օգնականի մասով ներգրավվածությունը պետք է եւ ցանկալի է ավելացնել։ Ես ճակատագրի բերումով մեկ տարի աշխատել եմ որպես դատավորի օգնական, պատկերացնում եմ, դա ինչ է իրենից ներկայացնում։ Կուզենայի` ավելի մանրամասնեիք, թե ի՞նչ ի նկատի ունեիք, եւ ինչպե՞ս եք պատկերացնում։

Երկրորդ հարցը մի քիչ ավելի քաղաքական է, որովհետեւ վերջերս դեպքերի ենք ականատես լինում, երբ դատավորները սոցցանցերում զբաղվում են քաղաքական գնահատականներ տալով, հարցազրույցներ են տալիս քաղաքական թեմաներով։ Այ, որտե՞ղ է անցնում այն եզրը, որը տարանջատում է դատավորին քաղաքացուց, եւ որտե՞ղ է, որ դատավորը կարող է որպես քաղաքացի հանդես գալ հայտարարություններով, որտե՞ղ է դատավորի այդ կարմիր գիծն անցնում։

Ա.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Առաջինը` օգնականների ինստիտուտի հետ կապված։ Իրոք, կողմնակից եմ, որ թվաքանակն ավելացվի` բայց նաեւ բովանդակային թիրախավորումը փոխելով։ Նշված պարագայում միշտ պետք է ուշադրություն դարձնել օգնականների ինստիտուտի արդյունավետ օգտագործմանը, այսինքն` ռեալ ի՞նչ գործերի շրջանակ է ինքն իրականացնում, եւ արդյո՞ք կա մասնագիտացում եւ գործերի բաշխման մեխանիզմ։ Օգնականներ կան, որոնք շատ լավ տիրապետում են միջազգային ստանդարտներին, եւ, բնականաբար, իրենց ներուժն այդ կտրվածքով պետք է օգտագործվի։  Այդ նույն  մարդուն հանձնարարել այլ աշխատանք, երեւի թե, այդքան արդյունավետ չի լինի։

Երկրորդը. հակառակը, մեր պետական օրենսդրության վերլուծության ոլորտում է մասնագիտացված, պետք է լինի օգնականի, նաեւ առանձին դեպքերում փորձագետների քանակի ավելացման խնդիրը, այսինքն՝ դատավորին աջակցող աշխատակազմը, ուզում եք՝ անվանեք օգնականներ, ուզում եք՝ անվանեք փորձագետներ, բայց որ պետք է աջակցություն լինի, դա` միանշանակ։ Ցանկալի կլինի, որ նաեւ իրենց մեջ լինի մասնագիտացում, որովհետեւ մի բան է, երբ մեկն  անում է ամեն ինչ, եւ մեկ այլ հարց է, երբ նեղ մասնագիտացված կոնկրետ շրջանակի է անդրադառնում։ Հատկապես, երբ գալիս ենք միջազգային չափանիշներին, հրատապ անհրաժեշտություն ունի օտար լեզուներին տիրապետողների եւ նեղ մասնագիտական գիտելիքներ ունեցողների ներգրավումը։ Դա, միանշանակ, կարող եմ ասել։

Ինչ վերաբերում է երկրորդ հարցին, որը վերաբերում է քաղաքական հայտարարություններին եւ այլն, վերջին էտապում ես դիտարկում եմ, որ, այո, հուզական գործոններից ելնելով, ես կշեշտեմ դա, շատ դեպքերում` հուզական, արվում են արտահայտություններ, արձագանքներ, որոնք ես՝ որպես անձ, անկեղծ ասած, չեմ ընդունում,  չէի կիսում այդ տեսակետները։ Դատավորը պետք է ամեն պարագայում կարողանա  լինել անաչառ եւ օբյեկտիվ։ Նշված պարագայում հաշվի առնելով իր ստանձնած պարտականությունը, որ ինքը ներկայացնում է դատական իշխանությունը, ամեն պահ դա պետք է հիշի, բայց մյուս կողմից էլ ունենք մարդ էակ, որը ոչ միշտ է վերահսկելի։ Դրա համար ի՞նչն է պետք կարեւորել. առաջին հերթին` դատավորների համար պետք  է հստակ լինի, թե ինչ ծավալով, ինչի մասին, երբ եւ որտեղ կարող են խոսել։

Երբ դատախազությանն էինք անդրադառնում, մի էտապում կար ուղղակի ցուցում` սոցցանցերում, ընդհանրապես, չլինել։ Դա ցուցում էր, բոլորի համար հասկանալի էր. սոցցանցերում չեն արտահայտվում, չեն երեւում, չեն արձագանքում։ Իրենք գիտեին հստակ, եւ դրանից շեղման համար գիտեին, թե ինչ պատասխանատվություն կա։ Դատավորների համար, կարծում եմ` դա դեռ հստակ չէ, հստակեցման կարիք ունի։

Ասեմ, թե որտեղ է շեմը` սեփական կարծիքն արտահայտելու եւ քաղաքական հայտարարություններ անելու. կներեք, դա կոնկրետ յուրաքանչյուր դեպքում պետք է նայել, սենց, օդում  չեմ ասի, որովհետեւ յուրաքանչյուր դեպքում պետք է նայենք, թե որտեղ է իր կարծիքն արտահայտել, որը կարող էր լինել որպես քաղաքացու կարծիք, եւ որտեղ է հանդես եկել որպես պաշտոնատար անձ։ Անկեղծ ասած, դատավորի տեսանկյունից, եթե ես լինեի դատավոր, ընդհանրապես, ձեռնպահ կմնայի։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, ես բավարարված եմ։

Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակության համար կարող եք գրանցվել։ Գրանցում։ Գրանցվել է 5 պատգամավոր, կշարունակենք կես ժամ տեւողությամբ ընդմիջումից հետո։


Ժամը 14:00

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ
 

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ զբաղեցնել տեղերը: Առաջին ելույթի համար` Արմեն Խաչատրյան, բայց ես խնդրում եմ` քարտուղարությունից մինչ դա մարդ մոտենա ինձ:

Տիկին Մարգարյան, զբաղեցրեք ձեր տեղը: Խնդրեմ, պրն Խաչատրյան, համեցեք կենտրոնական ամբիոնի մոտ:

Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, թեեւ տիկին Մարգարյանին ուղղված հարցերի մեծ մասը վերաբերում էր դատական
իշխանությունում եւ այդ ոլորտում առկա խնդիրներին, եւ բազմաթիվ հիմնավոր պատասխաններ ստացանք, սակայն ուզում եմ հնչեցնել եւս շատ կարեւոր խնդիր, ինչին տիկին Մարգարյանն անդրադարձավ, սակայն հնչեցնելով` ես ուզում եմ բոլորի ուշադրությունը հրավիրել այս խնդրին, ընդգծել դրա կարեւորությունը, ինչը կնպաստի հետագայում այդ խնդիրը լուծելու ուղղությամբ ձեռնարկված միջոցառումների անհապաղ իրականացմանը:

Խնդիրը վերաբերում է դատարանների գերծանրաբեռնվածությանը: Այսօր դատարաններում մենք ունենք անտրամաբանական գերծանրաբեռնվածություն, ինչը հնարավորություն չի տալիս դատավորներին պատշաճ իրականացնել իրենց առջեւ դրված խնդիրները: Նույնիսկ, եթե ասում եմ` գերծանրաբեռնվածություն, դա շատ մեղմ է ասված: Բերեմ մի օրինակ. նոր նշանակված դատավորն առաջին երկու օրում ստանում է 500 քաղգործ եւ մի քանի ամիս անց` 2-3 ամիս անց, այդ գործերի քանական արդեն կազմում է 1000-ից ավելի: Պատկերացրեք նորանշանակ դատավոր, որը ստանում է 500 քաղաքացիական գործ: Մենք բոլորս էլ զբաղվում ենք նյութերով, դիմումներ ենք ստանում, քննարկում ենք, նույնիսկ, պատկերացրեք, որ մենք ստանում ենք մեկ օրվա մեջ 500 քաղաքացու սովորական դիմում, ինչի ընթացակարգը դատական ընթացակարգ չէ եւ դրա լուծման մեխանիզմները շատ ավելի պարզ են, քան քաղաքացիական գործերն ու քրեական գործերը, եւ ինչպիսի՞ դատարան ենք մենք պատկերացնում այս ծանրաբեռնվածության պայմաններում: Ես գտնում եմ, որ վեթինգից ոչ պակաս կարեւոր է, անհրաժեշտ է նաեւ ապահովել դատավորների համար անհրաժեշտ պայմաններ, պատշաճ պայմաններ, ինչը հնարավորություն կտա նրանց նորմալ իրականացնել իրենց առջեւ դրված խնդիրները: Եվ, ասեմ ավելին, հասարակության մեջ դատարանների նկատմամբ պակաս վստահության պատճառներից մեկը նաեւ այս գերծանրաբեռնվածությունն է: Մարդիկ սա կապում են բյուրոկրատիզմի, դատավորների ոչ պրոֆեսիոնալիզմի եւ այլ հանգամանքների հետ, բայց, իրականում, ֆիզիկապես հնարավոր չէ պատշաճ քննել այդ գործերը եւ համապատասխան դատական ակտեր կայացնել զուտ գերծանրաբեռնվածության պատճառով:

Տիկին Մարգարյան, հուսով եմ, որ ընտրվելու դեպքում դուք գործուն միջոցներ կձեռնարկեք այս խնդիրը լուծելու ուղղությամբ, ինչը կարեւորում եմ շատ եւ ոչ պակաս, նորից եմ կրկնում, դատարանների բարեվարքության խնդրից:
Շնորհակալություն:

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հաջորդ ելույթի համար պատգամավորները փոխվել են, չկա՞, դահլիճում չէ, լավ, բարի: Վլադիմիր Վարդանյան: Դահլիճում չի: Սերգեյ Բագրատյան: Դահլիճում չի: Արման Բաբաջանյան: Դահլիճում չի: Սուրեն Գրիգորյան: Դահլիճում չի: Եվ այսպես, «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության անունից հայտ է ներկայացրել Գեւորգ Գորգիսյանը:
Խնդրեմ, պրն Գորգիսյան:

Ուշ է արդեն:

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ինչպես գիտեք «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը ցանկանում էր առաջադրել ԲԴԽ-ում անդամի թեկնածու, եւ այդ հարցի շուրջ բանակցություններ էին գնում խորհրդարանական մեծամասնություն կազմող «Իմ քայլը» խմբակցության հետ: Մենք առաջին երկու թեկնածուներին որոշ դեպքերում վերապահումներով կողմ քվեարկեցինք` նաեւ ստեղծելու այն դրական աուրան, այն գործընկերային եւ համագործակցային մթնոլորտը, որպեսզի կարողանանք բանակցությունները շարունակել եւ հասնել ինչ-որ դրական հանգրվանի, բայց, ցավոք սրտի, այսօր պետք
է արձանագրենք, որ մեր ներկայացրած երկու թեկնածուներն էլ մերժվել են մեծամասնության կողմից եւ մերժվել են որոշ դեպքերում թեթեւակի մեկնաբանությամբ, որոշ դեպքերում առանց մեկնաբանության, եւ մենք հիմա կանգնում ենք խնդրի առաջ, որովհետեւ հին ավանդույթները, որ պետք է միայն մեծամասնությունը կարողանա առաջադրել մարդիկ տարբեր անկախ մարմիններում, որպեսզի նրանք ընտրվեն, շարունակվում են մինչեւ օրս, եւ սա խնդիր է դառնում հենց առաջին հերթին անկախ մարմինների համար, որոնցում, փաստորեն, այլեւս չեն ներկայացվում ամբողջ քաղաքական բազմազանությունը ներկայացնող անձիք, եւ սրանով ոչ միայն խախտվում է քաղաքական բազմազանությունը, առհասարակ, այլեւ խմբակցությունների կողմից անկախ մարմիններում թեկնածուներ առաջադրելու իրավունքը դառնում
է պատրանքային, դառնում է անիրագործելի, որովհետեւ այն, ընդհանրապես, չի կարողանում կյանքի կոչվել եւ ելնելով հենց այս ամենից, ելնելով մեծամասնության այս գործելաոճից, բանակցությունները տապալելու այս քայլերից`  «Լուսավոր Հայաստան»-ը դեմ է քվեարկելու: Շնորհակալ եմ:

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Պրն Գորգիսյան, ձեր ներկայացված թեկնածուի` օրենքով սահմանված փորձառությունը չի հերիքել, ինչից ելնելով, անկեղծ ասած, մի քիչ անհասկանալի էր... (Խոսում են դահլիճում): Չէ, ես` որպես վարող, իրավունք ունեմ մեկնաբանություններ անել, դուք` ոչ, բայց այնուամենայնիվ... (խոսում են դահլիճում): Չէ, դա հռետորիկ հարց էր: Շնորհակալություն:

«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության հայտով ելույթ կունենա Սերգեյ Բագրատյանը` խմբակցության անունից: Խնդրեմ, պրն Բագրատյան:

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ մենք այսօր քննարկում ենք մի ընտրություն, որն էական նշանակություն ունի երկրի արդարադատության կայացման համար: Երկար ժամանակ հանրային անվստահություն կա դատական իշխանության նկատմամբ, եւ որպեսզի մենք սկսենք մեր քայլերն այդ իրադրությունը փոխելու ուղղությամբ, պետք է հենց, այո, ԲԴԽ-ի կազմից սկսել եւ կարողանալ այնպիսի կազմ ընտրել, որ ի վիճակի կլինի առաջնայնության իրավունքով այլեւս նոր հարաբերությունները եւ նոր իրողությունները նաեւ արդարադատության համակարգում ներարկելու, ինչպես նաեւ գաղափարները փոխանցելու իմաստով: Մենք արդարադատություն ասելով` չենք հասկանում միայն օրենքի տառը, այլ նաեւ օրենքի ոգին ենք հասկանում, եւ հաճախ այսպիսի ընտրություններ էական նշանակություն ունեն այն պարզ պատճառով, որ Աստվածաշնչյան իրողություն կա` ի սկզբանե էր բանը, այսինքն` եթե մենք հենց սկզբից ճիշտ ընտրություն չկատարենք, ոչինչ չենք կարող ակնկալել հետագա ընթացքից: Այս իմաստով` շատ կարեւորում ենք այս ընտրությունը: Նշեմ, որ, իհարկե, ներկայացված թեկնածուն բոլոր պարամետրերով բավարարում է մեր պահանջները, բայց ես նորից մեկ անգամ առիթն օգտագործում եմ` նշելու, որ էական նշանակություն ունի առաջադրման կարգը, նորից ես կարեւորում եմ, որ դա պետք է լինի մրցակցային, եւ պետք է մենք, վերջապես, բոլոր հարթակներում մրցույթներով անցկացնենք նման ընտրությունները: Ի վերջո, եթե մենք քաղաքական ընտրությունը, այսինքն` ԱԺ ընտրությունը գտնում ենք, որ համար մեկ արժեհամակարգն է, որով ընտրվում են բոլոր մյուս մարմինները, պետք է ոչ միայն օրենսդիրն ընտրությունով անցի, այլ նաեւ գործադիրը եւ դատական իշխանությունը, այսինքն` մարդու ընտրելու եւ ընտրվելու անօտարելի իրավունքը միշտ պետք է առաջնահերթություն դիտարկենք: Այս իմաստով, իհարկե, ցանկալի կլինի, որ այսուհետ եւ սեպտեմբերից, երբ մեր աշխատանքները սկսվեն, մենք աշխատենք օրենքի մի նախագծի վրա, որը շատ կկարեւորի ընտրության, առաջադրման կարգը, մրցութային, մրցակցային, հարաբերությունների արդյունքում կարող ենք գտնել լավագույններին: Խոսքը, նորից եմ ասում, չի վերաբերում մեր այսօրվա թեկնածուին, այլ այսուհետ, երբ մենք պետք է որեւէ նման բարձր կարգի ընտրություն անենք, պետք է այդ ընտրությունը լինի իսկապես ընտրություն եւ ոչ միայն հանձնաժողովում քննարկվի, այլ հանրային հարթակներում քվեարկվի նման թեկնածուների որակը եւ համապատասխանությունը չափորոշիչներին:

Նախորդ ընտրության ժամանակ եւ ՏՄՊՊՀ-ի անդամի ընտրությանը ես նշեցի կարեւոր մի փաստարկ, որ այս մարմինները միշտ էլ եւ բոլոր երկրներում, բոլոր ժամանակներում հաճախ շոշափում են կոռուպցիոն սկանդալներ եւ սա խորթ չի որեւէ հասարակության: Ցավոք սրտի, մենք ունենք պատգամավորներ, որոնք դեռ պատրաստ չեն լսել հանրային խոսքը եւ չեն գիտակցում այդ խոսքի կարեւորությունը, եւ հաճախ ստիպված ես լինելու ցույց տալ նաեւ նման մարդկանց տրամաբանության բոբիկությունը, որը ցավալի է, բայց փաստ է, եւ ես հորդորում եմ, որ մեր գործընկերները երբեւէ այս ամբիոնից խոսելիս հարգանքով վերաբերվեն եւ՛ թեկնածուին, եւ՛ առաջադրող ուժին, եւ՛ բանավեճի կուլտուրային: Այս ամբիոնն այլեւս զարմանալու ամբիոն չի, այս ամբիոնն առաջարկելու, քննարկելու, բանավիճելու կարեւորագույն ամբիոն է, եւ մեր հղումները հիմնականում հանրությանն են ուղղված, այսինքն` եթե մենք այս ամբիոնից ասենք, որ կոռուպցիա մեր հասարակությունում չկա եւ չի կարող լինել, այս մեսիջը ճիշտ չի ընկալվի, որովհետեւ հասարակությունն ինքը տեղյակ է եւ ինքը լսում է, որ շաբաթը մեկ, ամիսը երկու կամ երեք անգամ կոռուպցիոն դեպքեր են բացահայտվում, կաշառակերության դեպքեր են բացահայտվում, եւ այս ամբիոնը հենց պետք է հնչեցնի այդ հարցերը, որպեսզի հասարակության մեջ տպավորություն չլինի, որ մենք քողարկում ենք կամ չենք խոսում այդ մասին: Այս մոտեցումը, կարծում եմ` այնպիսի հասարակարգի եւ այնպիսի կառավարման համակարգի դեպքում, ինչպիսին ՀՀ-ն է ընտրել, այլեւս խորթ պետք է լինի մեր հասարակությանը: Այս ամբիոնից պետք է հնչեն բանավեճային, մրցակցային եւ բոլոր մակարդակներում մշակույթի հետ կապված, քաղաքական մշակույթի ձեւավորման հետ կապված, հարցեր, որոնց, միգուցե, լավ կլիներ պատրաստ լինեին մեր գործընկերները` այդ մշակույթով հարաբերվելու, բայց երբեւէ, եթե նման
մշակույթ չունենք, չի նշանակում, որ նման մշակույթ գոյություն չունի, մենք պետք է միշտ նախանձախնդիր լինենք բոլոր ընտրությունների ժամանակ, եւ երբեւէ չպետք է մեզ դատապարտենք չընտրելու իրողությանը: Այսինքն` եթե մենք համարենք, որ քանի որ «Իմ քայլը» խմբակցությունն առաջադրել է տիկին Մարգարյանին ԲԴԽ-ի թեկնածու, այլեւս քննարկման կարիք չկա, որովհետեւ ունենալով բացարձակ մեծամասնություն` «Իմ քայլը» կքվեարկի թեկնածուին, ինչ իմաստ ունի այս քննարկումը: Իրականությունը դա չէ, իրականությունն այն է, որ մենք պետք է, այո, մեր հարցերով, առաջարկներով, մեր քննարկումներով նաեւ հանրությանը ներկայացնենք, որ թեկնածուն, իրոք, արժանի՞, թե՞ արժանի չի եւ այստեղ որեւէ նշանակություն պետք է չունենա, թե ո՞վ է առաջադրել, այլ նշանակություն պետք է ունենա, թե արդյո՞ք թեկնածուն համապատասխանում է այն մոտեցումներին, այն խնդիրներին, որոնք հասարակությունը դնում է թեկնածուի
առջեւ: Այս իմաստով` կցանկանայի` մենք երբեւէ կանխամտածված կամ նախակարծիք չունենանք, որ այլեւս ամեն ինչ ավարտված է, այլ փորձենք քննարկումների, բանավեճերի եւ միմյանց լսելու կարողությամբ օգնել եւ՛ թեկնածուին եւ՛ կանխարգելել այն հնարավոր ռիսկերը, որ, միգուցե, վաղը մեր թեկնածուին սպասում են, դրանով իսկ օգնելով, որ հասարակությունն ունենա այլեւս իր սպասելիքներն արդարացրած թեկնածու: Այս իմաստով` ես վստահ եմ, որ մենք այդ ճանապարհը վաղ թե ուշ ընտրելու ենք, վաղ թե ուշ մենք պետք է գնանք բոլոր կարգի ընտրությունների ժամանակ մրցույթային հնարավորությունների բացահայտմանը, որովհետեւ հասարակության մեջ կարող ուժեր շատ ունենք: Ցավոք սրտի, այդ ուժերը դեռեւս պատրաստ չեն կամ ինչ-որ չափով ներկայացված չեն տարբեր մարմիններում, բայց հնարավորություն չտալ` այդ իրավունքը մենք չունենք, մենք պետք է ստեղծենք հարթակներ, որ բոլոր կարող ուժերը ՀՀ-ում եւ արտերկրում մեր կադրերը, որոնք, իսկապես, պատրաստ են միջազգային հարթակներում ներկայացնել ՀՀ շահերն այսպիսի հարթակների ժամանակ, այսպիսի մրցույթների ժամանակ, այո, ներկայանան, մասնակցեն, եւ դա կլինի ողջունելի եւ ի նպաստ Հայաստանի Հանրապետության: Այսքանը, շնորհակալություն:

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ելույթներն ավարտվեցին:

Հարգելի պատգամավորներ, «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն՝ ԲԴԽ անդամն ընտրվում է գաղտնի քվեարկությամբ, պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երեք հինգերորդով:

Ձայնը տրվում է հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Վահագն Հովակիմյանին` քվեարկության կարգը, տեղը եւ ժամը ներկայացնելու համար: Խնդրեմ, Պրն Հովակիմյան:

Եզրափակիչ ելույթի կարիք չկա, ճշտել եմ, մոռացա ձեզ տեղեկացնել:

Վ.ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, ձեզ եմ ներկայացնում ԲԴԽ անդամի ընտրության քվեարկության անցկացման տեղի եւ ժամի մասին արձանագրությունը: ԲԴԽ անդամի ընտրության քվեարկությունն անցկացվելու է ԱԺ նիստերի դահլիճի հարեւանությամբ գտնվող նախասրահում ժամը` 14:20-ից մինչեւ 15:00, այսինքն` 4 րոպեից սկսում ենք ընտրությունները, եւ եւս մեկ անգամ հիշեցնեմ, որ քվեաթերթիկում ընդգրկված է թեկնածուի անունը: Էստեղ կա «Կողմ» եւ «Դեմ» վանդակ, կողմի դեպքում «Կողմ» վանդակում եք նշում անում, դեմի դեպքում` «Դեմ» վանդակում:

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կհանդիպենք 15:00-ին:


Ժամը 15:15

  ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ
 

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ զբաղեցնել տեղերը:

Եվ այսպես ձայնը տրվում է հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Վահագն Հովակիմյանին` քվեարկության արդյունքները ներկայացնելու համար:

Վ.ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ներկայացնում եմ ԱԺ հաշվիչ հանձնախմբի թվով 49-րդ արձանագրությունը  ԲԴԽ-ի անդամի ընտրության վերաբերյալ:

ԱԺ հաշվիչ հանձնախումբը նախագահությամբ` Հովակիմյանի, քարտուղարությամբ` Դավոյանի, անդամների`
Գաբրիելյանի, Կարապետյանի, Իսայանի եւ Կոստանյանի արձանագրեց` ԲԴԽ անդամի ընտրության համար առաջադրվել է Աննա Մարգարյանի թեկնածությունը: Նրա ազգանունն ընդգրկվել է գաղտնի քվեարկության քվեաթերթիկում, ԱԺ 132 պատգամավորներից քվեարկությանը մասնացել են 85-ը: Բացելով գաղտնի քվեարկության քվեատուփը` հաշվիչ հանձնախումբը պարզեց` քվեատուփում առկա էր 85 քվեաթերթիկ, որից որեւէ մեկն անվավեր չճանաչվեց: Ձայները բաշխվել են հետեւյալ կերպ.

Կողմ` 66
Դեմ` 19

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Որոշումը, այսպիսով, չի ընդունվել: Շնորհակալություն, հարգելի գործընկերներ, նիստն ավարտված է:




ԱԺ Նախագահ  |  Պատգամավորներ|  ԱԺ խորհուրդ  |  Հանձնաժողովներ  |  Խմբակցություններ  |  Աշխատակազմ
Օրենսդրություն  |   Նախագծեր  |  Նիստեր  |   Լուրեր  |  Արտաքին հարաբերություններ   |  Գրադարան  |  Ընտրողների հետ կապեր  |  Հղումներ  |  RSS
|   azdararir.am