ԱՐՏԱՀԵՐԹ ՆԻՍՏ

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐՓԻՆԵ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ
 
 

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի գործընկերներ, ԱԺ պատգամավորների նախաձեռնությամբ այսօր հրավիրվել է ԱԺ արտահերթ նիստ, որի օրակարգում մեկ հարց է՝ «ՀՀ ընտրական օրենսգիրք» ՀՀ սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը։

Այժմ խնդրում եմ տեղադրել քարտերը եւ նախապատրաստվել գրանցման։ Գրանցում։ Գրանցվել է 58 պատգամավոր, քվորում կա, կարող ենք սկսել մեր աշխատանքները։

Հարգելի գործընկերներ, ցանկանում եմ տեղեկացնել, որ ՀՀ ԱԺ նախագահի գլխավորած պատվիրակությունը ԱԺ նախագահի տեղակալի, ինչպես նաեւ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի մասնակցությամբ գտնվում է Մոսկվայում, հետեւաբար, նրանք չեն մասնակցելու այսօրվա նիստին։

Հարգելի գործընկերներ, արտահերթ նիստը նախաձեռնողները ներկայացրել են «ԱԺ արտահերթ նիստի անցկացման մասին» ԱԺ որոշման նախագիծ, որով առաջարկվում է արտահերթ նիստի յուրաքանչյուր օրը գումարել 1,5 ժամ տեւողությամբ 4 նիստ։ Յուրաքանչյուր ընդմիջման տեւողությունը կես ժամ է։

Հարգելի պատգամավորներ, արտահերթ նիստը նախաձեռնող խումբը ներկայացրել է նաեւ «ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգում ընդգրկված հարցի քննարկման տեւողության սահմանման մասին» որոշման նախագիծ, որով առաջարկվում է նախագծերի փաթեթի 1-ին ընթերցմամբ քննարկման տեւողությունը սահմանել մինչեւ 3 ժամ։

Այս որոշման նախագծերը քվեարկության են դրվում առանց քննարկման։

Այժմ քվեարկության է դրվում «2018 թվականի հոկտեմբերի 29-ին գումարված ՀՀ ԱԺ արտահերթ նիստի անցկացման մասին» ԱԺ որոշման  նախագիծն ընդունելու մասին» հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 58
Դեմ՝ 3
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում «2018 թվականի հոկտեմբերի 29-ին գումարված ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգում ընդգրկված հարցի քննարկման տեւողության սահմանման մասին» ԱԺ որոշման նախագիծն ընդունելու մասին» հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 58
Դեմ՝ 2
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի գործընկերներ, քանի որ ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգում ընդգրկված հարցը պետք է քննարկենք եւ քվեարկենք 2 ընթերցմամբ, «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 44-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն՝ արտահերթ նիստը նախաձեռնողները ներկայացրել են ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգային հարցի քննարկման հատուկ ընթացակարգի մասին» ԱԺ որոշման նախագիծ, որով առաջարկվում է նախագծերի փաթեթի՝ 2-րդ ընթերցմամբ քննարկումը կազմակերպել 1-ին ընթերցմամբ ընդունելուց հետո 24 ժամվա ընթացքում, նախագծի վերաբերյալ գրավոր առաջարկները եւ գլխադասային հանձնաժողովի եզրակացությունը ներկայացնելու համար սահմանել առնվազն 3-ական ժամ։ Այս որոշման նախագիծն ըստ  «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 46-րդ հոդվածի՝ պետք է քննարկվի, այնուհետեւ նոր դրվի քվեարկության։ Հետեւաբար, որոշման նախագիծը ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է ԱԺ պատգամավոր Գեւորգ Պետրոսյանին։  Խնդրեմ, պրն Պետրոսյան, կենտրոնական ամբիոնի մոտ։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հաշվի առնելով ՀՀ վարչապետի մատնանշած ժամկետները, հաշվի առնելով ՀՀ վարչապետի եւ մեր կուսակցության ղեկավար պրն Ծառուկյանի միջեւ կնքած հուշագրի բովանդակությունը՝ մենք վերահաստատում ենք մեր դիրքորոշումը՝ Ընտրական օրենսգրքում փոփոխություններն ու լրացումներն ընդունել այն հաշվարկով, որպեսզի չխախտվեն սահմանված ժամկետները։ Հետեւաբար, խնդրում եմ քննարկումը կազմակերպել 24-ժամյա ռեժիմով, որպեսզի կարողանանք 1-ին եւ 2-րդ ընթերցումով ընդունել։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, «Հատուկ ընթացակարգի մասին» հիմնական զեկուցողին հարցեր ունենալու դեպքում խնդրում եմ հերթագրվել։ 1 պատգամավոր է հերթագրվել: Էդմոն Մարուքյան։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Պրն Պետրոսյան, ուղղակի ձեր խոսքում նշեցիք, որ հուշագիր է կնքվել, ես ուզում էի հասկանալ՝ հուշագիրն ի՞նչ կապ ունի այս նախաձեռնության, Ընտրական օրենսգրքի հետ եւ այս ռեժիմի քվեարկության հետ։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարգելի պրն Մարուքյան, հուշագիրն այնքանով է առնչվում, որքանով «Ծառուկյան» դաշինքն այն խմբակցությունն էր, որն արտահերթ 1-ին նիստում Ընտրական օրենսգրքի ընդունումը տապալվելուց հետո նախաձեռնեց 2-րդ արտահերթ նիստը՝ կրկին հիմք ընդունելով մեր ստանձնած պարտավորությունները պատշաճ կատարելու համար մեր պատասխանատվությունը։ Այդքանով կապ ունի։

Քանի որ հաջորդ քառօրյան մեզնից ահագին երկար ժամանակ է բաժանում, դրանով է պայմանավորված նախագիծը հրատապ ընդունելու անհրաժեշտությունը։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Էդմոն Մարուքյան։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Պրն Պետրոսյան, ախր, հուշագիրը մինչ այդ էր ստորագրվել, եւ նախորդ անգամ, որ տապալվել է, բացականեր կային նաեւ ձեր ֆրակցիայից, հետեւաբար, շահարկել այդ փաստը, որ տապալվել է, եւ մենք հուշագիր ենք ստորագրել, մենք դրա համար հիմա նախաձեռնում ենք, դա կառավարության նախագիծն է, դա միայն «Ծառուկյան» ֆրակցիայի նախաձեռնությունը չէ, դա նաեւ «Ելք» ֆրակցիայի նախաձեռնությունն է, հետեւաբար, պետք չէ ներկայացնել այդ հուշագրի լույսի ներքո այս նախաձեռնությունը։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Խնդրեմ, պրն Պետրոսյան։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, հավանաբար, ձեր դժգոհությունը գալիս է նրանից, որ ես չշեշտեցի, որ դուք էլ եք միացել արտահերթին, բայց ես կրկնում եմ՝ մենք նախաձեռնեցինք, դուք միացաք այդ ստորագրահավաքին։ Ես շատ կուզեի իմանալ իրավաբանական առումով՝ ի՞նչն է ձեր դժգոհությունը, ի՞նչ իրավական խնդիր եք դուք տեսնում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, եթե ցանկություն ունեք արձագանքել, մտքերի փոխանակության ընթացքում կանեք։

Պրն Պետրոսյան, խնդրում եմ զբաղեցնել ձեր տեղը, հարցերն ավարտվեցին։

Այժմ հերթագրում՝ մտքերի փոխանակության համար, հատուկ ընթացակարգի վերաբերյալ։ Հերթագրվածներ չկան։ Պրն Պետրոսյան, այս հարցի վերաբերյալ եզրափակիչ ելույթի անհրաժեշտություն, կարծում եմ, չկա այս հարցի վերաբերյալ։

Այժմ քվեարկում ենք ներկայացված նախագիծը։ Քվեարկության է դրվում «2018 թվականի հոկտեմբերի 29-ին գումարված ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգային հարցի քննարկման հատուկ ընթացակարգի մասին» ԱԺ որոշման նախագիծը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 54
Դեմ՝ 3
Ձեռնպահ՝ 5

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի պատգամավորներ, 2-րդ ընթերցմամբ քննարկում կազմակերպելու համար նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ այսօր պետք է ընդունենք, խնդրում եմ մասնակցել նախագծի քննարկմանը, դրանից անմիջապես հետո տեղի է ունենալու քվեարկություն։

Քննարկում ենք ԱԺ պատգամավորներ Նաիրա Զոհրաբյանի, Գեւորգ Պետրոսյանի, Լենա Նազարյանի, Ալեն Սիմոնյանի, Վահե Էնֆիաջյանի եւ  Էդմոն Մարուքյանի կողմից ներկայացված «ՀՀ ընտրական օրենսգիրք» ՀՀ սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքն 1-ին ընթերցմամբ  ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցողն ԱԺ պատգամավոր Գեւորգ Պետրոսյանն է. խնդրում եմ համեցեք կենտրոնական ամբիոնի մոտ։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգարժան նախագահող, հարգելի գործընկերներ, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ նախագծի  բովանդակությունը հայտնի է քաղաքական բոլոր ուժերին, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ նախագծի բովանդակության վերաբերյալ քաղաքական բոլոր ուժերը հնարավորություն են ունեցել ժամանակին արտահայտել իրենց հիմնական դիրքորոշումները, դժգոհությունները, կարծիքները, նաեւ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ նախագիծն ընդամենը 1 շաբաթ առաջ այս ամբիոնից զեկուցվել է կառավարության ներկայացուցչի կողմից, դրա համար ժամանակի խնայողության նկատառումով ես բովանդակային առումով ընդարձակ անդրադարձ չեմ կատարի նախագծին՝ հաշվի առնելով, որ այստեղ հիմնականը քաղաքական կոնսենսուսի խնդիրն է։ Այնուամենայնիվ, ուզում եմ ընդգծել «ՀՀ ընտրական օրենսգիրք» ՀՀ սահմանադրական օրենքում կատարված փոփոխությունների եւ լրացումների հիմնական բովանդակությունը։

1-ին. գիտեք, որ թեկնածուների տարածքային ցուցակներն ըստ նախագծի վերացվել են, եւ սահմանվել է պարզ համամասնական համակարգ։

Հարգելի գործընկերներ, այս առումով ցանկանում եմ մի փոքր մեկնաբանությամբ հանդես գալ հետեւյալի շուրջ։ Ընդհանրապես, մենք սկզբունքորեն չենք հերքել տարածքային ցուցակներ ունենալու կամ ռեյտինգային ընտրակարգ կիրառելու անհրաժեշտությունը։ Ի վերջո, դա իրեն արդարացրել է տարբեր երկրներում, բայց փորձը ցույց տվեց, նկատի ունեմ 2017 թվականի ապրիլի 2-ի համամասնական ընտրությունների փորձը, որ ռեյտինգային ընտրակարգը շեղվեց քաղաքական բովանդակությունից եւ ավելի շատ վերածվեց թաղային հեղինակությունների մրցավազքի, զոռբայության մրցավազքի, ապօրինությունների մրցավազքի, եւ դրա համար «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը հանդես եկավ այդ ընտրակարգն ընդհանրապես օրենսգրքից դուրս հանելու նախաձեռնությամբ։

Հաջորդ փոփոխությունը վերաբերում է կոալիցիաների ձեւավորման սահմանափակումների վերացմանը եւ ժամկետներին։ Եթե գործող օրենսդրությամբ սահմանված է 10-օրյա ժամկետ, ավելի ճիշտ 6-օրյա ժամկետ, առաջարկվող փոփոխության համաձայն սահմանվում է 10-օրյա ժամկետ։

Հաջորդը. կուսակցական բազմակարծություն ապահովելու նպատակով ընտրական շեմի իջեցում է նախատեսվում։ Մասնավորապես, եթե գործող Ընտրական օրենսգրքով սահմանված էր կուսակցությունների համար՝ 5%, իսկ դաշինքների համար՝ 7%, ապա այդ շեմը իջեցվել է կուսակցությունների համար՝ 4%, դաշինքների համար՝ 6%։

Վերանայվել է նաեւ ընտրագրավի գումարի իջեցումը, ներկայումս նախատեսված 10 միլիոնապատիկից նվազագույն աշխատավարձն իջեցվել է մինչեւ 7500-ապատիկը։

Հաջորդը՝ ներկայիս գործող 3 խմբակցությունների փոխարեն նախատեսվում է ԱԺ-ում ունենալ առնվազն 4 խմբակցություն, բայց «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը, հիմք ընդունելով իրավունքի հանրաճանաչ սկզբունքները, այդ թվում՝ ամենից առաջ ժողովրդավարության ինստիտուտի բովանդակությունը, գնաց այն առաջարկին, որ ընդամենը ձեւական առումով բազմակարծություն ապահովելու նպատակով չներմուծվի օրենսգիրք պարտադիր 4 խմբակցություն ունենալու հանգամանքը, եւ 4-րդ խմբակցությունը հայտնվի ԱԺ-ում այն դեպքում, երբ նա ունի որոշակի ժողովրդական վստահության ռեսուրս։ Իհարկե, սա բացարձակապես չի կարող եւ չպետք է մեկնաբանվի որպես անգամ մեկ ընտրողի  ձայնի անտեսում։

Մեզ համար հարգելի է, ընդունելի է անգամ մեկ ընտրողի ձայնը, բայց հաշվի առնելով այն, որ ԱԺ-ն այդ տրամաբանությամբ զարգացնելու դեպքում կարող է եւ կարծիք դրվել շրջանառության մեջ, թե՝ եթե ուզում եք բազմակարծություն ապահովել, եկեք գրենք, որ առնվազն 10 կուսակցություն կարող է ներկայացված լինել ԱԺ-ում։ Սրանով մենք ձեւականորեն տուրք կտայինք քաղաքական բազմակարծությանը, իրականում ԱԺ-ի աշխատանքների բնականոն ընթացքը կդնեինք լուրջ բարդությունների առաջ։

Հաջորդը. գործող Ընտրական օրենսգրքում սահմանված է, որ ընտրական ցուցակներում կանանց նվազագույն տոկոսը պետք է լինի 25-ը։ Հարգելով քաղաքական կուսակցությունների առաջարկությունները, հիմք ընդունելով կոնսենսուսը՝ մենք համաձայնվել ենք, որ ցուցակներում հակառակ սեռի ներկայացուցիչների թիվը առնվազն լինի 30%։

Այնուհետեւ Ընտրական օրենսգրքում նախատեսվում է վերացնել բոնուսային համակարգը Երեւանի, Գյումրու եւ Վանաձորի տեղական ինքնակառավարման, այսինքն՝ ավագանիների ընտրություններում։

Հաջորդը. ընտրական ցուցակների կազմման եւ վարման գործընթացի արդյունավետության բարձրացման նկատառումով նախատեսվում է սահմանափակել վավերականության ժամկետը լրացած՝ անձը հաստատող փաստաթղթերով քվեարկության սահմանափակումները եւ ցուցակներում թողնել առնվազն վերջին մի քանի տարվա ընթացքում անձը հաստատող վավեր փաստաթուղթ ունեցող ընտրողներին։

Հաջորդը. նախատեսվել է մեխանիզմ՝ դատարանի կողմից անգործունակ ճանաչված անձանց ընտրական ցուցակներից հանելու համար, քանի որ նրանք իրավունքի ուժով իրավունք չունեն մասնակցել ընտրություններին։

Նաեւ նախատեսվել են ընտրողների իրազեկվածության մակարդակի բարձրացման ուղղությամբ միջոցառումներ։ Մասնավորապես, օրենսդրորեն ամրագրվել է համապետական ընտրությունների ժամանակ Հանրային հեռուստատեսությամբ հեռուստաբանավեճերի կազմակերպումը՝ դրանից առնվազն մեկը նախատեսելով կուսակցությունների համամասնական ցուցակների 1-ին համարների մակարդակով։

Էապես ավելացվել է ՀՀ ռադիոյով եւ հեռուստատեսությամբ անվճար եթերաժամանակի տեւողությունը եւ քանակը, փաստորեն, ներկայիս 60 րոպեի փոխարեն ոչ ավելի, քան 90 րոպե նախատեսելով, իսկ Հանրային ռադիոյով   ներկայիս ոչ ավելի, քան 120 րոպեի փոխարեն 180 րոպե նախատեսելով։

Քվեարկության գործընթացի մատչելիությունն ապահովելու նկատառումով նախատեսվում է տեղաշարժման դժվարություններ ունեցող անձանց քվեարկությունը կազմակերպել նրանց համար հնարավոր, քվեարկության համար առավել նպաստավոր վայրում։

Հարգելի գործընկերներ, սահմանվել է նաեւ միջազգային եւ օտարերկրյա դիտորդական առաքելությունների հրավեր ուղարկելու որոշակի ընթացակարգ, ամրագրվել է տեղական դիտորդական կազմակերպությունների կողմից եռամսյա ժամկետում նրանց զեկույցների հրապարակման համար կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով ներկայացնելու հնարավորություն։ Սահմանվել է նաեւ, որ կենտրոնական ընտրական  հանձնաժողովը մերժում է դիտորդների հավատարմագրման մասին դիմումը, եթե տվյալ կազմակերպության գործադիր մարմնի ղեկավարը կամ որեւէ կարգավիճակով կազմակերպությունը ներկայացնող անձը տվյալ ընտրություններում գրանցված թեկնածու է։

Առաջարկությունների մեջ կան նաեւ ծավալային եւ բովանդակային առումով փոքր բնույթի առաջարկներ, դիտարկումներ, դատողություններ։ Կրկնում եմ, քանի որ դրանք արդեն իսկ բազմիցս քննարկվել, վերլուծվել են քաղաքական տարբեր ուժերի կողմից, ոչ միայն խորհրդարանական քաղաքական ուժերի, այլեւ արտաքաղաքական ուժերի եւ ՀԿ-ների կողմից, դրա համար հասկանալի պատճառով անդրադարձ չեմ կատարում։

Որպես վերջաբան՝ ասեմ, որ նոր օրենսգրքով, փոփոխված տարբերակով ընտրություններին գնալը մեզ համար ինքնանպատակ չէ։ Դա ինքնին հետապնդում է կոնկրետ իրավաչափ նպատակներ:

1-ին. գնալ ընտրությունների այն օրենսգրքով, որն առավելագույնս է երաշխավորում նախընտրական պայքարում քաղաքական գործոնի գերակայությունը։

2-րդ. քվեարկության թափանցիկությունը, որն օրենսգիրքն է առավելապես երաշխավորում։ Մեր խորին համոզմամբ, փոփոխված, լրամշակված տարբերակն առավելագույնս է ապահովում այդ քվեարկության գործընթացի թափանցիկությունը։

Եվ վերջում, այո, քաղաքական բազմակարծության ապահովումը, որը ժողովրդավարության ինստիտուտի կարեւոր բաղադրիչներից մեկն է։

Եվ նաեւ ավելորդ չեմ համարում անդրադարձ կատարել մի խնդրի, որը շահարկվեց ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ։ Խոսքը վերաբերում է «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության պատգամավորների մասնակցությանը նախորդ քվեարկությանը։

Ես ուզում եմ այս ամբիոնից հնչեցնել այդ իրողությունը, որպեսզի հետագայում տարընկալումների, տարբեր մեկնաբանությունների տեղիք չտա։ Իրականությունը եղել է հետեւյալը, որ մեր կուսակցության 3 պատգամավորները, ովքեր բացակայել են, պրն Մադաթյանը ՀՀ-ից դուրս է գտնվել, եւ ոչ ոք չէր կարող նախապես իմանալ արտահերթ նիստի մասին, որ պրն Մադաթյանն իր ծրագրերը հարմարեցներ այդ նիստին։ Այսինքն՝ ինքն օբյեկտիվորեն, մեծագույն ցանկության դեպքում էլ չէր կարող մասնակցել նիստին։

Պրն Ղուկասյանի մասով ես ուզում եմ հայտնել հետեւյալը։ Պրն Ղուկասյանն ունեցել է որոշակի, առանձին կարծիք օրենսգրքի փոփոխությունների բովանդակության վերաբերյալ հետեւյալ առումով, քանի որ լրատվական միջոցներն այլ վարկածներ էին շրջանառում, իրականությունը եղել է հետեւյալը։ Պրն Ղուկասյանը, լինելով իր տարածաշրջանում մեծ հարգանք վայելող անձ, ինքն իր քաղաքական գործունեությունը միշտ իրականացրել է մեծամասնական ընտրական համակարգով թե՛ ՏԻՄ-ում ընտրվելիս, թե՛ նաեւ ԱԺ պատգամավոր դառնալիս։ Ինքն իր անձնական կերպարով է ներկայացել ընտրողներին եւ իր համար ավելի հոգեհարազատ է եղել այդ ընտրակարգի կիրառումը, բայց խնդրում եմ նկատի ունենալ, որ բացարձակապես չկա հակասություն, ինչպես շրջանառում  են որոշ լրատվամիջոցներ, «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության ղեկավար պրն Ծառուկյանի եւ պրն Ղուկասյանի, պրն Ղուկասյանի եւ ընդհանրապես, մեր կուսակցության եւ մեր խմբակցության միջեւ։ Այսօր պրն Ղուկասյանը, փառք Աստծո, ներկա է, իր ներկայությամբ պատվում է մեր այսօրվա նիստը, եւ ինքն իր քվեարկությամբ կարտահայտի իր դիրքորոշումները։

Ինչ վերաբերում է հարգարժան պրն Ազիզյանին, այսօր էլ ինքը վատառողջ, բայց ներկայացել է նիստին։ Նախորդ օրը վատառողջության պատճառով բացակայել է։

Նույնը կարող եմ պնդել բոլորիդ առաջ, այդ թվում՝ ամենից առաջ իմ կուսակցության ղեկավարի առաջ, որ, իսկապես, դա այդպես է, թող արձանագրեն լրատվամիջոցները, որ որեւէ շեղում, որեւէ միտում, որեւէ ստվերային պայմանավորվածություն գոյություն չունի։ Պրն Ազիզյանը մեր թիմի հավատարիմ անդամն է, եւ ինքն այսօր իր ներկայությամբ եւ իր գործողություններով կապացուցի դա։ Շնորհակալ եմ ուշադրության համար։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հիմնական զեկուցողին հարցերով դիմելու համար՝ գրանցում։ Հերթագրվել են 4 պատգամավորներ։ 1-ին հարցի համար՝ Արմեն Ռուստամյան։

Ա.ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ

-Պրն Պետրոսյան, իհարկե, ես գիտեմ, որ դուք չեք հեղինակն այս օրենսդրական նախաձեռնության, բայց, քանի որ դուք եք ներկայացնում, ես ուզում եմ՝ ուշադրություն դարձնեք մի կարեւոր հանգամանքի վրա։ Այս Ընտրական օրենսգրքի մեջ ինձ համար անհասկանալի ձեւով որոշված է, թե ինչպես պետք է ազգային փոքրամասնությունները ներկայացված լինեն ԱԺ-ում։

Որտեղի՞ց է վերցվել այդ 19 թիվը, ինձ համար հասկանալի չի։ Այն կուսակցությունը, որը ձեռք է բերում 19 մանդատ, կարող է նաեւ տրամադրել մեկ մանդատ ազգային փոքրամասնության ներկայացուցչին, իրենց ցանկից։ Այդ ի՞նչ 19 թիվ է: Եթե նայենք տեսականորեն, կարող է ստացվել այնպես, որ 5 մանդատ պետք է տրամադրվի փոքրամասնությանը, երբ մենք օրենքով նախատեսել ենք, որ այդ մանդատների թիվը 4 է: Կարելի՞ է բացատրություն ունենալ, թե այդ 19 թիվն ինչի՞ց է առաջացել։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Կոնկրետ 19 թվի մասով թիվը մեր կողմից չի առաջացել, բայց հիմնական բովանդակությունը կառավարության ներկայացուցիչը կասի, թե ինչու 19-ը, բայց տրամաբանությունը հետեւյալն է. մենք հաշվի ենք առնում նաեւ համապետական ընտրությունների փորձը։ Այսօր սահմանել որոշակի քվոտա, որ անպայման պետք է ազգային փոքրամասնություններն այս չափով ներգրավված լինեն եւ հետո չկարողանալով դա ապացուցել՝ մենք այստեղ էլ մի ուրիշ ծայրահեղության մեջ կընկնենք։ Իրականում, փաստացի Հայաստանում տեղակայված ազգային փոքրամասնությունների քանակությունն է հաշվի առնվում Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխման աշխատանքում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Արմեն Ռուստամյան։

Ա.ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ

-Նման դեպքերում տրամաբանությունն այն է, որ կա 4 տեղ, որը հատկացվում է ըստ որեւէ սկզբունքի։ Նախորդ ժամանակ մենք դա հատկացրել ենք Դոնթի բանաձեւով։ Շատ տրամաբանական է դարձել, թե 4 տեղն ինչպես պետք է բաշխվի ըստ ձեռք բերված  մանդատների քանակի։ Այստեղ ինչ-որ հակառակից է գնում։ Որոշում են, թե քանի՞սը կարող են որոշել, թե ու՞մ տրամադրել մանդատը՝   ազգային փոքրամասնությունների հետ կապված։ Ես կարծում եմ, որ մոտեցումն է ինքնին սխալ։ Իհարկե, ես հասկանում եմ, դուք չեք ներկայացնում, բայց ճիշտ կլինի, որ այս հարցը  վերլուծվի, այդպես չի կարող լինել, պետք է տրամաբանական բանաձեւ ընդունվի։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Այդ դեպքում խնդրում եմ, դուք ձեր առաջարկությունը գրավոր ներկայացրեք, 1-ից 2-րդ ընթերցման ժամանակ դա կքննարկվի։ Բնական է, եթե մեծամասնությունը գտնի, որ դա հիմնավոր է, պատճառաբանված է, անշուշտ, դա տեղ կգտնի 2-րդ ընթերցման տարբերակում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Արմենուհի Կյուրեղյան։

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Պրն Պետրոսյան, ես արձագանքեմ ձեր մի նախադասությանը։ Այստեղ խոսքը չի գնում կանանց ներկայացվածության կամ հակառակ սեռի մասին, ինչպես դուք ասացիք։

Օրենքում ամրագրված է. ոչ մի սեռի ներկայացվածություն չի կարող ավելին լինել, քան 75%-ը, կամ պակաս լինել։ Ոչ մի դեպքում եկեք չասենք հակառակ սեռ։

Հիմա հարցս. դուք փոփոխություններում ներկայացրել եք հոդված 26-ով հետեւյալը.  «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամ կարող է ընտրվել բարձրագույն կրթություն ունեցող, պատգամավորին ներկայացվող պահանջներին համապատասխանող յուրաքանչյուր ոք», եւ հանվել են կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամի նկատմամբ մյուս պահանջները. 5 տարում առնվազն մասնագիտական ստաժը կամ իրավունքի ոլորտում գիտական ստաժը եւ այլն։ Որոշակի պահանջներ հանվել են, մնացել է միայն բարձրագույն կրթություն ունենալու փաստարկն այն դեպքում, երբ տարածքային հանձնաժողովների անդամների համար այդ բոլոր պահանջները պահպանված են։ Ստացվում է, որ վերադաս մարմնում անդամը կարող է շատ ավելի քիչ պահանջների բավարարվածության առումով մասնակցել մրցույթին, իսկ տարածքայինի նկատմամբ շատ ավելի բարձր պահանջներ ենք դրել, եւ հատկապես՝ մասնագիտական։

Ինչքանո՞վ եք դուք դա արդարացնում եւ ի՞նչ մեկնաբանություն կտաք դրան։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Այստեղ ընկած է «Հանրային ծառայության մասին» օրենքն ընդունված լինելու հանգամանքը, եւ հանրային ծառայություն է համարվում նաեւ ԿԸՀ-ում աշխատանքը։ «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով, այդ պաշտոնին համարժեք պաշտոն զբաղեցնող անձանց համար սահմանված չափանիշները հավասարապես կիրառվել են նաեւ ԿԸՀ-ի անդամների նկատմամբ։

Իհարկե, ես այն կարծիքին եմ, բնական է, որքան որ պատասխանատվությունը բարձր է, պետք է նաեւ լինեն ավելի բարձր պահանջներ։ Այո, ձեր տրամաբանությունն ընդունում եմ, եթե տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների համար սահմանված են առավել խիստ պահանջներ, ապա առնվազն այդ պահանջները պետք է սահմանված լինեն նաեւ վերադաս ընտրական հանձնաժողովի համար։

Հավանաբար, կառավարության ներկայացուցիչը կներկայացնի, բայց այստեղ ընկած են «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով համանման պաշտոններին ներկայացվող պահանջները։

Իսկ ինչ վերաբերում է հակառակ սեռին, խնդրում եմ այստեղ հակառակ սեռը թշնամի մի ընդունեք։ Ինձ այս կյանքում 2 սեռ է հայտնի՝ կամ իգական, կամ արական։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Արմենուհի կյուրեղյան։

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Գիտեք, ձեր նշած օրենքը նախկինում էլ է գործել, եւ նախկինում Ընտրական օրենսգրքում ձեւակերպվել են այդ պահանջները ԿԸՀ-ի անդամի նկատմամբ։ Ինձ համար անհասկանալի է այդ պահանջների թուլացումը, հատկապես, երբ որ ավելի բարձր պատասխանատվությամբ մարմնի մասին է խոսքը։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ես կրկին վերահաստատում եմ իմ կարծիքն առ այն, որ, այո, որքան որ բարձր է պատասխանատվության աստիճանը, այնքան պետք է խիստ լինեն, ավելի պահանջկոտ լինեն նրանց նկատմամբ ներկայացվող պահանջները։

Խնդրեմ, դուք էլ կարող եք գրավոր ներկայացնել, 1-ից 2-րդ ընթերցման ընթացքում անպայման անդրադարձ կարվի հարցին։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Պետրոսյան, հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Անցնում ենք հարակից զեկուցմանը։

Հարակից զեկուցման համար ձայնը տրվում է ԱԺ պետաիրավական հանձնաժողովի նախագահ պրն Գեւորգ Կոստանյանին։

Գ.ԿՈՍՏԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, ողջունում եմ բոլորիդ։ Հարգելի գործընկերներ, Ընտրական օրենսգիրքը բավականին երկար քննարկվեց նախորդ քննարկման ժամանակ, եւ այսօր հիմնական զեկուցողը ներկայացրեց օրենսգրքի հիմնական դրույթները։

Ես ավելի շատ կկենտրոնանամ այն վեճի շուրջ, թե ի վերջո այս ռեյտինգային համակարգն է լա՞վ, թե՞ համամասնական, փակ ցուցակներով, այսինքն՝ առաջարկվող համակարգն է լա՞վ, թե՛ վատ։

Մեր հանրության մեջ այս բոլոր դետալները, որոնք ներկայացվեցին հիմնական զեկուցողի կողմից, կամ նախկինում, քննարկման առարկա չեն դարձել։ Քննարկման առարկա դարձել է միայն այն, թե ռեյտինգայինը պետք է վերացնե՞լ եւ դրա փոխարեն համամասնական ներմուծե՞լ, թե՞ ոչ։

Պետաիրավական հանձնաժողովը դրական եզրակացություն է տվել այս օրենսգրքի փոփոխություններին։ Դրա հիմքում մենք դրել ենք իրավական հետեւյալ մոդելը։

1-ին. ո՞րն է այս երկու համակարգերի էական տարբերությունը, եւ ինչո՞վ է սա սկզբունքային՝ հիմա ընդունելու համար։

1-ին. միջազգային փորձն ուսումնասիրելիս մենք գալիս ենք այն հետեւության, որ ցանկացած երկիր իր քաղաքական զարգացման որոշակի փուլում անպայման փոփոխում է, անցում է կատարում մեծամասնական ընտրական համակարգից դեպի համամասնական, կամ հակառակը։

Ես ես կարող եմ միանշանակորեն պնդել, որ եւ՛ լավ, եւ՛ վատ ընտրական համակարգեր չկան եւ չեն լինում։ Յուրաքանչյուր ընտրական համակարգի կիրառություն կոնկրետ երկրում եւ կոնկրետ ժամանակահատվածում քաղաքական անհրաժեշտությամբ կամ նպատակահարմարությամբ է պայմանավորված, որովհետեւ նույն ընտրական համակարգը, որը գործում է այլ երկրում, կարող է շատ արդյունավետորեն չգործել Հայաստանում եւ հակառակը։

Դա պայմանավորված է հետեւյալ հանգամանքով։ Այդ ռեյտինգային ընտրական համակարգը, որ ասվում է, դա մեծամասնականի եւ համամասնականի համադրությունն է: Իսկ ինչո՞վ է դա դրական նշանակություն ունեցել կամ ունի թե՛ մեր երկրում, եւ թե՛ նախորդ այլ երկրներում, որտեղ կիրառվել է այս համակարգը։

Մեծամասնական ընտրական համակարգի էությունը հիմնականում նա է, որ ընտրողը, երբ ընտրում է կոնկրետ իր ներկայացուցչին, ինքն անհատական, անձնական մոտեցում է ցուցաբերում։ Մեր հանրության մեջ դա բավականին ընդունված է եղել, եւ նաեւ պահանջված, որպեսզի հեռու գյուղում կամ քաղաքում ընտրողը ճանաչի իր ներկայացուցչին եւ ինքն ընտրի այն անձին, ում ուզում է, որ նա ներկայացնի իրեն օրենսդիր մարմնում։ Սրա դրական կողմը՝  մեծամասնական ընտրական համակարգի եւ դրանով իսկ այս ռեյտինգային ընտրական համակարգի, կայանում է նրանում, որ հանրությունը ուներ ներկայացուցչականության ավելի լայն, ընդգծված եւ անհատական դրսեւորման  հնարավորություն։

Իսկ հիմա համասնականով։ Համամասնականը 1-ին հայացքից չունի այդ ներկայացուցչականությունը հատկապես փակ ցուցակների պայմաններում, որովհետեւ անձը, երբ ընտրում է կոնկրետ կուսակցությանը, ինքը չի տեսնում, թե ո՞ւմ է կոնկրետ լիազորում իր իշխանությունն իրականացնել պառլամենտում, բայց գաղափարը նրանում է, որ համամասնական ընտրական համակարգի առավելությունը նրանում է, որ ինքը խթանում է երկրում քաղաքական, կուսակցական համակարգի կայացումը։ Այստեղ էլ կանխավարկածը հետեւյալն է, որ քաղաքացու համար տարբերություն չկա՝ ո՞վ է իրեն ներկայացնում պառլամենտում, ինքն ընտրում է կուսակցությանը, դրանով իսկ հավանություն է տալիս տվյալ կուսակցության գաղափարներին, նպատակներին եւ սկզբունքներին։ Արդեն դա կյանքի կոչող սուբյեկտների ցանկը սկզբունքային նշանակություն չունի։ Դրանով է պայմանավորված այն հանգամանքը,  բազմաթիվ օրինակներ կարող եմ բերել այլ երկրներից,  օրինակ՝ Իտալիայում սկզբնապես մեծամասնական ընտրական համակարգ էր, հետո անցում կատարվեց համամասնական ընտրական համակարգի, միաժամանակ հետո նորից անցում կատարվեց մեծամասնական ընտրական համակարգի։

Համամասնական ընտրական համակարգի կարեւորությունն այս պայմաններում նրանում է, որ դրանով մեխանիկորեն խթանում ես կուսակցական համակարգի ստեղծմանը, որպեսզի կուսակցությունը չլինի անհատականացված, այլ լինի ավելի շատ գաղափարական, նպատակային եւ սկզբունքային հենքի վրա կառուցված միավոր։

Այս տեսակետից, հարգելի գործընկերներ, որեւէ մեկը չի ասում, որ ռեյտինգային համակարգը շատ վատն էր, դրա համար ենթակա է փոփոխման. ոչ։ Ռեյտինգային համակարգը, ինքը ռեյտինգային չի կոչվում, բայց, քանի որ տենց անուն է դրվել, ես դրա համար դա եմ ասում։ Ռեյտինգային համակարգը կատարել է իր աշխատանքը։ Ռեյտինգային համակարգը կարող էր նաեւ  ապագայում կատարել իր նշանակությունը, բայց հիմա,՝ եթե քաղաքական նպատակահարմարությամբ պայմանավորված ընտրվել է համամասնական ընտրական համակարգը, այսինքն՝ որպեսզի մեխանիկորեն մենք խթանենք կուսակցական համակարգի ստեղծմանը, սա, կարծում եմ, շատ կարեւոր որոշում է, որովհետեւ մեր իրականության մեջ մենք այնուամենայնիվ քննարկման առարկա դարձնում ենք կուսակցությունը՝ կոնկրետ անձերով պայմանավորված, կուսակցությունը՝ կոնկրետ անձերի մասնակցությունը բացառելու տեսակետից։ Չկա տենց խնդիր։ Այս համակարգը, այս փոփոխությունները մեզ պետք են, որպեսզի մենք կուսակցական, քաղաքական համակարգը խթանենք։

Որեւէ մեկը չի բացառում, որ հաջորդ ընտրական ցիկլին մենք կարող է նորից անցնենք մեծամասնականի կամ ռեյտինգայինի։ Դա բացառված չի։ Դա պայմանավորված է լինելու տվյալ պահին երկրում ստեղծված քաղաքական եւ կուսակցական  համակարգերի զարգացվածության եւ կայացվածության աստիճանով։ Երբ որ դու գնում ես դեպի  համամասնական ընտրական համակարգ, ընտրահամակարգի զարգացման եւ կիրառման արդյունքում ձեւավորում ես կուսակցական ճիշտ բազա, հետո միանշանա,կ ես վստահ եմ՝ հենց նույն միջազգային փորձը հաշվի առնելով, շատ արագ անցում է կատարվելու դեպի նոր ից մեծամասնական  համակարգ։ Ինչո՞ւ. որովհետեւ դու արդեն երկրում ստեղծել ես քաղաքական կայուն, կուսակցական կայուն համակարգ։

Հետեւաբար, իմ մոտեցումը, իմ առաջարկը պայմանավորված է նրանով, որ այս օրենքն ընդունենք ոչ թե նպատակահարմարությամբ պայմանավորված, թե այս ռեյտինգային ընտրական համակարգը ձեռնտու է այս կուսակցությանը, կամ համամասնականը ձեռնտու է այլ կուսակցությանը: Ոչ։ Մենք հիմք ընդունենք բացառապես քաղաքական կայունության եւ քաղաքական կայացվածության աստիճանը բարձրացնելու հանգամանքները։ Սա է ընդհանուր առմամբ։

Այդ դետալների հետ կապված պրն Պետրոսյանին հարցեր տվեցիք, պատասխանեց։ Նախկինում, երբ այս նույն նախագիծը քննարկվում էր՝ Կառավարության կողմից ներկայացված, բավականին դետալային քննարկվել է։ Ես չեմ կարծում, որ սրա վրա կենտրոնանալու անհրաժեշտություն որեւէ ձեւով կա։

Հարգելի գործընկերներ, ես առաջարկում եմ կողմ քվեարկել այս նախագծին, որովհետեւ իմ համոզմամբ, այս նախագիծը կհանգեցնի երկրում կուսակցական կայուն եւ կայացված համակարգի ստեղծմանը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հարակից զեկուցողին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել: Հերթագրված պատգամավորներ չկան: Պրն Կոստանյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հաջորդ հարակից զեկուցման իրավունքը պատկանում է Կառավարությանը, եւ Կառավարության անունից հանդես կգա արդարադատության նախարարի առաջին տեղակալ Արթուր Հովհաննիսյանը: Խնդրեմ պրն Հովհաննիսյան:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-ԱԺ հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, Կառավարությունը այս նախագիծն ուսումնասիրելու, բնականաբար, առաջարկություններ, դիտողություններ չունի մի պարզ պատճառով, քանի որ այս նախագիծը որեւէ կերպ չի փոխվել, եւ այն նույն նախագիծն է, ինչ որ Կառավարությունը նախորդ շաբաթ ներկայացրել է ԱԺ քննարկմանը: Երկու առաջարկներ արվեցին Կառավարությունը պետաիրավական հանձնաժողովի նիստում, մի փոքր ուշ ես դրան կանդրադառնամ, այդ առաջարկություններն ընդունվել են, եւ դրանից հետո հանձնաժողովի կողմից տրվել է դրական եզրակացություն:

Ես, ուղղակի մի փոքր լրացնեմ նախորդ զեկուցողներին, թե այս նախագծում ինչ դրական այլ փոփոխություններ են կատարվել, որոնց մասին այստեղ ժամանակ չեղավ՝ ներկայացնելու:

Առաջինը դա այն է, որ կուսակցություններն իրենց ընտրական ցուցակներում կարող են ներգրավվել կուսակցության անդամ չհանդիսացող անձանց ոչ թե առավելագույնը 30 տոկոս համամասնությամբ, այլ 40 տոկոս, այսինքն` 10 տոկոս ավելի կարող են ընտրական ցուցակում զբաղեցնել ոչ կուսակցական անդամները:

Երկրորդը. նախատեսվել է, որ ընտրական գրավներից ձեւավորված գումարների ոչ թե 30, այլ` 40 տոկոսը ԿԸՀ-ն այսուհետ հնարավորություն կունենա ծախսել ընտրական վարչարարության բարձրացման համար:

Հաջորդը. այստեղ նաեւ տիկին Կյուրեղյանը հարց բարձրացրեց, թե ինչո՞ւ են փոխվել կամ ավելի թուլացել ԿԸՀ-ի անդամներին ներկայացվող պահանջները` ցենզը: Տիկին Կյուրեղյան, այս փոփոխությունը Կառավարությունը, որ նախաձեռնել էր նախագծով, նպատակը հետեւյալն էր. Սահմանադրությամբ այսօր ԿԸՀ անդամներին տրված են հստակ սպառիչ պահանջներ. ունենալ բարձրագույն կրթություն եւ բավարարել պատգամավորի ներկայացվող պահանջները: Այլ լրացուցիչ պահանջների նախատեսում, թեկուզ եւ սահմանադրական օրենքով, մեր Սահմանադրությունը թույլ չի տալիս, ինչը նշանակում է` ցանկացած լրացուցիչ պահանջ, կոնկրետ` բարձրագույն կրթության եւ այլ պահանջ, ասենք` իրավաբանական կրթություն կամ այլ, աշխատանքային ստաժի լրացուցիչ պահանջներ նախատեսելը, մեր խորին համոզմամբ, հակասահմանադրական է: Սա էր պատճառը, որ այդ չափանիշները մենք հանել ենք, թեպետ եւ իրավացիորեն ճիշտ եք, որ այստեղ կարեւոր է ունենալ լրացուցիչ պահանջներ:

Ինչ վերաբերում է մանդատների բաշխմանը, երբ մենք խոսում ենք ԱԺ-ում չորրորդ ուժի ներգրավման մասին, ձեւակերպում ենք տվել, ընդ որում, ինչպես գիտեք, չորրորդ ուժը կարող է ներգրավվել, եթե 2 տոկոս շեմը հաղթահարել է: Ասեմ, մենք այստեղ, բացի  դրանից, մեկ այլ խնդիր ենք լուծել: Ես կարծում եմ` Ընտրական օրենսգրքում մի մեծ բաց կար, որը տեսանելի չէր, սակայն այս հարցը լուծելով, ձեւակերպումները փոփոխելով՝ մենք այդ խնդիրը լուծել ենք: Խոսքը վերաբերում է նրան, որ այսօր Ընտրական օրենսգրքով հետեւյալն էր գրված, որ եթե նվազագույն շեմը չեն հաղթահարել 3 ուժեր, ապա մանդատների բաշխմանը մասնակցում  են առավելագույն ձայներ հավաքած 3 ուժերը, այսինքն` տեսականորեն կարող է ստացվել հետեւյալը, ես օրինակը բերեմ եւ մանրամասնեմ՝ ինչի՞ մասին է խոսքը:

Օրինակ` մասնակցել էին ընտրություններին երկու կուսակցություններ եւ երկու դաշինք: Առաջին կուսակցությունը հավաքել է 50-ից ավելի ձայներ, բնականաբար, ունի առավելագույն ձայներ մյուսների համեմատ, նա բաշխմանը կմասնակցի:

Հաջորդ կուսակցությունը հավաքել է 5 տոկոսը, այսինքն` նվազագույն շեմը հաղթահարել է:

Հաջորդ երկու դաշինքները չեն հաղթահարել 7 տոկոսի շեմը, բայց ստացել են 6 տոկոս: Տվյալ պարագայում, եթե խոսենք մանդատների բաշխման գործող Ընտրական օրենսգրքով, կստացվեր, որ մանդատների բաշխմանը կմասնակցեր այն կուսակցությունը` 50 ավել տոկոս հավաքած, եւ այս երկու դաշինքները, որովհետեւ նրանք հաջորդ առավելագույն ձայներ հավաքածներն են` 6 տոկոս, իսկ խաղից դուրս կմնա նվազագույն շեմը հաղթահարած այն կուսակցությունը, որը հավաքել էր 5 տոկոս ձայն: Հիմա, մենք այստեղ լրամշակել ենք, եւ նշում ենք, որ բնականաբար, նվազագույն շեմը հաղթահարողները մանդատներին ամեն դեպքում մասնակցում են, սակայն մանդատների բաշխմանը մասնակցում են նաեւ նվազագույն շեմը չհաղթահարած, սակայն երկու տոկոսը հաղթահարած չորրորդ ուժը կամ երրորդ ուժը, որը նվազագույն շեմը չի հաղթահարել, սակայն որպես երրորդ ուժ՝ պարտադիր ներգրավվելու է ԱԺ-ում:

Այսքանը: Նաեւ պրն Ռուստամյանի հարցին պատասխանեմ: Ճիշտն ասած, պրն Ռուստամյան, ինչպես եւ երբ Կառավարությունը առաջին փոխվարչապետի մասնակցությամբ հանդիպում էր ֆրակցիաներին եւ ասում էր, որ ազգային փոքրամասնությունների՝ ԱԺ-ում մասնակցության վերաբերյալ որեւէ փոփոխություն մենք չենք նախատեսում, ես վերահաստատում եմ այդ խոսքը, եւ ճիշտն ասած, չեմ կարողանում գտնել`  ի՞նչ 19 թվի մասին էր խոսքը: Ես նայում եմ 95-րդ հոդվածի 9-րդ մասը` մանդատների բաշխումը Դոնթի բանաձեւով, հենց ազգային փոքրամասնությունների նախատեսված ձայների մասով, մենք թողել ենք անփոփոխ, այդ հոդվածներն ուժի մեջ են, այսինքն` որեւէ լրացուցիչ փոփոխություն մեր կողմից ազգային փոքրամասնությունների մասով չի կատարվել:

Թերեւս այսքանը: Շնորհակալություն: Ձայնիս համար կներեք:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հարակից զեկուցողին հարցերով դիմելու համար` հերթագրում: 2 պատգամավոր է հերթագրվել: Տիկին Կյուրեղյան, առաջին հարցը դուք եք տալու:

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Պրն փոխնախարար, ես չգիտեմ՝ ճի՞շտ հասկացա, թե՞ ոչ, բայց մեկնաբանեմ իմ հասկացածը: Դուք ասացիք, որ Սահմանադրության մեջ ամրագրված են ԿԸՀ անդամի նկատմամբ պահանջները: Դա պետք է լինի բարձրագույն կրթությունը եւ պատգամավորին վերաբերվող պահանջները:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ... Կներեք տիկին Կյուրեղյան: Հարգելի գործընկերներ, եւս մեկ անգամ հորդորում եմ դահլիճում լռություն պահպանել, թույլ տալ գործընկերները իրենց հարցերը հնչեցնեն:

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Այսինքն` մյուս բոլոր պահանջները, որ կդրվեին օրենքով ԿԸՀ-ի նկատմամբ, Սահմանադրության խախտում էին, հակասահմանադրական էին: Ես չգիտեմ` ճի՞շտ հասկացա, թե՞ չէ, եւ եթե այդպես է, ստացվում է, որ այս Ընտրական օրենսգիրքը, որը գործել է, որով մենք աշխատել ենք, ինքը հակասահմանադրական նորմ է իր մեջ ներառել, իսկ եթե ես եմ սխալ հասկացել, կխնդրեի այդ մասը նորից ներկայացնել:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Կյուրեղյան, Սահմանադրությունն ասում է, որ ԿԸՀ-ի անդամ կարող է լինել բարձրագույն կրթություն ունեցող եւ պատգամավորին համապատասխանող պահանջներին բավարարող յուրաքանչյուր ոք: Ի տարբերություն, օրինակ` դատավորների թեկնածուների մասով, որտեղ Սահմանադրությունը, նախատեսելով նվազագույն պահանջներ, օրենսդրին հնարավորություն է տալիս լրացուցիչ պահանջներ սահմանել նաեւ օրենքով: Եվ այո, ես գտնում եմ` այն լրացուցիչ պահանջները, որոնք այսօր գործող «Ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում կան, հակասահմանադրական են: Մեզ նաեւ հարցնում են` եթե այդպես է, ապա ընտրական հանձնաժողովի նշանակված անդամների հետ արդյո՞ք խնդիր չկա: Ասում եմ` ոչ, որովհետեւ խոսքը վերաբերում է լրացուցիչ պահանջներին, իսկ այն հիմնական պահանջները, որոնք Սահմանադրությամբ նախատեսված էին, այսօր հանձնաժողովի անդամները, բնականաբար, բավարարում են: Շնորհակալություն:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արմենուհի Կյուրեղյան` արձագանքի համար:

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Անդամների նկատմամբ այս պահանջները, հասկանո՞ւմ եք, ձեւակերպման մեջ եք դուք ֆիքսում հակասահմանադրությունը: Այո, իհարկե ԿԸՀ անդամները «յուրաքանչյուր ոք»-ի տակ անցնում են եւ, բնականաբար, այնտեղ ոչ մի խնդիր չկա, բայց ձեւակերպումը, որը կա արդեն գործող Սահմանադրության մեջ, համարվում է հակասահմանադրական, ես խոսքը դրա մասին եմ բարձրացնում, այսինքն` սա հակասահմանադրակա՞ն էր` գործող Սահմանադրության 43-րդ հոդվածի 3-րդ մասը: Ես ուղիղ հարցը դա եմ տալիս` անդամներին մի անդրադարձեք: Իհարկե, նրանք «յուրաքանչյուր ոք» ձեւակերպման մեջ անցնում են:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Տիկին Կյուրեղյան, ցանկացած լրացուցիչ պահանջ, որը կա Ընտրական օրենսգրքով, այսինքն` 5 տարվա իրավաբանական ստաժ, իրավաբանական կրթություն կամ վերջին 5 տարվա ընթացքում այսքան մասնագիտական ստաժ, այդ լրացուցիչ պահանջները, իմ խորին համոզմամբ, հակասում են Սահմանադրությանը: Այսինքն` չպետք է անձին չընտրես կամ չնշանակես ԿԸՀ անդամ, քանի որ ինքը վերջին իքս տարվա ընթացքում այսքան մասնագիտական ստաժ չունի, որովհետեւ նման պահանջ Սահմանադրությունը չի նախատեսում, եւ չի նախատեսում նաեւ հնարավորություն` օրենքով նման պահանջ դնել: Սահմանադրությունը ընդամենը նախատեսում է, որ անհամատեղելիության լրացուցիչ պահանջներ կարող են լինել օրենքով նախատեսված, սակայն պահանջները եւ անհամատեղելիությունը մենք պետք է իրարից տարբերակենք: Շնորհակալություն:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Լենա Նազարյան` հաջորդ հարցի համար:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն փոխնախարար, պարզապես ուզում էի հուշել, որ Ընտրական օրենսգրքի 88-րդ հոդվածի առաջին մասում դեռեւս պահպանվել են «համապետական կամ տարածքային ցուցակներ» բառերը, եւ պետք է լինեն «ընտրական ցուցակներ»:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Նազարյան: Մենք երեկ, երեկ չէ առաջին օրը եւս անցել ենք նախագծի վրայով` ԿԸՀ անդամների հետ մեկտեղ, մի քանի տեխնիկական հարցեր դեռեւս մնացել են: Ոչ միայն ձեր վկայակոչած հոդվածում, այլ տեղեր եւս կան, եւ մենք, բնականաբար, դրանց կանդրադառնանք, եթե այսօր ԱԺ-ն առաջին ընթերցմամբ կողմ քվեարկի նախագծին: Շնորհակալություն:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Հարգելի գործընկերներ, այժմ գրանցում` մտքերի փոխանակության համար: Գրանցվել է 8 պատգամավոր: Առաջին ելույթի համար` Նաիրա Զոհրաբյան:

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, հարգելի խորհրդարան, տիկին Կյուրեղյան, ես հասկացա, որ ձեզ համար այդուհանդերձ բաց մնաց, կփորձեմ եւս մեկ անգամ պարզաբանել հարցը, որ դուք ուղղեցիք իմ գործընկեր Գեւորգ Պետրոսյանին: Այո, Սահմանադրության 196-րդ հոդվածը հստակ արձանագրում է. ԿԸՀ անդամ կարող է լինել բարձրագույն կրթությամբ եւ պատգամավորին առաջադրված պահանջներին համապատասխանող յուրաքանչյուր ոք: Սա է Սահմանադրության հոդվածը: Այո, «Ազգային ժողով» ՀՀ սահմանադրական օրենքը որոշակի հակասություններ ունի Սահմանադրության հետ, եւ այս դեպքում Սահմանադրությունը վեր է: Սա է խնդիրը:

Ինչ վերաբերում է նախագծին, հարգելի գործընկերներ, դեկտեմբերին պետք է տեղի ունենան արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, սա փաստ է, եւ սա այլեւս չի քննարկվում: Հիմա, ո՞րն է հարցի արժեքը. մենք գնում ենք արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ գործող օրենսգրքո՞վ, թե՞ այն օրենսգրքով, որն առաջադրել ենք մենք եւ մեր գործընկերները` «Ելք» խմբակցությունից: Նոր Օրենսգիրքը, որին հորդորում ենք քվեարկել կողմ, առաջարկում է ընտրական հարաբերությունների, ընտրական խաղի կանոնների շատ ավելի արդար, շատ ավելի բալանսավորված պահանջներ: Հիմա, ես հասկանում եմ, որ մեր գործընկերները կրկին ներկայացնելու են իրենց վերապահումները, կրկին փորձելու են խոսել քաղաքական կոնսենսուսից, որն այս դեպքում կա: Եթե խորհրդարանում ներկայացված 4 քաղաքական ուժերից 3-ը միանշանակ պաշտպանում են այս նախագիծը, ապա քաղաքական ուժերի միջեւ համաձայնության մասին մենք կարող ենք խոսել, եւ այստեղ չի կարող լինել երկու կարծիք:

Ինչ վերաբերում է ԲՀԿ-ին, եթե մնում է գործող Ընտրական օրենսգիրքը, բնականաբար, մենք գնալու ենք գործող Ընտրական օրենսգրքով: Կփոխվի՞ նոր Ընտրական օրենսգիրքը, որը, նորից եմ կրկնում, շատ ավելի գրագետ ընտրական հարաբերութուններ է սահմանում եւ ազատում է այդ պահին մեր ներքաղաքական իրականությունը ռեյտինգային ընտրակարգից, որը, այո, միգուցե տարիներ հետո, երբ կունենանք, իսկապես, իրական կայացած կուսակցական համակարգ, երբ մեր քաղաքական մշակույթը այնքան հղկված կլինի, որ ընտրություններին կմասնակցեն քաղաքական գործիչները` մարդիկ, ովքեր անելիք ունեն խորհրդարանում, ովքեր օրենսդիր են, եւ ոչ թե կոճակ սեղմողներ, այդ դեպքում, միգուցե իմաստ կունենա անդրադառնալ թե՛ մեծամասնական ընտրակարգին, թե՛ ռեյտինգային ընտրակարգին:

Ես հասկանում եմ, որ կան բացառիկ դեպքեր, բացառիկ գործիչներ, ովքեր իրենց ռեգիոններում, իսկապես, ունեն հանրային մեծ վստահություն, ինչպես նաեւ մեր այստեղ նստած գործընկերներից շատերը, բայց մենք այս դեպքում պետք է առաջնորդվենք ոչ թե բացառությունների սկզբունքով, այլ այս դեպքում մենք պետք է առաջնորդվենք մեծամասնության շահի սկզբունքով:

Այո, ցավոք սրտի, ռեյտինգային ընտրակարգը մեծամասամբ ապաքաղաքականացրեց նախորդ ընտրությունները: Ո՞րն է լուծումը. գնալ փակ, համամասնական ընտրակարգով: Քաղաքակիրթ, ժողովրդավարական, ճշգրիտ ավանդույթներ ունեցող երկրներում արդյո՞ք գործում է, ճիշտ կլինի՝ ռեյտինգային ընտրակարգը գործի: Այո, ճիշտ կլինի: Հայաստանը դեռեւս իր քաղաքական տկար մշակույթով, իր ապաքաղաքական ներքին ներկուսակցական հարաբերություններով դեռեւս պատրաստ չէ այդ գործիքի կիրառմանը: Ուստի, հորդորում եմ մեր գործընկերներին` երկրորդ փորձի դեպքում տալ համաձայնության քվե, քվեարկել կողմ, որպեսզի աշխատեն ճիշտ ընտրական մեխանիզմները, ինչն առաջադրված է նոր Ընտրական օրենսգրքով: Շնորհակալ եմ:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Միքայել Մելքումյան` հաջորդ ելույթի համար:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, նախորդ քննարկումների ժամանակ, իհարկե, բավականին լայնածավալ եւ համակողման քննարկումներ եղել են, բայց մի քանի շեշտադրումներ, այնուամենայնիվ կփորձեմ առաջ քաշել:

Առաջինը. ընդհանրապես ի՞նչ ենք մենք ուզում: Խորհրդարանի ձեւավորման կարգը հետագայում ազդելո՞ւ է իշխանության որակի վրա, թե՞ չէ, թե՞ կարեւոր չի` ի՞նչ մեխանիզմներով, ինչպե՞ս: Ես խորապես համոզված եմ, որ սա միայն խորհրդարանական ընտրություն անելու կարգ չի սահմանում, այլեւ իշխանության որակի խնդիր է լուծում, եւ եթե մենք «չենք հասունացել», չենք հասել նրան, որ ցանկանում ենք, որպեսզի դրսում եղած համարժեք փոփոխություններին համահունչ՝ խորհրդարանի ձեւավորման կարգն էլ փոխենք, այստեղ հետո անընդհատ, անպայման, հակասություն առաջանալու է, անպայման: Այդ հակադրությունը, այսինքն` քաղաքական առաջին մեսիջը, ուղերձը նա է, որ, այո, եթե մենք հին մեխանիզմով ձեւավորենք ապագա խորհրդարանը, նորմալ խորհրդարանական երկիր չի դառնալու:

Չնայած, կարող ենք ասել` երկիրը կարող է կառավարվել եւ՛ նախագահական համակարգով, եւ՛ վարչապետականով, եւ՛ ռեյտինգայինով, եւ՛ մեծամասնականով, եւ՛ համամասնականով: Հասկանալի է, բայց ի՞նչ ենք ստանում արդյունքում:

Ես հետ գնամ դեպի 1995 թվական: 95 թվականին 131 պատգամավորի մեջ, եթե չեմ սխալվում, ընդամենը 40-նն էին համամասնականով: Հետո, այն ժամանակ հետեւյալն էին ասում, ասում էին` դե դեռ չենք կարողանում, կամաց-կամաց պետք է հասնենք, դեռ ժողովուրդը տեղերում, այն ժամանակ մարզային կառույցներն էլ չկային, 96-ի աշնանը դրանք ձեւավորվեցին, կամաց-կամաց մենք կգանք, կհասնենք, դեռ ժողովուրդը անհրաժեշտություն ունի, որ տեղերի մարդիկ լինեն խորհրդարանում:

Եկանք-եկանք-եկանք, արդեն 17 թվականին հասանք նրան, որ մեծամասնականը փոխարինվեց ռեյտինգայինով եւ ի՞նչ տեսանք. բոլորը ասում էին` ռեյտինգայինն արատավոր համակարգ է: Եթե շատ խորաթափանց քննարկենք, ռեյտինգայի՞նն է արատավոր, թե՞ այն համակարգը, որի պայմաններում այդ ռեյտինգային ընտրություններն իրականացվում են: Ես խորապես համոզված եմ, որ նաեւ պայմաները` 30-70, չեմ ուզում տոկոսներ ասել, բայց եթե մենք ստանում ենք մի այնպիսի համակարգ, որ ռեյտինգայինով ընտրված պատգամավորների մեծ մասը, թող չնեղանան իմ գործընկերները, որեւէ ելույթ չեն ունենում, քաղաքական ակտիվ գործունեություն չեն ծավալում, չեմ նսեմացնում, որ տեղերում կարող է՝ շատ էլ լավ գործունություն ծավալեն, մենք պետք է այս երկուսի համադրությունը ընկալենք: Մի կողմից էլ կարող է ռեյտինգայինները կամ մեծամասնականները ասեն` իսկ էդ համամասնականով ընտրվածներն ընդհանրապես տեղերում լինո՞ւմ են, թե՞ չեն լինում, որպեսզի տիրապետեն տեղերի խնդիրներին:

Մենք այս ֆորմուլան` այս բանաձեւը, պետք է գտնենք: Ճիշտ ասվեց, ես էլ եմ դրա մասին ասել` նոր համամասնական համակարգը թույլ է տալիս, որ ներկուսակցական գործունեությունը եւ աշխատանքը վճռական լինեն, որովհետեւ մարդը կարող է, իսկապես, մեծ հեղինակություն ունենալ, բայց այս կուսակցության հետ որեւէ կապ չունենալ: Կապ ունենալը՝ ես չեմ ասում` գնալ-գալ: Կապ ունենալ՝ նշանակում է` գաղափարական, ծրագրային ընդհանրություն ունենալ կուսակցության հետ: Հիմա՝ սա կա՞, թե՞ չկա. ես չգիտեմ: Դրա համար, էլի եմ կրկնում, եթե մենք ուզում ենք դառնալ խորհրդարանական երկիր, այսօր, ես նախորդ անգամ էլ ասացի, որ` ոչ, մենք այսօր խորհրդարանական երկրին համարժեք խորհրդարան չենք, որովհետեւ աչքերս հառած է գործադիրի ղեկավարությանը` Կառավարության, ոնց որ նախկինում` նախագահականի ժամանակ, այնտեղ ոնց կորոշեն, կգան եւ որոշակի...

Սա պետք է դառնա, այդ խորհրդարանական երկիր դառնալու ճանապարհին շատ կարեւոր է, որ մենք գնանք նոր համակարգով: Այո, նոր համակարգն էլ կարող է խնդիրներ ունենալ, մենք կարող ենք...

Հիմա, չեմ ուզում սուբյեկտիվ շատ բաների մեջ խորամուխ լինել` արդյո՞ք ընտրական հանձնաժողովները պատրաստ են, որպեսզի մարդկանց ձայները պաշտպանվեն: Եղել է հեղափոխություն, հիմա վիճակ է փոխվել, մարդը կարող է նույնիսկ ձայներ ստանալ, էդ ընտրական հանձնաժողովներում պայման չլինի, որ իր ձայներն այնտեղ արձանագրվեն համարժեք: Չեմ թաքցնում, սրա մասին պետք է ասեմ, իմ գործընկերներն էլ գիտեն, միգուցե նույնիսկ նույն կուսակցության ներսում, այդ ձայների մեջ ընտրական հանձնաժողովը ունակ չլինի պահպանել տվյալ ստացած ձայների իրական ծավալը: Պրոբլեմներ կան, եկեք ձերբազատվենք: Շատ-շատ պրոբլեմներ կան, եւ այդ բոլոր հարցերը մենք պետք է քննարկենք եւ ճիշտ որոշում կայացնենք:

Իհարկե, միջազգային փորձում, այստեղ հարակից զեկուցողն ասաց, որ կա, որ ժամանակ է անցնում՝ գնում են համամասնականի, հետո ժամանակ է անցնում՝ գնում են մեծամասնականի: Նայած երկիրն ի՞նչ խնդիր է, պետությունն ի՞նչ խնդիր է դրել պառլամենտի առաջ, եւ պառլամենտն ի՞նչ խնդիր է դրել ինքը` իր առջեւ: Կարծում եմ` այսօր մենք հստակեցման ճանապարհին ենք: Այսօր չկա մեկը, որ ասի` այ, այս ընտրություններից հետո պառլամենտը կդառնա իրական, խորհրդարանական վերահսկողություն իրականացնող, գործադրի նկատմամբ իրական վերահսկողություն իրականացնող քաղաքական մարմին, եւ վերջնական քաղաքական որոշումները կընդունվեն այս վայրում: Տենց բան չկա, եկեք անկեղծ ասենք` ընենց չի, որ վերջնական քաղաքական որոշումները ընդունվում են այստեղ: Նայում են, թե ի՞նչ մեսիջներ է բերվում: Դրա օրինակը՝ ես շատ պարզ ասեմ. օրենքների 95 տոկոսը գալիս է Կառավարությունից, պառլամենտն օրակարգ չունի, ես դրա մասին ասել եմ: Կես ժամ է տեւում, մեկ ժամ է տեւում, կամ երկու ժամ է տեւում, այսինքն` պառլամենտն իր օրակարգը չունի, չի կարողանում ձեւավորել: Դա նշանակում է` ինքն էն ուժը չունի, որ ճնշի, կարողանա Կառավարությունում անցկացնել, ինքն էլ ընդունի այնպիսի կարգավորումներ, որ մենք ունենանք արդյունքներ:

Բնականաբար, այստեղ նաեւ մի քանի խոսք ասվեց, որ նախորդ ընտրության ժամանակ ո՞նց է եղել, ի՞նչ է եղել: «Ծառուկյան» դաշինքը կարող է ընտրության գնալ եւ՛ ռեյտինգայինով, եւ՛ նոր կարգով, բայց մենք մեր անձնական` մեր գործընկերներն իրենց անձնական շահերը ստորադասել են իրենց անձնական շահին, դրա համար բոլորը եկել են, այստեղ որեւէ բացակա չկա, բոլորը ներկա են, եւ կյանքը կարճ ժամանակ անց, երբ քվեարկություն կունենանք, ցույց կտա` ո՞վ է իր խոսքի տերը, ո՞վ իր խոսքի տերը չի: Բնականաբար, մենք կողմ ենք քվեարկելու, քանի որ մենք ենք ներկայացրել` «Ելք»-ի մեր գործընկերների հետ, այս նախագիծը:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Տիգրան Ուրիխանյան` հաջորդ ելույթի համար:

Տ.ՈՒՐԻԽԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Հարգելի գործընկերներ, նիստին հետեւող հարգարժան հայրենակիցներ, ինչի՞ համար ընդունել նոր Ընտրական օրենսգիրքը: Պատճառները մի քանիսն են: Կարեւորագույն պատճառներից՝ համար մեկ. որովհետեւ բոլորը կողմ են` Հանրապետականից բացի, Հանրապետականի այն թեւից բացի, ոըը ճանկերը գցած առանձին տեղերում` Հանրապետության տարածքների մեջ, փորձում է պահպանել, ճողոպրել, քաղցկեղի մետաստազը չվերացնել ու հետ գալ խորհրդարան:

Գումար են բաժանելո՞ւ, թե՞ չէ՝ չգիտեմ: Ենթադրենք` օրենքը խստագույնս պատժելու է տեղերում որեւէ մեկին ընտրակաշառքով կամ այլ ձեւով ձայներ հավաքելու համար, ենթադրենք, բայց կա այսպիսի մի պարզ բան. մենք ունենք հստակ, ավանդական, մարդկանց ուղեղների մեջ արմատացած` լա՞վ է, թե՞ վատ է, բայց կարծրացած ընկալում. եթե որեւէ մեկը որեւէ տարածքում առաջադրվում է, նա ունի ընտանիք, բարեկամներ, հարեւաններ, մերձավորներ, կողմնակիցներ, ընկերներ, եւ այդ մարդիկ հայկական ավանդական միջանձնային կապերի շնորհիվ պարտավորված են բարոյապես գնալ ու քվեարկել այդ մարդու օգտին` երբեմն գիտակցելով, երբեմն չգիտակցելով, որ այդ մարդու անվան համար նետված քվեաթերթիկը նշանակելու է Հանրապետական կուսակցությանը ձայն, օրինակ` Հանրապետական կուսակցությանը ձայն: Կրկնում եմ` ինչի՞ եմ շեշտում Հանրապետական, որովհետեւ բոլորը կողմ են, բացի Հանրապետական կուսակցությունից: Հանրապետականի պատգամավորների այն մասն է, որը հակահեղափոխական կեցվածքով հիմա ծվարել է ինչ-որ մի շենքում, ենթադրում եմ` ՀՀԿ-ի, եւ չի գալիս խորհրդարան, որպեսզի քվեարկի այս նախագծի օգտին:

Ինչո՞ւ քվեարկել, ինչո՞ւ ընդունել այս նոր Ընտրական օրենսգիրքը. որովհետեւ երբ սկսում էր հեղափոխական շարժումը, Հանրապետության հրապարակում եւ ամենուր հռչակվում էր 4 բան. Սերժ Սարգսյանի հրաժարական, ժողովրդի թեկնածուի ընտրություն, Ընտրական օրենսգրքի փոփոխություն եւ արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, որովհետեւ սա այն 4 կարեւորագույն պահանջներից մեկն է, որը ժողովուրդն առաջադրել է որպես առաջնայնություն՝ իր զարգացման երկարաժամկետ հեռանկարի համար:

Ինչո՞ւ ընդունել այս Ընտրական օրենսգիրքը: Որովհետեւ, այն միայնակ մայրը, որը երեք-չորս տեղ աշխատելով, մի կերպ օրը քարշ տալով՝ փորձում է իր երեխայի համար անհրաժեշտ ամենն ապահովել, հույս ունի, որ երբեւէ վերջապես այս երկրում տեղի կունենա այնպիսի ընտրություն, որի արդյունքում իր երազած մարդիկ կգան որոշումների կայացման դաշտ, իր երազած մարդիկ, իր պետության մասին, իր ժողովրդի մասին մտածող մարդիկ կգան այստեղ եւ կսկսեն գրել օրենքներ այնպես, որպեսզի կյանքը երկրում լինի լավը, այլ ոչ թե այնպես, որպեսզի ինքը հաշիվները փակի տեղում իր տված ձայնի դիմաց: Որպեսզի այն տաքսու վարորդը, ով գիշերային ուշ ժամին եւս մի երկու ժամ, հալ ու հարաքյաթ չունենալով, փորձում է մեքենա վարել, որ մի 3-5 հազար դրամ եւս տուն հասցնի, տանի, էդ ամսվա կոմունալն էլ փակի, հույս ունենա, որ այսուհետ խորհրդարանի շենքում, դահլիճում լինելու են մարդիկ, ովքեր մտնելու են իր դրության մեջ եւ գրելու են այնպիսի օրենքներ, այնպիսի կարգեր, որ բան փոխվի այդ մարդու կյանքում:

Նրա համար, որպեսզի Հայաստանը լքած 100 հազարավոր, միլիոնավոր մարդիկ, որոնք ամեն օր բոլորիդ` մեզ առանձին, հրապարակավ, իրենց միջավայրում ասում են` մի օր ուզում ենք վերադառնալ, մի օր ուզում ենք վերադառնալ, որպեսզի ստեղծվի այդ հնարավորությունը, այդ մարդիկ վերադառնան, որովհետեւ ունենալու են խորհրդարանական կառավարման երկրում այն խորհրդարանը, որն ընտրում են հօգուտ սրտից եւ գիտակցությունից բխելով, այլ ոչ թե տեղերում ճողոպրող դեմքերին եւ տղերքին: Շնորհակալ եմ ուշադրության համար:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Գեւորգ Գորգիսյան` համեցեք:

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ցանկանում էի ուղղակի պրն Ռուստամյանի հնչեցրած 19 թվի հետ կապված մեկնաբանություն անել եւ պարզաբանում ներկայացնել: Օրենքի նախնական տարբերակում, որը հրապարակված էր e-draft.am կայքում, կար այդ 19 թիվը, եւ ազգային փոքրամասնություններին վերապահված մանդատները բաշխվում էին՝ ելնելով խմբակցությունների վաստակած ձայներից եւ մանդատներից, եւ ամեն 19 մանդատի համար գալիս էր 5 ձայն: Դա հետագայում փոխվել է, հանվել է նախագծից եւ մնացել է նախկին կարգավորմամբ, այսինքն` այդ մասը չի փոխվել եւ ինչպես կա գործող օրենսգրքում, նույն կերպ մնալու է:

Այսքանը` շնորհակալություն: Ուղղակի ուզում էի պարզաբանել:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շատ շնորհակալություն, պրն Գորգիսյան: Վահե Էնֆիաջյանը դահլիճում չէ: Էդմոն Մարուքյան:

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարգելի տիկին փոխխոսնակ, հարգելի խորհրդարան: Քննարկում ենք նորից Ընտրական օրենսգիրքը, եւ բազմաթիվ շեշտադրումներ եղան, բայց կարծում եմ՝ ամենակարեւոր շեշտադրումն այդպես էլ չարվեց: Անգամ, կարծում եմ` բոլոր շեշտադրումներով ծածկվեց այն կարեւոր շեշտադրումը, որը պետք է արվեր: Ո՞րն է դա, ինչի՞ համար է այս օրենսգիրքը փոփոխության ենթարկվում, ընդհանրապես ինչի՞ համար է հեղափոխություն եղել Հայաստանում: Կառավարության ծրագրում գրված է. «Բիզնեսը պետք է տարանջատվի քաղաքականությունից եւ քաղաքականությունը` բիզնեսից»: Այսինքն` բիզնեսմենները չպետք է զբաղվեն քաղաքականությամբ, քաղաքական գործիչները չպետք է զբաղվեն բիզնեսով: Սա է այն տրամաբանությունը, որը դրվել է Կառավարության ծրագրում եւ որի համար այս օրենսգիրքը ընտրվում է: Ռեյտինգային ընտրակարգի մեջ ի՞նչ պրոբլեմ կա որ, նորմալ ընտրակարգ է: Եթե բիզնեսմենները չեն մասնակցում, նորմալ է, ի՞նչ է եղել: Բայց, եթե բիզնեսմենները մասնակցում են ընտրություններին, շատ վատ ընտրակարգ է:

Ավելին, եթե բիզնեսմենները մասնակցում են ընտրություններին համամասնական ընտրակարգով, էլի շատ վատ համակարգ է: Հետեւաբար, պրոբլեմը, մեծ հաշվով, ոչ թե ընտրակարգերի պարզունակ փոփոխության մեջ է, այլ` քաղաքական համակարգի առողջացման: Իսկ քաղաքական համակարգի առողջացման համար պետք է հասնել նրան, որ քաղաքականությունն ու բիզնեսը տարանջատվեն, որ գործարարները չզբաղվեն քաղաքականությամբ: Գործարարները, եթե եկան, այս դահլիճում նստեցին, այդ մարդիկ նորից լինելու են խոցելի, նորից էդ մարդիկ քվեարկելու են այնպես, ինչպես իրենց բիզնես շահն է: Սա է: Եթե սա չի արվում, ես ձեզ ասում եմ, եթե սա չեղավ, էս Ընտրական օրենսգրքի ընդունումն ինձ համար զրո է լինելու եւ զրո է լինելու հազարավոր քաղաքացիների համար:

Ավելին ասեմ. եթե մի ուղղությունից, օրինակ` սկսեցին գործարարները մասնակցել այս ընտրություններին, մյուս բոլոր ուղղություններով գործարարները փորձելու են մասնակցել ընտրությունների, որովհետեւ նրանք ասելու են` ո՞նց է, ախպեր ջան, բա մե՞նք ոնց մեզ պաշտպանենք: Մենք ասելու ենք` ձեզ ի՞նչ կա պաշտպանելու, հեղափոխություն է եղել, բոլորդ պաշտպանված եք: Կասեն` չէ, ախպեր ջան, բա ո՞նց է, որ եթե տենց է, էլի գործարարներ են մասնակցում, ուրեմն` պաշտպանված չենք, ուրեմն անհավասարներ են լինելու, լինելու է վիճակ, որ մեկն ավելի շատ ուժ է ունենալու, որովհետեւ լինելու է խորհրդարանում՝ իր գործարար շահերը առաջ մղելով իր մանդատով, էն մյուսը չի լինելու, եւ ավելի կաշկանդված է լինելու:

Էս օրենսգրքի ֆունդամենտալ փոփոխությունը ինձ համար դա է: Եթե մենք սրա ընդունման արդյունքում չենք հասնում նրան, որ բիզնեսը քաղաքականությունից տարանջատվի, ուրեմն այս օրենսգրքի ընդունումն ինձ համար ոչ մի բան է լինելու: Հետեւաբար, մենք ինչի՞ ենք կողմ, որ էս օրենսգիրքը ընդունվի, ոչ թե նրա համար, որ վայ, ռեյտինգայինը… Է, ռեյտինգայինի պարագայում մարզերից մարդիկ կան այստեղ, համամասնականի պարագայում ես երաշխիքներ չունեմ, որ մարզերից մարդիկ լինելու են այստեղ: Մենք հնարավոր է՝ ունենանք Երեւանի խորհրդարան: Բայց մենք գնում ենք այդ ճանապարհով՝ հույս դնելով, որ կուսակցությունները մարզերից մարդկանց կներգրավեն ցուցակներում՝ զուտ զոհաբերելով այդ երաշխիքը` մարզերից մարդկանց ներկայացվածության, մի բանի համար, որ բիզնեսը քաղաքականությունից տարանջատվի: Սա է ամենակարեւոր ֆունդամենտալ հարցը, եւ որեւէ այլ հռետորաբանությամբ չի կարող դա քողարկվել, ոչ մի կերպ չի կարող դա քողարկվել:

Ինձ համար ամենակարեւոր ինդիկատորը եւ սիգնալը սա է, եւ հազարավոր քաղաքացիների` փոքր եւ միջին ձեռնարկատերերի, տնտեսվարողների` բոլորի համար: Բիզնեսը քաղաքականությունից պետք է տարանջատվի, եւ այս օրենսգիրքը մենք ընդունում ենք, որ բիզնեսը քաղաքականությունից տարանջատվի, խոշոր գործարարությունը, խոշոր գործարարները, խոշոր սեփականատերերը, օլիգարխները, ոնց ուզում եք՝ ձեւակերպեք, պետք է քաղաքականությունից հեռու մնան, իսկ քաղաքական գործիչները զբաղվեն միայն քաղաքականությամբ: Սա է սահմանադրական երաշխիքը: Սա ամրագրվել է Սահմանադրության մեջ նաեւ, որը մինչ օրս չի իմպլեմենտացվել: Սա տեղ է գտել Կառավարության ծրագրում` որպես կոռուպցիայի դեմ պայքարի սկզբունք, եւ ես կարծում եմ, որ սա քաղաքական համակարգի առողջացման կարեւոր ֆունդամենտն է: Ես այսօր սրա համար եմ եկել խորհրդարան: Ուրիշ ոչ մի պատճառ` այսօր այս շենք գալու, ես չունեմ: Ես եկել եմ դրա համար եւ ես կրկնում եմ` մենք հետեւողական ենք լինելու, որ այս դրույթները կյանքի կոչվեն, եւ դրա համար ենք նաեւ կողմ այս Ընտրական օրենսգրքին, թե չէ, ինչպես այստեղ, այս ամբիոնից շատերը նշեցին, մենք ռեյտինգային ընտրակարգին պատրաստ ենք: Չեք պատկերացնում` ի՞նչ ձեւով ենք պատրաստ: Ամենաընտիր ձեւով ենք պատրաստ ռեյտինգային ընտրակարգին, ամենալավ ձեւերով ենք պատրաստ, եւ ոչ մի ուժ տենց պատրաստ չի, ոնց որ մենք ենք պատրաստ ռեյտինգային ընտրակարգին, որովհետեւ մենք այն ֆրակցիան ենք, որ Սերժ Սարգսյանին այստեղ դեմ ենք քվեարկել: Նաեւ դրա համար ենք մենք ամենալավը պատրաստ ռեյտինգային ընտրակարգին, որովհետեւ բազմաթիվ մարդիկ ուզում են հենց մեզանով առաջադրվել ռեյտինգային ընտրակարգով: Մենք ասում ենք` ոչ, սա քաղաքական ընտրություն պետք է լինի, գնում ենք փոխենք Ընտրական օրենսգիրքը:

Դրա համար, ես կոչ եմ անում բացակա պատգամավորներին, քարը իրենց փեշից թափել, գալ խորհրդարան, քվեարկենք, որ մենք կարողանանք բիզնեսը քաղաքականությունից տարանջատենք: Այս քվեարկությունը դրա մասին է: Շնորհակալություն:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Արմեն Աշոտյան` հաջորդ ելույթի համար:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան տիկին փոխխոսնակ, հարգելի խորհրդարան, սիրելի հայրենակիցներ, վստահ եմ` վարչապետն էլ է նայում, հարգելի պրն վարչապետ: Ի՞նչ է կատարվում այսօր այս դահլիճում՝ փորձեմ բնորոշել հետեւյալ ձեւակերպումներով. մեկ շաբաթ առաջ Ընտրական օրենսգիրքը նույնությամբ` անփառունակ տապալվեց այս դահլիճում: Գործող իշխանությունները գտան ձեւը` ոնց բերել տապալված Ընտրական օրենսգիրքը հետ՝ այս դահլիճ: Ես հարգում եմ այն պատգամավորների սահմանադրական իրավունքի իրացումը, որոնք նախաձեռնել են այս նիստը, նաեւ` օրակարգը: Սակայն այս քննարկման եւ իմ կարծիքի հիմնական թիրախը, կներեք, դուք չեք, այլ բացառապես Կառավարությունն է, եւ բացառապես վարչապետի քաղաքական պատասխանատվությունը:

Ընտրական օրենսգիրքը դռներից հանեցինք` ծխնելույզից նորից մտավ խորհրդարան: Վարչապետն էլ երեւի հիմա նստած է, այ սենց նայում է էկրանի մոտ, մտածում է` ինքը Հուլիոս Կեսարն է, ՀՀԿ-ը, «Ծառուկյան» դաշինքը, ՀՅԴ-ն ու «Ելք»-ի էն երկու կուսակցություններն էլ գալլական ցեղեր են, հեսա իրար կուտեն՝ ինքն իր կայսրությունը կընդլայնի: Չի լինելու նման բան, պրն վարչապետ: Այս քաղաքական պատասխանատվությունը բացառապես ձեզ վրա է՝ անկախ նրանից, թե քանի պատգամավոր կմոբիլիզացնեք այսօր քվեարկության համար: Սա բոլորի համար ակնհայտ է:

Քաղաքական կոնսենսուս չկա, Հանրապետականը դեմ է քվեարկելու, բոլոր այն կարծիքները, որ կոնսենսուս մինուս մեկ է` թերի քաղաքական արժեք են ստանում՝ հատկապես երկրում հանդուրժողականության եւ քաղաքական կոնսոլիդացիայի տեսակետից, ինչպես նաեւ` եվրոպական ինստիտուտների աչքերում: Այլակարծությունը սաբոտաժ մի կոչեք. մեղք է: Սա սաբոտաժ չի, սա քաղաքական դիրքորոշում է, եւ Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունները հրամցնել որպես ժողովրդական բարեփոխում՝ ծաղր է ժողովրդավարության հանդեպ: Որեւէ եվրոպական երկրում, Եվրոպայի խորհրդի որեւէ անդամ երկրում ընտրություններից 42 օր շուտ Ընտրական օրենսգիրք չեն փոխում, ժողովուրդ: Ինչքան էլ ուզում եք՝ այստեղ իրար եւ հասարակությանը փորձեք համոզել. չեն փոխում: Հայաստանը դառնալու է երեւի թե առաջինը` նախադեպային տեսակետից` Եվրոպայի խորհրդի ողջ տարածքում, որ ընտրություններից 42 օր առաջ փոխում է, հիմնարար փոխում է Ընտրական օրենսգիրքը:

Վենետիկյան հանձնաժողովի նախագահի կարծիքը մոռացանք միանգամից այստեղ: Հարգելի գործընկերներ, բացի Վենետիկի հանձնաժողովից, որը դեմ էր հիմնարար փոփոխություններին, կառավարության ծրագրում եւ Եվրոպական քաղաքական շրջանակներում շրջանառվում էր նաեւ ԵԱՀԿ ԺՄԻԳ-ի հետ աշխատանքի կարեւորությունը: Հարգելի Կառավարություն, կա՞ ԵԱՀԿ ԺՄԻԳ-ի պաշտոնական կարծիք` այս նախագծի հետ կապված:

Ես ավելի քան վստահ եմ, որ խորհրդարանում այսօր գործադրվել են բոլոր լծակները` ապահովելու համար ձայներ: Առաջին փոխվարչապետն ասում է` ճնշում չեմ գործադրել, զանգել եմ` տեսնեմ ո՞նց են: Հարգելի պրն Միրզոյան, բա ինչո՞ւ չես զանգել` տեսնես՝ ես ո՞նց եմ, բազմաթիվ այլ ընկերների ինչո՞ւ չես զանգել: Մի անգամ sms ես ուղարկել ապրիլին` հեղափոխության, այսպես կոչված, օրերին, տեսել ես, որ չի կպնում, կներես արտահայտությանս համար, Արարատ ջան, տեսել ես, որ չի ստացվում, էլ իմ ողջությունը քեզ չի՞ հետաքրքրում: Այսինքն` քեզ հետաքրքրում է միայն այն մարդկանց ողջությունը, ով կարող է պոտենցիալ կողմ քվեարկե՞լ այս Ընտրական օրենսգրքին:

Ինձ համար այսօրվա օրակարգը, այսօրվա քաղաքական ակտը հոկտեմբերի 2-ի իրադարձությունների շարունակությունն է. խորհրդարանը մնում է պաշարված գործադիր իշխանության կողմից: Սա հոկտեմբերի 2-ի շարունակությունն է՝ պարզապես այլ մեթոդներով: Այո, այսօր ունեք այդ իշխանությունը, հարգելի Կառավարություն, այո, այսօր կարող եք նախաձեռնել հիմա սեւ արշավ իմ դեմ, բոլոր այն մարդկանց դեմ, ովքեր կարող են համարձակվել դեմ խոսել, բայց խորհրդարանում չի ձեւավորվելու ստոկհոլմյան համախտանիշ: Մենք ձեր պատանդն ենք, խորհրդարանը ձեր պատանդն է, բայց կարեկցանք, օգնություն եւ  համերաշխություն խորհրդարանը չպետք է հայտնի Կառավարությանը: Չձեւավորեք խորհրդարանում, հարգելի ընկերներ, հարգելի գործընկերներ, ստոկհոլմյան համախտանիշ` ինչքան էլ պատանդառու ենք այսօր մենք` բոլորս: Բոլորս՝ երեւի բացառությամբ «Քաղպայմանագիր» կուսակցության պատգամավորների, ու կարող եմ թվարկել` ինչո՞ւ եմ այդպես ասում: Սա հոկտեմբերի 2-ի շարունակությունն է՝ այլ մեթոդներով: Սա ժողովրդավարություն չէ, սա քաղաքական կոնսենսուս չէ, սա փորձ է խորհրդարանի ձեռքերով շագանակներ հանել խարույկից: Մի մտածեք ՀՀԿ-ի մասին: Պետք չի փոխել մեզ համար Ընտրական օրենսգիրքը: Երբ ասում եք, որ ՀՀԿ-ի քաղաքական թեւն ուզում է ռեյտինգայինի պահպանում, այն դեպքում, երբ ՀՀԿ-ի ռեյտինգային թեւի մի մասը կողմ է քվեարկելու Ընտրական օրենսգրքին, երեւի ձեր ծիծաղն էլ է գալիս այդ փաստարկի վրա:

Այսինքն՝ ի՞նչ. ես, Արփինեն, Շարմազանովը կո՞ղմ եք ռեյտինգային համակարգին: Ռեյտինգային համակարգի ներկայացուցիչների մի մասը ՀՀԿ-ի, այլեւս ՀՀԿ քաղաքական դիրքորոշումների մեջ չեն, համահունչ չեն, առանձին են աշխատում: Այդ փաստարկները մի բերեք ընդհանրապես:

Ես կարծում եմ, որ խորհրդարանի քվեարկությունն այսօր խորհրդարանի արժանապատվության հարցն է, պատանդ չդառնալու հարցն է: Չի կարելի ասել` Ընտրական օրենսգիրքը փոխում ենք 42 օր շուտ: Ասեմ ձեզ ավելին. ըստ իմ ունեցած տեղեկությունների՝ Հայաստանի դեսպանատների միջոցով արդեն ներքին կարգով տարբեր եվրոպական մայրաքաղաքներում ժամկետ է ասվել` ընտրությունների՝ դեկտեմբերի 9-ը: Արդեն դիտորդական առաքելություններ են պատրաստվում այդ ժամկետի համար, այսինքն` ներքին կարգով իշխանությունը նման հրահանգ է տվել: Եթե կարծում եք, որ խորհրդարանի արժանապատվությունը...

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Աշոտյան: Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակության հաջորդ փուլին ենք անցնում: Մասնավորապես` «Ելք» խմբակցության անունից ձայն է խնդրում պատգամավոր Ալեն Սիմոնյանը, խնդրեմ:

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ հարգելի գործընկերներ: Ուզում եմ համառոտ անդրադառնալ մեր գործընկեր, պատանդ Արմեն Աշոտյանի խոսքերին: Նախ, խոսեմ` ժամկետների հետ կապված: Անկեղծ ասած, պրն Աշոտյան, ով-ով, ժամկետներից խոսելուց եւ ընտրություններից առաջ օրենք փոխելուց դուք պետք է չխոսեք, որովհետեւ Սերժ Սարգսյանի ժամկետն  ավարտվելուց առաջ դուք ոչ թե Ընտրական օրենսգրքի, այլ նաեւ` Սահմանադրության փոփոխությամբ հանդես եկաք, որպեսզի Սերժ Սարգսյանը հնարավորություն ունենար, այնուամենայնիվ, շարունակել, եւ այստեղ-այնտեղ ժողովրդավարությունից խոսելիս  «ժողովրդավարություն» բառը, ժողովրդավար երկրներին դիմելիս հիշեք ձեր արածները` երրորդ անգամ Հայաստանը ադրբեջանացնելու եւ նման նախադեպ ստեղծելու ձեր փորձերը: Ուստի, խնդրում եմ զերծ պահել թե՛ ինձ, թե՛ իմ գործընկերներին, թե՛ ՀՀ ժողովրդին նման համեմատականներից:

Հոկտեմբերի 2-ի մասին եք խոսում, պատանդ: Էդ հոկտեմբերի 2-ը, ոչ թե մեր չակերտավոր «ճնշման», այլ ձեր հակահեղափոխության, հակաճնշման փորձն էր, որը տապալվեց, եւ ԱԺ-ն ոչ թե պաշարված է գործադիրով, այլ ԱԺ-ն պաշարված է հենց ժողովրդավարությամբ, պաշարված է ՀՀ ժողովրդով, որովհետեւ սա ՀՀ ԱԺ-ն է, ոչ թե Հանրապետական կուսակցության կամ ինչպես դուք արդարացիորեն նշեցիք` այն մարդկանց, ովքեր ժամանակին ձեզ ձայն են ապահովել, դուքյանն է: Այն, ինչ այսօր կատարվում է ՀՀ-ում, դա ժողովրդավարության սկիզբն է, դա ժողովրդավարության գագաթնակետն է: Վայելեք ուղղակի:

Դեմ եք քվեարկելու. ծխնելույզից ենք բերում օրենքը: Օրենքն այդքան քննադատում եք, ասում եք` բերել ենք, պարտադրել ենք, իսկ ինչի՞ համար ենք բերում այս օրենքը: Կարո՞ղ է՝ բերում ենք, որ Ալենը կամ Լենա Նազարյանը կամ մյուսն անցնեն ԱԺ: Բերում ենք, որ քաղաքական դաշտը, այն քաղաքական դաշտը, որ դուք ձեր գործընկերների հետ, ձեր ցինիկ ելույթներով, ձեր հաղորդումներով, ձեր հարցազրույցներով ոչնչացրել եք, նորից հնարավորություն ունենա վերականգնվել: Մենք այլ խնդիր չունենք: Ես ձեզ ասել եմ` ուզում եք քվեարկեք դուք, ուզում եք` մի քվեարկեք, ժողովուրդնյ արդեն ձեր համար որոշել է, որ չի քվեարկելու: Ես հասկանում եմ` վերջին մոհիկանի եւ վերջին վատություն անելու ձեր ցանկությունը, բայց դուք դրանով պատմության մեջ չեք մնալու, պրն Աշոտյան:

«Ելք» խմբակցությունը կողմ է քվեարկելու: «Ելք» խմբակցությունն այս օրենսդրական նախաձեռնությանը կողմ է քվեարկելու, եւ սա արվում է հանուն ՀՀ-ի, հանուն ՀՀ քաղաքական դաշտը վերականգնելու, եւ ես կոչ եմ անում իմ բոլոր գործընկերներին, այն բոլոր մարդկանց, ովքեր, իրոք, սրտացավ են ՀՀ-ի համար, կողմ քվեարկեն, որպեսզի մենք ունենանք նորմալ ընտրություններ, որը կարտահայտի ՀՀ քաղաքացու կամքը: Շնորհակալություն:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, եթե թույլ տաք, ես կօգտվեմ իմ արտահերթ ելույթի իրավունքից, այնուհետ կանցնենք եզրափակիչ ելույթներին:

Հարգելի գործընկերներ, հարգելի խորհրդարան, իրականում հրաշալի քննարկում կարելի էր համարել հրաշալի քննարկում, եթե այն տեղի ունենար ընտրությունների անցկացումից ոչ 42 օր առաջ: Կարելի էր համարել փայլուն քննարկում՝ բոլոր ընտրակարգերի փայլուն վերլուծությամբ, ռեյտինգայինի դրական ու բացասական կողմերի մատնանշմամբ, քաղաքական դաշտի մաքրազերծման իրական մտահոգությունների դրսեւորմամբ: Այո, կարելի էր:

Պրն Սիմոնյան, ես ձեզ լսում էի: Ձեզ էլ:

Հետեւաբար, հարգելի գործընկերներ, ես կսկսեմ պրն Մարուքյանի թեզով: Փայլուն թեզ էր: Ընտրական համակարգի մասին չէ խոսքը, կամ ինչպես պրն Մարուքյանն է ասում` բիզնեսը քաղաքականությունից տարանջատելու: Է, տարանջատեք: Մենք վատն էինք, դուք լա՞վը, տարանջատե՛ք, ընտրական համակարգը ինչի՞ եք փոխում: Ընտրական համակարգի փոփոխությունն ինչի՞ համար է, եթե կա քաղաքական կամք, հետեւաբար ի՞նչ տարբերություն՝ ի՞նչ Ընտրական օրենսգրքով ենք գնում: Առաջինը:

Երկրորդ. այստեղ-այնտեղ ծվարած ՀՀԿ-ականների մասին մի՛ անհանգստացեք, հապա մի տեսեք՝ որտեղ են ծվարել նրանք, ում մասին մազապուրծ մտածում եք, որ մարզերում էլի վերարտադրությունը կապահովեն:

Կոնսենսուսի մասին. կոնսենսուս մինուս մեկ, բայց միեւնույն է` կոնսենսուսի բացակայություն, հարգելի գործընկերներ: Չկա կոնսենսուս ու դա՝ այն պարզ պատճառով, որ ոչ թե մենք չենք ուզում այս կամ այն ընտրական համակարգը կամ չենք ուզում այս կամ այն Ընտրական օրենսգիրքը, հարգելի գործընկերներ, այլ նորից եմ կրկնում` 42 օր առաջ Ընտրական օրենսգիրք չեն փոխում, եւ գիտեք, շատ յուրօրինակ ձեւով այս ամբողջ քննարկումը բոլոր հնարավոր միջազգային կազմակերպությունների կարծիքներից հետ կանգնելու եղանակ ներկայացնելու փորձերը եւս ձախողված են: Վենետիկի հանձնաժողովը կարելի էր, որպես օրինակելի ուղեցույց այս քննարկումը նայեր եւ տեսներ, թե ինչպե՞ս կարելի է հիմնավորել՝ ինչպե՞ս շեղվել իր իսկ սկզբունքներից ու ցուցումներից:

Բայց մի բան եմ ուզում Վենետիկի հանձնաժողովի հետ կապված ասել, խնդրում եմ էլի, այս հարցին ուշադրություն դարձրեք, երբ Կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյան, որը մասնակցել է Վենետիկի հանձնաժողովի նիստին, մեջբերում եմ, ասում է հետեւյալը. «Պրն Բուքիքիոն մեկ առ մեկ թվարկեց առաջարկվող փոփոխությունները, հիմնականները ասենք, առաջին տասնյակը հիմնական փոփոխությունների, ու նշեց, որ դրանք բոլորը հիմնականում դրական են եւ նաեւ ասաց, որ, իհարկե, դրական լինելով հանդերձ` Վենետիկի հանձնաժողովը կարեւորում է ընտրական գործընթացների ստաբիլությունը եւ կայունությունը, այդ թվում` շատ ավելի մեծ ժամկետով վաղօրոք հստակեցված Ընտրական օրենսդրությունը, բայց նաեւ ասաց, որ հասկանում ենք Հայաստանում ստեղծված առանձնահատուկ իրավիճակը եւ, եթե կա քաղաքական համաձայնություն, ապա խնդիր չեմ տեսնում: Որից հետո հարցրեց՝ հանձնաժողովի անդամները համակարծի՞ք են առաջարկներին, որեւէ առարկություն կա՞: Առարկություն չհնչեց, բանաձեւը համարվեց հաստատված»:

Հարգելի գործընկերներ, հիմա սա, «թողեք աշխատենք»-ի՞, թե՞ «հետո կսովորենք»-ի շարքից է: Վենետիկի հանձնաժողովը բանաձեւ չի հաստատել, խնդրում եմ մտնել կայքը եւ նայել, Վենետիկի հանձնաժողովում Հայաստանի հարցի վերաբերյալ ընդամենը եղել է կարծիքների փոխանակություն: Դժվար չէ, ընթերցեք: Ներկայացվեցին փոփոխությունները, հանձնաժողովը տեղեկացվեց: Իրենց պաշտոնական կայքից եմ մեջբերում: Հետեւաբար, ուղղակի հիշենք հա՞. Վենետիկի հանձնաժողովը կարծիք է հաստատում: Կարծիք չկա: Վենետիկի հանձնաժողովը զեկույց է ներկայացնում, եթե հետազոտություն է արել: Էս էդ դեպքը չի: Ինչի՞ մասին ենք խոսում: Ուղղակի փաստենք` Վենետիկի հանձնաժողով, ԵԱՀԿ ԺՄԻԳ եւ մյուս կառույցները:

Ի դեպ, էս ափալ-թափալ ընտրությունների առաջին բացասական հետեւանքը ընդամենը մեկ շաբաթ հետո կլսեք: Հետո չասեք` չէին զգուշացրել:

ՀՀԿ-ը, ի դեպ, Ընտրական օրենսգրքի քննարկումների ու փոփոխությունների ժամանակ, այն փոփոխությունները, որոնք դուք դրական խոսում եք, պատրաստ է եղել կոնսենսուսի եւ ասել է, թեեւ մենք օրինակ` 4 տոկոսին, չգիտեմ, 4 թվով կոալիցիաները սահմանափակելուն այդքան էլ կողմնակից չենք, բայց կոնսենսուս հնարավոր է: Ավելին ասեմ. հնարավոր եղել է նաեւ ընտրակարգի շուրջ կոնսենսուս, եթե պատրաստ լիներ Կառավարությունը քննարկել այս ընտրակարգն  ինչ-որ տարրերով համալրելու կամ գոնե այս ընտրակարգը ժամանակավոր համարելու, իսկ ռեյտինգայինը` այսպես կոչված` ռեյտինգայինը, որն ավելի ժողովրդավար է, մյուս ընտրություններին կիրառելու պատրաստակամության ժամանակ: Եթե այդպես լիներ, սրան էլ նույնիսկ կոնսենսուս հնարավոր կլիներ անվանել կամ հանգել դրան:

Մի բան էլ վերջում. երկու բառ` քաղաքական սկզբունքայնության եւ քաղաքական հեռատեսության մասին: Քաղաքական սկզբունքայնությունը ենթադրում է հարմարավետության ու խիզախության միջեւ ընտրություն կատարել հօգուտ քաղաքական խիզախության: Քաղաքական սկզբունքայնությունը ենթադրում է արագի ու, այսպես ասենք, հեշտի միջեւ ընտրության ժամանակ, ընտրություն կատարել հօգուտ ճշմարիտի: Բոլոր քաղաքական ուժերի կյանքում հիրավի եղել են պահեր, երբ քաղաքական սկզբունքայնությունը դրսեւորելու անհրաժեշտությունն ավելի քան անհրաժեշտ է եղել: Կարծում եմ` չեք վիճարկի:  Որքանով են այս կամ այն ուժերը դրսեւորել քաղաքական սկզբունքայնություն` կդատեն իրենք ու պատմությունը:

Մի քիչ էլ քաղաքական հեռատեսության մասին: Մի անհանգստացեք ՀՀԿ-ի մասին: Կլինե՞նք մենք հաջորդ խորհրդարանում, թե՞ ոչ, դրանից ո՛չ մեր ասելիքն ու անելիքը կփոխվի, ոչ էլ ձեր՝ այս կամ այն հարցի վերաբերյալ ունեցած դիրքորոշումը, ո՛՛չ էլ ձեր՝ հետագայում այս կամ այն հարցի վերաբերյալ, այսպես ասեմ` թույլ տված սխալները: Քաղաքական հեռատեսությունը ենթադրում է տեսնել մակերեսից այն կողմ, իսկ մակերեսից այն կողմ մարտահրավերներն են, որոնց առերեսվելու ենք: Մակերեսից այն կողմ Հայաստանի Հանրապետությունն է, ՀՀ քաղաքացին, ոչ թե սպիտակներն ու սեւերը, այլ` մենք բոլորս: Կհանդիպենք քաղաքական հաջորդ շրջափուլում, անկախ նրանից՝ այդ շրջափուլում ո՞վ ինչպիսի՞ կարգավիճակ կունենա: Ի դեպ, քաղաքական որպիսությունը հարցրածների եւ այդ որպիսությանը դրական պատասխանածների քվեարկությունը քաղաքական կոնսենսուս չի: Շնորհակալություն:

Այժմ, որպես նիստը վարող, եզրափակիչ ելույթներին ենք անցնելու, բայց մինչ այդ` կես ժամ ընդմիջում:

  ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐՓԻՆԵ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ
 
 

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները: Այժմ, եզրափակիչ ելույթների, այսպես ասած, հերթն է: Կառավարությունը եզրափակիչ ելույթի անհրաժեշտություն չի տեսնում: Հանձնաժողովի անունից եզրափակիչ ելույթ չկա, հետեւաբար, հիմնական զեկուցող՝ Գեւորգ Պետրոսյան, համեցեք կենտրոնական խոսափողի մոտ՝ եզրափակիչ ելույթի համար:

Հարգելի գործընկերներ, ուզում եմ հիշեցնել, որ եզրափակիչ ելույթից անմիջապես հետո հարցը դրվելու է քվեարկության:

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան նախագահող, հարգելի գործընկերներ, մի բան ակնհայտ է, որ այս քննարկումը կարող էր եւ՛ ավելի լավը լինել, եւ՛ ավելի վատը, բայց ունենք այն, ինչ ունենք: Այստեղ հնչեցին տարբեր կարծիքներ: Ես միտումնավոր կերպով որեւէ կարծիքի չեմ անդրադառնալու, որովհետեւ մենք սկզբունքորեն դեմ ենք քաղաքական հարցերն անձնական հարաբերությունների հարթություն իջեցնելուն:

Հասկանալի է, մեկն ուզում է ավելին երեւալ, մեկն ուզում է իր արածն ընդգծել, մյուսը համեստաբար կողմ է քաշվում, բավարարվում է ժողովրդի գնահատականով, բայց դա չի խնդիրը: ԲՀԿ-ն ունի մի կարեւոր սկզբունք` երբեք վեր չխոյանալ ուրիշներին վար իջեցնելու հաշվին: Այստեղ հիմա նրա ժամանակը չէ, որ մենք ասենք, թե որ քաղաքական ուժն ի՞նչ առաքելություն ունի մեր կյանքում, որ քաղաքական գործիչն ի՞նչ է արել, ի՞նչ չի արել այս ընթացքում: Եկեք հարգանքով վերաբերվենք միմյանց եւ չմոռանանք այն հիմնական խնդիրը, ինչի համար մենք հավաքվել ենք այստեղ:

Ասացի, որ այստեղ հնչեցին տարբեր ելույթներ, տարբեր գնահատականներ, բայց մի բան, կարծես թե, անվիճելի է: Որեւէ մեկը քննադատության չենթարկեց առաջարկվող նախագծի որակը` իրավաբանական որակը, մասնագիտական որակը: Այ, սա նշանակում է, որ սա արդեն իսկ առաջընթաց քայլ է դեպի ավելի ժողովրդավար ընտրություններ: Իհարկե, միամտություն է կարծել, թե որեւէ նախագիծ կարող ենք մենք ընդհանրապես կյանքում ունենալ, որը որեւէ թերություն չունի: Չկա այդպիսի բան: Ամենալավագույն, ամենահաշվարկված օրենքն էլ մեկ օր անց իր կիրառման պրակտիկայում կարող է հանդիպել խութերի, խոչընդոտների, հակասությունների, բայց այն, որ մենք այսօր ունենք սեղանին դրված մի այնպիսի նախագիծ, որը ողջամտորեն հավակնում է ավելի ժողովրդավար ընտրություններ ապահովել, ինչո՞ւ չգնանք այդ նախագծի ուղղությամբ:

Եվ արդեն իմ հարգարժան գործընկերները նշեցին` «Ծառուկյան» դաշինքը կողմ է քվեարկելու «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի փոփոխությունների եւ լրացումների նախագծին՝ ամենաառաջինը հիմք ընդունելով այն, որ այդ նախագիծը հավակնում է ապահովել առավել ժողովրդավար ընտրություններ: Այդ նախագիծն առավելագույնս է երաշխավորում ժողովրդի կամքն իր տրամաբանական ավարտին հասցնելու օբյեկտիվ հնարավորությունները: Շնորհակալություն:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Պետրոսյան: Հարգելի գործընկերներ, այժմ կազմակերպելու ենք քվեարկություն:

Վարման կարգով` Նաիրա Զոհրաբյան:

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-«Ծառուկյան» դաշինքը խնդրում է 20 րոպե ընդմիջում:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Այո, հիշեցնեմ, որ կարող է մեկ հարցի քվեարկությունից առաջ լինել մեկ 20 րոպեանոց ընդմիջում: Այժմ` ընդմիջում 20 րոպե:

ԸՆԴՄԻՋՈՒՄ

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հիշեցնեմ. քվեարկում ենք սահմանադրական օրենք, պահանջվում է պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների 3/5-րդը: Ես տեղեկացնում եմ, տիկին Զոհրաբյան: Ես հասկանում եմ` զբաղված եք, բայց այդուհանդերձ, հորդորում եմ ձեզ թույլ տալ` ես նիստը վարեմ: Շնորհակալություն: Այո: Շնորհակալություն, պրն Մարուքյան, շատ-շատ կառուցողական առաջարկ եք ներկայացնում, ես կհետեւեմ ձեր անչափ մտահոգ առաջարկին:

Եվ այսպես. քանի որ ո՛չ վարման կարգ է... պրն Սիմոնյան, սիրելի գործընկերներ, քանի որ ո՛չ վարման կարգ է լինելու, ո՛չ էլ այլ ձեւաչափերով նիստի ընդմիջումներ, հետեւաբար, ես տեղեկացնում եմ` քվեարկության է դրվելու «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք»  սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը: Եվ, ըստ «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի եւ Սահմանադրության՝ այդ հարցերի քննարկման համար, քվեարկության համար պահանջվում է պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների 3/5-րդը:

Եվ, որպեսզի միայն վերջին բառը մնա, այս պահին քվեարկության է դրվում «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», ինչպես նաեւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը: Վերջին մի քանի վայրկյանները, որպեսզի ոչ մեկը չասի, որ ինչ-որ մեկը բացակա էր: Այո: Հետհաշվարկ, պրն Մարուքյան. երեք, երկու, մեկ: Քվեարկություն:

Կողմ, ձեր կողմն էլ հետը` 62,
Դեմ` 2
Ձեռնպահ` չկա

Որոշումը չի ընդունվել:

Ցտեսություն: