ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ  ԱՐԱ  ԲԱԲԼՈՅԱՆԸ
 

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի պատգամավորներ: Խնդրում եմ տեղադրել քարտերը եւ նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում։

Գրանցվել են 92 պատգամավորներ։ Քվորում ունենք, կարող ենք աշխատել։

Մենք ունենք մի դիմում, գրություն, քանի որ պրն Աշոտյանը գործուղման մեջ է, նա թողել է մեզ իր խնդրանքը՝ համապատասխան օրենքների քվեարկության առումով իր վերաբերմունքը, որպեսզի արտահայտենք։

Հարգելի բարեկամներ, այսօր՝ սեպտեմբերի 13-ին, ԱԺ «Բաց դռներ» ծրագրի շրջանակներում ՀՀ ԱԺ են այցելել Երեւանի պետական համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետի դասախոսներն ու ուսանողները։ Ողջունենք նրանց։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Շարունակում ենք մեր հերթական նիստի աշխատանքները։

Հարգելի գործընկերներ, քվեարկության է դրվում երեկվա նիստում քննարկված նախագծերը։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Ճարտարապետական գործունեության մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Վարման կարգով՝ պրն Մելքումյան, խնդրեմ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, այս օրենսդրական նախաձեռնության քննարկումը շատ հետաքրքիր անցավ։ Ես ինքս անձամբ մասնակցել եմ 2-3 անգամ հանձնաժողովի քննարկումներին՝ այս ոլորտի լրջագույն ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ Մենք կողմ քվեարկենք առաջին ընթերցմանը, սակայն  շատ  անհասկանալի է, որ կառավարության կողմից ներկայացված օրենքի նախագծի վերաբերյալ կառավարության եւ ԱԺ համապատասխան ստորաբաժանումների կողմից տրված իրավական եզրակացությունների առկայության պայմաններում հանկարծ պետաիրավական հանձնաժողովի նախագահը լուրջ առարկություններ է ներկայացնում հակասահմանադրականության վերաբերյալ։

Ես խնդրում եմ պարզություն մտցնել, մինչեւ 2-րդ ընթերցումը նոր կտեսնենք՝ ինչ տիպի մարմին է սա, այսինքն՝ Ճարտարապետների պալատը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նիկոլ Փաշինյան, խնդրեմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մենք շատ ենք կարեւորում այս օրենքի նախագիծը։ Սակայն երեկ քննարկման ընթացքում ի հայտ եկան մի շարք որոգայթներ, որոնք այս փուլում այս տեսքով թույլ չեն տալիս կողմ քվեարկել։ «Ելք» խմբակցությունը կքվեարկի դեմ։ Մենք պատրաստակամ ենք աշխատել օրենքում ի հայտ եկած որոգայթները վերացնելու համար։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Վարման կարգով՝ պրն Զեյնալյան։ Խնդրեմ։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հայտարարվեց, որ  կա նամակ հեռակա քվեարկության վերաբերյալ, ես կուզեի ծանոթանալ նամակի բովանդակությանը, որպեսզի կարողանամ դիրքորոշում հայտնել։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ներողություն։ Ես հայտարարեցի, որ մարդը գրություն է ներկայացրել՝ լինելով գործուղման մեջ, ինքը կողմ է քվեարկում համապատասխան օրենքների նախագծերին քվեարկության ժամանակ։

Այստեղ գրել է, ներկայացրել է, առանձին-առանձին բոլորը նշել է։ Կմոտենաք քարտուղարություն...

Քվեարկություն։

Կողմ՝ 82
Դեմ՝   11
Ձեռնպահ՝ 1

Որոշումն ընդունված է, եւ 82-րդը՝ Աշոտյանի ձայնը։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Քաղաքական ապաստանի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 94
Դեմ՝   չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունված է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Հանրային ծառայությունների համարանիշի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

 Կողմ՝ 94
Դեմ՝   չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունված է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Վարման կարգով՝ Նաիրա Զոհրաբյան։

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Չնայած խնդիրը շատ պարզ էր, բայց կառավարության ներկայացուցիչը երեկ այդպես էլ համարձակություն չունեցավ ինքնուրույն կայացնելու որոշում եւ հայտարարելու, որ քվեարկության կդրվի՝ պահպանելով այն կարեւորագույն դրույթը, որ խմբակցությունն իրավունք ունի նախաձեռնությամբ հանդես գալու՝ հանրաքվե անցկացնելու, այլապես տալով այդ իրավունքը բացառապես քաղաքապետի եւ ավագանու 1/3-ին, ըստ էության մենք ուղղակիորեն զրոյացնում ենք այս կարեւոր մեխանիզմի գործադրումը։ Այս քվեարկությանն առաջին ընթերցմամբ մենք քվեարկում ենք ձեռնպահ, եւ եթե կառավարությունը չունենար համարձակություն, ի վերջո, վերադառնալու նախկին տեքստին,  երկրորդ ընթերցման ժամանակ կքվեարկենք դեմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Վարման կարգով՝ Նիկոլ Փաշինյան, խնդրեմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ըստ էության տիկին Զոհրաբյանն ասաց, թե ինչումն է խնդիրը՝ քանի դեռ հանրաքվեի հետ կապված հարցը չի լուծվել, մենք չենք կարող կողմ քվեարկել։

Այս պահին ես ուղղակի ուզում եմ առաջարկել «Ծառուկյան դաշինքի» մեր գործընկերներին՝   դեմ լինելով, եկեք չմասնակցենք քվեարկությանը, գուցե թե օրենքը չանցնի ընդհանրապես։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Վահրամ Բաղդասարյան։

Վ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Ինչպես մենք արդեն հայտարարել ենք, կրկին անգամ պնդում եմ, որ 1-ից 2-րդ ընթերցման ժամանակահատվածում Հանրապետական խմբակցությունը եւ՛ այդ հարցը քննարկման առարկա կդարձնի, եւ՛ ոչ միայն այդ, այլ բոլոր առաջարկությունները։ Մենք հորդորում ենք նաեւ համապատասխան հանձնաժողովին եւ բոլոր խմբակցություններին՝ տալ առաջարկություններ բոլոր առաջարկությունների վերաբերյալ, որոնք եղել են, որպեսզի պատշաճ ձեւով կարողանանք 2-րդ ընթերցմանը միասնական մասնակցել։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Վարման կարգով՝ պրն Էնֆիաջյան։

Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, մեր մոտեցումների հետ կապված արդեն իսկ ասացինք, քանի դեռ այդ փոփոխությունները չկան եւ այս մոտեցումը չկա, մեր գործընկերների կողմից արված առաջարկությունը մեզ համար ընդունելի է, «Ծառուկյան» խմբակցությունը չի մասնակցի այս քվեարկությանը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Քվեարկություն։

Կողմ՝ 58, Աշոտյանի ձայնը գումարելով՝ 59

Դեմ՝   չկա
Ձեռնպահ՝  չկա

Որոշումն ընդունված է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Հավաքների ազատության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Վարման կարգով՝ Վահե Էնֆիաջյան։

Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, «Հավաքների ազատության մասին» օրենքի մեջ լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու հետ կապված մեզ համար անընդունելի մոտեցումներ կան եւ այս տարբերակին մենք քվեարկելու ենք դեմ։ «Ծառուկյան» խմբակցությունն այս նախագծին քվեարկելու է դեմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Վարման կարգով՝ Նիկոլ Փաշինյան։ Խնդրեմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ըստ էության մենք լուրջ մտահոգություններ ունեինք օրենքի նախագծի հետ կապված, բայց երեկ եւ՛ հիմնական, եւ՛ հարակից զեկուցողներն ըստ էության պաշտոնապես հայտարարեցին, որ այդ մտահոգող փոփոխությունները կատարվելու են, այսինքն՝ առնվազն գործող օրենքի դրույթը մնալու է։ Ուստի, մենք կարծում ենք, որ կողմ ենք քվեարկելու, որովհետեւ համարում ենք արդեն կայացած փաստ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շատ լավ։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 68
Դեմ՝   28
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունված է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ քննչական կոմիտեի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 95
Դեմ՝   չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունված է։

Կարծեմ դուք նկատում եք, որ բավականին երկար են պահում օպերատորները պատկերը, որ մենք կարողանանք համոզվել, որ ամեն ինչն արդար է իրականացվում։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» եւ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Արտակ Զեյնալյան, խնդրեմ։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Մենք այս օրենքի նախագծին կողմ կքվեարկենք այն պայմանով, որ 1-ից 2-րդ ընթերցման փուլում կներկայացվեն ուժի մեջ մտնելու ժամկետը երկարացնելու վերաբերյալ առաջարկությունը, նաեւ այդ ընթացքում կքննարկենք արտադատական կարգով իրավական պաշտպանության մեխանիզմների վերաբերյալ հարցը եւ ծանուցման, հանրությանն իրազեկման, իրավապաշտպաններին, փաստաբաններին իրազեկման խնդիրը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Քվեարկություն։

Կողմ՝ 93
Դեմ՝   չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունված է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Վարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 96
Դեմ՝   չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունված է։

Մենք ավարտեցինք քվեարկությունները։

Հարգելի պատգամավորներ, շարունակում ենք քննարկել «Ինտերնետով հրապարակային եւ անհատական ծանուցման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ ՀՀ արդարադատության նախարարի առաջին տեղակալ Արթուր Հովհաննիսյան։

Արթուր Հովհաննիսյանին հարց տալու համար ձայնը տրվում է պատգամավոր Արտակ Զեյնալյանին։ Խնդրեմ, պրն Զեյնալյան։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Պրն Հովհաննիսյան,  արդյո՞ք փաստաթուղթը, որն ուղարկվելու է, այսինքն՝ գործը վարույթ ընդունելու մասին որոշումը, երբ ուղարկվելու է կողմին, դա լինելու է թվային փաստաթուղթ էլեկտրոնային ստորագրությամբ եւ արդյո՞ք կարող է կողմը այդ հասցեից, որտեղից ստացել է ծանուցումը եւ որոշումը, կարող է հետ ուղարկել, ասենք, հայցի պատասխանը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պաշտոնական փաստաթուղթը պաշտոնական ստորագրությամբ, ըստ Վարչական դատավարության օրենսգրքի, ուղարկվելու է պատասխանողի վերջին բնակության հասցեին, այսինքն՝ օրիգինալ փաստաթղթերը թղթային եղանակով են ուղարկվելու պատասխանողի հասցեին։

Մեր նախագիծը սրա հետ մեկտեղ լրացուցիչ երաշխիք է նախատեսում եւ պարտադրում է վարչական դատարանին վարույթ ընդունելու մասին որոշումը եւ հայցադիմումի պատճենը էլեկտրոնային եղանակով ուղարկել նաեւ պատասխանողի պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեին։ Սա առաջին հարցի պատասխանը։

Հարցի երկրորդ պատասխանը՝ ո՛չ, այս պահին պատասխանողը տեխնիկապես հնարավորություն չունի փաստաթղթերն հետ ուղարկել էլեկտրոնային փոստի հասցեին։ Տեխնիկապես դեռեւս խնդիրներ կան։ Սերվերի վերազինման հարց է բարձրացված եւ առհասարակ դատարաններում վարույթի մասնակիցների եւ դատարանի միջեւ փաստաթղթաշրջանառության էլեկտրոնայնացման հարցը դրված է կառավարության օրակարգում։ Դրա մասին խոսվել է նաեւ կառավարության ծրագրում։ Այդ ուղղությամբ սկսվում են աշխատանքները, մի կողմից դոնորների հետ աշխատանքներն են սկսվում, մյուս կողմից նաեւ մեծ փաթեթ է նախապատրաստվում մշակել ամբողջ այդ փաստաթղթաշրջանառությունն չէլեկտրականացնելու համար։ Այսինքն՝ առհասարակ ոչ միայն գրագրությունն է էլեկտրոնային լինելու, այլ նաեւ կողմերը, օրինակ, հնարավորություն են ունենալու էլեկտրոնային եղանակով ծանոթանալ գործում առկա փաստաթղթերին, այդ թվում նաեւ՝ ապացույցներին։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Զեյնալյան։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-ՀՀ-ում գործում է էլեկտրոնային փաստաթղթի եւ թվային ստորագրության վերաբերյալ օրենքը, որը որեւէ բացառություն չի անում, եւ ունենք Սահմանադրական դատարանի որոշում, որը դա արձանագրել է։ Արձանագրել է նաեւ, որ պետական մարմինները պարտավոր են առաջնորդվել այդ օրենքով, որեւէ սահմանափակում եւ բացառություն արված չի։

Բացի դրանից, մենք որոշակի պարտականություններ ենք դնում քաղաքացիների վրա, ովքեր ունեն նույնականացման քարտ եւ էլեկտրոնային փոստ՝ պարտադրված, որպեսզի նրանք ստուգեն իրենց էլեկտրոնային փոստը։ Դա իրենց համար առաջացնելու է հետեւանք, սակայն, եթե այդ նույն հասցեին նրանք հետ որեւէ փաստաթուղթ ուղարկեն, ապա պետական մարմինը հրաժարվելու է այն ընդունելուց։ Անհավասար պայմաններ չեք ստեղծո՞ւմ արդյոք, մեծ բեռ չեք դնու՞մ քաղաքացիների վրա։ Եվ ի՞նչն է պատճառը, որ ընդամենը մի փաստաթուղթ ընդունելու խնդիր եք բարձրացնում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Զեյնալյան, մենք ոչ թե ցանկանում ենք պարտականություն դնել քաղաքացու վրա, այլ մենք ցանկանում ենք հնարավորինս միջոցներ ձեռնարկել, որպեսզի քաղաքացին պատշաճ կերպով ծանուցվի, այսինքն՝ բացառվի կամ նվազագույնի հասցվի մարմնի կողմից անձին ուղարկված ծանուցումներին չծանոթանալը։ Եթե անձն այդ նույն պաշտոնական էլեկտրոնային փոստը չստուգի եւ չկարդա, ապա դրա հետեւանքը հետեւյալն է՝ մարմինը ուղարկելու է ամեն դեպքում իր ծանուցումը նաեւ փոստի միջոցով։ Այսինքն՝ այնպես չէ, որ եթե էլեկտրոնային փոստին չծանոթացավ քաղաքացին, ապա զրկվում է իր վերաբերյալ ծանուցումներ ստանալուց։

Այսօր դեռեւս դատավարական օրենսգրքերով նախատեսված է փաստաթղթի շրջանառությունը թղթային եղանակով, օրենսգիրքը, բնականաբար, օրենքից վեր է եւ այսօր դատարաններն աշխատում են օրենսգրքով, բայց ամեն դեպքում, կրկնում եմ, փաստաթղթաշրջանառության էլեկտրոնային եղանակով կազմակերպելն ապագայի հարց է եւ մոտ ապագայի։ Մենք միջոցներ ենք սկսել  ձեռնարկել այդ ուղղությամբ։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերն ավարտվեցին, պրն Հովհաննիսյան, դուք կարող եք նստել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար հրավիրում եմ պետաիրավական եւ մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Էդմոն Մարուքյան։ Խնդրեմ, պրն Մարուքյան։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Հարգելի ԱԺ նախագահ, հարգելի գործընկերներ, խորհրդարանի քննարկմանն է ներկայացվել «Ինտերնետով հրապարակային եւ անհատական ծանուցման մասին», «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում  փոփոխություններ կատարելու մասին», «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին», «ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը, որով կառավարությունն առաջարկում է եղած ծանուցման համակարգին ավելացնել նաեւ էլեկտրոնային ծանուցման տարբերակը, ինտերնետային ծանուցման տարբերակը եւ դրան տալ առաջնահերթություն։ Այսինքն՝ եթե քաղաքացին ունի անհատական քարտ եւ այդ անհատական քարտն ունենալու հիմքով  ունի արդեն բացված էլեկտրոնային հասցե, նա պետք է իրազեկված լինի եւ այդ էլեկտրոնային հասցեի վրա ստանա ծանուցումներ։ Ծանուցումներ ստանալուց հետո, եթե վարչական մարմինը չի հավաստիանում, որ քաղաքացին ծանուցվել է, գործում է այն տարբերակը, որն այսօր գոյություն ունի։ Այսինքն՝ փոստով ծանուցվում է քաղաքացին, հետո նոր վարչական մարմինը սկսում է իր գործողությունները, որը քաղաքացու համար կարող է առաջացնել անբարենպաստ հետեւանք։

Ես պետք է նշեմ, որ պետաիրավական հանձնաժողովում մանրամասն քննարկել ենք նախագիծը։ Հանձնաժողովն ուներ մեկ մտահոգություն եւ մենք առաջարկությունը չենք դրել քվեարկության։ Բանավոր կերպով առաջարկությունն արվել է, կառավարության հետ այդ հարցում կա հիմա քննարկում, կարող եմ ասել, որ նաեւ որոշակի համաձայնություն կարող է լինել։

Մեր մտահոգությունը հետեւյալն է՝  ՀՀ-ում այս օրենքի վերաբերյալ պետք է իրականացվի ծանուցման աշխատանքները, այսինքն՝ պետք է իրազեկվեն քաղաքացիներն այն մասին, որ դուք ունեք էլեկտրոնային պաշտոնական հասցեներ եւ այդ հասցեների վրա դուք ստանալու եք այսուհետ ծանուցումներ։ Այդ ծանուցումները կարող են լինել ձեր կողմից թույլ տրված վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ կամ պետական մարմինների հետ ձեր տարբեր իրավահարաբերությունների վերաբերյալ, եւ դուք պետք է այդ էլեկտրոնային փոստային հասցեները ստուգեք։

Օրինակ, հանձնաժողովում քննարկման ժամանակ պարզվեց,  օրինակ, ես չգիտեի, որ անհատական քարտը, եթե ունես, ունես դրա հիմքով նաեւ էլեկտրոնային հասցե, եւ պետք է այդ հասցեն ստուգես, այսինքն՝ այդ հասցեն ունի կոնկրետ համար։ Այդ տեղեկությունը, եթե ես չգիտեմ, վստահ եմ, որ հարյուր հազարավոր ՀՀ քաղաքացիներ նույնպես չգիտեն։ Հանձնաժողովը միաձայն առաջարկությամբ հանդես է եկել, որ օրենքի ընդունման ժամկետն ավելի ուշ ուժի մեջ մտնի, եւ մինչ ուժի մեջ մտնելու պահն Արդարադատության նախարարությունն իրականացնի այդ ծանուցման աշխատանքները եւ իրազեկի մեր քաղաքացիներին։

Ըստ էության սա զարգացման կոնկրետ քայլ է։ Էլեկտրոնային ինտերնետային հրապարակային ծանուցումը, դա զարգացմանն ուղղված քայլ է։ Զարգացմանը դեմ չենք, բայց միեւնույն ժամանակ կարծում եմ՝ Հայաստանում վարչարարությունն այն թափով է գործում, որ մենք պետք է շատ զգույշ լինենք այստեղ եւ այնպես անենք, որ մեր քաղաքացիների իրավունքները չոտնահարվեն։ Այսքանը։

Եթե խորհրդարանը հարցեր ունի, կարող եմ պատասխանել։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մարուքյան։

Հարգելի գործընկերներ, հարակից զեկուցողին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել։

Հերթագրվել է մեկ պատգամավոր՝ Մանե Թանդիլյան։ Խնդրեմ։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Մարուքյան, եթե ասում եք, որ չի հավաստիանում, այսինքն՝ էդ, որ մեսիջ ա ստանում, որ ստացել են այդ էլեկտրոնային ծանուցումը, թե ինչպես է դա կարգավորվում, եւ արդյո՞ք  ժամկետ կա համոզվելու, որ ստացել է տվյալ անձը, թե չի ստացել կամ տեսել է, բացել է տվյալ էլեկտրոնային փոստը, թե չի բացել տվյալ նամակը։

Նաեւ ասում եք՝ անհատական քարտերին կցված էլեկտրոնային հասցեներ կան։ Անհատական քարտերը, դա ID քարտերը նկատի ունեք ու բոլորը դա ունեն։ Ոչ միայն դուք չգիտեք, կարծում եմ՝ բազմաթիվ...

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Դուք էլ չգիտեիք։ Այո, շնորհակալություն հարցի համար։

Ուրեմն, վարչական մարմինը եւ դատարանները, որ պետք է սկսեն արդեն օգտվել այս օրենքի հնարավորությունից, այսինքն՝ նրանք առաջինն օգտվելու են ինտերնետային հրապարակային ծանուցումով, եթե քաղաքացին ունի անհատական քարտ։ Ուղարկելով քաղաքացու էլեկտրոնային հասցեի վրա տվյալ ծանուցումը, այն համակարգով է ծանուցվելու, որ մարմինը, որը ծանուցվում է, պետք է տեղեկանա ստացման մասին։ Եթե քաղաքացին բացեց այդ նամակը, նա հետադարձ ծանուցում է ստանում, այսինքն՝ վարչական մարմնի ներկայացուցիչը տեսնում է, որ քաղաքացին ծանուցված է։ Նա կարող է համակարգից տպել այդ փաստաթուղթը  եւ կից փաստաթղթերի հետ ուղարկել համապատասխան, օրինակ՝ ԴԱՀԿ, եւ ասել, որ տեսեք՝ քաղաքացին ծանուցվել է, ես ունեմ հետադարձ ծանուցման ապացույց եւ առաջարկում եմ ձեզ ընթացք տալ։ Եթե չի ծանուցվում, ապա երկշաբաթյա ժամկետում, այսինքն՝ մի շաբաթ սպասում են, որ ծանուցվի, չի ծանուցվում, նորից են ուղարկում, եթե էլի չի հայտնաբերվում ծանուցումը, ազդարար.ամ կայքում է հայտարարվում, նաեւ արդեն փոստային կարգով հետադարձ ծանուցմամբ ուղարկվում է ծանուցումը։ Դրանից հետո, եթե քաղաքացին կրկին... Ուրեմն, դեպքեր ունենք, քաղաքացին հրաժարվում է ստանալ նամակը, դեպքեր ունենք՝ հասցեն փոխել է քաղաքացին, այսինքն՝ եթե դուք որպես բնակիչ ես ինչ-որ քաղաքում, ինչ-որ հասցեում, փոխել ես հասցեն, պետք է տեղեկացնես համապատասխան մարմիններին եւ ռեգիստրում փոխես քո հասցեն, որովհետեւ ռեգիստրի հասցեով է պետությունը ծանուցում։ Որից հետո, եթե լինում է արդեն ապացույց, որ նաեւ փաստաթղթային կարգով ծանուցված է քաղաքացին, որից հետո սկսվում է անբարենպաստ հետեւանքների այդ գործընթացը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Տիկին Թանդիլյան, դուք ցանկություն ունե՞ք։  Չէ՛, շնորհակալություն։

Պրն Զեյնալյան, խնդրեմ։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, մեր այս երկխոսությունը նաեւ նպաստում է օրենքի բովանդակության բացահայտմանը եւ իրազեկմանը։ Խնդրում եմ դուք կամ ով կկարողանա այս հարցին պատասխանել, պատասխանեք։

Եթե մենք բարձրացնում ենք սերվերների տարողունակության խնդիր, ապա եթե հարյուր հազարավոր մարդիկ ծանուցվելու են, այս ծանուցումները մնալու են էլեկտրոնային փոստի ծավալի մեջ։ Ընդամենը մի քանի հարյուր հազարը 1-2 գեգաբայթով ավելի կամ պակաս, որեւէ խնդիր չի լուծելու, կամ  նշանակում է՝ մենք պետք է էլեկտրոնային փոստից ջնջենք պարբերաբար արխիվը, որպեսզի այն կարողանա պահպանել կամ կարողանա գործել։ Ի՞նչն է խնդիրը, որ մենք թույլ չենք տալիս՝ քաղաքացիները հետադարձ ծանուցում ուղարկեն։ Ի դեպ, էլեկտրոնային ավտոմատ համակարգմամբ այդ հետադարձ ծանուցումը գնալու է, որ եւս նշանակում է որոշակի ծավալ։ Եթե այդ ծավալին հնարավոր լինի կցել ընդամենը 100 կիլոբայթ ծավալով թվային փաստաթուղթ՝ էլեկտրոնային ստորագրությամբ, ի՞նչ խնդիր է առաջացնելու սա, ինչո՞ւ չենք թույլ տալիս, որպեսզի քաղաքացիները եւս կարողանան պետական մարմիններին այս նույն խողովակով, այս նույն փոստով ուղարկել իրենց նամակը, բնօրինակ նամակը, որը ոչնչով չի զիջում, ասենք՝ թղթային կրիչից։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Զեյնալյան։ Ես շատ լավ հիշում եմ ձեր հարցն առ այն, որ եթե քաղաքացին դատարանից ծանուցվել է, ապա քաղաքացին պետք է հնարավորություն ունենա հետադարձ, օրինակ, հակընդդեմ հայցադիմում ներկայացնել նույն ծանուցման էլեկտրոնային տարբերակով դատարանին, ոչ թե թղթային տարբերակով։

Բնականաբար, քննարկմանը դուք էլ եք ներկա եղել, այդ բեռը պետության վրա է դրված։ Պետությունը, երբ որեւէ համակարգում փոփոխություն է իրականացնում եւ բարեփոխումներ է իրականացնում, պետությունն այդ բեռը պետք է կրի եւ փուլ առ փուլ, ես հիշում եմ, Արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչը նշեց, այդ համակարգն ուժի մեջ է մտնելու։ Այսինքն՝ չի կարող լինել միակողմանի համակարգ։ Մենք հիմա այս օրենքով ինտերնետային հրապարակային ծանուցման առաջնահերթություն ենք սահմանում, օրենքով պարտադիր առաջնահերթություն ենք սահմանում բոլոր պետական եւ վարչական մարմինների համար։ Հաջորդ փուլերը կարծում եմ՝ զարգացման ընթացքում կարող է նաեւ դրանք ապահովել։

Մի բան ակնհայտ է, որ եթե քաղաքացին չի ծանուցվել, սերվերը լցված է եղել, նամակը տեղ չի հասել, բան, այդ բեռը մնալու է վարչական մարմնի վրա։ Բնականաբար, քաղաքացին դրա համար որեւէ պատասխանատվություն չի կարող կրել։ Այսինքն՝ երբ համակարգը ներդրվում է, համակարգի հետ պետք է ներդրվի դրան համապատասխան տեխնիկական միջոցները։ Սա է իմ անձնական մոտեցումը, նաեւ հանձնաժողովում այս հարցը մանրամասն քննարկվել է։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Զեյնալյան, դուք ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել։ Չէ՛, շնորհակալություն։

Հարցերն ավարտվեցին, պրն Մարուքյան, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը, խնդրում եմ գրանցվել։

Գրանցվել է երկու պատգամավոր՝ Արփինե Հովհաննիսյան։ Խնդրեմ։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-ԱԺ մեծահարգ նախագահ, հարգելի խորհրդարան, ամբիոնին մոտենալու նպատակս բացառապես կրում է առաջին հերթին, ավելի ճիշտ, իրազեկման բնույթ, որովհետեւ ես համարում եմ ճիշտ, ինչպես իմ գործընկերները «Ելք» խմբակցությունից, որ այս նախագծի մասին մենք ավելի քան կարիք ունենք ՀՀ քաղաքացիներին իրազեկելու, եւ երկրորդ՝ հնչեցնելու որոշ մտահոգություններ եւ հանդես գալու համապատասխան առաջարկությամբ։

Ինչո՞ւ եմ համարում, որ կարեւոր է իրազեկել։ Հարգելի գործընկերներ, ձեզանից յուրաքանչյուրը գուցե առնչվում է բազմաթիվ վարչական ակտերի հետ, բայց ՀՀ քաղաքացիների գերակշիռ մեծամասնության մոտ վարչական ակտը, դա ասոցացվում կամ նույնականացվում է, այսպես ասած, ճանապարհային ոստիկանության ակտերի հետ, հիմնական մասը դրա հետ է ասոցացվում։ Ես շատ ուզում եմ կարեւորել այն հանգամանքը, որ մենք այսօր, բացի առձեռն ծանուցումից, հիմա փաստացի օրենքով սահմանում ենք գերակայություն, որ ՀՀ նույնականացման քարտ ունեցող շուրջ 750 հազարը գերազանցող մարդիկ այսուհետ պիտի ստուգեն իրենց պաշտոնական էլեկտրոնային փոստը, որը, ինչպես պարզեցինք, նույնիսկ այս դահլիճում գտնվող պատգամավորներից շատերը տեղյակ չէին, որ իրենք ունեն այդպիսի էլեկտրոնային փոստեր։ Եվ դրա համար այս հարցի հետ կապված իրազեկումն անչափ կարեւոր է։

Ես գիտեմ, որ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում հնչել է առաջարկություն՝ ուժի մեջ մտնելու ժամկետը երկարացնել, ինչն ընդունվել է Արդարադատության նախարարության ներկայացուցչի կողմից, բայց կոչ եմ անում՝ մեկ ամիսը եւս բավարար ժամանակահատված չէ։ Կրկնում եմ, 750 հազարը գերազանցող քաղաքացիներ պիտի տեղեկանան,  որ իրենք ունեն էլեկտրոնային փոստ, որը պիտի ստուգեն, կարդալու մասին հավաստումը, եթե չկա, հինգ օր հետո կրկին ստանան, դրանից հետո փոստային առաքում լինի, դրան զուգահեռ նորից ուղարկվի, տեղակայվի ազդարար.ամ կայքում, որն ուզում եմ փաստել, լավ չի աշխատում։ Ուզում եմ ասել, որ այդ էլեկտրոնային փոստերն ինքնաշխատ կերպով չեն ակտիվացվում, դա պետք է, համապատասխանաբար, սա ասում եմ նաեւ պաշտոնական կառավարող օղակի ներկայացուցչի տեսակետն Էկինգի կողմից, դրանք պետք է համապատասխան կայքում մտնեն եւ ակտիվացվեն։ Այժմ ձեր որեւէ մեկի փոստը՝ էլեկտրոնային, ակտիվացված չէ։

Այս ամենը ոչ թե նպատակ էր հետապնդում թերագնահատելու կամ նսեմացնելու այս նախաձեռնության արժեքը, այլ հակառակը, համարելու, որ սա չափազանց կարեւոր նախաձեռնություն է, որպեսզի այսպես կարճ ժամանակահատվածում արագորեն ներմուծվի։ Կարծում եմ՝ շատ կարեւոր նախագիծ է, բայց մենք իրապես կարիք ունենք ՀՀ քաղաքացիներին ծանուցելու՝ ինչ է կատարվելու այսուհետ իրենց ծանուցումների հետ եւ ինչպես։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Հովհաննիսյան։

Ռուստամ Մախմուդյան, խնդրեմ։

Ռ.ՄԱԽՄՈՒԴՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ես երեւի թե շարունակեմ տիկին Հովհաննիսյանի կողմից ներկայացված այն միտքը, որը նաեւ, իհարկե, մեր հասարակության անդամների համար իրազեկման բնույթ ունի։ Պիտի ասենք՝ այո՛, պետաիրավական եւ մարդու իրավունքների պաշտպանության մշտական հանձնաժողովում քննարկվելու ընթացքում անգամ մեր հանձնաժողովի անդամների մոտ տարբեր հարցեր պարզաբանելու նպատակով հարցերն ուղղել ենք կառավարության ներկայացուցչին եւ ըստ էության ստացել ենք պատասխաններ։

Ես կուզենայի ուղղակի մեր գործընկերներին եւ հասարակության բոլոր անդամներին իրազեկել, որ ինտերնետով հրապարակային ծանուցումը չի գալիս ամբողջապես փոխարինելու փոստային առաքման եղանակով ծանուցումներին։ Սա շատ կարեւոր հանգամանք է, որովհետեւ հասարակության մեջ երբեմն թյուրըմբռնում է լինում, որ այսուհետ միգուցե փոստային առաքմամբ ծանուցումներ չեն լինելու, մարդիկ համակարգիչներ չեն ունենալու, ինտերնետից օգտվելու հնարավորություն չեն ունենալու եւ դրանով զրկված են լինելու ծանուցման հնարավորությունից։

Մեկ անգամ եւս, ուղղակի հաշվի առնելով նաեւ՝ հանձնաժողովում այս հարցը շատ մանրակրկտորեն քննարկել ենք, պիտի իրազեկենք մեր հասարակության բոլոր անդամներին, որ շարունակելու ենք պահպանել փոստային առաքման միջոցով ծանուցումները։ Սրանք լրացուցիչ հավելյալ այլ մեխանիզմներ են, որպեսզի մեր հասարակության անդամները չհայտնվեն այնպիսի փաստերի առջեւ, ինչպիսին այսօր մենք իրավակիրառական պրակտիկայում ունենք՝ տեղեկացված չլինելով իրենց վերաբերյալ կայացված վարչական ակտի կամ իրենց կողմից կատարված իրավախախտման մասին, սակայն արգելանքներ են դրվում ֆինանսական միջոցների վրա, սահմանափակում են որոշ իրավունքներ։ Իսկ այս եղանակով՝ էլեկտրոնային ծանուցման միջոցով, այն անձինք, ովքեր ունեն հնարավորություն, եւ ինչպես տիկին Հովհաննիսյանն ասաց, երբ կակտիվացվեն բոլոր այն էլեկտրոնային հասցեները, որոնց մասին իրականում շատ շատերս չգիտենք, արդեն մարդիկ, հասարակության անդամները կունենան լրացուցիչ հնարավորություն՝ տեղեկացված լինելու, ծանուցված լինելու ինչպես էլեկտրոնային փոստի, այնպես էլ փոստային առաքման միջոցով։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մախմուդյան։

Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց։

Եզրափակիչ ելույթի համար, պրն Մարուքյան, դուք ցանկություն ունե՞ք եզրափակիչ ելույթի՝ ո՛չ։

Պրն Հովհաննիսյան, խնդրեմ։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մենք անպայման կքննարկենք տիկին  Հովհաննիսյանի առաջարկությունը՝ փոքր ավելի ուշ օրենքներն ուժի մեջ մտնելու հետ կապված։

Ուղղակի առիթից օգտվելով՝ ասեմ, որ նախագծերի փաթեթում շատ կարեւոր մի նախագիծ՝ «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» նախագիծն էր։ Տեղեկացնեմ՝ դրանով հետեւյալ հարցն է լուծում։ Հարկադիր կատարողը որ պահին արգելանք դրեց քաղաքացու գույքի վրա, այդ նույն պահին էլեկտրոնային եղանակով ծանուցում է գնալու անձի պաշտոնական էլեկտրոնային փոստին։ Եվ եթե անձն այդ պաշտոնական էլեկտրոնային փոստը վերահասցեագրած լինի հեռախոսին կամ այլ փոստին, ապա հենց նույն պահին, երբ անձի գույքի վրա արգելանք դրվեց, անձը կստանա էսէմէս ծանուցումը։ Այսինքն՝ անձն առավել վաղ կտեղեկացվի, որ գույքի վրա արգելանք կա դրված եւ համապատասխան միջոցներ կձեռնարկի։ Թերեւս այսքանը, շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, նախագծի քննարկումն ավարտվեց։

Մենք սկսում ենք քննարկել կառավարության կողմից ներկայացված «Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի առաջին տեղակալ Արթուր Հովհաննիսյան։ Խնդրեմ, պրն Հովհաննիսյան։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ասեմ, որ նախագծերի փաթեթը մշակվել է ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության 2015-2018թթ. միջոցառումների ծրագրի շրջանակներում։ Նախագծերով հետեւյալ լուծումն է առաջարկվում։

Այսօր գիտենք, որ լիցենզավորումը, ինչպես նաեւ գործունեության իրականացման ծանուցման համար հաշվառումներն իրականացվում են թղթային եղանակներով։ Եվ այստեղ մենք կոռուպցիոն ռիսկեր ենք տեսնում, որովհետեւ շատ հաճախ կարող է ինչ-որ ինֆորմացիա փոխվել, ինչ-որ կոռուպցիոն մեխանիզմներ աշխատել եւ դրա մասին ոչ մեկս տեղյակ չլինենք, որովհետեւ այդ ամենը լինելու է փաստաթղթի վրա, իսկ փաստաթուղթը շատ հեշտ կարելի է փոխել։

Ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաների այս դարում մենք առաջարկում ենք հստակ եւ շատ հասարակ լուծում։ Առաջարկում ենք լիցենզավորման գրանցամատյանները եւ գործունեության իրականացման, ծանուցման այդ հաշվառման գրանցամատյանները վարել էլեկտրոնային եղանակով, ինչպես նաեւ այդ բոլոր գրանցամատյանները միացնել եւ ստեղծել նաեւ մեկ միասնական գրանցամատյան։ Եվ այդ ամբողջ տեղեկատվությունը՝ սկսած լիցենզիայի տրամադրումից, լիցենզիայի ժամկետի երկարաձգումից, դադարեցումից կամ ցանկացած գործողությունից՝ կապված լիցենզիայի հետ, արձանագրել այդ գրանցամատյաններում, իսկ գրանցամատյանում ցանկացած փոփոխություն, բնականաբար, պետք է արվի էլեկտրոնային եղանակով, եւ հետագայում շատ հեշտ կարելի է հսկել եւ հետեւել՝ տեսնելու, թե ինչ փոփոխություն է կատարվել եւ ով է այդ փոփոխությունը կատարել։

Բացի դրանից, փաստորեն, ունենալով լիցենզիաների այս միասնական տեղեկատվական բազան՝ ավելի դյուրին կդառնա տեղեկատվություն ստանալու համար։ Այսօր, գիտեք, գրանցամատյանները բաց են։ Անձը, երբ դիմի գրանցամատյանից լիցենզիայի հետ կապված կամ լիցենզավորված անձի հետ կապված տեղեկատվություն ստանալու, ապա այդ տեղեկատվությունն անձը կկարողանա ստանալ նաեւ էլեկտրոնային եղանակով, առցանց եղանակով հենց նույն պահին, երբ ինքը հայտ կներկայացնի այդ ինֆորմացիան ստանալու համար։

Ասեմ, որ այս փոփոխությամբ մենք բնակչության վրա լրացուցիչ ֆինանսական բեռ չենք դնում։ Ընդհակառակը, փոփոխություն է կատարվում զուգահեռաբար նաեւ «Պետական տուրքի մասին» օրենքում, որտեղ նախատեսվում է, որ էլեկտրոնային եղանակով, առցանց եղանակով տեղեկատվության ստացման համար կգանձվի ոչ թե 3 հազար դրամ, ինչպես նախատեսված է փաստաթղթային եղանակով տեղեկատվության ստանալու համար, այլ ընդամենը 1000 դրամ։ Սրան կգումարվի նաեւ որոշակի գումար էլեկտրոնային եղանակով այդ տեղեկատվությունը տրամադրելու ծառայության համար։ Սա արվում է նրա համար, որպեսզի այդ տեղեկատվական համակարգի պահպանման ծախսերը հոգալ, սակայն այս երկու գումարները՝ 1000 դրամ պետական տուրքը եւ մոտ մի 1000 դրամ ծառայության վճարն իրար հետ ավելի փոքր գումար են կազմում, քան այսօր պետական տուրքը թղթային եղանակով տեղեկատվություն ստանալու համար։ Թերեւս այսքանը։

Կարծում եմ, որ սա շատ կարեւոր նախաձեռնություն է, մենք մի քայլ առաջ ենք գնում ամբողջ լիցենզավորման գործընթացներում։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Հովհաննիսյան։ Պրն Հովհաննիսյանին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել։

Արտակ Զեյնալյան, խնդրեմ։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Պրն Հովհաննիսյան, թղթային կրիչով այդ տեղեկատվությունը, երբ ստացվում է, այն բնօրինակ է։ Առցանց ստացված փաստաթուղթն ի՞նչ է։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Առցանց ստացված փաստաթուղթն էլեկտրոնային փաստաթուղթ է։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Այսինքն՝ դա էլեկտրոնային փաստաթուղթ է թվային ստորագրությամբ եւ համարվում է բնօրինա՞կ։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Այո։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերն ավարտվեցին։ Պրն Հովհաննիսյան, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար հրավիրում եմ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Սերգեյ Բագրատյանին։ Խնդրեմ, պրն Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Խորհրդարանի հարգարժան նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում քննարկման ենթարկված «Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքում, «Գործունեության իրականացման ծանուցման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը։

Պրն Հովհաննիսյանը ներկայացրեց վերոհիշյալ օրենքներում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու անհրաժեշտությունը։  Լիցենզիաների էլեկտրոնային գրանցամատյանի ներդրումը կարծում եմ՝ կհանգեցնի պետական կառավարման մարմինների գործունեության արդյունավետության բարձրացմանը, սակայն շատ ավելի կարեւոր է, թե ինչ է տալու համակարգի ներդրումը ՀՀ քաղաքացուն,  իսկ նախագիծը ՀՀ քաղաքացուն հնարավորություն կտա կատարելու ինչպես ժամանակի, այնպես էլ ֆինանսական խնայողություններ եւ կազատի այսօր ոլորտում առկա փաստաթղթաշրջանառության խնդիրներից։

Օրենսդրական նախաձեռնությունը լուրջ քննարկման առարկա է դարձել տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում եւ բազմաբովանդակ քննարկման արդյունքում՝ հանձնաժողովն օրենսդրական փաթեթին տվել է դրական եզրակացություն։ Ուստի, հորդորում եմ կողմ քվեարկել օրենքների նախագծերի փաթեթին, ինչով նպաստած կլինենք պետական կառավարման համակարգում եւս մեկ նորարարական համակարգի ներդրմանը։

Առաջարկում եմ նախագիծը պատեհ պահի դնել քվեարկության։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Բագրատյան։

Հարգելի գործընկերներ, պրն Բագրատյանին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել։

Արտակ Զեյնալյան, խնդրեմ։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Պրն Բագրատյան, սա միանգամյա կատարվող աշխատանք է  այս էլեկտրոնային բազան ստեղծելը եւ դրա վրա լրացուցիչ աշխատանք չի կատարվում։ Եթե անձն ուզում է ինֆորմացիա ստանալ, ինքն է աշխատանք կատարում՝ մտնում, պրինտ անում եւ ստանում այս փաստաթուղթը։ Այսինքն՝ մի անգամ կատարված աշխատանքը բոլոր ժամանակների համար, ապագայի համար, արդյո՞ք արդարացված է սրա համար երկու հազար դրամ անձից գանձելը։ Եթե թղթայինի համար նախատեսվում էր երեք հազար դրամ պետական տուրք եւ բանկային, ասենք, ծառայությունները, նպատակահարմար չի՞ թողնել միայն էլեկտրոնային այս սպասարկման համար հազար դրամը եւ պետական տուրքը վերացնել, այսինքն՝ երեք հազարի փոխարեն անձն ընդամենը ծախսի հազար դրամ։ Ուղղակի պետությունը սրա համար չի կատարում որեւէ լրացուցիչ աշխատանք։ Նպատակահարմար չեք գտնո՞ւմ, ասենք, 1-ից 2-րդ ընթերցման պարագայում այս պետական տուրքի հարցը լուծենք, որպեսզի քաղաքացիների համար ավելի մատչելի լինի։ Ոչ միայն լինի առաջընթաց էլեկտրոնային տեխնոլոգիաներ դնելու, նաեւ քաղաքացիների համար լինի ավելի մատչելի։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Զեյնալյան, հարցի համար։ Կիսում եմ ձեր մտահոգությունը։ Իհարկե, առավել ճիշտ կլինի միայն էլեկտրոնային տարբերակով՝ բնականաբար, բազային տուրքի չափ վճարելով, ոչ թե եռապատիկը վճարելով, ինչպես թղթային տարբերակում։ Բնականաբար, դա խնայողություն է եւ կարելի է դա հաշվի առնել անպայման։ Ես հակված եմ հնարավորինս մեր քաղաքացիների ծառայությունների համար այդ տուրքերը միշտ իջեցնել, բազային տուրքի չափով կարծում եմ՝ բավարար է։ Քննարկման առարկա եմ համարում ձեր առաջարկությունը՝ 1-ից 2-րդ ընթերցման ժամանակ եւս մեկ անգամ քննարկենք։ Եթե խնդիր առաջանա զուտ այն իմաստով, որ անհրաժեշտություն կարող է լինել նաեւ մեր այն քաղաքացիների, որոնք իսկապես դեռեւս ի վիճակի չեն օգտվելու էլեկտրոնային տարբերակից, միգուցե դա որոշ ժամանակ կիրառվի, մինչ քաղաքացին կտիրապետի կամ միգուցե ստեղծենք մի հնարավորություն, որ եթե տվյալ քաղաքացին չի կարողանում օգտվել, իր փոխարեն ինչ-որ մարմին կամ ինչ-որ անձ կարողանա օգնել քաղաքացուն տեղեկանալու մասին, լիցենզիայի մասին, նրա դադարեցման մասին կամ վերաձեւակերպման մասին եւ նման հարցերում։

Ես համամիտ եմ ձեզ հետ, կիսում եմ ձեր մտահոգությունը։ Մեծ սիրով կցանկանայի, որպեսզի մենք իսկապես հնարավորինս այս տուրքերի չափն իջեցնենք։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Դուք ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել։ Շնորհակալություն։

Պրն Բագրատյան, հարցերն ավարտվեցին, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ գրանցվել մտքերի փոխանակության համար։

Գրանցված պատգամավորներ չկան։

Պրն Բագրատյան, եզրափակիչ... Շնորհակալություն։

Պրն Հովհաննիսյան, դուք ցանկանո՞ւմ եք... Շնորհակալություն։

Հարգելի գործընկերներ, այս նախագծի քննարկումը նույնպես ավարտվեց։

Քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Անշարժ գույքի գնահատման գործունեության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ «ՀՀ օրենսդրական կարգավորման ազգային կենտրոն» հիմնադրամի տնօրեն Արմեն Եղիազարյան։ Խնդրեմ, պրն Եղիազարյան։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, կաշխատեմ մաքսիմալ՝ կարճ։

Ուրեմն, խոսքը վերաբերում է «Անշարժ գույքի գնահատման գործունեության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելուն։ Առաջարկվում է անշարժ գույքի գնահատողի որակավորումը դարձնել անժամկետ։ Այս պահին, ուրեմն, անշարժ գույքի գնահատման համար մարդը պիտի որակավորված լինի, քննություն հանձնի, եւ այդ որակավորումն աշխատում է երեք տարի, պիտի գա, նորից քննություն հանձնի։

Առաջարկում ենք, ուրեմն, մի անգամ տալ այդ որակավորումը, դրանից հետո չվերանայել ամեն անգամ։

Ինչո՞վ է դա պայմանավորված, որովհետեւ նախեւառաջ բովանդակային առումով այդ ոլորտը ընենց չի, որ առանձնապես մեծ փոփոխություններ են լինում, եւ երկրորդը՝ դա կադաստրի հետ կապված մնացած բոլոր որակավորման ենթակա գործունեություններն անժամկետ են, որը հնարավորություն կտա մի քիչ կարգավորումների բեռն այդ ոլորտում կրճատելու։ Այսքանը, շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Եղիազարյան։ Պրն Եղիազարյանին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել։

Հերթագրվել են երեք պատգամավորներ՝ Մանե Թանդիլյան։ Խնդրեմ։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Իմ հարցը հետեւյալն է՝ երբ ոլորտում ներգրավված մարդիկ կամ կազմակերպությունները շարունակաբար զբաղվում են այդ գործունեությամբ, ես հասկանում եմ, երբ անժամկետ ենք տալիս կամ այդ դեպքում արդարացված է։ Իսկ երբ դադարեցնում են գործունեությունը, երկար տարիներ չեն աշխատում, հետո նորից..., անժամկետ տրված է, այսինքն՝ չեք անհանգստանո՞ւմ, որ այստեղ որակական հետընթաց տեղի կունենա։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Դե, կախված է՝ ոնց կնայենք այդ հարցին։ Հիմա, եթե մենք նայենք դա որպես որոշակի կրթական մակարդակ, ենթադրենք, որ մարդն ավարտում է, ինչ-որ պրոֆեսիոնալ կվալիֆիկացիա է ստանում, ընենց չի, թե դուք բժշկական ինստիտուտն ավարտում եք, բժշկի կվալիֆիկացիա եք ստանում, այդ որակավորումը ենթադրաբար մնում է, այսինքն՝ այդ տեսակետից տարբերություն չկա։ Մյուս կողմից՝ անհասկանալի է, օրինակ, քարտեզագրողն անժամկետ համակարգի տակ կա, իսկ գնահատողը, ենթադրենք, պետք է երեք տարին մեկ ապացուցի իր պրոֆեսիոնալ ունակությունները, այսինքն՝ մենք պիտի ունիֆիկացնենք մոտեցումներն այդ դաշտում։ Այդ տրամաբանությունից ելնելով՝ որոշվել է, որ ճիշտ է, որ ունիֆիկացված պահանջներ լինի, մանավանդ որ ընդհանրապես ինքը՝ աշխատանքի բնույթը, ընդհանրապես չի տարբերվում մնացած աշխատանքներից։ Այսինքն՝ անհավասար մոտեցում պետք չի ցուցաբերել նույն տիպի աշխատանքների նկատմամբ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Տիկին Թանդիլյան։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Ես դա կարող եմ հասկանալ այն մասնագիտությունների, եթե ընդհանրապես կան այդպիսիք եւ բժշկության հետ համեմատելի չէ եւ որոնք զարգացում չեն ապրում, փոփոխություն չեն կրում, տեխնոլոգիաներ այս ոլորտ ընդհանրապես չեն մտնում։ Այսինքն՝ ըստ էության դուք ասում եք, ես դա եմ լսում ձեր ասածից, որ դա ոչինչ չի փոխում, եթե մարդը մեկ անգամ կարող է, շարունակաբար կարող է անել։ Իսկ զարգացում չի ապրո՞ւմ մասնագիտությունը, որտեղ պետք է նոր լիցենզիա, նոր մոտեցում, նոր քննություն կամ ինչ կարգով տեղի է ունենում լիցենզավորումը։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Նու, դժվար է ըտենց գնահատել, բոլոր մասնագիտություններն էլ զարգացում ապրում են։ Խոսքը գնում է նրա մասին, որ ինքը որոշակի որակավորումն ապացուցում է դա աշխատանքի ընթացքում։ Այստեղ շուկա է, եթե դուք փորձ չունեք, եթե դուք, ենթադրենք, երկար ժամանակ չեք աշխատել, դա ձեզ գնահատողի առաջարկի, պահանջարկի խնդրով է լուծվում։ Այսինքն՝ եթե դուք ակտիվ դաշտի մեջ եք, մի բան է, եթե դուք, ենթադրենք, այդ որակավորումը ստացել եք ու չեք աշխատել, ամենայն հավանականությամբ դուք չեք կարող աշխատանքի ընդունվել, այսինքն՝ այստեղ թողնված է շուկայի վրա։ Ինչպես հայտնի է, մեզ մոտ գործատուի շուկա է, ոչ թե աշխատողի։ Այսինքն՝ եթե դուք որակավորում ունեք, դա դեռ հարյուր տոկոսանոց ապացույց չի, որ դուք անպայման կաշխատեք։ Սա անհրաժեշտ պայման է, այսինքն՝ մենք չունենք դեֆիցիտ այդ կադրերի։ Դրա համար աշխատում են այն կադրերը, որոնք անընդհատ դաշտի մեջ են, որոնք ապացուցում են, որ իրենք լավ են աշխատում, այսինքն՝ ես կարգավորում եմ, ոնց որ ինքնակարգավորման պրոցեսով լինի։

Իսկ ինչ վերաբերում է տեխնիկական առաջընթացին, ես չեմ կարծում, որ գնահատման ոլորտում ընենց սարսափելի տեխնիկական առաջընթաց է, ինքը պետք է կարողանա շուկայական տենդենցները հաշվարկել։ Ենթադրենք, տվյալ անշարժ գույքի որակային ցուցանիշները գնահատել եւ ասել՝ շուկայական գինը, մոտավորապես այս տիպի բաներ, այսքանը կարելի է իրագործել։ Միջուկային ֆիզիկա չի, էլի։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Եղիազարյան։

Տիկին Թանդիլյան, եթե տարբեր տեսակետ ունեք, կարող եք 1-ից 2-րդ ընթերցում քննարկել հարցը հեղինակների հետ։

Կարինե Պողոսյան, խնդրեմ։

Կ.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Եղիազարյան, ինչ խոսք, օրենքում առաջարկվող այս փոփոխությունն ամբողջությամբ կարգավորում է անշարժ գույքի գնահատման գործունեության դաշտը։ Օրենքով առաջարկվող փոփոխությունը կայանում է նրանում, որ երեք տարի ժամկետը դառնում է անժամկետ։ Այսինքն՝ պետք է գնահատողն անցնի մեկանգամյա վերապատրաստում եւ դրա արդյունքում ստանա որակավորում։ Այն դեպքում, երբ արդեն ունենք փորձը, դուք նշեցիք, որ կադաստրում առկա է այդ փորձը, այստեղ առկա խնդիրների վերացումը չի՞ նպաստի արդյոք նոր ռիսկերի առաջացմանն այն դեպքում, երբ  այնտեղ գումարը պետական տուրք է վճարում գնահատողը, որակավորում ստացողը, եւ պետությանը, բյուջեի վրա կարող է ինչ-որ ազդեցություն ունենալ այս հանգամանքը։

Կխնդրեի մեկնաբանեք՝ մեկանգամյա որակավորման անցնողը նույն չափի պետտուրք է վճարո՞ւմ, թե՞ այնտեղ որոշակի գումարի, չգիտեմ, մեծացում, ավելացում է լինելու, թե ոչ, եւ բյուջեի վրա այս օրենքի փոփոխությունն ինչ ազդեցություն կարող է ունենալ։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Ուրեմն, քննությանը մասնակցելու համար սահմանված է պետտուրք՝ 3 հազար դրամ։ Եթե դուք միայն մի անգամ եք այդ քննությունը հանձնում, ուրեմն, մնացած 3 հազար դրամները, բնականաբար, չեք վճարի։

Այնտեղ նաեւ կա 20 հազարի տուրք։ Ինքը քննության համար 3 հազար տուրք է տալիս, իսկ վկայականի համար՝ 20 հազար։ Հիմա հասկանալի՞ է, որ մենք, եթե վերահսկում ենք այդ գործընթացը, ինքը մի անգամ կվճարի 23 հազար ու հետագայում էլ չի վճարի, որովհետեւ քննություն էլ չի հանձնի, որակավորումը կպակասի։ Հա, որոշակի եկամուտների խնդիր կառաջանա, բայց մեր կարծիքով դա ամբողջությամբ կոմպենսացվում է նրանով, որ բյուրոկրատական այդ ծախսը, որը մարդը կրում է, ինքն է վճարում, չէ՞, այդ անձնավորությունը։ Հիմա վարչարարական բեռի կրճատումը պարտադիր չի, որ լինի պետության վարչարարական բեռի կրճատում, որովհետեւ դա եւ՛ պետությունն է ինքը ծախսում, եւ՛ կարգավորման ենթակա օբյեկտները։ Հիմա, եթե մենք բարելավում ենք ինչ-որ մեկի վիճակը, որպես կանոն, դառնում է պետության հաշվին, բայց գումարային շահումը, ենթադրենք, ավելի մեծ է, քան թե այն, ինչ պետությունը սկսում է ավել ծախսել։

Ես չգիտեմ՝ հասցրեցի՞ այդ միտքը, թե՞ չէ, բայց տվյալ դեպքում էական չի ընդհանրապես, եթե մենք կարգավորումների մասին ենք խոսում, կարգավորողի կրճատման մասին ենք խոսում, մենք չենք նայում պետության ծախսերի կրճատման առումով, մենք նայում ենք ընդհանուր ծախսերի կրճատման առումով։ Սա այդ տարբերակն է, որ պետությունը հրաժարվում է որոշակի եկամուտներից՝ դրանով բարելավելով բիզնես միջավայրը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Եղիազարյան, որ տիկին Պողոսյանն արձագանքի, դուք կարող եք շարունակել բացատրել։

Տիկին Պողոսյան, խնդրեմ։

Կ.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Պրն Եղիազարյան, այստեղ առկա է նաեւ, որ գնահատողի աշխատանքի որակի նկատմամբ լիազոր մարմինն իրավունք ունի վերահսկողություն սահմանելու, այնտեղ տրվում է, որ որակավորման վկայականի գործողության դադարեցման իրավասություն ունի։ Այստեղ ինչպե՞ս է լիազոր մարմինը որոշում՝ աշխատանքի որակի չափը կամ որակը բա՞րձր է, թե՞ ոչ, եւ ի՞նչ սկզբունքներով է որակավորում ստացած անձն ինչ-որ խնդիր ունենում հետո, գործընթացի ժամանակ։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Մի քիչ դուրս է օրենքի փոփոխության շրջանակներից, բայց մեխանիզմը հետեւյալն է։

Ուրեմն, հաշվետվությունները լիազոր մարմինը, որը տվյալ դեպքում պատրաստ է, այ այդ ինֆորմացիան բոլոր այդ տիպի գործարքների մասին, որտեղ անշարժ գույք կա, ստանում է։ Իսկ գործարքը վավեր կարող է լինել նաեւ այն դեպքում, եթե գնահատում է, ստորագրված է դրա համար իրավունք ունեցող անձի կողմից։ Այսինքն՝ իրենք մոնիթորինգը կարողանում են անել եւ կարողանում են տեսնել՝ այդ մարդիկ բարեխի՞ղճ են աշխատում, գնահատականները ճի՞շտ են, թե՞ չէ, ենթադրենք, շեղումների կան վաճառողի կամ գնողի հաշվին։ Հետեւաբար` այդ վերլուծության հիման վրա կարողանում են գնահատել այդ մարդու աշխատանքի որակը։ Մոտավորապես այդպես է մեխանիզմն աշխատում, եւ եթե ինչ-որ լուրջ խախտումներ լինեն, խոսքը կարող է լինել լիցենզիայից զրկելու մասին, տվյալ դեպքում սա լիցենզիա է։ Այսինքն՝ այդ մեխանիզմ աշխատում է, սա չի փոխում այդ մեխանիզմը։ Այսինքն՝ ոնց ինքն աշխատում էր, ըտենց էլ կմնա, պարզապես ինքը չի գնա ամեն անգամ քննություն հանձնի։ Տպավորություն չի լինի, որ պետությունն այդ քննությունը մտցրել է նրա համար, որ մի քիչ ավելի շատ փող այդ մարդկանցից վերցնի։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Հովհաննիսյան, խնդրեմ։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Բաբլոյան։ Ձեր ներկայացրած օրենքի նախագիծն ընդհանուր առմամբ, իհարկե, ողջունելի է, որովհետեւ կրճատվում են բնակչության կողմից ծախսեր եւ այլն, բայց միեւնույն ժամանակ ձեր հիմնավորման մեջ, որ դուք նշեցիք, մասնավորապես 4-րդ կետում նշված է առաջարկվող կարգավորման նպատակը եւ բնույթը։

Այս հարցը կարծես թե մի փոքր արդեն սկսվեց ձեր եւ իմ գործընկեր տիկին Մանե Թանդիլյանի հետ հարց ու պատասխանով, որովհետեւ այստեղ՝ հիմնավորման մեջ, գրված է. «Գործողության ժամկետ սահմանելը ոչ արդյունավետ է, հատկապես այն դեպքում, երբ գնահատողը զբաղվել է գնահատման գործունեությամբ եւ նրա մասնագիտական գիտելիքները դրա արդյունքում ավելանում են եւ ոչ թե ընդհակառակը»։ Այսինքն՝ այստեղ, դուք հիմնավորման մեջ նշել եք այն դեպքը, երբ ինքն իսկապես ակտիվ աշխատում է, իսկ եթե ինքն ակտիվ չի աշխատո՞ւմ։ Այսինքն՝ այստեղ առաջանում է խնդիր՝ կա՛մ հիմնավորման մեջ պետք է այս դրույթն ուղղակի չնշեիք, կա՛մ նշեիք ոչ ամենագլխավորը։ Եթե խնդիրն ընդամենը նա է, որ մենք կարողանանք հնարավորություն տալ՝ առանց նոր քննության, առանց նոր ծախսերի, ուղղակի ինքը շարունակի իր գործունեությունը, դա մեկ այլ բան է։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Նախ՝ վերեւի հիմնավորումը շատ լավը չի, բայց մոտեցումը հետեւյալն է։ Ռիսկերը, որ մենք այդ քննությունները հանենք եւ դա այդ մարդու աշխատանքի որակի վրա կանդրադառնա, մեր կարծիքով այդպիսի ռիսկեր չկան։ Ինչո՞ւ, նորից եմ ասում, ես արդեն փորձեցի դա ինչ-որ ձեւով լուսաբանել նախորդ հարցի ժամանակ, շուկան մեզ մոտ բնութագրվում է հիմնական մասնագիտությունների գծով մասնագետների ավելցուկով։ Հետեւաբար` ընտրությունը տեղի է ունենում, եթե մենք ռացիոնալ ընտրություն ենք անում, ըստ փորձի, ըստ նախորդ աշխատանքի որակի եւ այլն։ Եթե մենք կարծում ենք, որ այդ քննությունն ավելի մեծ, ոնց ասեմ, մեխանիզմ է որակը բարձրացնելու համար, օրինակ, մենք կարծում ենք, որ այդ մշտական աշխատանքի ժամանակ տարբեր իրավիճակների մեջ ընկնելը կարծես ավելի լավ որակը պահելու մեխանիզմ է, քան թե գնալ ֆորմալ քննություններ հանձնել 3 տարին մեկ, ամեն անգամ 23 հազար դրամ վճարել՝ ինչի համար, պարզ չի։ Եվ ուղղակի կապ որակի հետ, դա ըստ էության չունի, որովհետեւ էլի իրեն կարող են չվերցնել աշխատանքի ու այդ գիտելիքները չեն օգտագործի։ Սա է, մոտավորապես, այսինքն՝ թողնում է շուկային։ Լավ մասնագետը, ենթադրվում է, աշխատանք կունենա, վատ մասնագետին էլ չեն վերցնի՝ չնայած իր որակավորմանը։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ պրն Հովհաննիսյան։ Խնդրեմ։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարծում եմ՝ երեւի նաեւ կարեւոր է նշել, որ այլ ոլորտների հետ կապված, մասնավորապես այս նույն հիմնավորման մեջ դուք նշել եք, որ մի շարք այլ տեղեր լիցենզավորման ժամկետ է տրվում, ուղղակի կարծես թե փորձ է կատարվում հավասարեցնել դաշտը եւ բոլոր կողմերի համար ստեղծել հավասար պայմաններ։

Կարծում եմ, որ ամենակարեւորը նա է, վերջիվերջո, որ վերջինիս աշխատանքի որակի նկատմամբ լիազոր մարմինն իրականացնում է հետեւողականություն եւ ունի որակավորման վկայականի գործողության դադարեցման իրավասություն։ Սա ամենակարեւոր պահն է, այսինքն՝ ցանկացած դեպքում, երբ կտեսնեք, որ ինչ-որ խախտում կա եւ չի բավարարում օրենքի պահանջին եւ այլն, հնարավորություն կա վերահսկողություն իրականացնել եւ դադարեցնել նրա գործունեությունը։ Ուղղակի մեկ անգամ եւս ցանկություն կհայտնեի առավել  խմբագրական եւ մնացած հարցերում ուշադիր լինել եւ նման ձեւով ներկայացնել։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Շնորհակալություն։ Անպայման կբերենք, հենց որ ճիշտ լինի։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հերմինե Նաղդալյան, խնդրեմ։

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Բաբլոյան։

Պրն Եղիազարյան, մենք ողջունում ենք «Օրենսդրության կարգավորման ազգային կենտրոն»-ի ջանքերը՝ ուղղված ընդհանրապես մեր օրենսդրության մեջ ավելորդ քաշքշուկների, ավելորդ  թղթաբանության եւ ոչ արդյունավետ լուծումների պակասեցման, կրճատման գործընթացին ուղղված։ Եվ այս օրինագիծը եւս, ինչպես տեսնում ենք, այդպիսի նպատակ ունի, թեեւ փակագծում, իհարկե, կուզենայի կիսել մեր գործընկերների մտավախությունն այն մասին, որ յուրաքանչյուր փաստաթուղթ, որն անժամկետություն է իր մեջ պարունակում, արդեն որոշակի կասկած եւ անհանգստություն, ասենք, տվյալ ծառայության որակի կամ այդ աշխատակիցների անընդհատ իրենց մասնագիտական հմտությունները բարձրացնելու ուղղությամբ կատարվող ջանքերի վերաբերյալ, մի քիչ կասկած է առաջացնում։ Բայց եւ այնպես ես մեկ  այլ հարց եմ ուզում ձեզ տալ, որովհետեւ ոլորտում իսկապես իրավիճակ կա, որը կարելի է բնութագրել գործող անձանց կողմից անվստահություն մեր կողմից տրամադրված լիցենզիաների կամ այս գնահատումները կատարող անձանց նկատմամբ, կամ իրավաբանական անձանց։ Ինչո՞վ է դա արտահայտվում։ Կարծում եմ՝ շատերդ եք նկատել՝ երբ բանկերում որեւէ գործընթաց եք ունենում, ապա բանկը ձեզ կամ քաղաքացուն ասում է՝ այս 3-4-5 գնահատողների գնահատումն ես ընդունում, այ այն մյուս գնահատողների, եթե դուք որեւէ այլ տեղ անեք, ես դրա գնահատումը չեմ ընդունում։ Հիմա մյուս բանկերը մեկ այլ խումբ գնահատողների են վստահում։ Վստահել, նշանակում է վստահել այն լիցենզիային, այն փաստաթղթին, որ մենք տալիս ենք պետության կողմից քննության արդյունքում որպես հավանություն կամ ընդունում մասնագիտական հմտությունների որակների այս մարդկանց։ Սա անհանգստացնող գործոն է։ Այս պարագայում բերել, եւս մեկ անգամ խորացնել այդ անվստահության առիթը՝ տալով ոչ թե ժամանակային եւ ժամանակի մեջ գիտելիքների վերստուգման գործընթաց անցնող լիցենզիա, այլ անժամկետ, կարծում եմ՝ մտածելու տեղիք է տալիս։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Ես կարող եմ միայն ենթադրություններ անել՝ ինչու են բանկերը նախընտրում մի գնահատողին մյուսից։ Չունեն փաստեր եւ տրամաբանական ենթադրությունները կարող են նաեւ սխալ լինել, բայց ենթադրաբար պետք է հասկանանք՝ բանկի շահն ինչո՞ւմն է կայանում։ Բանկի շահը կայանում է նրանում, որ գրավային ապահովումը ավելի պինդ լինի։ Ասում եմ, դա տեսական դատողություններ են։ Իրենք շահագրգռված են, որ տվյալ անշարժ գույքի, օբյեկտի գինն ավելի ցածր լինի, քան ինքն իրականում կա։ Եվ ամենայն հավանականությամբ դա է խնդիրներից մեկը, չնայած ես չեմ պնդում, որ դա այդպես է, բայց շահերը բխում են նրան, որ մեկը շահագրգռված կլինի, որ այդ գինն ավելի բարձր լինի, այն, որ վաճառում է, իսկ հըլա որ դա օգտագործում է, որպես գրավ կամ ձեռք է բերում, հակառակ շահագրգռվածություն ունի։ Եվ այդտեղ երեւի ըստ էության պետք է ինչ-որ ադմինիստրատիվ քայլերի դիմել այդ հարցի շուրջ, այսպես ասած, որտեղ ինքը թույլ չի տալիս խտրականություն։ Պետք է երեւի վերահսկողությունը,  Կենտրոնական բանկն այդ հարցերին ուշադրություն դարձնի, որովհետեւ դուք ճիշտ եք, այդպիսի երեւույթ կա։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Թույլ տանք տիկին Նաղդալյանին արձագանքել, որ դուք կարողանաք շարունակել, որովհետեւ ձեր ժամը սպառվել է։

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես կարծում եմ, որ սա թեմա է «Օրենսդրության կարգավորման ազգային կենտրոն»-ին այս ոլորտի կարգավորման մեջ եւս մեկ քայլ  առաջ գնալու համար։ Բոլորովին բարդություն չկա, ուզածդ բանկը մտնեք, այդ ինֆորմացիան անմիջապես կստանաք եւ այդ հարցն անմիջապես կառաջանա։

Ես հասկանում եմ ձեր բացատրությունը բանկի շահերի եւ մնացած մնացածների, բայց եկեք համաձայնեք, որ մենք ձեզ հետ միասին՝ եւ՛ մեր կառավարությունը, եւ՛ մեր խորհրդարանը, այստեղ նստած ենք ոչ թե նրա համար, որ շուկայում գործող մեկի շահերը մյուսի հաշվին պաշտպանենք կամ աջակցենք, կամ թույլ տանք մյուսների շահերի ոտնահարումը։ Հակառակը, առաջին հերթին մեզ պիտի հետաքրքրի եւ հետաքրքրում է, բնականաբար, մեր բնակչության շահերը, քաղաքացիների շահերի պաշտպանված լինելը։ Երկրորդ մեր գլխավոր խնդիրը թերեւս այն է, որ մենք ապահովենք շուկայում գործող բոլոր սուբյեկտների ներդաշնակ ստացման շահերի բավարարման հնարավորությունները, ոչ թե մեկը մյուսի նկատմամբ կարողանա ինչ-որ առավելություններ ունենալ։

Եկեք փորձենք օրենսդրության կարգավորումը տանենք այս ուղղությամբ, որպեսզի նման  երեւույթները դուրս գան։ Իհարկե, ամուր բանկերը, պաշտպանված, իրենց գրավադրման ապրանքների մեջ վտանգավոր, հիվանդ, կեղտոտ գրավներ չունեցող, դրանք կարեւոր հանգամանքներ են երկրի համար, բայց նաեւ քաղաքացիների շահերը նույնպես շատ կարեւոր են։ Շնորհակալություն։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես միայն կարող եմ ասել՝ շատ դժվար է այնտեղ գտնել արդյունավետ գործող, ֆորմալ մեխանիզմ։ Այսինքն՝ մենք կարող են որոշակի պատժամիջոցային համակարգեր դնել, ենթադրենք, ստուգենք հաճախականությունը եւ այլն, բայց ես այս պահին կարծում եմ, որ դա ֆորմալ մեխանիզմներով կարող է մի քիչ իրավիճակը շտկի, բայց այդտեղ ինչ-որ ուրիշ բաներ են պետք, որ այս պահին ես չեմ կարող ասել՝ ո՞նց դա անենք։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ռեպլիկի կարգով ուղղակի ասեմ, որ հավանական է՝ մեր հիմնական նպատակն է շարունակական մասնագիտական զարգացումն ապահովել, որպեսզի որակն ապահովենք, բայց այնպիսի մեխանիզմներ մենք մշակենք եւ հաստատենք, որ ավելորդ քաշքշուկներ չլինեն։ Սրա շուրջ է երեւի, որ մենք պետք է հիմնականում բեւեռենք մեր ուշադրությունը։

Հարցերն ավարտվեցին, պրն Եղիազարյան, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցման համար հրավիրում եմ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Գագիկ Մելիքյանին։ Պրն Մելիքյան, խնդրեմ։

Գ.ՄԵԼԻՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգարժան նախագահ, հարգելի խորհրդարան, ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում «Անշարժ գույքի գնահատման գործունեության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը, որը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում եւ ստացել դրական եզրակացություն։

Պետք է նշեմ, որ ոլորտը, իրոք, կարգավորման խնդիր ունի եւ վերջին շրջանում մեր կողմից քննարկվող բոլոր հիմնական տնտեսական բնույթի նախագծերը հիմնականում գործարար միջավայրի բարելավման նպատակ են հետապնդում։ Թե՛ այս նախագիծը եւ թե՛ նախորդ նախագծերն ԱԱՀ-երի զիջման, հետաձգման մասին, ինչպես նաեւ լիցենզավորման մասին նախագծերը, բոլորն այդ նպատակն են հետապնդում։ Կարծում եմ, որ սա պետք է լինի շարունակական, որովհետեւ մենք ունենք, իրոք, տնտեսական գործունեության միջավայրի բարելավման կարեւորագույն խնդիր, ինչպես նաեւ ներդրումային դաշտի արդյունավետության բարձրացման խնդիր։

Որ ոլորտն, իրոք, կարգավորման խնդիր ունի, բոլորիս համար ակնհայտ է, ակնհայտ է նաեւ հենց դահլիճում հնչած հարցերից ելնելով։ Կարծում եմ, որ իրոք, բացի մասնագիտական կարողությունների գնահատման կամ ավելացման նպատակից, սա պետք է նաեւ ունենա վստահության աստիճանի բարձրացման խնդիր։

Իրոք, բարձրացվող հարցերից, որի մասին ես կցանկանայի խոսել, այդ հարցի մասին նաեւ հանձնաժողովում քննարկումների ընթացքում բավականին լուրջ արձագանքներ եղան, հատկապես բանկային համակարգում պարտադրվող գնահատողների ցանկի վերաբերյալ դրույթներն էին, որոնք կարծում եմ՝ չեն բխում այսօր ՀՀ-ում գործող օրենսդրական դաշտից։ Իրոք, բավականին լուրջ խնդիր է։ Բանկերը վստահում են գնահատողների մեկ խմբի, չեն վստահում գնահատողների մեկ այլ խմբի, որոնք նույնպես համապատասխան կարգով լիցենզավորվել են։ Ի՞նչն է պատճառը։ Պատճառը կարող է լինել տրամաբանական ենթադրությունների շարքում՝  բանկերը ցանկանում են գնահատողների այս խմբից ստանալ ավելի ցածր գնահատված հիմնական միջոցներ, անշարժ գույք, իսկ մյուս բանկերը չեն ցանկանում այդպես, որովհետեւ ունեն իրացվելիության խնդիր։ Իրացվելիության խնդիրը լուծելու համար, կարգավորելու համար նրանք ցանկանում են ավելի ցածր գնահատված անշարժ գույք՝ գրավադրման նպատակով։

Կարծում եմ՝ այստեղ պետք է, հնարավոր է նաեւ օրենքով ոչ միայն պարտադրել, այլ ստիպել նաեւ, որ բանկերը նման քայլ կատարելու իրավունք չունեն, օրենքով նրանց այդպիսի քայլ վերապահված չէ, բայց կարծես թե օրենքն այստեղ վերահսկողություն իրականացնելու համար բավականին թույլ է գտնվում։ Կարծում եմ, որ այս ուղղությամբ նույնպես կարելի է առաջարկություններով հանդես գալ եւ համապատասխան որոշումներ ընդունել։

Համոզված եմ, որ դաշտն ինքնակկարգավորվի ավելի շատ մրցակցային բնույթով։ Համոզված եմ, որ օրենքների ընդունումը, թեկուզ ամենալավագույն օրենքների ընդունումն այս բնագավառում չի կարող այնպիսի դրական մեծ արդյունք տալ, որքան մրցակցային պայմաններում ինքնակարգավորումը։ Կարծում եմ, որ ժամանակի ընթացքում  մենք նույնպես կունենանք բավականին լավ կարգավորված դաշտ անշարժ գույքի գնահատման ոլորտում։

Վերջին հաշվով ցանկացած գնահատող կազմակերպություն կամ ցանկացած անհատ գնահատող՝ լիցենզավորված, իր վստահության աստիճանի բարձրացման մակարդակով կարող է տեղ զբաղեցնել այս ոլորտում եւ շարունակել իր աշխատանքը՝ անկախ նրանից մենք լիցենզավորման գործընթացն իրականացնում ենք ժամանակավորապես՝ 1 տարի, 2 տարի, 3 տարի, թե ընդհանրապես երկարաժամկետ բնույթով, անկախ նրանից՝ մենք տուրքերը մեծացնում ենք, թե նվազեցնում ենք, միեւնույն է այս ոլորտը պետք է ինքնակարգավորվի եւ ինքնակարգավորվի հենց իր կողմից կատարված դրական աշխատանքների շնորհիվ։

Կարծում եմ, որ նախագիծն արժանի է, որպեսզի մենք քվեարկենք կողմ։ Խնդրում եմ հարմար պահի դնել քվեարկության։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մելիքյան։ Պրն Մելիքյանին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել։

Արտակ Զեյնալյան։ Խնդրեմ, պրն Զեյնալյան։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Պրն Մելիքյան, այս գործունեությունը հավասարեցված է սեփականության իրավունքին եւ անձինք, եթե ստանում են իրավունք այս գործունեության տեսակով զբաղվելու, ապա կարող են ունենալ ակնկալիք, որ եթե մենք փոխում ենք այս օրենքը, անժամկետ  զբաղվելու են այս գործունեությամբ։ Այսինքն՝ եթե մենք հետագայում մտածենք՝ ԱԺ-ն, պետությունը, պետական մարմինը, որ այս անժամկետը սխալ է եւ փորձենք վերականգնել երեք տարի ժամկետը, ապա դա կարող է անել արդեն նոր լիցենզավորվածների համար, այլապես կլինի սեփականազրկում եւ պետք է դա կատարի դատական կարգով։ Սա ուղղակի իրավունքից։

Հիմա՝ սա հաշվի առնվե՞լ է արդյոք։ Մենք հիմնականում արծարծում ենք բանկերի, որ այս իրավահարաբերություններում շահագրգիռ կողմը բանկն է, բայց միայն բանկերը չեն, որ այստեղ շահագրգիռ են։ Ճիշտ է, բանկերը մի դեպքում գտնվում են մի կողմում, մեկ այլ դեպքում՝ հակառակ կողմում, եւ կարող են միմյանց հետ մրցակցել այս նույն խնդրի շուրջ, բայց այստեղ նաեւ հիմնական սպառողն այդ սեփականության տերն է, հիմնական զոհը, ում գույքը պիտի հարկադիր կերպով օտարեն կամ վաճառեն, կամ մնացածը, ենթադրենք, մնացել է վարկի տակ։

Քննարկվե՞լ է արդյոք այս խնդիրը ոչ միայն, ասենք, այս գնահատողների հետ, իրենց կազմակերպությունների հետ, քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտի հետ, այլ նաեւ փաստաբանության հետ, ովքեր հիմնականում առնչվում են այս խնդրի հետ, ովքեր դատարաններում հիմնականում բախվում են այս գնահատման խնդիրների հետ։ Մենք եվրոպական դատարանում բազմաթիվ հարցադրումներ ենք ունեցել ի դեմ Հայաստանի, որը վերաբերում է այս գնահատումներին։ Սա մարդու իրավունքների հետ առնչվող խնդիր է։ Ես դրական կամ բացասական դիրքորոշում չեմ հայտնում, ես հարցադրումներ եմ բարձրացնում, որոնց պատասխանը կարծում եմ՝ հետաքրքրում է ցանկացած ողջամիտ քաղաքացում։

Գ.ՄԵԼԻՔՅԱՆ

-Պրն Զեյնալյան, ես իրոք ընդունում եմ ձեր հարցի մեջ գտնվող տրամաբանությունը, իրոք տրամաբանական է, եւ ոչ միայն բանկերի հետ է կապված այս գնահատման գործընթացը։ Բացարձակապես ես այդ կարծիքին չեմ, որովհետեւ այս գործընթացի հետ շփվում է ՀՀ ցանկացած քաղաքացի, եւ պետք է պաշտպանել առաջին հերթին քաղաքացու շահերը։ Սակայն ժամանակավոր լիցենզիան փոխարինելով անժամկետի, սա դեռեւս չի նշանակում, որ այդ գործընթացին չեն կարող ցանկացած քաղաքացի կամ ցանկացած կազմակերպություն մասնակցել եւ դրա համար դիմել իրենց համապատասխան լիցենզիան, նույնիսկ անժամկետ լիցենզիան ստանալու համար։ Այսինքն՝ դաշտը չի սահմանափակվում այդ ժամանակացույցով կամ ժամանակավորն անժամկետով փոխարինելով։ Ցանկացած ոք, ովքեր ունեն մասնագիտական կարողություններ, կարող են զբաղվել այդ գործունեությամբ։ Բայց ես իմ ելույթի մեջ նշեցի հետեւյալը, որ իսկապես դաշտը կկարգավորվի վստահության եւ մրցակցության մթնոլորտում, ավելի շատ մրցակցության հետեւանքով տվյալ բնագավառում լիցենզավորված գործունեություն իրականացնող իրավաբանական կամ քաղաքացիական անձի կողմից վստահության աստիճանի բարձրացման մակարդակով, իսկ սրա համար ժամանակ է մեզ անհրաժեշտ։ Վերջին հաշվով, մենք կընդունենք, որ այս ճանապարհը մենք նոր ենք սկսել անցնել։ Սակայն միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ ճանապարհը դժվարին է, եւ համոզված եմ, որ այդ դժվարին ճանապարհը մենք նույնպես, թեկուզ դժվարություններով, բայց կհաղթահարենք եւ կունենանք, իրոք, ավելի լավագույն բնագավառ մեր կողմից մեր երկրում, քան որոշ միջազգային կառույցներում կամ այլ երկրներում։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ուզում եք արձագանքե՞լ։ Խնդրեմ, պրն Զեյնալյան։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Ես նաեւ հարց բարձրացրեցի լեգիտիմ ակնկալիքի վերաբերյալ եւ կուզեի անդրադառնալ հետեւյալ խնդրին։ Մեր հարգարժան հիմնական զեկուցողն ի պատասխան հարցի ասաց, որ հիմնավորումով այդքան էլ լավ չի ստացվել։ Ընդհանրապես օրենքը պիտի բխի...

Գ.ՄԵԼԻՔՅԱՆ

-Կարեւորը՝ նպատակը շատ լավն է։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Ընդհանրապես օրենքը պետք է բխի լավ հիմնավորումից, ոչ թե պիտի հիմնավորումը հարմարեցվի օրենքին, առհասարակ այդպես է։ Ինձ մոտ տպավորություն է, որ մենք շարունակում ենք օրենքը ոչ թե ընդունել, այլ, որ օրենքն ինչ-որ հեղինակ անցկացնում է։ Սրա վերաբերյալ  կարող եք նաեւ դիրքորոշում արտահայտել, որպեսզի չգամ, հասնեմ այդտեղ, ելույթ ունենամ։

Գ.ՄԵԼԻՔՅԱՆ

-Կարծում եմ, որ դա ընդամենը խաբկանք է։ Իրոք, նպատակը շատ լավն է, բոլորս պետք է աշխատենք, որ այս նպատակին հասնենք։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերն ավարտվեցին, պրն Մելիքյան, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Անցնենք մտքերի փոխանակությանը։ Ովքեր ցանկություն ունեն ելույթ ունենալու,  խնդրում եմ գրանցվել։

Մանե Թանդիլյան։ Խնդրեմ, տիկին Թանդիլյան։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, ընդհանրապես պարզեցումը դաշտի լիցենզավորումից եւ որակավորման գործընթացներից ազատականացնելու, ըստ էության ինքն ունի նպատակ, ունի նաեւ նպատակ բարդություններն այս ոլորտի չեզոքացնելու, ինչ-որ տեղ նաեւ, այո՛, ելնելով սպեցիֆիկայից, որ շատ բան չի փոխվում եւ գնահատման մեթոդիկան ըստ էության փոփոխությունների հաճախ չի ենթարկվում, կարող է լինել 2, 3, թեպետ եւ պետք է արձագանքի շուկայական հարաբերություններին։ Այնուամենայնիվ, որակավորման լիցենզիաները մենք ինչո՞ւ ենք տալիս։ Մենք տալիս են վստահությունը տվյալ մասնագետի նկատմամբ բարձրացնելու համար։ Եվ այդ իմաստով, երբ մենք այլեւս տալիս ենք անժամկետ, մենք ի՞նչ ենք ասում, ասում ենք՝ ով մի անգամ ձեռք բերեց, նաեւ այլեւս շարունակական մասնագիտանալու, վերապատրաստվելու, դաշտն ուսումնասիրելու կարիք չունի։ Սա ուղղակի մեսիջ է այն մասին, որ այլեւս անհանգստանալու խնդիր չկա եւ կարող եք ոչնչով չզբաղվել, նույնիսկ չաշխատել։

Երբ դուք հիմնավորումը կարդում էիք, իրականում հիմնավորումը շատ տեղին է եւ ճիշտ է։ Հենց հիմնավորումն այն մասին է, որ փորձը, այո՛, կարող է եւ փոխարինել որակավորման քննությանը, բայց անփորձ մարդիկ, ովքեր ուզում են զբաղվել, այլեւս հավասար պայմաններում չեն գտնվում։ Որպեսզի մարդիկ, ովքեր զբաղվել են որոշակի ժամանակ այդ մասնագիտությամբ, հետո դադարեցրել են երկար ժամանակ, բայց կարող են եւ ցանկություն ունեն շարունակելու, մենք այլեւս դուրս ենք թողնում նրանց շուկայական հարաբերություններից։

Ի՞նչ են անում այս պարագայում։ Պետք է փորձը կապել որակավորման հետ։ Եթե փորձ ունի, կարող է փորձը փոխարինել որակավորման քննություններին կամ լիցենզիային։ Եթե տվյալ գործակալը փորձառություն չունի, այս մարդկանց համար, այս մասնագետների համար պետք է սահմանել այդ քննությունները, որով նրանք կկարողանան նորից մուտք գործել շուկա եւ ըստ էության շուկայական հարաբերութուններում ունենալ հավասար պայմաններ։ Այսինքն՝ մի կողմից՝ փորձ, մյուս կողմից՝ քննություն։ Այս դեպքում կարելի է համարել ընդունելի։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Շնորհակալություն, տիկին Թանդիլյան։

Մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց։ Եզրափակիչ ելույթի համար, պրն Մելիքյան, չկա։

Խնդրեմ, պրն Եղիազարյան։ Համեցեք։

Ա.ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն շահագրգիռ քննարկման համար։ Ես պարզապես մի րոպեանոց ելույթ էի ուզում ունենալ։ Գիտե՞ք ինչ կա, այն թեմաները, որ այստեղ շոշափվում են, եւ այն խնդիրը, որ առաջարկվում է լուծել, դրանք տարբեր հարթությունների են։ Այն, ինչ մենք ասում ենք, փոքր բան է։ Այն, ինչ դուք եք ասում, դա Հայաստանի համար լրջագույն խնդիր է, որովհետեւ այդ տիպի ոլորտները, երբ մի մադը մի գնահատական է տալիս, ռեյտինգ է տալիս եւ դրանից կախված է, ենթադրենք, վարվելակերպը, 100 տոկոսանոց ռեպուտացիոն խնդիրներ են, համբավային։ Այս երկրում, մեր սիրելի երկրում այդ ռեպուտացիոն մոմենտը դեռ չի աշխատում։ Դա կաշխատի, երբ լիքը բան փոխվի։ Դրա համար ես կոչ եմ անում նեղացնել խնդիրը, որովհետեւ մենք ընդամենը լուծում ենք աշխատելու հարմարության խնդիրը։ Իսկ այն ճշմարտացի հարցերը, որ դուք բարձրացնում եք, իմ կարծիքով լրիվ ուրիշ ոլորտի է։ Այս տիպի զբաղմունքների ժամանակ, որտեղ մարդը որոշում է ինչ-որ մի բան, հիմնական կարգավորում են այդ մարդու համբավը։ Ցավալի է, որ մեզ մոտ այդ համբավը դեռ չի աշխատում։ Դրա համար այդ լուրջ ռեֆորմները պիտի գնան այն ուղղությամբ։ Սա ընդամենը դաշտի հավասարեցում է տարբեր մարդկանց համար։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Եղիազարյան։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Մենք սկսում ենք քննարկել կառավարության կողմից ներկայացված «Բնակարանային հիփոթեքային կրեդիտավորման մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Կենտրոնական բանկի նախագահի տեղակալ Ներսես Երիցյան։ Խնդրեմ, պրն Երիցյան։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո ԱԺ նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Բնակարանային հիփոթեքային կրեդիտավորման մասին» օրենքը եւ դրանից բխող ՀՀ այլ օրենքներում փոփոխությունների փաթեթը։

Այս օրենսդրական նախաձեռնությունը վերաբերում է նոր օրենքի։ Մենք ունենք ընդունված սպառողական վարկերի վերաբերյալ օրենսդրություն, որը պաշտպանում է սպառողների շահերը, այդուհանդերձ, քանի որ բնակարանային հիփոթեքային կրեդիտավորումն ունի առանձնահատկություններ, տարբերվում է էականորեն, որոշել ենք ներկայացնել տարանջատված մոտեցում օրենսդրական փաթեթի միջոցով։

Ուզում եմ հիշեցնել, որ այս օրենքը երկու ընթերցմամբ հաստատվել է ԱԺ-ում, 3-րդ ընթերցումն ուղղակի տեխնիկական պատճառներով քվեարկության չի արժանացել, դրա համար հիմա նոր առաջին ընթերցմամբ ներկայացվում է ԱԺ։

Օրենքն ըստ էության լուծում է մի շարք խնդիրներ եւ հիմնականում  կարելի է ասել 100 %-ով ուղղված է սպառողների շահերի պաշտպանությանը, այդ տրամաբանությամբ է օրենքը գրվել, ներկայացվել ԱԺ։

Առաջինը՝ լուծում է թափանցիկության հարցը, պայմանների, կանոնների, հիփոթեքային վարկավորման։

Երկրորդը՝ ստանդարտացնում է կանոնները եւ դրանք ավելի հասկանալի է դարձնում, որը սպառողին թույլ է տալու պաշտպանել իր իրավունքները։ Դրա արդյունքում սպառողների վստահության բարձրացման այդ շուկայի նկատմամբ խնդիրն է լուծվում, դրվում է վարկային պրոդուկտի ընտրության հարցը, որը բացում է այդ դաշտը, եւ սպառողը որոշակի կարգավորումների ներքո ունենանալու է ավելի լայն ընտրության հնարավորություն, քան այսօր է, եւ ավելացնում է մրցակցությունը հիփոթեքային վարկերի շուկայում։

Մի քանի դրույթներ, որոնք հավաստիացնում են այս սկզբունքների իրագործումը։

Առաջինը՝ մանրամասն նկարագրված է, թե վարկային պայմանների մեջ ինչ պետք է ներառված լինի։

Երկրորդը՝ սահմանված է, թե տոկոսադրույքները ոնց են հաշվարկվում, եւ պետք է առանձին սպառողին տեղեկացվի, մինչեւ պայմանագիր կնքելը, թե  ո՞ր ծախսն ի՞նչ ազդեցություն ունի տոկոսադրույքի վրա։ Այսինքն՝ սպառողն ամբողջությամբ տիրապետելու է ամբողջ ծախսերը՝ կապված հիփոթեքային վարկի հետ եւ դա իր փաստացի տոկոսադրույքի վրա ինչքան է կազմելու այդ ծախսերի արդյունքում։

Հաջորդ կարգավորումը՝ դրված են վարկավորման տույժեր, տուգանքներ եւ այլն, որոշակի սահմանափակումներ եւ դա ԱԺ հետ շահագրգիռ քննարկումների արդյունքում սիմետրիկ սահմանափակումներ են դրված, որ անսահմանափակ պատժամիջոցներ, տույժեր, տուգանքներ չենք կարող այդ պայմանագրերում նախատեսել, նաեւ վարկի մնացած բոլոր պայմանների ստանդարտացմանն է գալիս։

Պայմանների մեջ նաեւ անհրաժեշտ դրույթ է սահմանված, որ սպառողին մինչեւ վերջնական պայմանագիրը ստորագրելը պետք է տրամադրվի վարկային պայմաններն ամբողջությամբ եւ իրավունք ունի յոթ օր սպասել մինչեւ վերջնական ստորագրությունը։ Սա միջազգայնորեն ընդունված նորմ է, որ սպառողը կարողանա բավարար ժամանակ ունենալ եւ տեղում սեղանի առջեւ ինչ իրեն մատուցում են, չստորագրի հապճեպությունից կամ ինչ-ինչ պայմաններից ելնելով։ Այդ իրավունքն ինքը կարող է օգտագործել եւ յոթ օրվա ընթացքում մտածել պայմանների, այսինքն՝ ինչ-որ բան բաց է թողել եւ այլն, եւ այլն։

Մրցակցության տեսակետից կարեւոր դրույթներ են սահմանված,  ես սա ուզում եմ հիշեցնել, որ ԱԺ-ն ընդունել է նաեւ օրենսդրական փաթեթ գրավի ինստիտուտի ազատականացման հետ կապված, որի արդյունքում առաջնային հիփոթեք, եթե ունեք, գույքն արդեն գրավադրված է, առաջնային գրավառուն իրավունք չունի սահմանափակել ձեր գույքի հետագա գրավադրումը, որպեսզի դուք կարողանաք շուկայավարել, տեսնել՝ որտեղ ավելի ցածր տոկոսադրույք կա, գնում եք, ձեր վարկը ձեւակերպում եք, եւ ավտոմատ է ձեր գույքի փոխանցումը լինելու է այս օրենսդրական փաթեթն ընդունելուց հետո մի բանկից մեկ այլ բանկ, այսինքն՝ որեւէ խոչընդոտ այդ ճանապարհին չի կարող լինել։

Նաեւ սահմանված է, վաղաժամ մարման դրույթ է  մտցված, որն այսօր կարգավորված չէ եւ բանկերն ու քաղաքացիները՝ տարբեր, ամեն մեկի ճաշակից ելնելով է դա սահմանում, երբեմն նաեւ խոչընդոտ է համարվում։ Հստակ սահմանված է, նաեւ հիմք ենք վերցրել միջազգային փորձը, մինչեւ 3 տարի մարման դեպքում որոշակի ռեժիմ է առաջարկվում, թե առավելագույն տուգանքներն ինչքան կարող են սահմանվել, ընդ որում, նվազող կարգով, եթե առաջին տարիներին մի քիչ ավելի շատ, երկրորդ տարին՝ ավելի քիչ, իհարկե, իսկ 3 տարուց հետո քաղաքացին միշտ ազատ է վերաֆինանսավորելու ամբողջությամբ իր վարկը եւ տեղափոխելու գույքն առանց որեւիցե տույժերի, տուգանքների։ Տույժեր, տուգանքներ չեն կարող կիրառվել այդ հիփոթեքային վարկերի դեպքում։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, խնդրում եմ ամփոփեք ձեր միտքը, որովհետեւ եւ՛ ժամանակն է սպառվել, եւ՛ ընդմիջումն է սկսվել։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Այսքանը, կարծում եմ՝ բավարար էր հիմնավորումը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մենք կընդմիջենք եւ ընդմիջումից հետո հարցերով կդիմենք պրն Երիցյանին։ Շնորհակալություն։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐՓԻՆԵ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ 
 

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք քննարկել «Բնակարանային հիփոթեքային կրեդիտավորման մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Պրն Երիցյան, համեցեք ամբիոնի մոտ։ Այժմ հերթագրում պրն Երիցյանին հարցերով դիմելու համար։ Հերթագրվել է 5 պատգամավոր։

Հարգելի գործընկերներ, մինչեւ իմ գործընկերոջը ձայն տալը, ես օգտվեմ նիստը վարողի իմ իրավունքից եւ երկու հարց ունեմ։ Դրանց պատասխանից է կախված նախագծի որոշ դրույթների վերաբերյալ դիրքորոշումը։

1-ինը՝ ճի՞շտ եմ հասկացել, որ լողացող տոկոսադրույք հասկացության տակ հասկանում եք այն անվանական տոկոսադրույքները, որոնք կարող են փոփոխվել։

2-րդը՝ օրենքի նախագծում կա նախատեսված պատասխանատվություն կրեդիտավորման կողմից այս կամ այն կանոնները խախտելու համար։ Ի՞նչ բնույթի պատասխանատվության մասին է խոսքը։ Սա վարչակա՞ն պատասխանատվություն է, թե՞ ոչ։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ 1-ին հարցի հետ կապված ասեմ, որ ցանկացած տոկոսադրույքը տվյալ պահին անվանական տոկոսադրույք է եւ փաստացի տոկոսադրույքը ինչ էլ լինի, դրա մեջ այդ ծախսերը պետք է ներառված լինեն։ Լողացող տոկոսադրույքը դա որեւէ բազային տոկոսադրույքի նկատմամբ է, որը տվյալ պահին որպես քաղաքականություն որդեգրված է բանկի կողմից։ Դրա նկատմամբ տատանումներն արտացոլվելու են այդ անվանական տոկոսադրույքի մեջ։ Դա փաստացի տոկոսադրույքի հետ կապ չունի, որովհետեւ փաստացի տոկոսադրույքը հաստատուն մեծություն է լինելու այդ անվանական տոկոսադրուքի մեջ։ Փաստացին լինելու է հիմնական տոկոսադույքը, լողացողը ինչ-որ ինդեքսից կապված պետք է տատանվի։

2-րդ հարցը՝ պատասխանատվության միջոցները, բոլոր այն դրույթները, որոնք օրենքով սահմանված են, եթե վարկ տրամադրողը չի ապահովում այդ դրույթների կատարումը, սահմանված է 300 հազար տույժ, որ միանվագ ի օգուտ քաղաքացու գանձվի եւ վճարվի։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, ես ոչ թե հարցնում էի ո՞րն է առհասարակ լողացողը, ո՞րն է անվանականը, ո՞րը փաստացին, ես այլ հարց եմ տալիս։ Օրենքի 10-րդ հոդվածում նշված է լողացող տոկոսադրույք նախատեսելու հնարավորության մասին կամ դա փոփոխելու հնարավորության մասին։ Այնուհետեւ նույն օրենքի այլ հոդվածում նշում եք, որ լողացող տոկոսադրույք է համարվում անվանական այն տոկոսադրույքը եւ այլն։ Հիմա հարցնում եմ՝ օրենքում օգտագործվող եզրույթաբանության տեսանկյունից իդենտիկ հասկացությունների՞ մասին ենք խոսում, թե՞ ոչ։ Ոչ թե ընդհանուր առմամբ տեսության մեջ ինչպիս՞ն են կամ դա լողացողն է, փաստացին է, թե ինչ եզրույթ օգտագործել եք, այդ տեսանկյունից եմ հարցնում։

2-դ՝ ինչպիսի՞ տույժի տեսակ է նախատեսված։ Իր բնույթով այդ պատասխանատվությունը դուք համարու՞մ եք վարչական պատասխանատվություն, թե՞ այլ պատասխանատվություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ 2-րդ հարցը մի քիչ ավելի իրավաբանական մասնագիտական է։ Եթե գրավոր ձեւակերպեք, մենք այդ դաշտում կքննարկենք այդ հարցը։ Ես չեմ ուզում ռիսկը վերցնել եւ արձագանքեմ։ Կարծում եմ, որ երկուսն էլ կա օրենքում նախատեսված։ Չեմ ուզում մտնել մասնագիտական դաշտ, որովհետեւ այդ մասնագետը չեմ։

1-ին հարցի հետ կապված ասեմ, որ երկու դեպքում էլ վերջնական տոկոսադրույքը, որը տվյալ պահին ազդում է վարկի վճարի վրա, դա անվանական տոկոսադրույքն է։ Բայց այդ նույն անվանական տոկոսադրույքը կարելի է լինի ֆիքսած 5 տոկոս կամ 10 տոկոս եւ կարող է նաեւ լինի լողացող։ Ասենք, Կենտրոնական բանկի վերաֆինանսավորում գումարած 4 տոկոս։ Ցանկացած պահի Կենտրոնական բանկի վերաֆինանսավորման տոկոսը ասենք 6-ից 5 է դառել, համապատասխանաբար նոմինալ տոկոսադրույք կլինի այդ թվերին գումարած 4։ Այդ տեսակետից կարծում եմ, որ նույնական է, սահմանումների խնդիր չկա։ Խնդիր չեմ տեսնում լրացուցիչ քննարկելու համար։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Իմ ելույթում կասեմ մտահոգութունս որտեղից է գալիս, ինչու՞ եմ այս հարցը հնչեցնում։ Այժմ շարունակելով քննարկումը, հարցի համար ձայնը տրամադրում եմ Միքայել Մելքումյանին։ Համեցեք։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Երիցյան, քանի որ բնակարանային կրեդիտավորումը ընդհանուր վարկային համակարգի մաս է կազմում, ապա հարցս հետեւյալն է։ Խնդրում եմ շատ հստակ ասեք, թե վերջին ժամանակներում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, որն իջել է 6 տոկոսի, ո՞ր գործոնների ազդեցության տակ է հնարավոր եղել, որ իջնի։ Արդյոք էլի ունենք իջեցնելու տեղ։ Եթե ունենք, ապա դա ինչպե՞ս է ազդելու ընդհանուր վարկային տոկոսների սահմանման վրա։

2-րդը՝ վերջին ժամանակներում որոշակի իջել են տոկոսադրույքները։ Մասնավորապես գյուղատնտեսության ոլորտում կառավարությունը փորձում է իրականացնել ինտենսիվ այգիների եւ այլնի հետ կապված ցածր տոկոսադրույքներ։ Հնարավո՞ր չէր դա շուտ անել, ինչի՞ հաշվին է դա եւ չե՞ք կարծում, որ արդեն վիճակն ավելի ծայրահեղ իջել է ցածր մակարդակի, որ մենք ունենք լուրջ կորուստներ, ապա նման պարագայում ուշացած են քայլերը։ Ճիշտ է, մի փոքր մեղմելու նպատակ ունեն, բայց արմատական չեն քայլերը, ինչպես մենք ենք դրա մասին ասում, որ պետք է ցածր տոկոսադրույքներով կարողանանք ապահովել վարկեր։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ 1-ին հարցն ավելի շատ դրամավարկային քաղաքականությանն է վերաբերում, ոչ թե այս օրենքի նախագծին։ Այդուհանդերձ, տոկոսադրույքները նվազել են, որովհետեւ գնաճը ցածր է մեր երկրում եւ գնաճային սպասումները հորիզոնում մնալու են ցածր։ Դրա համար մենք կարողացել ենք ամենացածր տոկոսադրույքին իջնել։

Սկզբնական շրջանում 6 տոկոսը մոտավորապես մեկ տարի է, որ կա եւ 2014թ. շոկից հետո աստիճանաբար իջեցրել ենք տոկոսադրույքը մոտ 10-15 անգամ մինչեւ այսօրվա մակարդակը։  1,5-2 տարվա ժամանակաշրջանի տարբերությամբ բանկերին վարկավորման տոկոսադրույքն է սկսել արձագանքել։ Վերջին մեկ տարվա ընթացքում 4-5 տոկոս կարգի տոկոսադրույքի նվազեցում ենք ունեցել բոլոր տոկոսադրույքների մասով։ Հարցի պատասխանը վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը որոշակի ժամանակաշրջան հետո էապես ազդում է տոկոսադրույքների նվազեցմանը։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Միքայել Մելքումյան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, իմ հարցը ավելի շատ էսպես է։ Այսինքն՝ նախկինում չի եղել հնարավորություն, որպեսզի մենք կարողանանք իջեցնենք եւ գնաճային գնանկման արդյունքում միտումներն ինչպիսի՞ն են։ Մեկ խնդիր է, թե այդ հնարավորություններն ի՞նչ ծավալի են։ Արդեն ասացի, որ կառավարությունը գյուղատնտեսության համար շատ փոքր ծավալի համար է անում պայման դնելով։ Այսինքն՝ բյուջեն պետք է սուբսիդավորի, որպեսզի մենք կարողանանք գյուղացիության համար մատչելի վարկեր ապահովենք։ Սա է։ Թե՞ կան ուրիշ լուծումներ, որ կարող է այդ տոկոսադրույքն էլի իջնի։ Ես ուզում եմ առաջիկա մեկ տարվա համար ունենանք սցենար։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Այս պահի դրությամբ ԿԲ պաշտոնական դիրքորշոումը գնաճի հաշվետվությամբ հրապարակված է։ Մեր կանխատեսումային ժամանակաշրջանում 6 տոկոսը պետք է ապահովի գնաճի մեր թիրախի ապահովումը։

Ինչ վերաբերում է գյուղատնտեսության ոլորտի սուբսիդավորմանը, ապա ավելի շատ կառավարության քաղաքականությունն է եւ հարցը պետք է ուղղվի կառավարությանը։ Դրանից է բխում սուբսիդավորումը, որ տրամադրել են։

Իսկ տոկոսադրույքների մասով ասեմ, որ պայմանավորված է մեր խնայողությունների մակարդակով, խնայողությունների գնով եւ մնացած բոլոր ռիսկերով, որ դրան որպես հավելավճար պետք է գումարվի, որպեսզի որոշվի վարկավորման տոկոսադրույքը։ Փողի գինը տոկոսադրուքների դեպոզիտների 6-7 տոկոսից բարձր է մեր երկրում։ Բնականաբար, գումարած ռիսկը չի կարող վերաֆինանսավորումից ցածր լինեն տոկոսադրույքները։ Դա միայն կարող է լինել կառավարության սուբսիդավորմամբ, որը քաղաքականության արդյունք պետք է լինի եւ ԿԲ դրա վրա ազդեցություն չունի։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հաջորդ հարցի համար ձայնը տրվում է պատգամավոր Գեւորգ Գորգիսյանին։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, ես հոդված 17-ի հետ կապված որոշ հարց ունեմ։ Խոսքը վերաբերում է հենց բանկին տուգանելու հետ կապված։ 3-րդ կետը մեջբերեմ՝  «Կրեդիտավորողի կողմից սույն օրենքի եւ դրա հիման վրա ընդունված իրավական ակտերի պահանջները մեկ տարվա ընթացքում երեք եւ ավելի անգամ խախտելու դեպքում սահմանվում է տուգանք 500 հազար դրամի չափով»։  Արդյոք սա բավարար տուգանք է, որովհետեւ նույն տոկոսների գովազգային նպատակով ավելի ցածր ներկայացումը, հաճախորդներին գրավելը եւ այլ տոկոսներով իրական վարկերը տրամադրելը, ինչը բխնում է օրենքի տրամաբանությունից, կարող է բանկին շատ ավելի մեծ եկամուտներ բերել եւ բանկը շատ հանգիստ խախտումները կատարի, 500 հազար դրամը տարեկան մուծի եւ շարունակի իր գործունեությունը։

Ինչքանո՞վ է հիմնավորված կոնկերտ թիվ ֆիքսելը։ Գուցե ինչ-որ բաների հետ սա կապեինք։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ընդհանուր օրենսդրության տրամաբանությունը, նորից իրավական հարց եք տալիս, եթե ձեւակերպեք, ավելի հանգամանալից կանդրադառնանք դրան։ Բայց ամեն դեպքում սա վարչական մասն է։ Այսինքն՝ այն տուգանքները, որ բանկի նկատմամբ կիրառվում է օրենսդրությունը խախտելու հետ կապված։ Քաղաքացին միեւնույն է իր վնասները, քանի որ օրենքի խախտում է, բացի նրանից, որ 300 հազար սպեցիֆիկ տույժ է սահմանել, որ քաղաքացին կարող է միանվագ ստանալ, դրանից ավելի իր վնասները կարող է դատական կարգով որքան հնարավոր է պահանջել բանկից, եթե նման իրավիճակ կա։ Դրա համար դա այս օրենքով հնարավոր չի կարգավորել, որովհետեւ կմտնենք այլ սպեցիֆիկ դաշտ։ Դա ավելի շատ դատական համակարգի խնդիր է։ Ուղղակի վարչական տեսակետից դրված է, որ եթե խախտումներ լինեն, այդ խախտումները կարգավորողն ի հայտ է գալիս կամ այլ գործողությունների արդյունքում  պիտի տույժեր եւ տուգանքներ կիրառվեն այդ օրենքի պահանջները խախտելու համար։

Այս օրենքում դրված է նաեւ առանձնահատուկ մի դրույթ, որ եթե քաղաքացին այս օրենքի խախտման հետ է առնչվում, կարող է պահանջել հատուցում կոնկերտ 300 հազարի կարգով, որը օրինակ է վերցրած այլ օրենքներից։ Դրա համար թիվը այդտեղից է գալիս։ Մենք ինչ-որ բան չենք մոգոնել։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Գեւորգ Գորգիսյան։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Ուղղակի կարծում եմ, որ 500 հազար դրամը այս դեպքի համար շատ անհամաչափ գումար է, որովհետեւ ոչ բոլոր քաղաքացիները կարող են հայտնաբերեն այդ խախտումները եւ բողոքարկեն եւ բանկը շարունակի իր գործունեությունը։ Հազար հոգու խաբի, դրանցից 3-4-ը բողոքարկեն եւ այդ 500 հազար դրամ տույժով կարծում եմ, որ ավելի լուրջ միջոցներ է պետք կիրառել բանկի նկատմամբ, եթե այս խախտումները կան։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Սա միայն քաղաքացու բացահայտումը չի, ԿԲ իր վերահսկողությամբ, կարգավորմամբ եւ հաշվետվություններով նույնպես կարող է բացահայտումներ անել։ Այս տուգանքների չափը կարող է նաեւ  ԿԲ լիազորություններից բխող այլ պատժամիջոցներ էլ բանկի նկատմամբ կիրառվեն։ Այս տեսակետից այնպես չի կարող լինի, որ 100 վարկ տրամադրվի, մեկի ուղղությամբ վարույթ սկսի, մնացածը՝ ոչ։ Մեր վերահսկողության տրամաբանությունը հակառակն է։ Եթե մի դեպք լինում է, դա ընդհանրացվում է բանկի համար եւ մյուս դեպքերն էլ են մինչեւ վերջ ստուգվում, բացահայտվում եւ համաչափ տույժ ու տուգանքներ են կիրառվում։ Այսինքն՝ եթե դա մասսայական բնույթի է, մինչեւ լիցենզիայի ուժը կորցրած ճանաչելու հնարավորություն կա բանկի նկատմամբ։ Այլ օրենքներում է, ԿԲ, «Բանկային գործունեության մասին» օրենքում եւ իրավախախտումներն օրենսդրությամբ ամբողջությամբ սահմանափակումները դրված են։ Դա հաստատված օրենքներ են եւ այդ շրջանակներում մենք աշխատում ենք։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, ուղղակի ուզում էի արձանագրել այս պահին, որ դուք որոշակի առումով պատասխանեցիք իմ հարցին, թեեւ ուզում էիք այդ ժամանակ պատասխանատվություն չվերցնել։ Ես ելույթում մանրամասն կանդրադառնամ։

Հաջորդ հարցի համար՝ Շաքե Իսայան։

Շ.ԻՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Երիցյան, իմ հարցերը միգուցե առաջին հայացքից այնքան էլ անմիջականորեն կապված չեն տվյալ օրենքի փաթեթի հետ, բայց ես կցանկանայի առիթն օգտագործել եւ հասարակության մեջ հնչեղություն ունեցող հարցերից իմանալ ձեր տեսակետը։ Խոսքը վերաբերում է հիփոթեքային շուկայում դրական արդյունքներ գրանցած երիտասարդ ընտանիքներին բնակարան ձեռք բերելու պետական ծրագրին, նորը կարծես թե դրական արդյունքներ է գրանցել, սակայն այստեղ կա մի շատ կարեւոր խնդիր, որ բնակարանները կարող են ձեռք բերել միայն առաջնային շուկայից։ Այսինքն՝ միայն կառուցապատողից։ Եվ կարծես թե դրա հետեւանքով բաց է մնում եւ լճացման է գնում երկրորդային շուկան։ Ես կցանկանայի իմանալ, քանի որ ընդհանրապես այսպես է ընդունված, որ հիփոթեքային վարկավորման ինստիտուտը սոցիալական ոչ ամենաբարձր խմբերի հասցեականությունն ունի։ Ես կցանկանայի իմանալ, թե ի՞նչ է արվում երկրորդային շուկային առավել արտոնություններ տրամադրելու համար։

2-րդ հարցը վերաբերում է կանխավճարին, քանի որ վերջին փոփոխությունները՝ գումարային տարիքի շեմիբարձրացում, ձեռք բերվող բնակարանի...

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ 1-ին հարցի հետ կապված պետության կողմից իրականացվող ԿԲ ռեսուրսներով մի քանի ծրագրեր կան եւ դրանցից մեկին եք դուք անդրադառնում, որը կոնկրետ մասնագիտության տեր անձանց կամ պետական ծառայողների, քաղծառայողների երիտասարդ վարկավորման ծրագիրն է, որտեղ սահմանված է, որ առաջին շուկայից պետք է ձեռքբերումն արվի։ Բայց բնակարան երիտասարդներին ծրագիրը կա նաեւ այլ կոմպոնենտ, որ միայն տարիքային սահմանափակում է։ Զույգերի գումարային տարիքն է եւ կարող են երկրորդային շուկայից ձեռք բերել բնակարան։ Դա առանձին ծրագիր է։

Ինչ վերաբերում է կոնկրետ ծրագրերի ընդլայնմանը, դա նույնպես կառավարության քաղաքականության արդյունքում պետք է փոխվի։ Դա ԿԲ լիազորությունների շրջանակում չէ։ Իսկ կանխավճարների մասով ասեմ, որ կանխավճարները բանակցության արդյունք են, կախված է ռիսկերից։ Սովորաբար 20-30 տոկոս կանխավճար է բերվում։ Հակառակ դեպքում այդ տարբերությունը տոկոսադրույքների ձեւով կարտահայտվի։ Վարկի ամբողջ կյանքի ընթացքում ծախսը քաղաքացու վրա շատ ավելի մեծ կլինի։ Այդ հաշվարկները հնարավոր է իրար հետ համադրել։ Կանխավճարի ինստիտուտը կարեւոր է, եթե քաղաքացին որոշակի գումար հետ չի գցել եւ չունի գույք ձեռք բերելու համար, իր ընթացիկ ծախսերը ամենայն հավանականությամբ չի կարողանալու կրճատել եւ վարկը մարելու հետ կապված պրոբլեմների առաջ է կանգնելու։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Շաքե Իսայան։

Շ.ԻՍԱՅԱՆ

-Կանխավճարների հետ կապված շեմի իջեցում եղավ նվազագույնը 10 տոկոս, բայց միայն երկրորդային վարկի գրավադրմամբ, որը չի կարող լինել անշարժ գույք հանդիսացող հողակտորը, ինչը շատ դեպքում խնդիր է առաջացնում։ Այստեղ կարծես թե կանգնում ենք անլուծելի իրավիճակի առջեւ։ Կցանկանայի իմանալ ձեր դիրքորոշումը տվյալ հարցը հնարավո՞ր է լուծել։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ես նորից պիտի հնչեցնեմ, որ կառավարության քաղաքականության եւ բանկերի հետ բանակցության արդյունքում է այդ որոշումը կայացվել։ Իմ պրոֆեսիոնալ կարծիքով Հայաստանի տնտեսության զարգացման իրավիճակում գտնվող երկրներում եւ զարգացած երկրներում 30 տոկոսից պակաս կանխավճարով հիփոթեք տրամադրելը առաջին հերթին վնաս է հենց վարկառուին, որովհետեւ տվյալ պահին ինքը ուզում է վերցնի այդ վարկը, խնդիր լուծի, բայց իրականում իր ռիսկերը հավասարակշռված չեն եւ այդ վարկը իր համար բեռ է դառնալու, ոչ թե հնարավորություն բնակարան ձեռք բերելու։ Քանի որ բանկերը այդ տրամաբանությամբ են շարժվում, բանակցության արդյունքում ասում են՝ կլինի՞ քիչ լինի կանխավճարը, որովհետեւ ուզում ենք աջակցել։ Ասում են՝ այո, բայց դրա փոխարեն պետք է լրացուցիչ ռիսկերը կանխելու մեխանիզմ լինի։ Դա էլ  2-րդ գրավի ինստիտուտն է եղել, որով կարողացել են այդ ռիսկը հավասարակշռել։ Ամենայն հավանականությամբ դա է եղել հիմքում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Մանե Թանդիլյան։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Երիցյան, տարբեր բանկեր ապահովագրական տարբեր պահանջներ ունեն հիփոթեքային վարկի համար, երբեմն նաեւ կյանքի։ Ուզում եմ իմանալ այս օրենքով կարգավորում կա՞, թե մինիմալ անհրաժեշտը ո՞րն է եւ նման կարգավորում ունե՞նք, թե՞ ոչ։

2-րդը՝ խոսում էիք կանխավճարների մասին։ Ուզում եմ իմանալ օրենքում հնարավորություն տրվու՞մ է, կա՞ մինիմում շեմ, թե ինչքան է կանխավճարը, թե՞ բանակցային պրոցեսի արդյունքում կարելի է պայմանավորվել բանկի հետ։ Շնորհակալ եմ։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-1-ին հարցի հետ կապված ասեմ, որ օրենքում դրույթներ են սահմանվում, որ պարտավոր է բացահայտել, թե ի՞նչ ապահովագրություն է պահանջում եւ ապահովագրության գինը պետք է արտացոլվի նաեւ պայմանագրի մեջ։ Դա էլ քաղաքացուն թույլ է տալու, որ տարբեր բանկեր ապահովագրություններ առաջարկի, նաեւ գնային իմաստով դրված են մրցակցային բաներ, որ պիտի մի քանի ապահովագրական ընկերություններ առաջարկեն։ Դրա ներքո քաղաքացին ինքը կորոշի, թե նո՞ր պայմաններում է իրեն ձեռնտու։ Ապահովագրության ինստիտուտը արտացոլված է եւ այսօր էլ փաստացի արտացոլվում է տոկոսադրույքների մեջ։ Եթե ապահովագրությունը չունեք, տոկոսադրույքները ավելի բարձր են լինելու, քան այդ ապահովագրությունը։ Դա որպես նորմ պրակտիկայում էլ կա։ Ուղղակի այս օրենքը թույլ կտա ավելի հստակեցնել, մարդիկ կիմանան դրա գինը ինչքա՞ն է իրենց որոշումները կայացնելու համար։

Իսկ կանխավճարով կարգավորում չկա։ Դա բանկի եւ քաղաքացու միջեւ ռիսկերի հավասարակշռման մեխանիզմ է, որը զարգացման տարբեր փուլերում կարող է տարանջատել եւ տվյալ քաղաքացու ռիսկերից ելնելով կարող է սահմանվել։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Մանե Թանդիլյան։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Ես ճի՞շտ հասկացա, որ կա պահանջ ապահովագրությունը բացահայտվի, որ կա նման բան, թե՞ չկա։ Իսկ տեսական արդեն ներառված է տոկոսադրույքի մեջ։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար ձայնը տրվում է Արաիկ Հովհաննիսյանին։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Իմ կարծիքով շատ կարեւոր է, որ մենք կարողանանք օրենքով ամրագրել բոլոր այն խնդիրները, որոնք առաջանում են վարկավորման հետ կապված։ Մասնավորապես, ուզում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել հոդված 7, 8-րդ կետ, որտեղ նշված է ապահովագրողի միջոցով վարկառուի համար ընդունելի տարբերակ գտնելը։ Այսինքն՝ ազատ է, թե ով որտեղ կարող է ապահովագրել։ Սա մեկ։

2-րդ հարցը՝ ելնելով վարկառուի շահերի պաշտպանության անհրաժեշտությունից, ԿԲ իր նորմատիվ իրավական ակտերով կարող է սույն հոդվածի 1-ին մասում նշված տեղեկությունների համար սահմանել պարտադիր կիրառման ենթակա տեքստեր կամ օրինակելի տարբերակներ։ Իմ կարծիքով ոչ թե պետք է լինի կարող է, այլ պարտավոր է, որովհետեւ շատ դեպքերում մենք ունենում ենք խնդիրներ, թե ինչպիսի ձեւակերպումներ են լինում։ Կարծում եմ, որ ԿԲ պետք է տա այդ օրինակելի ձեւերը։ Շնորհակալ եմ։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Առաջարկն ընդունեմ, քննարկենք։ Կարող է մեզ համար պարտադիր է։ Այդպես են բացատրել իրավաբանները, բայց կքննարկենք եւ մեր դիրքորոշումը կասենք։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Արաիկ Հովհաննիսյան։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հոդված 8-ի 7-րդկետում նշված է, որ վարկատուի կողմից վարկառուին տրամադրվող տեղեկատվությունը չպետք է լինի շփոթեցնող, խրթին կամ մոլորեցնող։ Ինչպե՞ս է սա որոշվում, եթե չկան այդ օրինակելի ձեւերը։ Այստեղ նույնպես մեկնաբանությունների խնդիր է։ Մենք պետք է հնարավորություն տանք, որպեսզի մեր բնակչությունը, երբ օգտվում է բանկերի ծառայություններից, իրենց տան այնպիսի տեղեկություն եւ այնպիսի ձեւեր, թղթային տարբերակներ, որոնք ընթեռնելի լինեն, մատչելի լինեն եւ որեւէ այլ տարբերակ մեկնաբանություն չլինի։ Դուք նշեցիք, որ վաղաժամկետ մարման հետ կապված երեք տարի ժամկետ, մեկ տարի, կխնդրեի բացատրել, թե մեկ տարին ինչ-որ տեղ կարելի է հասկանալ, ապա ինչու՞ երեք տարի։ Շնորհակալ եմ։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ամեն դեպքում մենք ինչքան էլ մանրամասն սահմանենք, միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ բառաշարը, որ օրենքում նախատեսված է, անհրաժեշտ է հետագայում կարողանանք որոշակի կարգավորում, վերահսկողություն այլ տիպի անոմալիաների համար սահմանել։ Ես կարծում եմ, որ դա արդյունավետ է այդ տեսակետից, որը զսպում է։ Այսօր չենք կարող բոլոր դեպքերը գնահատել, բայց ընթացքում ծագում են դեպքեր, որոնց կարելի է տալ մեկնաբանություն։

Ինչ վերաբերում է 2-րդ հարցին, ապա հիփոթեքային վարկին երկարաժամկետ վարկ են տրամադրում։ Մի բանկը ծախսեր է կատարում եւ պլանավորում է։  Սովորաբար բիզնես ծրագրերը մեկից երեք տարի են լինում։ Հակառակ դեպքում բանկերը կարող են իրական վնասներ կրել կամ հակառակը։ Եթե մենք երեք տարուց պակաս ենք դնում, ապա կասեմ միայն սպառողի տեսակետից, որ չլինի բանկի շահերից է։ Այդ տաբերությունը, եթե մենք ավելի կարճ դնենք, որ երբ ուզեն կարող են մարեն, այդ ռիսկը դնելու է տոկոսադրույքների մեջ։ Այսինքն՝ այդ ռիսկը մենք գնահատում ենք եւ մեր վերլուծություններն են ցույց տալիս, որ երեք տարվա ռեժիմը սահմանելով պետք է, որ իր տոկոսադրույքների վրա ազդեցություն չունենա տվյալ պահին ենթադրելով, որ քաղաքացին կարող է երկու, երեք տարի հետո ամբողջությամբ մարի այդ վարկը։

Մի կարեւոր դրույթ էլ ենք սահմանել, որը չհնչեցվեց։ Եթե հիփոթեքային վարկը փորձեք մարել ժամանակից շուտ, ամբողջական վերակառուցում է գնում եւ կարող է ստիպված լինեք 10 տարվա վարկ ձեւակերպել։ Այս օրենքի համաձայն, եթե մարում եք կատարում, եթե չեք ցանկանում ոչ ժամկետը, ոչ էլ պայմանները չեն կարող փոխվել վարկի մնացած ժամանակաշրջանի համար։ Դա շատ կարեւոր է, որովհետեւ վարկի տոկոսադրույքները ավելի շուտ ես վճարում, քան մայր գումարը։ Այդ տեսակետից պաշտպանում է նաեւ սպառողի շահերը, որ չցանկանա վարկը վաղաժամկետ մարի։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Կարինե Աճեմյան։

Կ.ԱՃԵՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Երիցյան, պարզ է, որ քաղաքացիական օրենսգրքով է այս ոլորտը կարգավորվել եւ շատ կարեւոր է այս օրենքի ընդունումը։ Նախկին ԱԺ-ի կազմով այս օրենքը քննարկել ենք եւ ընդամենը տեխնիկական խնդրի պատճառով այն չենք ընդունել։ Արդյոք դուք նույնությամբ եք բերել այս օրենքը հիմա։

2-րդ հարցը վերաբերում է նրան, որ մեր անշարժգույքի շուկայում այնքան էլ վիճակը լավ չէ։ Արդյոք այս օրենքի ընդունմամբ հատկապես վարկառուների իրավունքներն ավելի պաշտպանված կլինեն եւ ավելի շատ  մարդիկ կներգրավվեն այս գործընթացի մեջ։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ 1-ին հարցի հետ կապված ասեմ, որ չէր կարող մենք բան փոխեինք, հանձնաժողովում չնկատեին։ Ուղղակի ավելացումներ են արել, պայմանների մեջ դրել են, որ պետք է բացահայտվի գույքի առք ու վաճառքի հետ կապված ծախսերը։ Այսինքն՝ նախկինում այդ մասը ենթադրում էինք, որ վարկի հետ առնչություն չունի։ Հնչեց առաջարկություն, տրամաբանական էր, նորմալ էր, դրել ենք, պետք է բանկը վարկը տալիս բացահայտի, թե ի՞նչ հնարավոր ծախսեր կան գույքի առք ու վաճառքի հետ կապված, որովհետեւ հիփոթեքը վերաբերում է առք ու վաճառքին։

2-րդ հարցի հետ կապված ասեմ, որ նպաստելու է անշարժ գույքի աշխուժացմանը։ Բայց կան մի շարք այլ միջոցառումներ, ապագա օրենքներ են գալու ԱԺ՝ կապված սրանց հետ, որոնք թույլ կտան, որ հիփոթեքն աշխուժանա միջին ժամկետում։ Ինքը կարճաժամկետ հատվածում հնարավոր չի արագ աճ ապահովի շուկայում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Կարինե Աճեմյան։

Կ.ԱՃԵՄՅԱՆ

-Հատկապեսմեծ խնդիրներ են առաջանում վարկավորման հետ կապված մարզերում։ Մենք ազգաբնակչության հետ հանդիպելիս շատ դժգոհություններ ենք լսում։ Ես կարծում եմ, որ դրանք կապված են հատկապես թափանցիկության հետ, իրազեկման հետ։ Այսինքն՝ մարդիկ առանց իրենց ռիսկերը ճիշտ գնահատելու վարկեր են վերցնում։ Կարծում եմ, որ այս օրենքի հետ կապված նաեւ այդ իրազեկումը պետք է լուրջ իրականացվի, որպեսզի պայմանագիր կնքելիս վարկառուն բոլոր պայմաններին շատ լավ ծանոթ լինի հետագայում խնդիրներից խուսափելու համար։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Այդ հարցը օրենքը լուծում է։ Որոշակի ձեւերի տեսքով պահանջ կա, որ քաղաքացուն պետք է տան պայմանների ամփոփաթերթ։ Ոչ թե պայմանագիր իրավական լեզվով գրված, այլ ամփոփաթերթիկ պայմանների։ Դրանք տարբեր փաստաթղթեր են, որոնց միջոցով հնարավոր կլինի պայմանները մի էջին լինեն։

Մյուս դրույթը, որ կարող է սահմանվել, վերաբերում է դրանից բացի այլ պայմաններ, ձեւաթերթեր սահմանելուն։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Ջեմմա Բաղդասարյան։

Ջ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Պրն Ներսիսյան, հիփոթեքային վարկը դա սպառողի համար կարեւոր սոցիալական նշանակություն ունեցող հարց է։ Նշված օրենքի նախագծի դրույթներում հատուկ շեշտադրում է արվում վարկառուի իրավունքների պաշտպանության հստակ մեխանիզմների երաշխիքների սահմանման հարցերին։ Ես երկու հարց ունեմ։

1-ինը՝ արդյոք քննարկվել է նշված մեխանիզմների եւ երաշխիքների ապահովման համար համապատասխան ենթաօրենսդրական դաշտի կանոնակարգման հարցը։

2-րդը՝ գործնականում օրենքի դրույթների կիրառման համար արդյոք բավարար են իրականացված վերլուծությունների արդյունքները։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Տարբեր իրավական ակտերով այս պահին դաշտը կարգավորված է։ Բայց որոշակի դրույթներ կան, որ պիտի բարձրանար, որովհետեւ սպառողական վարկավորման օրենքը մինչեւ օրս ծածկում էր։ Այդուհանդերձ, շուկան զարգանում է, կան առանձնահատկություններ։ Դրա համար մենք որոշել ենք բերել այս օրենքը առանձին, որովհետեւ որոշակի նրբություններ կան, որ պետք է կարողանանք առանձին օրենքով կարգավորել։

Ենթաօրենսդրական ակտերը, ըստ էության, օրենքից բխող կարողությունները մենք կարծում էինք, որ հաստատված պետք է լինեին։ Սկսել էինք, հաստատելուց հետո մինչեւ տարեվերջ ամբողջական տեսքի կբերենք։ Դրանով կերաշխավորենք ներդրումը։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Ջեմմա Բաղդասարյան։

Ջ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Այսինքն՝ ձեզ համար տեսանելի են այն բոլոր քայլերը, որոնք պետք է իրականացվեն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Սովորաբար ԿԲ-ում աշխատաոճը հետեւյալն է։ Սկզբում վերլուծում ենք, հետո որոշակի կոնցեպցիա ենք մշակում, շահագրգիռ քննարկում ենք, ներսում համաձայնության ենք գալիս, միջազգային էքսպերտիզա ենք հրավիրում, հետո բանկերի հետ ենք քննարկում, մասնավոր հատվածի հետ ենք քննարկում, գնում է կառավարություն, ազդեցության տարբեր գնահատականներ տարբեր նախարարություններից, հետո հայտնվում է ձեր դատին։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շղթայի մեջ խնդրում եմ չմոռանալ ՀՀ քաղաքացիներին։ Իրենք էլ են ուզում, որ քննարկեք։

Հաջորդ հարցի համար ձայնը տրվում է Հակոբ Հակոբյանին։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Երիցյան, 12 եւ 13 հոդվածները երկու հարց են բարձրացնում։ 1-ինը՝ լողացող տոկոսադրույք նշանակում է, որ վարկառուն եւ վարկատուն կիսում են իրար հետ ռիսկերը։ Ինչու՞ պետք է վարկառուն կիսի բանկի ռիսկերը։ Պետք է սա հիմնավորեք, որովհետեւ հակառակ դեպքում հարց կառաջանա, թե ցանկացած վարկի դեպքում դրամ-դոլար կուրսը փոխվեց, լողացող տոկոսադրույք է, փողս տուր։

2-րդը՝ վարկառուն վարկը վաղաժամկետ մարելու համար պետք է վճարի։ Խնդրում եմ սրա իրավաբանական հիմնավորումը տվեք։ Ինչու՞ պետք է 8 տոկոսով փող վերցնեմ, այդ փողը իրեն հետ տամ 8 տոկոսով, մի բան էլ վրան դնեմ եւ տամ։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Սկսեմ վերջին հարցից։ 8 տոկոսը վերաբերում է 10 տարվան։ Դուք մեկ տարի հետո, ասենք, 1 մլն դրամ վերցրել եք, 10 տարի 10 տոկոս դրա վրա պետք է վճարեք։ Ընդամենը մի տարի հետո այդ 1մլն-ի հազարը վճարում եք, 1 մլն էլ մարում եք։ Բանկը 10 տարվա 100 հազար անգամ 9 օգուտ չի ստանում։ Դրա համար, եթե ինքը իմանա, որ ամեն մեկը գալու է այդպեսարագ մարի մինչեւ 3 տարի, այդ տարբերությունը դնելու է տոկոսադրույքների մեջ որպես պրեմիում, որովհետեւ այդ ռիսկը իր համար դառնալու է առարկայական, ավելի շատ տոկոսադրույք է եւ 10 տարվա չի վերցնելու, որովհետեւ հատկապես այն վստահությունը, որ գոյություն ունի մեր երկրում, 10-15 տարվա ռեսուրսը չկա, որպեսզի բանկն այդ տիպի անհամաչափ ռիսկեր վերցնի իր վրա։

Ինչ վերաբերում է լողացող տոկոսադրույքին, ապա դա փոխվող բան չի։ Խոսքը գնում է շուկայական ռիսկերը կիսելուն։ Այսինքն՝ եթե վաղը ինֆլյացիան տատանում տա եւ այլն, տարբերության մասով վարկի բեռը նվազելու է։ Այսօր այդ հնարավորությունը չկա, որովհետեւ բոլորի սպասումները տոկոսադրույքները դեպի վերեւ են, բայց եթե 20 տարվա մեր պատմությունը նայեք, ապա տոկոսադրույքները բարձրացել են վերեւ եւ իջել են ներքեւ։ Այդ լողացող տոկոսադրույքը ներդնելով մենք հնարավորություն կտանք, որպեսզի էժանանա որոշակի հատվածներում նաեւ վարկավորումը։ Այդ տեսակետից կանոն է սահմանված՝ ինչ-որ տոկոսադրույք գումարած ֆիքսված տոկոս, որը չի փոխվում վարկի ընթացքում։ Փոխվում է միայն այն տոկոսադրույքի հիման վրա, որ դրված է։ Այդ տոկոսադրույքը սահմանված է։ Դա պետք է լինի անկախ, բանկը չի սահմանում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Հակոբ Հակոբյան։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, ձեր բացատրությունը ինձ պարտադրեց երկու առաջարկ անելու։

1-ինը՝ յուրաքանչյուր բանկ մտնող պետք է որոշակի գումար միանգամից մուծի։

2-րդը՝ լողացող տոկոսադրույքի հետ կապված առաջարկում եմ, որ եթե մենք քաղաքացիներին չենք ցանկանում, որ նա բանկային ռիսկը կիսի, ինչու՞ ենք առաջարկում։ Եթե կա շուկայական տոկոսադրույք, որը մենք տալիս ենք քաղաքացուն, ինչու՞ նա պետք է կիսի բանկային ռիսկը։ Համաձա՞յն եք այդ ձեւակերպմանը, որ լողացող տոկոսադրույքը չի կարող ավելի լինել, քան պայմանագրով հաստատված տոկոսադրույքը։ Այսինքն՝ ինքը միտում ունենա միայն իջնելու, որպեսզի քաղաքացին չկիսի բանկի հետ շուկայական տոկոսով վերցրած վարկի բանկային գործունեության ռիսկը։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Այդ դեպքում սահմանումը չպետք է լինի լողացող, այլ պետք է լինի նվազող։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Հարցերն ավարտվեցին։ Հարգելի գործընկերներ, ուզում եմ ասել, որ այս հարցի կապակցությամբ ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն։ Պարզապես հարակից զեկուցողը հարգելի պատճառով այս պահին այստեղ չի։ Դրա համար առաջարկում եմ անցնել մտքերի փոխանակությանը։ Հերթագրում՝ ելույթների համար։ Հերթագրվել է 5 պատգամավոր։ Առաջին ելույթի համար ձայնը տրվում է պրն Հակոբ Հակոբյանին։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Երիցյան, իմ առաջարկը ծագեց ձեր պատասխանից։ Դուք շատ պարզ ասում եք հետեւյալը, որ եթե վարկառուն վարկ է վերցրել եւ վարկը պետք է հետ վերադարձնի, նա պետք է ավել գումար վճարի։ Եթե վարկ է վերցրել, տոկոսադրույք վճարում է վերցրած գումարի համար։ Եթե նա գումարը հետ է տալիս, դուք ասում եք, որ բանկի ծրագրերը խառնվեցին, որովհետեւ 10-15 օր հետո բանկը պիտի կարողանա նոր վարկառու գտնել, այդ 15 օրվա տոկոսը ես պետք է վերցնեմ, որպեսզի բանկը չտուժի։ Բա՞ քաղաքացին։ Այսինքն՝ մեր նպատակը ո՞րն է։ Կրկնում եմ, 12, 13-րդ հոդվածներով դուք պահում եք բանկի շահը։ Ես չեմ ասում բանկի շահը չպաշտպանենք, բայց առաջին հերթին պետք է քաղաքացու շահը պաշտպանել, որովհետեւ մենք այս կամ այն կերպ երկար տարիների ընթացքում կարողացել ենք բանկային համակարգը բանկի շահերը պաշտպանելու միջոցով զարգացնել։ Այսօր, կարծում եմ, որ պետք է քաղաքացու շահը պաշտպանենք։ Բանկ մտնողին ասենք, որ 100 դոլար վճարի, հետո մտնի բանկ, որովհետեւ դու բանկի օդն ես շնչում։ Բերեք այսպես ասենք ու վերջացնենք։

2-րդ խնդիրը՝ կապված լողացող տոկոսադրույքի հետ։ Լողացող տոկոսադրույք նշանակում է, որ վարկառուն բանկից վերցնելով շուկայական տոկոսադրույքով գումար, դրանից հետո կիսում է բանկի ռիսկերը ապագա գործողությունների համար։ Սա չի կարելի ընդունել, որովհետեւ, եթե տոկոսադրույքները լինեն շուկայական, ապա այդ դեպքում համաձայն կլինեի։ Բայց քանի որ շուկայական է, ես համաձայն չեմ։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Համեցեք, տիկին Զոհրաբյան։

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Բնական է, որ բանկային համակարգին այս կամ այն կերպ առնչվող ցանկացած նախագիծ նման բուռն քննարկումների տեղիք  պետք է տա, որովհետեւ բանկերը մեզանում ամենաանձեռնմխելի էլիտար ոլորտն է։ Բնական է, ամենամեծ գերշահույթով աշխատող ոլորտն է, որտեղ վարկը ստանում են, օրինակ, 0,25, 0,75 տոկոսով, ինչի մասին ի դեպ քարոզարշավի ողջ ընթացքում հիմնավորապես ներկայացնում էր «Ծառուկյան» դաշինքի առաջնորդը եւ առ այս պահը որեւէ ադեկվատ հակափաստարկ, թե ինչպես է հնարավոր ստանալ 0,25, 0,75 տոկոսով վարկեր եւ այդ վարկերը քաղաքացիներին տալ 25, 26, 18 տոկոսով, այսպես էլ չհնչեց։ Այսինքն՝ մի ոլորտ է, որը ստանում է գերշահույթներ եւ դա բավական չի, դեռ մի բան էլ ասում է՝ քաղաքացի, եթե հանկարծ քո վիճակը լավացել է եւ դու ժամկետից շուտ փորձում ես քո վարկերը մարել, ուրեմն, դու պետք է շքեղության հարկ վճարես, պետք է բանկին տուրք տաս, որ դու բանկի հնարավոր պոտենցիալ 3-10 տարի հետո շահույթների մեխանիզմը խախտել ես։ Զեկուցողը զարմանում է, որ մենք այստեղ կանգնած փորձում ենք շարքային քաղաքացու շահը պաշտպանել  եւ ասել, որ եթե քաղաքացին ունի հնարավորություն իր կնքած պայմանագրից մարելու վարկը, նրան չասել, որ դու խախտել ես բանկի հնարավոր գերշահույթների մեխանիզմը, որի համար պիտի նալոկ վճարես։ Այս ամբոջ համակարգը պիտի վերանայվի եւ ես չգիտեմ ում դուրը գա, ում դուրը չի գալիս, ես նորից ասում եմ, որ 15 ծրագրային դրույթները, որ առաջադրվում է «Ծառուկյան» դաշինքի եւ պրն Ծառուկյանի կողմից, որտեղ հիմնարար սկզբունքներից մեկը նաեւ բանկային համակարգի խայտառակ տոկոսադրույքներն են, մինչեւ չվերանայվի, ամեն օր մենք այսպիսի քննարկումներ ենք ունենալու, որոնք ոչնչի չեն հանգեցնելու, որովհետեւ հիմնարար խնդիրները լուծված չեն։ Շնորհակալություն։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Բագրատյան, համեցեք։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, ես ցանկություն ունեմ լրացնելու իմ գործընկերներին՝ կիսելով մտահոգությունները։ Պրն Հակոբյանի ասածի մեջ կարեւոր կետը, որ լողացող կուրսը երբեւէ չի կիրառվում ի օգուտ քաղաքացու, եթե դուք ունեք այլ կոնկրետ վիճակագրական թվեր, ներկայացրեք, մենք հասկանանք, թե քանի՞ տոկոսի դեպքում է հիփոթեքային վարկի պայմաններում լողացող կուրսի դեպքում ի օգուտ քաղաքացու իջեցումներ կատարել։ Շատ ճիշտ նկատեց իմ գործընկեր Նաիրա Զոհրաբյանը, որ ի վերջո բանկային գերշահույթ ստանալու քաղաքականությունը մինչեւ ե՞րբ է տեւելու, ե՞րբ են բանկերը դառնալու մեր պետության գործընկերը։ Այս պահին բանկերը հիմնականում գործում են միայն բիզնես շահերի տեսանկյունից։ Չունեն որեւէ սոցիալական ծրագիր, չեն օգնում պետությանն իր ամենօրյա եւ երկարաժամկետ խնդիրները լուծելու համար։ Կարծում եմ, որ ՀՀ-ում մեր բանկերը համեմատած մյուս երկրների հետ ամենաքիչ հարկերն են վճարում պետությանը։  Ունենալով գերշահույթներ՝ որեւէ ծրագիր ուղղված երիտասարդ ընտանիքներին, անապահով խավերին մենք չենք տեսել, որ բանկերն իրականացնեն։ Միայն գերշահույթներ ստանան, միայն ժողովրդի ամենավերջին կոպեկը թալանեն, իրենց բազմաբովանդակ պայմանագրերում ծիծաղաշարժ, միակողմանի պայմաններ դնեն։ Եվ սրանից հետո ասել, որ 7-օրյա ժամկետ ունի քաղաքացին ծանթանալու համար պայմանագրին, ուղղակի ծիծաղելի է։ Որեւէ մեկս 7 օր պայմանագիր չենք նայել եւ ստորագրել։ Բոլորիս էլ ստիպում են սեղանի վրա արագ ստորագրել, որ բանկը ուշացավ, գործը փակվեց։ Հոգեբանական այնպիսի ճնշում են գործադրում, որ քաղաքացին ստիպված է լինում ցանկացած պայմանագիր ստորագրել՝ հույս ունենալով, որ բանկը չի կարող խաբեբայությամբ զբաղվել։ Բայց ժամանակի ընթացքում տեսանք, որ մեր քաղաքացիները բոլորն էլ խաբված են։ Ես երեկ օրինակ բերեցի, որ ամբողջ մի գյուղի փոխկապակցված ընդամենը 60 մլն վարկ են տվել, ամբողջ գյուղին երաշխավորության պայմանագիր են ստորագրել տվել։ Խեղճ գյուղացիների հաշիվները կալանքի տակ են, աշխատավարձ չեն ստանում։ Այդ գյուղը ո՞նց է ապրելու։ Այդ բանկը որեւէ պատասխանատվություն չունի՞ այս պետության, այս քաղաքացիների առջեւ։ Այսինքն՝ ինքը առանիձն պետության կարգավիճակում աշխատող կառույց է դարձել։

Սա փորձանք է մեր գլխին, սիրելի պատգամավորներ։ Առաջարկում եմ, որ կառավարության հետ համատեղ քննարկենք եւ զսպենք բանկերի ախորժակը, այլապես կորցնում ենք քաղաքացու վստահությունը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկին Թանդիլյան, համեցեք։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, իրականում, երբ խոսում ենք հիփոթեքի, բանկի, վարկերի, տոկոսների մասին, այն, ինչ հնչեցվում է այստեղ, այս մտահոգությունները, միշտ կան, տեղին են, նույնիսկ քիչ են եւ իսկապես մտահոգիչ են։ Բայց մի իրողություն կա, որ բանկի տոկոսադրույքներն առհասարակ շատ կապ ունեն տնտեսության, շուկայի եւ պետության իրավիճակի հետ, քան հենց բանկի տոկոսադրույքների, որովհետեւ տոկոսադրույքի մեջ, ըստ էության, ներառված է ռիսկայնությունը, որ ունի տվյալ պետությունն իր տնտեսությունով հանդերձ։ Այսինքն՝ օրենքը, որ մենք քննարկում ենք, ոչ թե տոկոսադրույքների մասին է, այլ ինքը ուղղակի կարգավորում է  ոլորտը։ Իրականում, որ տոկոսները բարձր են եւ տանջում են մեր ազգաբնակչությանը, դա պարզ է, բայց դա կապ ունի տնտեսության հետ եւ կապ այս օրենքի հետ իրականում չունի։

Այս օրենքն ի՞նչ է ենթադրում։ Այն առանձնացնում է հիփոթեքային վարկի կարգավորման ոլորտը որպես առանձին օրենսդրական դաշտ։ Այս պահին այն կարգավորվում է այլ օրենքներով։ Սա առանձնացվում է, ինչու՞, որովհետեւ հիփոթեքային վարկը համարվում է սոցիալական նշանակություն ունեցող վարկավորում եւ նաեւ խոցելի է, ռիսկային է եւ արժանի է առանձնահատուկ ուշադրության, ինչպես նաեւ առանձնահատուկ կարգավորման կարիք ունի։ Ի՞նչ է անում այս օրենքը։ Առանձնակի ուշադրություն է դարձնում, կարգավորում եւ ապահովում է նվազագույն պայմանները։ Ես խնդրում եմ ձեր եզրափակիչ ելույթում անդրադառնաք, պրն Երիցյան, երբ խոսում եք նվազագույն պայմանների մասին։ Կան նաեւ այստեղ տոկոսադրույքներ, որոնք մինչեւ երեք տարի մարելու պարագայում քաղաքացիները վճարում են 0,6 , 0,4 եւ 0,2։ Արդյոք սրանք նույնպես վերանայման ենթակա են, եթե բանկը որոշի ավելի ցածր տոկոսադրույք կիրառել։ Կուզենամ սրան  եւս անդրադառնաք։

Ընդհանրապես ուզում եմ ասել, որ իհարկե ավելի լավ կարող է լինել օրենքը եւ տարբեր կարգավորումներ կան, բայց իրողությունը, որպեսզի լինի առանձին օրենսդրություն, իհարկե, անհրաժեշտ է եւ բխում է ՀՀ սպառողների, հիփոթեքային վարկ վերցնողների շահերից։ Հանձնաժողովում ստացել է դրական եզրակացություն։ Ես կուզեի, որ անդրադառնաք այդ մի քանի մտահոգիչ դրույթներին։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Այս պահին ելույթներն ավարտվեցին։ Անցնում ենք խմբակցությունների անուններից ելույթներին։ «Ծառուկյան» խմբակցության անունից ձայն է խնդրում պատգամավոր Միքայել Մելքումյանը։ Համեցեք։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ցավոք, բանկային համակարգն անցած 10-15 տարում այն համակարգերից մեկն է, որը լոմբարդային բնույթ կրեց։ Ճիշտ է, բանկային համակարգի աշխատողները միանշանակ ասում են, որ իրենք կայունությունը պահել են։ Բայց գերեզմանային կայունություն է ստացվում, ճահճային կայունություն է  ստացվում, երբ բանկային համակարգերը ծաղկել են հարյուր հազարավոր մեր համաքաղաքացիների սնանկացման կամ արտագաղթի արդյունքում։ Եթե մենք այդ կապը կարողանանք տեսնենք, պրն Երիցյան, կհասկանանք, որ բանկերը ճնշել են, բանկերը տարել են գրավներ։ Հիմա ես չեմ ուզում շատ խորանամ եւ ասեմ, թե բանկերում ի՞նչ հիվանդ ակտիվներ կան, ինչու՞ բանկերը խոշորացրինք, որպեսզի ռիսկերը նվազեցնենք, որովհետեւ բանկերը բարձված էին այնքան գրավներով։ Իսկ բանկը չի կարող բիզնեսով զբաղվի։ Պետք է առաջին հերթին վարկունակներ գտնել եւ փող բերել բանկեր։ Ընդունենք թող բանկն աշխատի մի տոկոս, բայց ոչ թե մարժան լինի 6 տոկոս, տարի է եղել 10 տոկոս է եղել։ Իսկ գիտե՞ք, թե բանկերը ինչքան հարկեր են մուծել, ընդամենը 34 մլրդ դրամ։ Այդ 34 մլրդ-ի մեջ երկու բանկ մուծել են այդ հարկերի 45-50 տոկոսը։ Մենք ու՞ր ենք գնում այսպես։ Տանում ենք նրան, որ մարդիկ այդ վարկերը վերցրած կքված, չգիտեն ի՞նչ անեն ու վարկերը վերաձեւակերպում են։ Այսինքն՝ եթե մենք վերցնենք նույնիսկ միջին բիզնեսի շատ ներկայացուցիչների, 7-10 տարի վերաձեւակերպում են այդ վարկերը։ Վերջը ու՞ր ենք հասնելու, երբ մարդը չի կարողանում նորմալ շահութաբերություն ունենալ։

Շարունակելով միտքս ուզում եմ ասել, որ բանկային համակարգը պետք է լուրջ ռեկոնստրուկցիայի ենթարկվի։ Բայց դրա համար պետք է կառավարությունը բանկերի հետ մեծ փողեր բերի։ Դուք տեսաք, որ նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում Գագիկ Ծառուկյանը հստակ ցույց տվեց, որ նաեւ անձնակենտրոն հեղինակության մեծ նշանակություն ունի բերելու վարկեր դեպի մեր հանրապետություն։ Խոսքը չէր գնում 1-2 մլրդ մասին, այլ խոսքը խոշոր գումարների մասին է։ Բերենք, բանկերին տանք ցածր տոկոսադրույքներով, թող բանկն աշխատի, վերարտադրվի, ցիվիլ պայմաններ ունենա, որոշ ժամանակ անց մենք կանցնենք կլասիկ պայմանների։ Ցավոք սրտի, ես չգիտեմ, թե հիմա մեր բանկային համակարգը ի՞նչ վստահության քվեով ու՞ր է գնում։

Մի բան էլ ասեմ։ Ես կարծում եմ, որ առաջիկա մեկ-երկու տարիների ընթացքում մեր բանկերը էլի կխոշորանան։ Այսօր 18-19 բանկ Հայաստանի համար շատ է, որովհետեւ ռիսկերը քանի գնում մեծանում են եւ մենք պետք է հասկանանք, որ ամբողջ 1 մլն 400 վարկերի մեջ սպառողական վարկերը կազմում են 90 տոկոսից ավել։ Դա նշանակում է, որ բանկերը չեն կարողանում բիզնեսը ռեալ վարկավորեն, չեն կարողանում ճիշտ վերլուծություններ կատարել։ Ես հարց տվեցի՝ վերաֆինանսավորման տոկոսադրուքը իջեցրել եք 6 տոկոսի, հնարավո՞ր է էլի իջեցնենք, դուք ասում եք, որ դա կախված է գնանկումային խնդիրներից։ Հարց եմ տալիս՝ թող հիմա էլ բանկերը  գոտիները ձգեն եւ կարողանան ժողովրդին ծառայել։ Նորից եմ կրկնում՝ այս բնագավառում մենք պարտավոր ենք իջեցնենք, որպեսզի կարողանանք հանրապետության տնտեսությունը փրկենք։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-ՀՀԿ պատգամավորական խմբակցության անունից ձայն է խնդրում տիկին Հերմինե Նաղդալյանը։

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, բնական է այն շահագրգռվածությունը եւ սրտացավությունը, որ խորհրդարանը ներկայացնում է այսպիսի կարեւոր օրենսդրություն, օրենսդրական նախագիծ քննարկելու պարագայում, որովհետեւ մենք շատ լավ հասկանում ենք, որ մեր բնակչությունը մեծապես շահագրգիռ է բանկային համակարգի հետագա կայացման, կայունացման, ինչպես նաեւ բանկային ոլորտում առաջացած իրավահարաբերությունների կարգավորման։

Այն մոտեցումը, որ այսօր այստեղ էլի հնչել է այն մասին, որ կան բանկերի շահեր, կան քաղաքացիների, սպառողների շահեր եւ այլն, մենք ձեզ հետ միասին այստեղ նստած ենք նրա համար, որպեսզի նախ եւ առաջ պաշտպանենք եւ ներկայացնենք մեր ժողովրդի շահերը, ապահովենք ներդաշնակ տնտեսվարման պայմաններ բոլոր դաշտում գործողների համար, որովհետեւ ես այնքան էլ չէի համաձայնվի մեր գործընկերների այն պնդումների հետ, թե բանկերը մեր թշնամիներն են եւ որ նրանք պարզապես խմում են մեր արյունը, որովհետեւ պետք չի տնտեսագետ լինել հասկանալու համար, թե ինչպիսի դերակատարություն ունի բանկային համակարգը երկրի կյանքում։ Տնտեսագիտության դասագրքերում գրված է, որ բանկերը արյունատար համակարգն են տնտեսության։ Եթե մենք արյունատար համակարգի մասին չմտածենք եւ այն պայթեցնենք, որեւէ լավ բան մեզ չի սպասվում։ Աշխարհն ունի դրա բազմաթիվ օրինակներ հատկապես վերջին տնտեսական ֆինանսական ճգնաժամերի պատմության ընթացքում։

Ես ուզում եմ ասել, որ սա նաեւ օրինակ է գերատեսչական օրենսդրության։ Մենք հաճախ ենք ունենում պահեր, երբ գերատեսչությունը բերում է իր համար անհրաժեշտ օրենսդրություն եւ մեր դերակատարությունը այստեղ առավել բարձր է այդ իմաստով։ Ես ուզում եմ համաձայնվել պրն Հակոբյանի այն մտքի հետ, որ մենք տարիներ շարունակ մեր բանկային համակարգին առավելապես աջակցելու քաղաքականություն ենք վարել։ Լավ ենք արել, ճիշտ ենք արել, բայց ճիշտ չի լինի, եթե դա մշտապես լինի քաղաքացիների եւ սպառողների շահերի հաշվին։

Ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել պրն Երիցյանին, որովհետեւ այս թեմաների շուրջ միասին զրուցել ենք տարիներ շարունակ։ Մի քանի տարի քննարկել ենք այս իրավիճակները։ Դա վերաբերել է ոչ միայն հիփոթեքային վարկերին։ Պրն Երիցյան, ես կուզեի, որ նման օրինագիծ բերեիք նաեւ մյուս վարկերի հետ կապված՝ սպառողական, տնտեսական եւ այլն։

Ես ուզում եմ Հանրապետական խմբակցության անունից հայտարարել, որ այս օրինագծի մեջ մենք դնում ենք լուծելու բանկային ոլորտին վերաբերող բազմաթիվ խնդիրների մի մեծ շարք։ Մենք ձեզ հետ միասին տեսնում ենք այն խնդիրները, որոնք այսօր ծագում են այս ոլորտում քաղաքացիների, տնտեսվարողների համար եւ մենք օրակարգ ենք բերել մի շարք խնդիրներ, որոնք լուծվում են այս օրինագծով՝ պայմանագրի պայմանների հստակեցում, տոկոսադրույքի նվազեցում, բանկից բանկ առանց տույժ ու տուգանքի տեղափոխվելու հնարավորություն, վարկը ժամկետից շուտ փակելու հնարավորություն եւ այլն։

Պրն Երիցյան, կուզեի, որ խնդիրը՝ կապված տոկոսադրույքների հետ մենք... պրն Փաշինյան ջան, ներողություն եմ խնդրում, կարեւոր բանի մասին ենք խոսում։

Հանրապետական խմբակցությունը հայտարարում է, որ մենք կողմ ենք լինելու այս օրինագծին։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Տիկին Նաղդալյան, ձեր ժամանակն ավարտվել է։ Պրն Փաշինյան, ես ազդարարել էի ժամանակի ավարտի մասին։ Խնդրում եմ դա էլ ֆիքսել։ Ես չեմ անջատում խոսափողը, տիկին Թանդիլյան։ Պրն Փաշինյան, հասկացանք ձեր հարցադրումը։ Կարիք չկա այդպես էմոցիոնալ արձագանքելու։ Շնորհակալություն։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ ես, օգտվելով նիստը վարողի իրավունքից, արտահերթ ելույթ կունենամ այս հարցի կապակցությամբ։ Ի դեպ արտահերթ ելույթի համար այս դեպքում ժամանակ չի սահմանվում։

Հարգելի խորհրդարան, կփորձեմ հակիրճ լինել։ Իրականում կարծում եմ, որ շատ բան այստեղ խոսվեց այս թեմայի կապակցությամբ։ Բնականաբար կա քաղաքական օրակարգ եւ ելույթների մի զգալի հատված, քանի որ մենք խոսում ենք բանկերից եւ դա վերաբերում է մեր քաղաքացիների շահերին։ Շատերը քաղաքական օրակարգի տեսանկյունից բարձրաձայնում էին այն մտահոգությունները, որոնք քաղաքացիներին են հուզում։ Ուզում եմ մի արձանագրում անել տիկին Թանդիլյանի միտքը շարունակելով։

Հարգելի գործընկերներ, թերեւս այս դահլիճում տեւական ժամանակահատվածի ընթացքում այն նախագծերից է, որը կարելի է որակել սպառողակենտրոն կամ մարդակենտրոն, որովհետեւ այն նախագծերը, որոնք որպես կանոն ներկայացվում են այս ոլորտի հետ կապված, բազմաթիվ թեժ քննարկումների առիթ են տալիս։ Նախագծերը, ոչ թե թեման։ Այստեղ թեժ քննարկումն ընթանում է ոչ թե նախագծի դրույթների եզակի բացառություններով, այլ թեմայի շուրջ։
Ես ուզում եմ երկրորդել իմ գործընկերոջ միտքը, որ իրականում մենք կարիք ունենք բանկային համակարգի կայունացման, որովհետեւ դա մեր ֆինանսական կայունությունն է ապահովում եւ այստեղ ուղղակի թշնամաբար պետք չի տրամադրվել։ Միեւնույն ժամանակ, պրն Երիցյան, չեմ կարող մի քանի մտահոգություն չբարձրաձայնել։ Իմ հարցերը պատահական չէի հնչեցնում։

1-ինը՝ դուք ասում եք, որ կրեդիտավորման պայմանագիրը չի կարող պարունակել դրույթ, որտեղ կրեդիտավորողին թույլատրում է միակողմանի փոփոխել պայմանագրի պայմանները։ Հետո բացառությունն է գալիս՝ դա չի սահմանափակում կողմերի իրավունքը կրեդիտավորման պայմանագրի պայմանների փոփոխությունը պայմանավորել կրեդիտավորողի կամքից չկախված հանգամանքների հետ։ Այդ թվում՝ պայմանագրով նախատեսել լողացող տոկոսադրույք։ Վերադառնում ենք պայմանագրի մյուս դրույթին, որտեղ նշված է, որ կրեդիտառուին պիտի տեղեկացնեն անվանական տոկոսադրույքի եւ կրեդիտառուի կրեդիտավորման ընդհանուր ծախսի մեջ ներառվող այլ վճարների չափի փոփոխության մասին։ Այլ վճարները պայմանագրի այլ պայմաններն են։ Ի՞նչ է ստացվում՝ անվանական տոկոսադրույքը միակողմանիորեն չի կարելի փոփոխել կամ կարելի է փոփոխել իքս հանգամանքների ներքո, բայց մյուս վճարները միակողմանիորեն հանգիստ կարող են փոփոխվել։ Այստեղից դա է բխում։ Խնդրում եմ պարզաբանել եւ եթե այդպես է, ապա այդ դրույթը պետք է փոխվի։ Չի կարող ՀՀ քաղաքացու համար այլ կրեդիտավորման ծախսերի մեջ մյուս հատվածը սկզբունքորեն փոփոխվել միակողմանիորեն։ Ես խնդրում եմ սրան հատուկ ուշադրություն դարձնեք։

Հաջորդ հարցը՝ կապված տուգանքների հետ։ Իմ հարցը բոլորովին այլ տիրույթում էր եւ իրավական հարցադրում էր։ Հարգելի գործընկերներ, այս դահլիճում որոշ ժամանակ անց քննարկվելու է Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգիրքը, որը 1985թ. մինչ այսօր  փոփոխվել է եւ կոդիֆիկացված չի եղել։ Մենք ունենք մի կոնցեպցիա՝ բոլոր վարչական խախտումները պետք է լինեն Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում։ Այստեղ վարչական պատասխանատվություն է նախատեսված։ Դուք կարող եք ասել, որ «Սպառողական կրեդիտավորման մասին» օրենքում կա այդպիսի պատասխանատվություն։ Այն ժամանակ կոնցեպտը չկար, այն ժամանակ պետք է սա լիներ։ Հիմա ուզում եմ այդ առաջարկը ներկայացնել եւ Կենտրոնական բանկին կոչ անել քննարկելու։ Առավել եւս ուժի մեջ մտնելու ժամկետը գրել եք 6 ամիսը։ Այսինքն՝ այնպես չի, որ վաղը չէ մյուս օրը այս նախագիծը սկսելու է գործել ու պատասխանատավություն եք կիրառելու։ Ինչու՞ եմ սա ասում, որովհետեւ 500, 400, թե 300 հազար չափի հարցը, երբ քննարկման առարկա ենք դարձնում, չի կարելի օդից վերցրած ասել, որ այսքանը լավ է, այսքանը քիչ է, բանկերի համար այսքանը նորմալ է։ Եթե օրենսգրքում լինի կոդիֆիկացված, կենթարկվի ընդհանուր տրամաբանությանը, ընդհանուր սկզբունքներին։

Մի հարցադրում եւս՝ կրեդիտավորողի կողմից սույն օրենքի եւ դրա հիման վրա ընդունված իրավական այլ ակտեր։ Իրավական այլ ակտերը որո՞նք են, Կենտրոնական բանկի կողմից սահմանված ակտե՞րը, դրանում նախատեսված դրույթի համար օրենքով պատասխանատվությու՞ն ենք նախատեսում։ Ուրեմն օրենքով գրեք, թե ինչի մասին է խոսքը։

Վերջինը՝ խնդրում եմ 1-ից 2-րդ ընթերցման ընթացքում անդրադարձեք։ Ի՞նչ է նշանակում կրեդիտավորողի կամքից չկախված հանգամանքներ։ Ո՞վ է գնահատում՝ բա՞նկը, ինչի՞ հիման վրա, ո՞ր տենդենցների հիման վրա։ Գուցե օրենքում ինչ-որ մի ուղղորդող չափորոշիչ լինի։ Այս դեպքում կարծում եմ, որ շատ ավելի կանխատեսելի կլինի։

Ամփոփելով խոսքս ասեմ, որ այս մտահոգությունները բարձրաձայնելով հանդերձ կոչ եմ անում, որ մենք հասկանանք, որ այս օրենքն իրականում շտկում է բազմաթիվ խնդիրներ։ Կարո՞ղ ենք այստեղ փոխել եւ 1-ից 2-րդ ընթերցման ռեժիմում դարձնել ավելի լավը, բոլորս պետք է մեր ջանքերը գործադրենք եւ դա անենք։ Բայց, որ այս օրենքը միանշանակ դրական ուղղվածություն ունի եւ քաղաքացին պետք է իմանա սրա մասին, 2-րդ կարծիք լինել չի կարող։

Հարգելի գործընկերներ, հետեւելով լավ ավանդույթներին, որը մենք երեկ հիմք ենք դրել, ես այժմ այս ամբիոնից եզրափակիչ ելույթի համար ձայնը տրամադրում եմ պրն Ներսես Երիցյանին։ Համեցեք։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես կարծում եմ, որ սպառողներին ուղղված օրենսդրությունը ցանկալի է քննարկել այն տեսակետից, որ մարդիկ ավելի խորը հասկանան իրենց իրավունքները եւ հետագայում կարողանան դա կիրառել կյանքում։ Երբ տարբեր հարցերի շուրջ սկսում ենք քննարկել, նույն քաղաքացիներին մտված ինչ-որ գործողություն ենք ուզում անել, մոլորեցնում ենք մարդկանց, իրենց վերաբերող արդյունավետ դրական կողմերը առիթը բաց ենք թողնում բացատրելու, թե որո՞նք են իրենց նոր իրավունքները, որոնք կարող են կիրառել էժանացնելու հիփոթեքային վարկը եւ ազատ ընտրության հնարավորություն ունենան վերցրած հիփոթեքի տոկոսադրույքները վերաֆինանսավորել։

Առաջարկները, որոնք առարկայական եւ կոնկրետ էին, բոլորն ընդունելի են, բայց քննարկման առարկա են եւ 1-ից 2-րդ ընթերցում մենք կաշխատենք, որպեսզի կարողանանք հստակեցնենք, որպեսզի բոլոր լուծումները լինեն այնպես, որոնք անհրաժեշտ են այս օրենքի արդյունավետ կիրարկումն ապահովելու համար։ Դրա համար դրանց ես չեմ անդրադառնա, մենք կաշխատենք։ Կարծում եմ, որ բոլորն էլ կարեւոր են։

Ինչ վերաբերում է տոկոսադրույքին ասեմ, որ լողացող է, թե ֆիքսված է, երկուսն էլ շուկայական տոկոսադրույքներ են։ Լողացողը ավելի շուկայական տոկոսադրույք է, քան ֆիքսված տոկոսադրույքը, որովհետեւ լողացողը կապված է մի այլ տոկոսադրույքի հետ եւ տոկոսադրույքները մի հատ չի։ Տարբեր տոկոսադրույքներ կան, տարբեր ժամկետներից, ռիսկերից ելնելով։ Ամբողջ աշխարհում էլ 6-40 տոկոս տոկոսադրույք կա։ Զարգացած երկրներ կան, որտեղ 500 տոկոս տոկոսադրույք կա։ Մեզ մոտ դրանք սահմանափակված են տարբեր օրենսդրություններով։ Այսինքն՝ այն հարցերը, որ ամեն ինչ թողնված է եւ ով ինչ ուզում սահմանում է, նման երեւույթ չկա եւ մեզ մոտ ավելի խիստ սահմանափակումներ են, քան ամբողջ աշխարհում։

Ինչ վերաբերում է բանկերի գերշահույթներին, ապա 91 տոկոս սպառողական վարկեր կամ 0,25, 0,7-ով տրամադրում են, խոսքը գնում է ծրագրային վարկի մասին, մենք բացատրություններ բազմիցս տվել ենք, կառավարությունն էլ է տվել։ Ուղղակի մենք երեւի ուշադիր ենք, լուրջ ենք վերաբերվում, բացատրություններ տալիս ենք, պետք է հակառակ կողմն էլ այդ բացատրությունները վերլուծության ենթարկի եւ կարողանանք մենք առարկայական քննարկում ունենանք։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, ձեր ժամանակն ավարտվել է։ Շատ կարեւոր պնդում արեցիք, մենք դա գնահատում ենք, զբաղեցրեք ձեր տեղը։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Բայց շատ հեռու մի գնացեք, պրն Երիցյան, որովհետեւ հաջորդ հարցի զեկուցողը կրկին դուք եք։

Այժմ քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Բանկերի եւ բանկային գործունեության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Պրն Երիցյան, համեցեք։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ «Բանկերի եւ բանկային գործունեության մասին» եւ «Ապահովագրական գործունեության մասին» օրենքներում փոփոխությունների այս նախագիծը վերաբերում է կարգավորման եւ վերահսկողության դաշտում միջազգային ստանդարտների ներդրմանը։ Այս ոլորտում միջազգային ստանդարտները սահմանում է «Բազելյան» միջազգային կոմիտեն, որն, ըստ էության, պարտադիր է բոլոր կենտրոնական բանկերի համար, որոնք առնչվում են կարգավորմանը եւ վերահսկողությանը։ Պարբերաբար գնահատում է անցնում երկիրը, դա շատ կարեւոր է ներդրումների ներգրավման եւ հատկապես ֆինանսական համակարգում ներդրումների եւ ինստիտուցիոնալ ներդրողների ներգավման առումով երկրի համապատասխանությունն այդ ստանդարտներին։

Երկու գնահատում մենք անցել ենք։ Դա համատեղ Համաշխարհային բանկը եւ Միջազգային արժութային հիմնադրամն են իրականացնում։ Հաջորդ գնահատումը հաջորդ տարի է լինելու։ Որպեսզի մենք մեր բարձր գնահատականը կարողանանք պահպանել, ուզում եմ շեշտել, որ 100 հնարավոր տոկոսից 93 տոկոսով ՀՀ կարգավորման եւ վերահսկողության դաշտը համապատասխանում է միջազգային լավագույն ստանդարտներին։ Որպեսզի այդ պայմանը կարողանանք ապագայում ապահովել հատկապես այն ենթատեքստում, որ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամից հետո բավականին լուրջ կարգավորման ուղղությամբ վերլուծություններ են աշխարհում արվել եւ նոր կանոններ եւ ստանդարտներ են առաջ քաշվել, մենք կարողանանք նաեւ նույն համապատասխանությունն ունենալ հաջորդ տարվա գնահատման առումով։

Այդուհանդերձ, գնահատումից բացի դա նաեւ ավելացնելու է արդյունավետությունը եւ կարգավորման, վերահսկողության եւ մեր քաղաքացիներին զերծ է պահելու այն ռիսկերից, որի արդյունքում իրենք որեւէ պայմաններում կկորցնեն իրենց բանկերում ներդրած միջոցները։

Կարգավորման տեսակետից մանրամասն սահանվում է կապիտալի լրացուցիչ բուֆերներ եւ ինչ սահմանվելու է, սրանք հնարավորություններ են։ Պարտադիր չեն, որ սահմանվեն, բայց ռիսկերից եւ տնտեսության զարգացման ցիկլերից ելնելով պետք է կենտրոնական բանկերն ունենան այդ հնարավորությունը սահմանելու այդ նորմատիվները։ Առաջինը կապիտալի բուֆերն է։ Կապիտալի նվազագույն պահանջից բացի լրացուցիչ կապիտալ, եթե կան ռիսկեր, որոնք գալիս են շուկայական ռիսկերից, արտաքին շոկերից եւ այլն, որպեսզի բանկերը կարողանան իրենց սեփական կապիտալի հաշվին այդ ռիսկերը ծածկեն, այլ ոչ թե վարկերի կամ դեպոզիտորների հաշվին։

2-րդը դա ճգնաժամի հիմնական պատճառի սահմանումն է, որ միջազգային բանկերն իրենց կապիտալի նկատմամբ 30-ից ավելի անգամ վարկեր էին կարողանում տրամադրել։ Այս ցուցանիշը եւս առաջարկվում է, որ սահմանափակվի, լինի կարգավորման առարկա։ Իհարկե, Հայաստանն այդ տիրույթում չի։

Պետք է սահմանվի համակարգային բանկեր հասկացողությունը, որովհետեւ դրանց նկատմամբ վերահսկողությունը պետք է լինի ավելի աչալուրջ եւ ավելի խիստ, որովհետեւ համակարգային բանկերը շատ ավելի մեծ վնասներ կարող են հասցնել։ Նաեւ որոշակի առումով վարկային բեռը կարգավորելու տեսակետից լավ պայմաններում վարկային բեռը կշատանա, հետո շոկերի դեպքում դա կդառնա բեռ։ Առաջարկվում է, որ եկամուտ-պարտավորություն հարաբերակցության եւ պահանջի գրավի հետ հարաբերակցության որոշակի նորմատիվներ հնարավորություն լինի սահմանել։

Վերջապես կառավարմանն առնչվող ներքին աուդիտի առանձնացումն է։ Քանի որ այս պահին տարբեր բանկեր տարբեր կերպ են կիրառում ներքին աուդիտի գործառույթը, պետք է ամբողջությամբ առանձնացված լինի ներքին հսկողության կամ համապատասխանության գործառույթներից։

Ապահովագրության մասով մի քանի այլ առանձնահատկություններ կան, որոնք մենք սահմանում ենք։ Նույն նորմերը ապահովագրության մասերով, որովհետեւ ստանդարտները մոտավորապես նույնն են։ Բայց այստեղ պատասխանատու ակտուարի եւ ներքին աուդիտի պաշտպանության որոշակի մեխանիզմներ են դրվում, որովհետեւ դրանք չնայած վարձատրվում են ապահովագրական ընկերությունների կողմից, բայց պետք է անկախ լինեն եւ իրենց գնահատականը շատ կարեւոր է սակագների որոշման հետ կապված։

Հաջորդը՝ կյանքի ապահովագրությունն է։ Չնայած այդ շուկան դեռ այդքան զարգացած չի, բայց պորտֆելների փոխանցման դեպքում ապահովագիրների շահերի պաշտպանության որոշակի նորմատիվներ պետք է սահմանվեն։ Ապահովագրական պայմանագրերի կնքման, փոփոխությունների, պայմանագրերի սպասարկման գործընթացների նկատմամբ լրացուցիչ պահանջներ են սահմանված այս օրենսդրական փաթեթում։ Սրանք միտված են ընդհանուր կարգավորման եւ վերահսկողության դաշտի բարելավմանը, միջազգային ստանդարտներին համապատասխանեցմանը, որպեսզի ինչպես նախկինում, այնպես էլ ապագայում դրսից եկող շոկերի դեպքում բանկերն ի վիճակի լինեն դիմակայել եւ ապահովել մեր ավանդատուների գումարների անվտանգությունը։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, պրն Երիցյանին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Հարցի համար ձայնը տրվում է պատգամավոր Վահան Հարությունյանին։

Վ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, հարցս վերաբերում է ապահովագրություններին, երբ բանկերը պահանջում են ապահովագրել այս կամ այն գույքը, որն իրենց մոտ գրավադրվում է։ Բանկերն այսօր իրավունք ունեն ընտրել ապահովագրական կազմակերպություններին եւ պարտադրել ընտություն կատարել արդեն իրենց կողմից ընտրված ապահովագրական կազմակերպությունների մեջ։ Ապահովագրական կազմակերպությունները ՀՀ-ում շատ չեն։ Ինչու՞ այդ իրավունքը չենք վերապահում օրենքով վարկառուին, որպեսզի բանկերը պարտավոր լինեն ընդունել բոլոր ապահովագրական ընկերությունների տված ապահովագրությունը։ Չէ՞ որ այդ ապահովագրական ընկերություններին մենք լիցենզավորում ենք, գործում են լիցենզավորման դաշտում եւ համարվում են կայուն, ապահովված ապահովագրական ընկերություններ։ Ինչու՞ չենք բանկերին այս իրավունքը վերապահում։ Սա ստեղծում է կոռուպցիոն ռիսկեր։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Այս օրենքի նախագծի հետ չի առնչվում, այլ դաշտում է։ Այնուհանդերձ, դրան անդրադառնամ։ Բանկերը նույնպես բիզնես են, մասնավոր բիզնես են։ Մարդիկ իրենց կապիտալը դրել են եւ դրա դիմաց պետք է եկամուտ ստանան։ Գերշահույթի մասին խոսք գնաց։ Բանկերն այսօր ակտիվների նկատմամբ մինչեւ մեկ տոկոս շահութաբերություն ունեն, իսկ կապիտալի նկատմամբ՝ 4 տոկոս։ Այսինքն՝ դրած փողի դիմաց 4 տոկոս եկամուտ են ստանում բանկերը։ Գերշահույթի մասին խոսք չկա։

Իսկ ապահովագրությունը իրենք կարող են լիցենզիա ունենալ, բայց մեկը տաս ծառայություն մատուցի, մեկը՝ հինգ, մեկը ծառայությունը մի գնով մատուցի, մյուսը՝ այլ գնով եւ դրանով է պայմանավորված ընտրության հնարավորությունը։ Հիփոթեքի օրենսդրությամբ պատգամավորների առաջարկությամբ մի բան էլ մտցրեցինք, որ եթե քաղաքացին ընտրած ունի բանկը, բայց եթե քաղաքացին ընտրում է ապահովագրական ընկերություն, որը բանկի համար ընդունելի է, բայց իր ցանկում չկա, կարողանա դա ընդունելի պայման լինի նաեւ հիփոթեքային վարկի համար։ Այսինքն՝ եթե որակյալ բան լինի, բնականաբար բանկը դա ընդունելու է։ Բանկն իր ռիսկերն է կառավարում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Միքայել Մելքումյան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Երիցյան, որպեսզի թյուրիմացություն չլինի ընկալումների առումով, խնդրւմ եմ հակիրճ ներկայացնեք, որ բանկերը չեն ստացել, որ 0,75, 1, 1,25 տոկոսով պետությունը ստացել է ֆինանսական ռեսուրսներ, հետո դա տվել է որոշակի բանկերի, խնդրում եմ ասեք բանկերը քանի՞ տոկոսով են ստացել եւ դա վերջնական տնտեսվարող սուբյեկտներին քանի՞ տոկոսով է հասել եւ այդ արանքում բանկերը ի՞նչ ծավալի շահույթներ են ստացել։ Սա մեկ։

2-րդը՝ խոսքը գնում էր վարկերի թվաքանակի մասին։ Այսինքն՝ սպառողական վարկերի տեսակարար կշիռը ընդհանուր վարկերի քանակի մեջ որքա՞ն է կազմում։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Վերջին հարցը շատ պարզ է։ Պետք է դրան գումարային նայել, գումարային 2 տոկոսը չի գերազանցում։ Իսկ մենք 3 մլն քաղաքացի ունենք, 40 հազար տնտեսվարող սուբյեկտ։ Բնական է, որ ոչ բոլոր տնտեսվարող սուբյեկտներն են վարկ ստանում, քաղաքացիներն էլ ավելի մեծ պետք է լինի։ Գումարային է՝ 20 տոկոս։ Ընդ որում, արդյունաբերությանը տված վարկերը շատ ավելի մեծ տեսակարար կշիռ են կազմում՝ 18,9 տոկոս, գյուղատնտեսությունը՝ 5,6 տոկոս, շինարարությունը՝ 5,2 տոկոս, տրանսպորտը՝ 2,8 տոկոս, առեւտուրը՝ 15 տոկոս, հանրային սնունդ եւ սպառում՝ 20 տոկոս ընդհանուր վարկավորման ծավալի մեջ։

Ինչ վերաբերում է տոկոսադրույքներին, ապա դա որեւէ առեւտրային բանկ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույք պլյուս որեւէ մարժայից պակաս գումար չի ստանում եւ այդ վարկերը դրամով են։ Ծրագրային վարկերը միջազգային կառույցներից վերցրած բանկերի վարկային պորտֆելի շատ փոքր տեսակարար կշիռ են կազմում՝ 10 տոկոս։ Բանկերի շահույթները չեն կարող դրանց հետ պայմանավորված լինեն։ Բանկերի մարժան թողնվում է այդ ծրագրերով ավելի քիչ, քան բանկերն իրենց դեպոզիտ եւ վարկ հարաբերակցությամբ մարժա են աշխատում, որովհետեւ վերադարձելիության ռիսկերը մեծ են, որոնք պետք է մարժայի մեջ արտացոլված լինեն։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Միքայել Մելքումյան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, ես հարցը շատ կոնկրետ տվեցի։ Եթե պետությունն է այդ ռեսուրսները բերել, ապա ի՞նչ տոկոսներով։ Ասում եք, որ վերաֆինանսավորումից պակաս չի լինի։ Այսինքն՝ ընդունենք, որ եղել է 7 կամ 8 տոկոս, տարբերութունն ու՞ր է գնացել։ Ինքը բերել տվել է բանկերին, բանկերն էլ տվել են սպառողներին, մարժան ինչքա՞ն է եղել։ Դուք տոկոսներով ասեք, որպեսզի հասկանանք, թե այդ արանքում, երբ պետություն փող է մտնում, վերջնական սպառողին ի՞նչ գնով է դա հասնում։ Պարզ, հասկանալի հարց եմ ուղղում ձեզ։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ես էլ փորձում եմ հասկանալի բացատրել։ Դոլարային է այդ պարտքը, քաղաքացիներին կամ բիզնեսին հասնում է դրամով։ Փոխարժեքի ռիսկը վերցնում է կառավարությունը կամ Կենտրոնական բանկը, որը մի քանի տոկոսային կետ ավելացնում է դրա վրա։  Միջազգային կառույցների պահանջն է, որպեսզի պետության պարտքը շատ ծանրաբեռնված չլինի, բայց վարկը պետք է բանկերին գնա շուկայական տոկոսադրույքով։ Դրանք բոլորը կապված են Կենտրոնական բանկի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքից։ Բոլոր ծրագրային վարկերի մասով մարժան 3 տոկոսից չպետք է ավել լինի, դա ցածր մարժա է այն ռիսկերի նկատմամբ, որ բանկերը ստանձնում են այդ վարկերով, որովհետեւ վերադարձման ռիսկը բանկերի վրա է։ Փոխարժեքի ռիսկն էլ պետության վրա է եւ պարտքն էլ պիտի վճարվի դոլարային տեքսով։ Տարբերությունը հենց այդ ռիսկերը կառավարելու համար է։ Իսկ եթե ընթացքում փոխարժեքն ավելի քիչ է արժեւորվում կամ արժեզրկվում, այդ տարբերությունը կուտակվում է եւ նոր վարկեր են դրա հաշվին տրամադրվում։ Այդ փողը որեւէ մեկի եկամուտը կամ շահույթը չի, այդ փողը ավելանում է պաշարի վրա եւ նոր վարկեր են տրամադրվում։ Եթե փոխարժեքը մնա նույնը, ապա 10 տոկոսով ավելի շատ վարկեր կտրամադրվեն։ Եթե փոխարժեքը արժեզրկվի, ապա այդ ծավալը կքչանան, որովհետեւ այդ դեպքում ավելի շատ դրամ է պետք մարելու համար։ Այնպես որ այդ ընթացքում փողը որեւէ մեկի գրպանը չի գնում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շատ լավ, պրն Երիցյան, մենք հասկացանք, բայց խնդրում եմ փորձեք տեղավորվել ժամանակի մեջ։ Հասկանում եմ, որ էմոցիոնալ եք արձագանքում։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Չէ, երեւի ձայնս է բարձր։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, խնդրում եմ բացատրեք հետեւյալ հարցի տրամաբանությունը։ «Բանկերի եւ բանկային գործունեության մասին» օրենքում եւ «Ապահովագրական ընկերությունների մասին» օրենքում կատարվող փոփոխության համաձայն ընդունում եք միեւնույն ընտանիքի անդամ հասկացությունը։ Ես ենթադրում եմ, ողջամիտ կասկած ունեմ, որ որոշակի իրավաստեղծ նշանակություն ունի։ Այսինքն՝ ընտանիքի անդամների հետ կապված այդ ոլորտում որոշակի այլ կարգավորումներ պիտի նախատեսեք։ Եթե այո, խնդրում եմ բացատրել՝ ո՞րը, որովհետեւ այս հասկացությունը սահմանելիս պետք է իմաստ ունենա։

 2-րդը՝ ասում եք, որ ընտանիքի անդամ են համարվում ամուսինը, ինչպես նաեւ համատեղ ապրող կամ միեւնույն տնտեսություն վարող հետեւյալ անձինք, հետո շարունակում եք՝ միեւնույն տնտեսություն վարելու չափանիշները սահմանում է Կենտրոնական բանկը։ Այդ չափանիշներն ինչի՞ հիման վրա եք սահմանելու, չափանիշների անհրաժեշտությունն ինչու՞մն է կայանում եւ ինչու՞ չեք բերում օրենք այդ սահմանումը Կենտրոնական բանկի կողմից։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ըստ էության, այս ինստիտուտը գոյություն ունի, ուղղակի հստակեցվում է այստեղ։ Հիմնականում ռիսկերը կառավարելու, հսկելու համար է, որպեսզի հնարավոր չլինի փոխկապակցված անձանց միջոցով բանկի ռիսկերը տեղափոխել բանկից դուրս կամ կապիտալի առումով փոխկապակցված անձին վարկ տան եւ ինչ-որ մեկը կապիտալ դնի։ Այդ բոլոր փոխկապակցվածությունները վերլուծության եւ կարգավորման արդյունքում են պարզվում։ Դրա համար որտեղ հստակ են ընտանիքի անդամները, օրենքով տրվել է, մյուսը պրոֆեսիոնալ գնահատման առարկա է եւ աշխարհում ընդունված մոտեցում է, որ վերահսկողները պետք է իրենց սուբյեկտիվ գնահատման հենքը ունենան։ Մենք ստեղծում ենք այդ հենքը, որը միջազգային ստանդարտների պահանջ է այսօր, բավարար չէ միայն սահմանել որոշակի ընտանեկան կապեր եւ փոխկապակցվածությունը դրանով կարգավորել։ Պետք է վերահսկողն ունենա վերլուծելու եւ դրա հիման վրա իրավիճակից ելնելով գնահատական տալու, որովհետեւ դեպքերը բազմաթիվ են, զարգանում են, շոկերի ժամանակ էլ կարող են այնպիսի դեպքեր լինել, որ երբեք չենք մտածել։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, եթե առաջին հարցադրման հետ կապված ձեր հիմնավորումներն ընդունելի եւ ընկալելի են, որ պետք է սահմանվեն լրացուցիչ չափանիշներ, ապա որեւէ կերպ չեմ հասկանում ԿԲ կողմից դրանք սահմանելու անհրաժեշտությունը։ Ասեմ ինչու՞ եւ կոչ եմ անելու վերանայել այս մոտեցումը՝ անկախ նրանից միազգային փորձում եւ այլ տեղերում ինչպես է ընդունված։

Մենք, երբ քննարկում էինք կոռուպցիոն բլոկին վերաբերող օրենսդրական փաթեթը, այնտեղ փոխկապակցված անձ եւ այլ հասկացություններ էինք ներմուծել։ Բավականին բարդ է սահմանված, բայց միջազգային փորձը տալիս է այդ չափանիշները։ Հնարավորություն կա՞ սահմանել կրկին անգամ, թե ո՞րն է այդ չափանիշի գոնե ուղղորդող բուն էությունը։ Դուք ինքներդ կարող եք սահմանափակումներ ավելորդ նախատեսել։ Նորմալ է, որ ուզում եք հավասարակշռել ռիսկերը եւ այլ անձանց միջոցով վարկեր չտրամադրել։ Բայց ես ուզում եմ հասկանալ, այդ չափանիշները համատեղ տնտեսության տակ դուք ում ուզեք կարող եք մտցնենք։ Բացատրեք կամ տվեք չափանիշ։ ԿԲ չափանիշներն այդքան էլ հստակ չեն կամ գոնե շարքային քաղաքացու համար ընկալելի, մատչելի, թափանցիկ ու հասանելի չեն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Մի քիչ ֆունդամենտալ քննարկման առարկա է բացում, որ ԿԲ խորհուրդ ունի, որը նշանակված է պրոֆեսիոնալ գնահատական տալ որոշ երեւույթների։ Դրա համար այդ դաշտը պետք է տեղափոխենք այս քննարկում։ Այդուհանդերձ, քննարկենք միասին եւ տեսնենք, թե ո՞նց կարող ենք այդ տարբերությունները վերացնել մեր պատկերացումներում։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, կոչ եմ անում, որովհետեւ ԿԲ խորհուրդն ունի այդ իրավասությունը, բայց ԿԲ խորհուրդը եւ ԿԲ-ն իմ կարծիքով, ներողություն եմ խնդրում այս միջամտութան համար, բայց պիտի մի փոքր իրենց գործելաոճը փոխեն։ Հարցը վերաբերում է նրան, որ դա գործելաոճ է սահմանել կանոններ ԿԲ խորհրդի ակտերով։ Առաջարկում եմ այն, ինչ հնարավոր է բերել օրենք՝ բերել օրենք։ Դա կարեւոր մոտեցում է։

Հաջորդ հարցի համար ձայնը տրվում է «Ծառուկյան» խմբակցությունից տիկին Տատյանա Միքայելյանին։ Համեցեք։

Տ.ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, «Բանկերի եւ բանկային գործունեության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» նախագիծը ԿԲ իրավունք է վերապահում արգելել բանկերին սահմնափակել պարգեւատրումների եւ խրախուսումների վճարումները, եթե բանկը դրա արդյունքում կարող է խախտել գոնե մեկ տնտեսական նորմատիվ։ Ինձ մոտ առաջացել է երեք հարց։

1-ինը՝ արդյոք սա նշանակում է, որ այն բանկը, որն ունի խախտված նորմատիվ, իրավունք չունի կատարելու նմանատիպ վճարումներ եւ իրավունք չունի դիմել ԿԲ նման հարցով։

2-րդը՝ կարո՞ղ է ԿԲ մերժել պարգեւատրումների վճարումը, եթե խախտվել է արտարժույթի տնօրինման նորմատիվը։

3-րդը՝ չե՞ք կարծում, որ ԿԲ տրված այս լիազորությունը կարող է լուրջ բացասական ազդեցություն ունենալ բանկի աշխատակիցների մոտիվացման համակարգի վրա։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նորմատիվները կապրիզ չեն, եթե դրանք  խախտվում են, դա նշանակում է, որ բանկը կարող է սնանկանալ։ Այդ խստությամբ պետք է նորմատիվներին վերաբերվել։ Վերջին միջազգային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը ցույց տվեց, որ մինչեւ ճգնաժամը, երբ թվացյալ լավ վիճակ էր, այդ պրեմիաները, բոնուսները եւ այլն, միլիոնավոր դոլարների են հասնում, որով բանկն այլ ճանապարհ է գտնում իր շահույթները բանկից հանելու։ Բնականաբար, եթե դա արվում է նորմատիվի խախտման հաշվին, ապա պետք է կանխվի։ Սա է հիմնական տրամաբանությունը, միջազգային ստանդարտը, որն ամբողջ աշխարհին ասում է, որ եթե չարգելափակեք, հնարավոր չի լինի կապիտալի համարժեքության նորմատիվը վստահ լինել շոկի ժամանակ, որովհետեւ այդ շոկի ժամանակ բանկը ավելի լավ գիտի իր պրոբլեմները, քան վերահսկողը, քաղաքացին կամ դեպոզիտորը։ Քանի որ դու առաջինը գիտես այդ պրոբլեմի մասին, կարող ես քողարկել։ Դրա համար դրած է այդ պահանջը, որովհետեւ նորմատիվը առաջին ահազանգն է խախտման։ Պետք է վերահսկողը միջամտի։ Սա շատ կարեւոր դրույթ է։

Վերահսկողը պետք է իր գնահատականը եւ արագ արձագանքելու հնարավորությունն ունենա։ Հակառակ դեպքում ամբողջ պատասխանատվությունը, վերահսկողության չիրականացման հետեւանքներն ընկնելու է օրենքների վրա։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ Տատյանա Միքայելյան։

Տ.ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ

-Բանկի կողմից նորմատիվի խախտման արդյունքում շարքային աշխատողը կարող է զրկվել իր աշխատավարձի մի մասից։ Չնայած նա կատարել է իր պարտականությունները լիարժեք եւ  պատասխանատու չէր նորմատիվի կատարման համար։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Այստեղ խնդիրը այն է, որ եթե բանկը նորմատիվները խախտում է, ապա պետք է բանկը լրացուցիչ ծախսն իրականացնի պրեմիաների ձեւով։ Աշխատավարձերի մասին չի խոսքը։ Խոսքը գնում է լրացուցիչ բոնուսների մասին։

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քանի որ ընդամենը 30 վայրկյան է մնացել, ես առաջարկում եմ հայտարարել ընդմիջում մեկ ժամ։ Կշարունակենք 14.30-ին։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԷԴՈՒԱՐԴ  ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎԸ
 
 

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները։ Հիմնական զեկուցողն էլ վերադարձավ, պրն Երիցյանը։ Համեցեք, տիկին Մուրադյան։

Ռ.ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, իմ հարցն էլ է ուղղված սպառողների շահերի պաշտպանությանը։ Ես պետք է փորձեմ քաղաքացիներին մատչելի լեզվով հարցս հնչեցնեմ։ Ես պետք է խնդրեմ, որ նույն ձեւով պատասխանեք, որ մարդկանց պարզ լինի։

Այս օրենքի նախագիծը, սրանից առաջ ձեր ներկայացրած  օրենքի նախագիծը ինչպե՞ս են կարգավորում սպառող եւ բանկ, այս հարաբերություններն այն տեսանկյունից, որպեսզի սպառողները կարողանան ավելորդ տույժերից, որոնք որ, նրանք ընկնում են   եղած օրենսդրության շրջանակներում, ավելի զերծ մնան, որովհետեւ։ Երբ մենք խոսում ենք նրա մասին, օրինակ՝ դիմել են հարցով, որ վաղաժամկետ ուզում են մարել իրենց վարկը, նրանց տրվում է որոշակի տոկոս  տույժ, քանի որ այդ գումարը բանկը  պետք է պտտեցնի, կամ որոշակի ժամկետով չի կարող։ Միգուցե իմ հարցադրման մեջ պարզաբանման բան կա, խնդրում եմ, որ դա պարզաբանեք։

Մյուսը՝ հենց նույն օրենքի նախագծի հետ կապված, երբ ասվում է, որ պահանջի եւ գրավի հարաբերակցության նկատմամբ սահմանափակումը կիրառվում է նվազեցնելու համար իրական հատվածում, սովորաբար անշարժ գույքի շուկայում առաջացած խնդիրների հետեւանքով առաջ եկած համակարգային ռիսկը։ Այդ ո՞ր ռիսկն է, եւ ինչքանո՞վ է... եւ հետո ասվում է, որ դա ազդում է անշարժ գույքի գների աճի վրա։ Կուզեի, որ այս մասն էլ պարզաբանեք։

3-րդն էլ ասեմ, որ այսպիսի հարց կա, երբ վարկ են տրամադրում ընտանիքի անդամներից որեւէ մեկին, ապա դրա մասին հնարավոր է, որ տեղյակ չլինեն ընտանիքի մյուս անդամները, բայց, երբ որ համապատասխան ժամկետներում այդ վարկի տոկոսները չի մուծվում, ապա ահազանգը գնում է ընտանիք, եւ փորձում են անհանգստացնել ընտանիքի մնացած անդամներին։ Դա ինչպե՞ս  կարելի է կարգավորել։

Նպատահահարմար չի՞, որ վարկը տրամադրելուց ինչ-որ ձեւով տեղեկացված լինեն ընտանիքի  անդամները։ Միայն շեշտը չդնեն նրա վրա, որ չափահաս է, ինքը պատասխանատու է։ Եթե չափահաս է, պատասխանատու է, այս դեպքում ընտանիքի անդամներին անհանգստացնելու հարցն ինչպե՞ս է կարգավորվում։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Նախորդ օրենքի հետ կապված, տույժերի հարցն այդ մասով կարգավորված է։ Այս պահի դրությամբ վաղաժամ եք մարում, թե չէ, միշտ տույժեր կան։ Կարող է ձեր հիփոթեքը ձեռնտու էլ չլինի այսօր մարել, որովհետեւ այն տիպի տույժ է սպառողը համաձայնվել, մինչեւ 3% տույժ են սահմանում պայմանագրերում, որ երբեք ձեռնտու չի լինում այդ վարկը վաղաժամ մարել։ Հիմա դա կարգավորում ենք, բերել ենք այն աստիճանի, որ ցանկացած պահի շուկայական տոկոսադրույքի որոշակի փոփոխությունը, գոնե փոքր փոփոխությունը ձեռնտու է դառնում, որ դու վերաֆինանսավորես, եթե դրա անհրաժեշտությունը  տեսնում ես, որովհետեւ ինքը ռեժիմներ է սահմանում, որ հավասարակշռի այդ ռիսկերն ու վտանգները երկու կողմերի համար։

Սպառողական վարկերի մասով օրենք ունենք սպառողական կրեդիտավորման, էլի չեն կարող տույժեր կիրառել վաղաժամ մարումների հետ կապված։ Խոսքը բիզնեսի մասով է, մենք քաղաքացիների մասով ծածկել ենք այդ դաշտը։ Տնտեսավարող սուբյեկտներն ինֆորմացված են ավելի շատ եւ ի վիճակի են ավելի լավ պայմաններ բանակցել։ Դրա համար այդտեղ մեր փորձն էլ, միջազգային փորձն էլ ցույց է տալիս, որ պետք չէ մտնել, կարգավորել, դա պայմանագրային ազատության դաշտում պետք է թողնել։

Պահանջի գրավի հետ հարաբերակցությունը, եթե լսել եք, ճգնաժամից հետո մամուլը հեղեղված էր «անշարժ գույքի փուչիկ» հասկացողությամբ։ Աշխարհի բոլոր բանկերը՝ ելնելով տնտեսական աճի ակտիվության միջավայրից, ասենք՝ Հոլանդիայում 110-120%, ԱՄՆ-ում գույքի 100%, ընդ որում, գույքի արժեքը, քանի որ վարկը տալու պահին վարկը 70% էր, դրանից հետո գույքն ավելացել է, որովհետեւ պահանջարկ է ստեղծվում գույքի նկատմամբ... առաջարկ չկա, գինը բարձրանում է։   Հետո գնում էին բան, ասում էին՝ քանի որ գույքս միլիոն էր, դարձել ա միլիոն ու կես, այս կես միլիոնի 60%-ն էլ ինձ տուր, հետո 60-ը 90 դարձավ։ Այդ գինն աճում էր, վարկն էլ հետն էր աճում։   Երբ որ ճգնաժամը տեղի ունեցավ, հետո այդ ռիսկերը բանկերն իրենց վրայից գցում էին ապահովագրական ընկերությունների վրա, նրանք էլ մի հատ 3-րդ սուբյեկտի վրա, բոլորին թվում էր, թե պաշտպանված են։ Արդյունքում, երբ որ ճգնաժամը տեղի ունեցավ, բանկերից  մեկը սնանկացավ, պարզվեց, որ մնացածը շղթայական սնանկ են։ Պետությունը հարկատուների փողերով որոշ երկրներում մինչեւ ՀՆԱ-ի 100% փող տարավ, դրեց այդ բանկերում կապիտալի ձեւով, որպեսզի կարողանա փրկի բանկերը, որովհետեւ շղթայական բոլորի դեպոզիտները կարող էին չվերադարձվել կամ բանկերը սնանկանալ։

Սպառողների շահերի պաշտպանության տեսակետից ուզում եմ մի շատ կարեւոր բան շեշտադրել, որ  նախորդ օրենքը վարկառուի շահերն էր պաշտպանում՝ որպես սպառող, բայց ամենակարեւոր արժեքը, որ բանկը ստեղծում է՝ դա միջնորդնելն է, մեր խնայողությունները, որը վերցվում է մեզնից, արդյունավետ ներդնում է իրականացնում՝ ապահովելով եկամուտ, ավելի շատ, քան...

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Երիցյան, քանի որ ժամանակը շատ վաղուց սպառվել է, հնարավորություն տանք տիկին Մուրադյանին արձագանքի, հետո դուք էլի կշարունակեք։   Տիկին Մուրադյան, համեցեք։

Ռ.ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, կուզեի անդրադառնաք այն մասնավոր դեպքին, որ ընտանիքի անդամների պատասխանատվությունը ընտանիքի մեկ անդամի վերցրած վարկի պատասխան տալու հետ կապված։

 Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Կոնկրետ դեպքը պետք է նայենք, որովհետեւ ես կարող եմ բացատրել, թե օրենքներն ինչ են կարգավորում։ Եթե անշարժ գույքը համատեղ սեփականություն է, ապա տրամադրման պահին բոլորի համաձայնությունը բանկը վերցնում է։ Եթե սպառողական վարկ է, չեն կարող ընտանիքի անդամներին որեւիցե... եթե երաշխիքներ չեն տվել կամ համատեղ չեն վերցրել այդ վարկը, պարտավորությունը եւ այլն։

Եվ 3-րդ դեպքը կարող է լինի, որ ինքն իր անձական եկամուտների հաշվին,  որն ընտանեկան եկամուտ է, երաշխիքներ է տրամադրել, այդ եկամուտների նկատմամբ պահանջ է ներկայացնում, ընտանիքը կարող է ընկալի, որ մնացած անդամների նկատմամբ էլ է ներկայացնում։    Ընտանիքի անդամները, ամեն մեկը մի սուբյեկտ է, եթե պայմանագրում փոխկապակցվածության որեւէ ինստիտուտ սահմանված չի, պետք է այդ փոխկապակցված անձինք տեղեկացված լինեն։

Վերջերս մենք նոր կարգավորումներ մտցրեցինք՝ կապված երաշխավորման ինստիտուտի հետ, որ երաշխավորը մինչեւ երաշխիք տալը, նույնիսկ մի քիչ կոպիտ լեզվի ենք բերել, որ ստորագրում է, ասում է. ես գիտակցում  եմ, որ այս ստորագրություն դնելով՝ այս փողը վաղը կարող է իմ վզին մնա։ Եթե սա չլինի, այդ մարդը պատասխանատվություն չի կրում։ Եվ դրել ենք ինստիտուտ, երբ որ երաշխիքի ժամկետը գալիս է, պետք է որոշակի ժամանակահատվածում  մարդուն զգուշացնես, եթե չեն զգուշացնում, էլի բանկի վրա է մնում այդ խնդիրը։  Այդ տիպի կարգավորումներ տվել ենք, որ հստակեցնենք։ Դրանից ավել, եթե առաջարկներ լինեն, հաճույքով կքննարկենք։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Ձայնը տրվում է պատգամավոր Սերգեյ Բագրատյանին։ Համեցեք, պրն Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պրն  Երիցյան, ցանկանում եմ անդրադառնալ մի հարցի։ Ձեր պատասխանից հետեւեց, որ դա կառավարության կոմպետենցիան է։ Խոսքը վերաբերում է 0,75-ից 1,25 տոկոսադրույքով վարկերի շրջանակում ինչու՞ է, որ մեր սպառողին այդ նույն վարկերը  հասնում են 15-ից 20 եւ բարձր տոկոսադրույքներով։

Ձեր խոսքում դուք չնշեցիք վարկերի թանկացման իրական  պատճառները։ Դրանցից առավել կարեւոր եմ համարում 2 հանգամանք, 1-ինը՝ այս պահի դրությամբ մեր բանկային համակարգում վարկերի վերադարձելիության տոկոսային ցուցանիշը, խնդրում եմ, որ ասեք, դա համեմատենք հարեւան երկրների հետ։

2-րդը՝ վարկային պորտֆեյլում բանկերի ծախսերի տոկոսն ինչքա՞ն է կազմում։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Եվս մեկ անգամ ուզում եմ հստակ շեշտադրել, որ  որեւիցե բանկ ՀՀ-ում 0,25 կամ 1 տոկոսանոց ռեսուրս չի ստացել։

2-րդը՝ խոսքը գնում է վարկերի մասին, որոնք ծրագրային վարկեր են Համաշխարհային բանկի եւ այլն-ի կողմից,  որոնք ամբողջ տրամադրված վարկային պորտֆեյլի 10%-ից քիչ են։ Իրենց գերշահույթների վրա էական ազդեցություն չեն կարող ունենալ։

3-րդը՝ այդ բոլոր վարկերի գծով միջազգային կառույցները պահանջ են դնում, որ դա չի կարող շուկայական շեղում մտցնել, իսկ դա նշանակում է, որ Կենտրոնական բանկի կողմից սահմանված տոկոսադրույքից ցածր չի կարող գնա։  Սա մի պայման։ Դրա վրա  մարժան կարգավորվում ա բոլոր վարկերի գծով, որը չի կարգավորվում մյուս վարկերի գծով։ Ձեր 2-րդ հարցին, որ պատասխանեմ, կտեսնեք, որ դա շատ փոքր թիվ ա։

3-րդը՝ կառավարությունը եւ Կենտրոնական բանկը, այս կոնկրետ հարցի դեպքում վերցնում են իրենց վրա փոխարժեքի ռիսկը։ Եթե փոխարժեքի ռիսկը չի արդարացվում, այդ փողը որեւիցե տեղ չի գնում։ Այդ գումարի տարբերությունն ուղղվում ա լրացուցիչ վարկավորմանը մինչեւ վարկի մարման ժամկետը, որովհետեւ վարկը սուվերեն տրամադրվում ա երկար ժամկետով, հետո դա միջազգային կառույցների պահանջն է, տրվում է բիզնեսի համար անհրաժեշտ 5 տարի, 7 տարի, 10 տարի։ Եվ գումարը տրամադրողը, քանի որ ինքն արտոնյալ է տալիս, պայմաններ է դնում, եւ  նաեւ մեր շուկայական խեղումներից խուսափելու համար կարգավորված է այդ դաշտը, թափանցիկ է, մի քանի անգամ էլ ներկայացրել եմ։

Ինչ վերաբերում է ծախսերին,  վարկերի հավաքագրման հետ կապված, որ վարկը տալիս են, հետո էլ ասում են, որ գրավը չի ծախվում, մի քիչ ճոխացնեմ, էլի։ Պետք ա դեպոզիտի, փողի գնի վրա, որ վերցնում ես քաղաքացուց, 6-7% ա, դրա վրա 3%, առնվազն,  պիտի ավելացնես։ Ծախսերը մինչեւ 1 տոկոս ա։   Մարժային հիմնական բեռը դա վարկային ռիսկն ա  եւ շուկայական ռիսկն ա, եթե բանկը դոլարով չի տրամադրում, այլ դրամով ա տրամադրում։  Դրա համար էլ դոլարի տոկոսադրույքի եւ դրամի տոկոսադրույքի միջեւ էական տարբերություն կա։

Մյուս վարկերը, որոնք բարձր են, մինչեւ 20% են հասնում,  եւ 24-ից  ավել նոմինալ չեն կարող լինել, սահմանափակված ա, դրանք սպառողական վարկեր են, որոնք հիմնականում առանց գրավ են լինում, եւ ամբողջ աշխարհում, ներառյալ Միացյալ Նահանգներում, որ մինչեւ 30% տոկոսադրույք գոյություն ունի՝ կախված այդ հաճախորդի վարկային պատմությունից, վճարման հաճախություններից, տեւողությունից եւ այլն, կարող է քո տոկոսադրույքը 9%-ից մինչեւ 26, 27, 29% բարձրանա։ Կամ 0 տոկոսով 3 ամսով վարկ են առաջարկում, բայց մարդը 6 ամսով վերցնում ա այդ վարկը, միեւնույն է, գիտի, որ 6 ամսում չի մարելու, հետո միանգամից  տոկոսը բարձրանում ա 30%։ Սա զարգացած երկրների օրինակ եմ ձեզ ասում։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Խնդրեմ, արձագանքեք, պրն Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պրն Երիցյան, դուք մատնանշում եք Միացյալ Նահանգների օրինակը, երեւի եզակի դեպք եք գտել, 30% սպառողական վարկ։ Ես ձեզ ասեմ, որ սպառողական վարկ իմ գործընկերներն այս պահին 1,9%-ով են վերցրել ԱՄՆ-ում, եւ հիփոթեկային վարկ՝ 3,6%-ով։ Բացի այդ, հիպոթեկային վարկի կանխավճարն էլ 5% է կազմել։ Այնպես որ, համեմատության ժամանակ պետք է մենք թվերը ռեալացնենք,  ոչ թե վերցնենք մասնավոր դեպք։  Սա մեկ։

2-րդը՝  դուք ասում եք,  որ մեզ տրված վարկերը պարտադրում են, որ շուկայական տոկոսադրույքի վրա չազդեն։ Շուկայական տոկոսադրույքը մենք ենք բարձրացրել, ինչո՞վ ենք բարձրացրել, հավելյալ ծախսերով, բարձր աշխատավարձերով, շքեղություններով, տարատեսակ ծառայողական մեքենաներով, բանկետներով, գործուղումներով մենք մեր տոկոսը  սարքել ենք 10, հիմա էլ ասում ենք, որ միջազգային  կառույցները չեն թողնում 10-ից ցածր  տանք։  2 մլն աշխատավարձ մի ստացեք, 300 հազար ստացեք։ Ի վերջո, այդ բանկետների վրա ծախսերը, այլ ծախսերն էլ ներկայացրեք մեզ, մենք հասկանանք, թե ինչի՞ են բարձրացրել, որ հիմա էլ չեն թողնում, որ դրանից ցածր տաք։ Այսինքն՝ պատճառները թողած, մենք հետեւանքի վրա ենք աշխատում։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ձեր ամբողջ թվարկած հետաքրքիր փաստերը՝ այս վերջին հարցի հետ կապված ես ձեզ հչեցրեցի, ասացի, որ բանկերի ոչ տոկոսային ծախսերը, ընդ որում, ոչ տոկոսային ծախսերի մեջ նաեւ մտնում ա սպասարկման ծախսերը, հաշիվների սպասարկման ծախսերը, գրասենյակների  պահպանման ծախսերը եւ այլն, այն, ինչ որ 1%-ը չի գերազանցում։ Այդ ծախսերն ամենացածրն են։ Եթե բանկերն այդ ծախսերը չկառավարեն, իրենք կկորցնեն մրցունակությունը, իսկ բանկային համակարգը բավականին մրցունակ ա։

Ձեր ասածը հնարավոր չի, որ մեկն իրեն ճոխություն թույլ տա ու այդ մրցակցության մեջ կարողանա դիմանա։  Միգուցե համակարգը մեծ ա, կապիտալը մեծ ա, ձեզ այդ թվերը մեծ են թվում, բայց հարաբերակցության մեջ այդ թվերը շատ համեստ թվեր են։ Եթե բանկերն  այդ համեստության  շրջանակներում չլինեն, կկորցնեն մրցակցությունը, որովհետեւ ագրեսիվ մրցակցություն կա  բանկային համակարգում։

Հաջորդ հարցը՝ մեր  երկրում մինչեւ ճգնաժամը եղել ա 4-5%-ի շրջանակներում, մի քիչ ավելացավ ճգնաժամից հետո։ Հիմա նորից նորմավորվել ա, մինչեւ 3-ից 5%, մինչեւ 7% կարող է տատանվել հետչվերադարձելիությունը, բայց նայած վարկերի։ Վարկեր կան, որտեղ... սպառողական վարկերի  վերադարձելիությունն ավելի ցածր ա, քան հիփոթեկի վերադարձելիությունը։ Ես միջին թվեր եմ ձեզ  ասում։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Երիցյան, շնորհակալ ենք, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Հարգելի պատգամավորներ,  տեղեկացնեմ, որ մեր հարազատ ֆինանսաբյուջետային հանձնաժողովը այս հարցի վերաբերյալ տվել է դրական եզրակացություն, բոլորս՝ ընդդիմություն, թե՛ իշխանություն, սա այն հարցն է, որ հանձնաժողովում տարբեր կարծիքներ չեն եղել։ Ուզում եմ հնչեցնեմ, որ հանձնաժողովը պրն Մինասյանի գլխավորությամբ տվել է դրական եզրակացություն։

Այժմ հերթագրում՝ մտքերի փոխանակության համար։ Հերթագրվել է պրն փոխխոսնակը, համեցեք, հարգելի պրն Մելքումյան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, կարեւորագույն քննարկում է ընթանում, թերեւս, 1-ին անգամ պարզաբանվում է 0,25, 0,75, 1 կամ 1,25 ռեսուրսի ներգրավման պատմությունը, բայց հարցերը չեն սպառվել, պրն Երիցյան։ Դուք շատ հետաքրքիր բան եք ասում, ասում եք, որ դա վերցրել ա պետությունը։ Մի այլ հետաքրքիր ցուցանիշ ասացիք, որ 10% է կազմում ամբողջ վարկային պորտֆեյլի մեջ։

Եթե 2 տրիլիոն դրամ վերցնեմ, վարկի ընդհանուր ծավալը, դրա 10%-ը   մոտավորապես 200 մլրդ է։  Եկեք, 200 միլիարդը հաշվարկենք, թե ի՞նչ գումար ա։ Ըդունենք որ 200 միլիարդը եկել ա, պետությունը վերցրել ա KFW, Համաշխարհային բանկ եւ այլն, եկավ,  այսինքն՝ տալիս ա բանկերին, բանկերն էլ իրենց հերթին ոչ պակաս, քան վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը... այն ժամանակ կարող է 7%, 9%, պլյուս տոկոսներ, որը եւս 4, 5, այսինքն՝ եկավ այդ մի տոկոսը, դարձավ 14, 15, 18%։ Խոսքը հենց դրա մասին է, դուք հաստատեցիք դրա մասին։ Այն, ինչ, որ մենք ասում ենք, հենց այդպես էլ եղել ա։

Մենք ուզում ենք հասկանանք, այդ ծրագրային վարկերը, որ տրվել են շատ ցածր տոկոսով, վերջնական տնտեսավարողին հասել ա շատ բարձր տոկոսներով։ Չէ՞ որ պետության դերակատարությունը հենց կայանում է նրանում, որ այնպիսի գնով կամ այնպիսի պայմաններով փող հասցնի, որ պետությանը եւ հասարակությանը կբերի օգուտներ, չէ՞ որ միակողմանի չենք նայում։ Բակին ասված ա. դու ապահովի ֆինանսական կայունություն։ Կա նաեւ ճահճային կամ գերեզմանային կայունություն։ Եթե այդ կայունության հաշվին 100 հազարավոր ընտանիքներ սնանկանում են, բիզնեսները փակվում ա, դրանք էլ չեն վերականգնվում։  Կան մարդիկ եւ տնտեսավարողներ, որոնք անընդհատ վարկերի տակ են։ Մեր հանրապետությունում ամեն ընտանիք առնվազն 2 վարկ ունի։ Հիմա լա՞վ ա, թե՞ վատ ա։  Ինքը կամաց-կամաց, հեռանկարն իջնում ա, եւ բիզնեսի շահույթի մասին չի էլ մտածում,  մտածում ա, թե այդ վարկից ո՞նց ազատվի, սա արդեն պրոբլեմ ա։

Հիմա վերջին օրինակը բերեմ։ Տեսեք,«Ծառուկյան դաշինք» խմակցությունը հստակ ասում ա.  գյուղատնտեսության ոլորտում 3-ից 5%։ Ռեսուրսը որտեղի՞ց։ Սրա մասին այսօր ասել եմ, պետությունը, կլինի դա անձնակենտրոն, կլինի ինչ-որ  հեղինակության հետ կապված, չգիտեմ ինչ, պետք ա մի քանի միլիարդ բերի։ Մեր հաշվարկներով 3-ից 4 միլիարդն ա, տարեկան։ Թող բանկն աշխատի քիչ, բայց  ձեր ասած ծրագրայինը, որ ես ասում եմ. 10%, 200 միլիարդ, ինքը պետք ա գա եւ ասի. գիտե՞ք ինչ, այս պայմանով ա, եկեք, մի հատ բանակցենք միջազգային կազմակերպությունների հետ, մեր պետության համար յուրահատուկ պայմաններով բերենք, որովհետեւ մենք յուրահատուկ պայմաններում ենք։

Հիմա ի՞նչ արեց կառավարությունը, պարարտանյութ չառավ, պարարտանյութի ծրագիրը փակվեց, այսինքն՝ մենք պետք է մի կողմից սուբսիդավորեինք պարարտանյութի մասով էժան, դա չառնվեց, որովհետեւ ուշացրել էին, դրա փոխարեն հիմա տալիս են ցածր վարկեր, բայց ինտենսիվ այգիների, կաթիլային ոռոգման այգիների համար, որը կազմում է ամբողջ գյուղատնտեսական շրջառանության ընդամենը 4, 5 %-ը։  Քիչ է դա, բայց այդ ռեսուրսը մենք պետք է գտնենք։ Բյուջեն, որ բերեն, մենք պետք է նախաձեռնենք, որպեսզի բյուջեի մեջ այդ սուբսիդավորման ծավալը մեծացնենք։ Մենք կարող ենք տեղերը ցույց տալ, թե ինչի հաշվին, բայց դուք պետք ա նախաձեռնեք։  Դու պետք ա կարողանաս քո փողի ներհոսքը ընենց դնես, որ ակնկալես դրական տեղաշարժեր։ Ցավոք սրտի, այս ամեն ինչը չի ստացվում։ Դրա համար մարդիկ ոչ թե նեղացած են վիրտուալ բանկից, այլ այն վիճակից, որ առաջանում ա այդ փողը վերցնելու հետեւանքով, որովհետեւ պայմանները, ավելցուկները, այնքան բան կա նույն այդ սուբսիդավորման համար։ Հարցրեք գյուղացիական տնտեսություններին, այն 6%-ը, որ սուբսիդավորում են, փաստացի, ասում են, որ ոչ մի 6% էլ չկա, իրականում դա շատ քիչ ա։  Ես վերջացրեցի։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Եզրափակիչ ելույթի համար՝ հարգելի պրն Երիցյան, համեցեք։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Երեւի մի բան հստակ ֆիքսվեց, որ բանկերը 0,25-ով, 0,75-ով ռեսուրս չեն ստանում եւ չեն ստացել պետությունից կամ որեւիցե այլ աղբյուրից։ Սա մեկ։

2-րդը՝ տոկոսադրույքները, վրան  10, 7, 8% չեն ավելացրել։ Այդ մարժները ես էլի շեշտեցի, որ 2, 3%-ը չի գերազանցել, եւ մեր տոկոսադրույքները մինչեւ 12% են եղել պաշտոնական  շոկի պատճառով, այդ պարագայում, միջազգային այդ ծրագրերով տոկոսները 12,  13%-ը չեն գերազանցել։ Առանձին ծրագրերով եղել է մինչեւ 10%։ Էներգախնայողության ծրագիր կա, 10% է տրամադրվում՝ 2 տարի արտոնյալ ժամանակաշրջանով։

Մի վարկի   պայմաններն իմ ձեռքի տակ կա։ Եվրոպական ներդրումային բանկից ստածված 50 մլն եվրոյին համարժեք, որը դրամով ա տրամադրվում, արդեն 13 մլրդ դրամ ծավալով վարկերը տրամադրվել են։ Վերջերս ա այս վարկը հաստատվել։ 7,5 տարով ա տրամադրվում տնտեսավարող սուբյեկտներին, մինչեւ 2 տարի արտոնյալ ժամանակաշրջանով, իսկ տոկոսադրույքը առավելագույնը չի կարող գերազանցի 12,5%-ը։

Այդ թվերը, որ հնչեցնում եք, կոնկրետ ծրագրերին չի վերաբերում։ Մենք կարող ենք փաստեր բերել, բայց ծրագրային վարկավորումն ամբողջությամբ կանոնակարգված ա։ Հույս ունեմ, որ չեք կասկածում, որ կառավարության եւ մեր բանակցային ունակություններն այս տարիների ընթացքում որոշ զարգացում է ապրել, եւ մենք կարողացել ենք լավագույն պայմանները բանակցել մեր երկրի եւ մեր քաղաքացիների համար։   Այսքանը կուզեի շեշտադրել։ Շնորհակալություն։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալ ենք, պրն Երիցյան։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Այժմ քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Կրթության բնագավառում խտրականության դեմ կոնվենցիայի կողմ պետությունների միջեւ ծագող վեճերի լուծման համար պատասխանատու հաշտեցման  եւ միջնորդության հանձնաժողով  ստեղծելու մասին» արձանագրությունը վավերացնելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Հիմնական զեկուցող՝ կրթության եւ գիտության նախարարի տեղակալ պրն Վահրամ Մկրտչյան։ Պրն  Մկրտչյան, քանի որ 1-ին անգամ եք որպես նախարարի տեղակալ ԱԺ գալիս, եւ արդեն որպես հիմնական զեկուցող՝ թույլ տվեք ԱԺ-ի իմ գործընկերների եւ իմ անունից շնորհավորել ձեզ եւ հույս հայտնել, որ ինչպես արդյունավետ աշխատել եք օրենսդիրում, այդպես էլ գործադիրում արդյունավետ կաշխատեք։

Իսկ հիմա լսում ենք ձեզ։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պրն  Շարմազանով, ես էլ խնդրում եմ, որ ինձ թույլ տաք՝ օգտվելով առիթից, որ 1-ին անգամ եմ որպես փոխնախարար  մասնակցում ԱԺ-ի նիստին, ցանկանում եմ շնորհավորել բոլոր  պատգամավորներին, եւ վստահ եմ, որ այս դահլիճում ներկաները հատկապես, եւ բացակաները նույնպես, բացառապես գործում են մեր պետությանը սատարող  դիրքից։ Շնորհակալ եմ։

Հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Կրթության բնագավառում խտրականության դեմ կոնվենցիայի կողմ պետությունների միջեւ ծագող վեճերի լուծման համար պատասխանատու հաշտեցման  եւ միջնորդության հանձնաժողով  ստեղծելու մասին» արձանագրությունը վավերացնելու մասին»  օրենքի նախագիծը։ Առաջարկվում է վավերացնել 1962 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Փարիզում ստորագրված վերը նշված արձանագրությունը։ Արձանագրության հիմնական նպատակն է միավորված ազգերի կրթության, գիտության եւ մշակույթի կազմակերպության հովանու ներքո ստեղծել հաշտեցման եւ միջնորդության հանձնաժողով, որը պատասխանատու կլինի կոնվենցիային կողմ պետությունների միջեւ կոնվենցիայի կիրառման եւ մեկնաբանման առնչությամբ ծագող վեճերի բարեկամական լուծման համար։

Նշված արձանագրությամբ կարգավորվում է հանձնաժողովի ընտրության կարգը, նրա գործունեության ժամկետները, հանձնաժողովի կողմից վեճերի լուծման եւ հաշտեցման գործընթացը, ինչպես նաեւ հանձնաժողովի քննությանը ներկայացված խնդրին առնչվող հարցի վերաբերյալ արդարադատության միջազգային դատարանից խորհրդատվական կարծիք հայցելու եւ հանձնաժողովի կողմից իր գործունեության մասին հաշվետվություններ ներկայացնելու կարգերը։

Հանձնաժողովը կազմվում է 11 անդամներից, որոնք ընտրվում են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր խորհրդաժողովի կողմից՝ 6 տարի ժամկետով։   Հանձնաժողովի ընտրությունից 4 ամիս առաջ  ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրենն առաջարկում է մասնակից պետություններին 2 ամսվա ընթացքում ներկայացնել 4-ական ներկայացուցիչներ։ Հանձնաժողովի անդամներին ընտրում է  ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր խորհրդաժողովը։ Հանձնաժողովում միեւնույն պետությունից չեն կարող ընդգրկվել մեկից ավելի քաղաքացիներ։ 1-ին ընտրության ժամանակ հանձնաժողովի 4 անդամներ լիազորվում են 2 տարով պաշտոնավարելու, 3 անդամ՝ 4 տարով պաշտոնավարելու, որը որոշվում է վիճակահանության գլխավոր խորհրդաժողովի նախագահի կողմից։

Արձանագրությամբ սահմանվում են նաեւ վեճերի առարկա հարցերը հանձնաժողովի կողմից լսելու կարգը։ Եթե սույն արձանագրությամբ որեւէ մասնակից պետություն համարում է, որ մեկ այլ մասնակից պետություն չի հետեւում հռչակագրի դրույթներին, ապա կարող է գրավոր ծանուցմամբ հարցը ներկայացնել այդ պետության ուշադրությանը։ Ծանուցումը ստանալուց հետո, 3 ամսվա ընթացքում ծանուցվող պետությունը բողոքարկող պետությանը տրամադրում է խնդրին առնչվող գրավոր բացատրություն կամ իր հայտարարությունը։ Եթե կողմերը համաձայնության չգան, ապա ծանուցումից հետո, 6 ամսվա ընթացքում վեճը հանձնվում է ստեղծվող հանձնաժողովին։

Հանձնաժողովը կարող է լինել նաեւ սույն արձանագրությունը չստորագրած, սակայն կոնվենցիան վավերացրած երկրին առնչվող հարցերը։ Այս դեպքում հնարավորություն է տրվում, որպեսզի այդ պետությունը հանձնաժողովում ունենա լրացուցիչ անդամ՝ ժամանակավոր կարգավիճակով։

Հանձնաժողովը քննում է փաստերը եւ միջնորդում պետությունների համար տվյալ խնդրի բարեկամական կարգավորման ակնկալիքով հիմնվելով հռչակագրի հանդեպ հարգանքի վրա։ Եթե այդ վեճը չի լուծվում,  ապա հանձնաժողովը զեկույց է կազմում եւ ներկայացնում է գլխավոր խորհրդաժողովին։ Առաջարկությունը ներկայացվում է գլխավոր խորհրդաժողովին կամ գործադիր տնօրենին։  Եթե վեճի կողմ  պետությունը հանձնաժողովի անդամ չունի, ապա  նա կարող է ժամանակավոր անդամ վերցնել։

Երկու խոսք ցանկանում եմ նշել այն կոնվենցիայի մասին, որի շրջանակներում այս արձանագրությունը ստորագրվում է եւ հանձնաժողով է ստեղծվում։ Կրթության բնագավառում խտրականության դեմ կոնվենցիան ընդունվել է 1960 թվականի դեկտեմբերի 15-ին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր խորհրդաժողովի 11-րդ փարիզյան նստաշրջանում։ Կոնվենցիան ՀՀ-ի համար ուժի մեջ է մտել 1993 թվականին։ Կոնվենցիան վավերացրել են 102 երկրներ։  Կրթության բնագավառում խտրականության դեմ կոնվենցիայի գլխավոր նպատակը՝  բացառել որեւէ անձի կամ անձանց խմբի ցանկացած տեսակի կրթություն ստանալու հարցում խտրականությունը։

Նշեմ նաեւ, որ արձանագրությունը վավերացրել է 35 երկիր։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հարգելի գործընկերներ, Վահրամ Մկրտչյանին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Հերթագրվել է 5 պատգամավոր, հարգելի տիկին Եսայան, համեցեք։

Մ.ԵՍԱՅԱՆ

-Հարգելի պրն Մկրտչյան, մենք էլ ձեզ ենք շնորհավորում նոր պաշտոնի կապակցությամբ, հաջողություն ենք մաղթում։

Կոնվենցիան հայտնի է, դուք էլ ասացիք, որ 100-ից ավել երկիր ստորագրել է։ Կարծում եմ, որ ստորագրել են նաեւ Թուրքիան եւ Ադրբեջանը, որովհետեւ կոնկրետ ինֆորմացիա չունեմ, ենթադրում եմ, որ իրենք էլ են ստորագրել։ Մենք գիտենք նաեւ, թե  այդ երկրում որքան կրթության համակարգում ոչ հայանպաստ դասագրքեր եւ վերաբերմունք կա։

Եթե մենք միանում ենք այս արձանագրությանը, ի՞նչ է տալու դա մեր կրթական համակարգին, եւ մեր դերակատարությունը՝ որպես կրթական համակարգ ունեցող երկիր, որքանո՞վ է լինելու արդյունավետ այս արձանագրությունը ստորագրելիս։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, տիկին  Եսայան։ Ասեմ, որ ոչ Թուրքիան, ոչ Ադրբեջանը չեն միացել ոչ կոնվենցիային, ոչ արձանագրությանը։ Սրանով իրենք հաստատել են, որ իրենց երկրում կան տարաբնույթ խտրականություններ նաեւ կրթության ոլորտում։

Ինչ վերաբերում է թե ի՞նչ կտա մեզ այս արձանագրությանը միանալը, երբ որ մենք Եվրոպայի ընդհանուր տարածքի մեջ ենք ինտեգրվում, մեր ուսանողների շարժունությունն ավելի մեծանում է։ Շատ հաճախակի մեր ուսանողները կրթությունը շարունակում են այլ երկրներում, եւ այլ երկրի քաղաքացիները մեր երկրում են շարունակում իրենց  ուսուցումը։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ  է, որ կարողանանք  մեր քաղաքացիների շահերը պաշտպանել այլ երկրում,  եթե այնտեղ որոշակի խտրականություն ցուցաբերվի իրենց հասցեին, մենք էլ մեր հերթին  պարտավորություն  ենք կրում այլ երկրի  քաղաքացիների համար մեր մոտ պատշաճ կրթություն ապահովել։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Համեցեք, տիկին  Եսայան։

Մ.ԵՍԱՅԱՆ

-Այդպես էլ պատկերացնում էի,  որ ոչ Թուրքիան, ոչ Ադրբեջանը չեն ստորագրել կոնվենցիան։  Հասկանալի է, որ ուսանողներին է վերաբերում, բայց զուտ որպես առաջարկ, հետոյի համար, մանավանդ 93 թվականից մենք միացել ենք այս կոնվենցիային, երեւի ճիշտ կլիներ, որ այս տարիների ընթացքում, եթե չենք արել, գոնե հիմա անենք, որպեսզի կրթության հանդեպ խտրականությունը չվերաբերվի միայն ուսանողներին, այլ նաեւ վերաբերվի  որոշակի կրթական ծրագրերի եւ որոշակի աղավաղումների։

Կարծում եմ, որ շատ ավելի լավ կլինի, որ մեր հարեւան երկրները մտնեն այս կոնվենցիայի մեջ, որպեսզի կարողանանք մեր ասելիքն ասել ՄԱԿ-ի կամ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մակարդակով։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Ես ասացի, որ 1993 թվականին է մեզ համար համընդհանուր դարձել։ Ինչու՞ է դա այդպես, որովհետեւ 60 թվականին  Սովետական Միությունը  միացել է այդ կոնվենցիային, հետագայում  իրավունքի ուժով այն փոխանցվել է մեզ։

Երբ որ մենք միացել ենք այդ կոնվենցիային, բացի նրանից, որ մենք խտրական վերաբերմունքը բացառենք, որոշակի պարտավորություններ ենք ստանձնել։ Դրանք նաեւ վերաբերում են կրթական  ծրագրերին, որովհետեւ  կոնվենցիայում կան դրույթներ, որ  տարրական կրթությունը բոլորի համար պարտադիր էր եւ անվճար։ Իհարկե, մենք հիմա գիտենք, որ 12-ամյա կրթությունն էլ է մեզ համար պարտադիր եւ անվճար, դինամիզմ կա այստեղ։  Այո, որոշակի ծրագրերի մասով կան պարտավորություններ, որոնք կատարվում են։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հարգելի տիկին Աճեմյան, համեցեք։

Կ.ԱՃԵՄՅԱՆ

-Պրն Մկրտչյան, մենք կոնվենցիային միացել ենք 93 թվականից, բայց հիմա ենք արձանագրությունը վավերացնում։

Հարցս այսպիսին է. ինչու՞ հիմա, ոչ ավելի վաղ, բացի Սահմանադրությանը համապատասխանեցնելուց, արդյոք, այլ հիմնավորում կա՞։

2-րդ հարցս վերաբերում է նրան, որ օրինագծի հիմնավորման մեջ կարծես նպատակները այդքան էլ հստակ չեն ներկայացված, իսկ այս հանձնաժողովը շատ կարեւոր գործառույթներ ունի։ Այդ գործառույթների մասին դուք խոսեցիք, շատ միջազգային կառույցներում ուսանողների մոբիլության,   կրթական համակարգի ինտեգրման խտրականության հետ կապված հարցերը քննարկում ենք, եւ այդ վեճերը լուծելու համար շատ կարեւոր է այս հանձնաժողովի գործունեությունը։

Ինչու՞ հիմնավորման մեջ հստակ նպատակները նշված չեն։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Տիկին Աճեմյան, շնորհակալ եմ ձեր սուր աչքի համար։ Այսօր ձեռքիս տակ կա հիմնավորումը, եւ կարծում եմ, որ կարելի էր ավելի հստակ գրել։ Այստեղ հիմնավորման մեջ բերված է, որ սահմանադրական նոր փոփոխությունների հետ պետք է համաձայնեցնել։ Միայն այն  առումով է սա գրված, որ նախկինում միջազգային պայմանագրերն ԱԺ որոշմամբ էին բերվում եւ հանձնվում ձեր դատին, իսկ հիմա դա օրենքի ուժ ունի։

Այստեղ գրված չէ այն հիմնական նպատակը, բայց ներողամիտ եղեք, հաջորդ անգամ կշտկենք։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Տիկին Աճեմյան, համեցեք։

Կ.ԱՃԵՄՅԱՆ

-Պրն Մկրտչյան, դուք 1-ին հարցիս չպատասխանեցիք, մենք այս արձանագրությունը ինչու՞ ենք հիմա վավերացնում, որովհետեւ այն կարեւոր է։  Այն մարդիկ, ովքեր կրթական ոլորտում աշխատում են, շատ լավ հասկանում են, ընդհանրապես, միջազգային կառույցներում աշխատողները, թե ինչքան կարեւոր է այս հանձնաժողովի գործունեությունը։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Այս արձանագրությունը դեռեւս հինգերորդ գումարման ԱԺ օրակարգում եղել է։ Ինչու՞ հիմա։ Դե, դա որոշակի ընթակակարգեր է անցնում։ Հիմա է ավելի շատ շարժունությունը բարձրացել մեր ուսանողների եւ քաղաքացիների։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հաջորդ հարցը, հարգելի տիկին Պողոսյան, համեցեք։

Կ.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Պրն Մկրտչյան, նման տիպի նախաձեռնությունները, որոնք ուղղված են  կոնվենցիային կողմ պետությունների, տվյալ դեպքում հաշտեցման  եւ միջնորդության հանձնաժողով ստեղծելուն, 1-ին հերթին պետք է բխի մեր պետության շահերից։ Կխնդրեի լսել տեսակետը, թե այս  հանձնաժողովի ստեղծումից ի՞նչ կշահի մեր պետությունը, մենք ի՞նչ արդյունքների պետք է ականատես լինենք։

Հաջորդը՝ դուք նշեցիք, որ պետք է հանձնաժողովը կազմված լինի 11 անդամից, որոնք ընտրվում են հատուկ ընթացակարգով։ Մեր պետությունը ներկայացված լինելու՞ է,  հանձնաժողովում անդամ ունենալու՞ է, թե՞ ոչ։

Հաջորդ հարցը՝ կոնվենցիային կողմ պետությունները պետք է համաձայնվեն, որպեսզի վեճը ներկայացվի հանձնաժողովին։ Կարող է այնպես լինել, որ մի քանի պետություններ չհամաձայնվեն, այդ պարագայում ի՞նչ է լինելու։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Հանձնաժողովի անդամների մասով հետեւյալ ընթացակարգն է՝ երբ որ գլխավոր տնօրենը դիմում է երկրին, որ ներկայացնեն 4 մարդ, հետո այբբենական  կարգով կազմվում է ցուցակ, որը ներկայացնում է գլխավոր խորհրդաժողովին։ Այնտեղ չափանիշներ կան սահմանված՝ բարոյական բարձր արժեքներ, անկողմնակալություն, դատական որոշակի փորձ, միջազգային իրավունքի առումով եւ կրթական ոլորտի փորձ։ Քանի որ 11 հոգի են, իսկ արձանագրությունը 35 հոգին են վավերացրել, բնականաբար, ոչ բոլորն անդամ կունենան։

Սա է ենթադրում,  հաջորդ նորմը, որ իրավունք է վերապահում, եթե չունենա անդամ, ապա որոշակի ընթացակարգով հնարավորություն ընձեռեն, որ այդ երկրի վեճն էլ լսի այն դեպքում, երբ որ այդ երկիրը կոնվենցիայի այդ 102 երկրներից մեկն է։ Ոչ թե պետք է 102 երկիր համաձայնվի, որ նա դիմի հանձնաժողովին, այլ տվյալ երկիրը, քանի որ 2 կողմերը չեն կարողանում հաշտության գալ, ապա  վեճը տեղափոխեն հանձնաժողովի տիրույթ։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Մկրտչյան,  հնարավորություն տանք, որ  տիկին Պողոսյանն արձագանքի, հետո դուք կշարունակեք։  Տիկին Պողոսյան, համեցեք։

Կ.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Ողջունելի կլիներ, որ ունենայինք ներկայացուցիչ։ Եթե երկիրն է ներկայացնում, դա ինչ-որ դրական միտում է, որ այդտեղ ոչ մի պետություն չի տուժի վեճը ներկայացնելու պարագայում։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Այդ 4 անձինք, որ ներկայացնում են երկիրը, կարող են ներկայացնող երկրի քաղաքացի չլինել, բայց պարտադիր է, որ նա անպայման լինի այդ 35 երկրի քաղաքացի։ Շատ լավ, շնորհակալ եմ։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Արարատ Միրզոյան։  Հարգելի պրն Միրզոյան, համեցեք։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Մկրտչյան, վերջին օրերին ԱԺ-ում ներկայացվում են տարբեր օրինագծեր, դրանց շուրջ պատգամավորների կողմից հարցադրումների ժամանակ երբեմն արծարծվում են թեմաներ, որոնք միայն շատ հեռվից են  առնչվում այդ օրինագծերին։ Այդպիսի մի բան էլ ես ինձ թույլ տամ։

Դուք քաջատեղյա՞կ եք  Հրազդանի քաղաքապետարան... Դանիելյանի որդու պարգեւատրման ամբողջ պատմությանը։ Ես խնդրում եմ, որ ինձ ասեք, թե ձեր կարծիքով ինչպիսի՞ տպավորություն եւ ինչպիսի՞ ազդակ է թողնում դա, ինչպիսի՞ մեսիջ է գնում դպրոցականներին դրանով՝ հաշվի առնելով վրաերթի փաստը, մահվան ելքով։ Մարդիկ սա ինչպիսի՞ նախադեպ կհամարեն, չգիտեմ, վարքի առումով եւ պարգեւատրման առումով։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Մկրտչյան, մինչեւ ձեր արձագանքելը, խնդիր չկա, ձեր իրավունքն է՝ արձագանքե՞լ, թե՞ չէ։ Ես իմ հարգելի գործընկերներին՝ թե՛ իշխանական, թե՛ ընդդիմադիր դաշտից, կոչ կանեի,   ընդամենը 1 ժամ հետո ունենալու ենք կառավարության հետ     հարց ու պատասխան։ Ազատ ռեժիմով կառավարության ներկայացուցիչներին կարող եք ձեր ցանկացած հարցը հղել։

Խնդրում եմ, որ քննարկվող հարցի ժամանակ խոսենք բացառապես տվյալ հարցից, բայց իրավունքը ձերն է, պրն նախարարի տեղակալ, դուք որոշեք։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Կցանկանամ արձագանքել, չնայած, որ չի վերաբերում հարցին, պրն Միրզոյան։  Կուզեմ հետեւյալն ասել հանրությանը, որ   որեւէ մեկի  գիտելիքը, իր ունակությունն ու հմտությունը որեւէ կերպ  չեմ ուզում կապի մեջ տեսնել այն հանգամանքի հետ, թե իր հայրն ո՞վ է, եւ չեմ ուզում կապ տեսնել այն հանգամանքի հետ, թե ինքն ի՞նչ արարք է թույլ տալիս։ Հետեւաբար, եթե այդ երիտասարդն իր կրթության ողջ ընթացքում պատշաճ որակ է ցուցաբերել, պարգեւատրությունը տեղին է եւ արժանի։ Շնորհակալ եմ։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Չե՞ք արձագանքում, շատ բարի։ Հարգելի տիկին Թանդիլյան, համեցեք։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Պրն Մկրտչյան, ԵՏՄ որեւէ պետություն միացե՞լ է այս  արձանագրություններին, թե՞ ոչ։ Ֆինանսական ի՞նչ ծախսեր է ենթադրում այս հանձնաժողովը, այդ աղբյուրները որտեղի՞ց են  լինելու։

Հանձնաժողովն ի՞նչ սկզբունքով է գործելու, գործելու է անընդհա՞տ, թե՞ վեճերի ծագման եւ ըստ անհրաժեշտության։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-ՌԴ-ն միացել է այս կոնվենցիային, բայց ՌԴ-ն արձանագրությանը չի միացել։ Ֆինանսական որեւէ հետեւանք չի առաջանում մեր պետության համար, բայց որոշակի պարտավորություններ ենթադրվում է։ Մեկը, որ խտրականություն չցուցաբերել կրթության ոլորտում՝ սեռային, ռասսայական, կրոնական եւ այլ հատկություններից ելնելով, պարտավորությունները, որ այդ 4 անդամները պետք է վերցնեն, երբ որ վեճը հանձնում է այդ հանձնաժողովին,  ինչ-որ տեղ նաեւ պետք է  ականջալուր լինել այդ հանձնաժողովի առաջարկություններին։

Ինչ վերաբերում է, ես ասացի, որ հանձնաժողովի 11 անդամները 6 տարի ժամկետով են նշանակվում։ Այդ ժամկետը լրանալուց հետո, 2 ամսվա ընթացքում գլխավոր քարտուղարը դիմում է անդամ պետություններին՝ թեկնածուներ ստանալու համար։ Ամեն 6 տարին մեկ թարմացվում է հանձնաժողովը։

է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Փաստորեն, նորից արձանագրում ենք, որ մեր գործընկեր պետությունները չեն միանում այն կոնվենցիաներին, որին մենք, եւ նաեւ ես ուզում եմ հասկանալ՝ իրենք աշխատում են անվճար, եւ դուք փաստեցիք, որ ըստ նշանակության, վեճերի ծագման ժամանակ է տեղի ունենում իրենց աշխատանքները, այո՞։

Վ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Անվճար են մասնակցում, միայն  գործուղման ծախսերն են փոխհատուցվում։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալ ենք, պրն Մկրտչյան։ Այժմ անցնում ենք  հարակից զեկույցին։ Հարակից  զեկուցող՝ գիտության, կրթության, մշակույթի, երիտասարդության եւ սպորտի հարցերի հանձնաժողովի հարգելի ներկայացուցիչ տիկին Ռուզաննա Մուրադյան, համեցեք։

Ռ.ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ

-Հարգելի պրն Շարմազանով, հարգելի պատգամավորներ, նախագիծը քննարկվել է գիտության, կրթության, մշակույթի, երիտասարդության եւ սպորտի հարցերի հանձնաժողովում եւ ստացել է դրական եզրակացություն։ Ես հորդորում եմ բոլորին, որ առաջիկայում կողմ քվեարկել նախագծին։

Ես կուզեի մի քանի բառով նշել կրթության բնագավառում խտրականության դեմ պայքարի ուղղությամբ մեր պետության վարած քաղաքականությունը, եւ նաեւ որոշ ոլորտներում մեր ձեռքբերումները։

Մենք նախորդ նստաշրջանում ընդունեցինք մի օրենք, որը  վերաբերում էր հանրակրթության ոլորտում ներառական կրթության ներդրմանը։ Սա հենց խոսում է նրա մասին, որ մենք  բոլոր տեսակի սահմանափակումները կրթության ոլորտում, երեխաների համար, փորձում ենք այդ արգելքները հանել։ Դրա դիմաց մենք առաջարկում ենք լուծումներ՝ միանալով նաեւ միջազգային համապատասխան փաստաթղթերին։  Մեր մոտեցումն այս կարգի կոնվենցիաներին միանշանակ է, որովհետեւ դա բխում է մեր Սահմանադրության պահանջներից, որովհետեւ մենք ուզում ենք կառուցել իրավական պետություն։ Դա Սահմանադրության մեջ ունի իր ուրույն երաշխիքը, կրթության մատչելիությունը, կրթության իրավունքը կարեւորագույն իրավունքներից մեկն է մեր երկրի կողմից որդեգրված։

Դրա առհավատչյան են նաեւ այն բոլոր կրթական ծրագրերը, որոնք այսօր իրականացնում է մեր կրթության, գիտության նախարարությունը, մասնավորապես՝ մայրենի լեզվով ազգային փոքրամասնությունների ուսուցման կազմակերպումը,  դասագրքերի ստեղծումը եզդիների համար, քրդերի, ասորիների։ Կիրակնօրյա դպրոցներն ունեն մայրենի լեզվով  դասընթացների կազմակերպումը եւ դրա բաց լինելը տարբեր տարիքային խմբի մարդկանց համար։

Շատ կարեւոր ենք համարում  տարբեր երկրների ներկայացուցիչների մշակութային արժեքների, մշակութային առանձնահատկությունների հաշվի առնելը, հարգելը եւ համապատասխան պայմաններ ստեղծելը, որովհետեւ դա բխում է ՄԱԿ-ի համապատասխան  փաստաթղթին միանալու նպատակներից, իսկ այդ փաստաթղթով աշխատող երկրների թիվը 100-ից ավել է։ Մենք՝ որպես ժողովրդավարության մեջ առաջընթաց ունեցող երկիր, բնականաբար, պետք է մեր գործուն մասնակցությունը բերենք եւ նստենք տարբեր երկրների հետ նաեւ մեկ հարթակի, ստեղծելու համապատասխան հանձնաժողով, այդ հանձնաժողովում բարձրացվեն հարցեր, որոնք բարձրացրեցին  մեր գործընկերները, որոնք ուղղակիորեն վերաբերում են կրթության ոլորտում խտրականության բացառմանը։

Սա բխում է նաեւ  մեր կայուն զարգացման նպատակներից, երբ պետք է կազմակերպվի կրթություն բոլորի համար, եւ կրթության համար ստեղծված պայմանները, դա մեր կառավարության ծրագրերի առանցքային մասն է։

12-ից 15 թվականներին  կոնվենցիայի դրույթների կատարման մասին մենք ազգային զեկույց ունեցանք։ Այդ ազգային զեկույցում հստակ նշվեց կառավարության դիրքորոշումը։ Հիմա շատ կարեւոր է, որ այս հանձնաժողովում գործուղվեն մարդիկ, որոնք շատ կոմպետենտ կլինեն, մասնակից կլինեն, որովհետեւ որքան հասկացա, այստեղ առաջադրվում են ինչ-որ չափանիշներ, այդ ներկայացուցիչների, կրթության բնագավառում հեղինակություն ունեցող եւ այլն, որպեսզի պետության շահից ելնելով՝ ներկայացնեն մեր պետության մեջ կարեւորագույն իրավունքի, կրթության իրավունքի իրացման հարցերը։

Ես կարծում եմ, որ այս հանձնաժողովը կլինի մի մարմին, որը ոչ միայն կլուծի խնդիրներ, այլ նաեւ կլինի մի մարմին, որը կկարողանա հետադարձ կապով բարելավել նաեւ յուրաքանչյուր երկրի, յուրաքանչյուր պետության կրթության ոլորտում առկա խտրականությունների դեմ եղած փաստաթղթերի, օրենքների, իրավական ակտերի բարելավումը։ Ոչ միայն լուծումներ կտա, այլ նաեւ  կփորձի մասնակից լինել անուղղակի ձեւով ընդհանուր ժողովրդավարական արժեքների ամրապնդմանը, տարածմանը, իրացմանը ցանկացած  անդամ երկրներում։

Նախագիծն այսօր հնարավորություն է տալիս մեզ մաս կազմելու մի կարեւորագույն հանձնաժողովի, եւ մենք բոլորս կողմ կքվեարկենք դրան։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, տիկին Մուրադյան։ Հարգելի պատգամավորներ, հարակից զեկուցողին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Հարցեր չկան, տիկին Մուրադյան, շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի պատգամավորներ, հերթագրում՝ մտքերի փոխանակության համար։ Հարգելի տիկին Եսայան, համեցեք։

Մ.ԵՍԱՅԱՆ

-Անկեղծ ասած, հարցիս ժամանակ չհասցրեցի ասել այն, ինչ որ ուզում էի ասել։ Ես ուզում եմ որոշ բաների մասին այստեղ խոսենք։ Շատ կարեւոր է, որ մենք մասնակից ենք դառնում միջազգային այս կամ այն կոնվենցիային եւ ստորագրում ենք դրանք։ Հիմա էլ այդ կոնվենցիայի արձանագրությանը պետք է միանանք։  Հույս ունեմ, որ բոլորս կողմ  կլինենք դրան, որովհետեւ մենք աշխարհի վրա մասնիկ ենք, ժողովրդավար եւ նորմալ պետությունների շարքում ենք գտնվում, մենք պետք է մասնակից լինենք համամարդկային արժեհամակարգի ձեւավորմանը։ Ինքներս պետք է ձեւավորողներից մեկը դառնանք։ Սա այդ փոքրիկ քայլերից մեկն է, բայց հարցիս մեջ հնչած մտահոգությունը ես ուզում եմ հիմա ասել։  Մենք այս ամբիոնից եւ բազմաթիվ այլ ամբիոններից շարունակ  փաստեր ենք ներկայացնում մեր հարեւան երկու պետությունների՝  Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի կրթական համակարգում, կրթական դաստիարակության համակարգում հայատյացության, Հայաստանի դեմ, հայերի դեմ, ծրագրերում եւ  դասընթացներում  տրամադրվածությունների մասին։ Մենք  դրա մասին շարունակ  խոսում ենք, բայց եթե մենք համամարդկային  կառույցների անդամ ենք,  մենք պետք է նաեւ այդ կոնվենցիաներում փորձենք մեր առաջարկները  եւ մեր փոփոխություններն անել, որպեսզի  ոչ միայն անհատի, ուսանողի իրավունքները, խտրականությունը մենք կարողանանք պաշտպանել, այլ մենք նաեւ ծրագրերի վրա ազդեցություն ունենանք, որովհետեւ դա տարեցտարի դառնում է խիստ վտանգավոր։ Եթե մենք հետեւողական չլինենք այս հարցում, ես ուղղակի չեմ պատկերացնում, թե մեր հարեւանների վառ եւ տգետ երեւակայությունը մինչեւ ու՞ր կարող է հասնել։

Կարծում եմ, որ այս հարցում մենք որպես այդ արձանագրությանը մասնակից՝ կարող  ենք  առաջարկներ անել թեկուզ հենց այդ հանձնաժողովում։ Խնդիրը վերաբերի ոչ միայն անձնային, միջանձնային խտրականությանը, այլեւ ժողովրդական, միջժողովրդային  խտրականություններին։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Եզրափակիչ ելույթի համար՝ հարակից զեկուցող Ռուզաննա Մուրադյան, համեցեք։

Ռ.ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ

-Եզրափակիչ ելույթիս մեջ ուզում եմ առաջարկությունով հանդես գալ, հակառակ դեպքում դրա անհրաժեշտությունը չէր լինի։ Լավ կլինի, պրն Մկրտչյան, որ ինքներս մեր երկրում ստեղծենք նմանատիպ մի հանձնաժողով, տարբեր կառույցների ներկայացուցիչներից կազմված։ Առանձին ցուցակը դա 4 հոգուց կազմված, յուրանաքչյուր երկրից ներկայացվող ցուցակն է, բայց հանձնաժողով, որտեղ  տարբեր գերատեսչությունների ներկայացուցիչներից կլինեն, եւ՛ օրենսդրից, եւ՛ գործադիր մարմնից, եւ՛ միջազգային կառույցներից։  Սա առաջարկի տեսքով ուզեցի հնչեցնել, հատկապես նաեւ վերհանենք միջազգային հանրությունում այսօր տիրող, տարբեր ազգերի ներկայացուցիչների դեմ հրահրվող ատելության կրթական ծրագրերին, որոնցից մեկին ծանոթ եմ։

 Ես բազմիցս տարբեր միջազգային հանդիպումներին նաեւ ներկայացնում եմ։ Դա Ադրբեջանի կայքերից մեկում գործող ազերիչալտկետքոմ սայթն է,  որտեղ հակահայկական, կրթական քարոզ է իրականացվում։  Դրանք իրենց համար կրթական եւ ուսումնական ծրագրեր են։ Մենք  փորձենք, մենք էլ մեր ներսում  տեսնել, ուսումնասիրել,  հետո նյութ տրամադրենք, ավելի գործուն համագործակցություն ունենանք նոր ստեղծվող հանձնաժողովի հետ, որից կունենանք ներկայացուցիչներ։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝  ՀՀ տրանսպորտի, կապի եւ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարարի  տեղակալ Բորիս Դեմիրխանյան։ Պրն Դեմիրխանյան, եթե չեմ սխալվում, դուք էլ  եք 1-ին անգամ ելույթ ունենում։ Ձեզ էլ ենք շնորհավորում, ցանկանում ենք արդյունավետ աշխատանք՝ ի փառս Հայաստանի Հանրապետությանը։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի պրն նախագահող, հարգելի կոլեգաներ, իրոք, սա 1-ին անգամ է, առհասարակ այս շենքում 1-ին անգամ եմ, մեծ պատիվ է ինձ համար։

Ներկայացվում է  «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը, որը վերաբերում է կոմերցիոն մուլտիպլեքսի ձեւավորման գործընթացներին։ Այս պատրաստվել է  Դունե Միատովիչի խորհրդատվության հիման վրա։ 3 հիմնական հարցեր փոփոխությունների էին արժանացել այս նախագծում։ Ես դրանք կխմբագրեմ ըստ կարեւորության։

1-ինը՝ դրանք այն հարցերն էին, որոնք թույլ էին տալիս ավելի հեշտացված ձեւով ներկայացնել մրցութային  փաստաթղթերը։ Դա երկարացվել է մինչեւ 6 ամիս։

2-րդ մասով, փաստաթղթերի ուսումնասիրման համար, որը գործող վերսիայում ենթադրվում էր  6 ամիս, իսկ կրճատվել է մինչեւ 3 ամիս, որը թույլ կտա ավելի արագ արձագանքել եւ ավելի օպտիմալ կառուցել աշխատանքը  մրցութային փաթեթների հետ։

2-րդ խմբի հարցերը վերաբերում էին այն դրույթներին, որոնք գործող օրենքի շրջանակներում հստակեցված չէին։ Դա կապված է այն դրույթներին, երբ մրցույթը կարելի է համարել չկայացած։ 3 հիմնական դրույթներ են ավելացվել եւ հստակեցվել է։

1-ինը՝ եթե որեւէ մեկը, անգամ միակ մասնակիցն իր առաջարկը չի համապատասխանեցրել ՀՀ օրենսդրությանը։

2-րդ խումբը, որը կապված էր հիմնական տեխնիկական բնութագրին, եթե տեխնիկական էքսպերտիզա փաստաթղթերը չեն անցնում, ապա դա էլի հիմք է հանդիսանում, բացի դա,  որ մրցույթը համարեն չեղյալ, եւ նաեւ չանցնեն հանրային քննարկման փուլին։

3-րդ նախապայմանը, օրենքի հիմնական դրույթներից մեկը, որը 55.1 կետում, 2-րդ գլխում նշված է, որ ծածկույթն անպայման պետք է ապահովի համապատասխան չափը 2-րդ կոմերցիոն մուլտիպլեքսը ձեւավորելու ժամանակ։ Եթե այդ պայմանը չի բավարարվում, ապա մրցույթը համարվում է չկայացած։

Կատարվել են նաեւ որոշ փոփոխություններ, որ նույն հասկացությունն օգտագործվում էր տարբեր բովանդակային իմաստով, որպես հեռարձակող մուլտիպլեքս, եւ հստակեցվել, մնացել է օրենքում որպես մուլտիպլեքս։

Բոլոր փոփոխությունները հնարավորություն կտան, որ  2-րդ կոմերցիոն մուլտիպլեքսի ձեւավորումը կատարվի ավելի հստակ, ավելի կարճ ժամանակահատվածում եւ ավելի հարմարավետ դիմողների համար։ Այսքանը։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն Դեմիրխանյան։ Հարգելի գործընկերներ, հարգելի Դեմիրխանյանին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Համեցեք, հարգելի պրն Մարուքյան։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Ես 2 հարց ունեմ, մեկը նախագծի հետ կապված, մեկը իրավիճակի։ Հիմնավորումների բաժնում գրված է, որ օրենքի փոփոխությունները մշակվել է... եւ ՀՀ կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար Դավիթ Հարությունյանի մոտ տեղի ունեցող քննարկումների արդյունքների հիման վրա։ Ես ուզում եմ հասկանալ՝ քննակել եք, որ նման օրենք է պետք ներկայացնե՞լ, այդ ձեւով եք հիմնավորե՞լ։

2-րդը՝ ԵԱՀԿ-ն պահանջել էր, որ մարզային հեռուստաընկերությունների խնդիրը լուծվի, նրանց հնարավորություն տրվի, որ նաեւ թվային հեռարձակումով հանդես գալ։ Այս հարցը ես երկար տարիներ խորհրդարանում ներկայացրել եմ։

Ի՞նչ նորություն ունեք, մարզային հեռուստաընկերությունների համար ի՞նչ է սպասվում։ Արդյոք, մենք դեռեւս տեղում դոփու՞մ եք, թե՞ նոր բան է մտածում կառավարությունը, որ կարող ենք մեր լրատվական դաշտի գործընկերներին տեղեկացնել, որ այդ ընկերությունները, նրանց կոլեկտիվները, երկար տարիներ կուտակված նրանց փորձը չվերանա, գնա։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-1-ին հարցը, երեւի, իմ բացթողումն էր, ես չնշեցի, որ այս հարցը քննարկվել է եւ՛ ԵՏՄ-ի շրջանակներում, եւ պրն Հարությունյանի հետ։ Խնդիրը նրանում էր, որ հիմնական եվրոպական փորձը ենթադրում էր, որ նախապայմանները կոմերցիոն մուլտիպլեքսի զարգացման համար պետք է լինեն շատ պարզ եւ հասանելի բոլորին։ Այդ դրույթները դրվեցին այս օրենքի փոփոխության շրջանակներում։

Ինչ վերաբերում  ձեր 2-րդ հարցին, ապա խոսքը է գնում է կոմերցիոն 2-րդ մուլտիպլեքսի ձեւավորման եւ նրա շահագործման մասին։ Այդ մուլտիպլեքսի շրջանակներում հնարավոր կլինի ցանկացած քանակի, ցանկացած հեռուստաալիքների տարածումը բնակչությանը, բայց  սա կոմերցիոն մուլտիպլեքսի գաղափարն է, ենթադրվում է, որ դրա համար վճարում պետք է լինի բաժանորդի կողմից։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Դեմիրխանյան, ժամանակը սպառվել է,  պրն Մարուքյանին հնարավորություն տանք արձագանքելու, արձանագանքից հետո դուք 1 րոպե ժամանակ կունենաք, ես էլ բարի կամքի դրսեւորում կցուցաբերեմ, մի 15-20 վայրկյան էլ մեր կողմից ձեզ նվեր, 1,5 րոպեում... պրն Մարուքյան, նույնն էլ ձեզ է վերաբերում բարի կամքը։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պրն Շարմազանով, դուք շատ բարի եք այսօր։ Ես սպասում էի, որ զեկուցողը ներկայացնի մասնավոր մուլտիպլեքսի հարցը։ Ես ճիշտ գիտե՞մ, որ արդեն 2-րդ անգամ է, որ մասնավոր մուլտիպլեքսի մրցույթը չի կայանում, եւ մենք չենք կարողանում որեւէ ընկերություն գտնել, որը կմասնակցի, մասնավոր մուլտիպլեքս կստեղծվի։ Այս խնդիրը այդպես էլ չի լուծվում։

Այն օրենքը, որն ընդունվել է, այն պայմանները, որ դրվել են մուլտիպլեքսի համար, ակնհայտ է, որ թույլ չեն տալու, շահավետ չի լինելու որեւէ ընկերության համար, որ այդ մրցույթին մասնակցեն։

Ես տեղեկություն ունեմ, կխնդրեի ճշտել, որ 1 անգամ մասնավոր մուլտիպլեքսի մրցույթը  չի կայացել, եւ հիմա 2-րդ անգամ դուք, այսինքն՝ կառավարությունը հայտարարել եք մրցույթ, եւ էլի մրցույթը չի կայացել։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Մեկ անգամ  է եղել մրցույթ։ Մրցույթի կայացումը բոլորովին կապ չունի, թե օրենսդրական  հիմքում  ի՞նչ պայմաններ են դրված։ Հիմնականում կոմերցիոն մուլտիպլեքսի կայացումն առաջանում է, եթե գոյություն ունի կոնտենտ, որը կարող են վաճառել, հասցնել բաժանորդին վճարովի հիմունքներով։

Ես համոզված եմ,  որ այսօր հիմնական պատճառներից մեկը, դա համապատասխան կոնտեկտի բացակայությունն է... ցանկացած ինֆրաստրուկտուրան ենթադրում է ներդրում։ Դա հնարավոր չէ անել։ Հավատացեք, որ մուլտիպլեքսի ձեւավորման կապիտալ ներդրումն անհամեմատ շատ է լինում, քան թե այն տուրքի գումարը, որի մասին մենք այսօր խոսում ենք։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հաջորդ հարցի իրավունքը պատկանում է քրդական համայնքը ներկայացնող հարգելի պատգամավոր Կնյազ Հասանովին։ Պրն Հասանով, համեցեք։

Կ.ՀԱՍԱՆՈՎ

-Պրն Դեմիրխանյան, ինչպես գիտեք, մենք հանրային ռադիոյում ունենք քրդական բաժին, որը գործում է 1930-ական թվականներից, սովետական կարգերի ժամանակ։ Այս ռադիոհաղորդումները հեռարձակվում էր օրական 1 ժամ ու կես տեւողությամբ։ Այստեղ նաեւ տրվում էր երաժշտություն, լուրեր, ռադիոկոմպոզիցիաներ, որը մեծ իրադարձություն էր ինչպես ՀՀ-ի մեր համայնքում, այնպես էլ դրսում, արտերկրում ապրող  միլիոնավոր քրդերի համար։

Երբ նախանցյալ տարի Դիարբեքիրի քաղաքապետ Օսման Բայդեմիրը եկավ Հայաստան, 1-ին անգամ նա այցելեց Հանրային ռադիո, եւ մեծ  երախտագիտությամբ խոսում էր Հայաստանի իշխանությունների եւ հայ ժողովրդի այդ բարի կամքի համար։ Նա ասում էր, որ ես իմ լեզվով խոսելու համար շնորհակալ եմ հայ ժողովրդից, Հայաստանի իշխանություններից։ Սակայն սովետական կարգերի փլուզումից հետո մեր ռադիոն 1,5 ժամ տեւողությունից հիմա հեռարձակվում է 30 րոպե տեւողությամբ, որը չի կատարում այն դերակատարությունը, ինչ-որ կատարում էր առաջներում։

Ես կառաջարկեի, արդյոք, հնարավոր չէ՞, գոնե, եթե 1,5 ժամ տեւողությամբ չի լինի, գոնե 1 ժամով   այս մեր ռադիոհեռարձակումները կատարեք։

Ես մեկ անգամ դիմել եմ նախկին  ռադիոյի ղեկավարությանը, նրանք այդ բանը կապել են  ֆինանսավորում չլինելու հետ։ Դուք ի՞նչ կասեք այս մասին։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Ես ինքս շատ կարեւորում եմ, որ ազգային փոքրամասնությունների կրթությունը հեռարձակվի եւ դառնա ընդհանուր միջավայրի մի մաս, բայց հիմնական շեշտադրումն այստեղ դրվում էր զուտ տեխնիկական հնարավորությունների շրջանակներում։ Եթե մենք խոսում ենք ռադիոյի մասին, ապա  ռադիոյի թվայնացման շրջանակներում գուցե հնարավոր կլինի այս հարցին վերադառնալ, որովհետեւ ինքը տեխնիկապես ավելի մեծ հնարավորություններ, ավելի փոքր  հաճախականության տիրույթում, երեւի կարելի է դրան անդրադառնալ մեկ անգամ էլ։ Այսքանը։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Հասանով, արձագանքեք։

Կ.ՀԱՍԱՆՈՎ

-Պրն Դեմիրխանյանի ասածները կլինեն, մենք շնորհակալություն կհայտնենք։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Դեմիրխանյանն ամեն ինչ կանի, որ դուք էլ շնորհակալություն հայտնեք, չէ՞։

Հարգելի տիկին Եսայան, համեցեք։

Մ.ԵՍԱՅԱՆ

-Ես 3 փոքրիկ հարց ունեմ, պետք է խնդրեմ, ուղղակի, բացատրեք, որովհետեւ ինձ համար անհասկանալի մնաց։

Մենք ունե՞նք նախապատմություն կամ պատճառ, որի հետեւանքով ուզում ենք օրենքում փոփոխություն իրականացնել։ Մրցութային  փաթեթները, որ մինչ այժմ 3 ամիս ժամկետում պետք է ներկայացնեին, դարձնում ենք 6 ամիս։ Ի՞նչն է պատճառը։

2-րդ հարցը՝ մի քիչ այստեղ բացատրեք, գուցե մասնագիտական է, այդ պատճառով ես չեմ հասկանում։ Մրցույթը պետք է արվի, էքսպերտիզան պետք է արվի, եւ մրցույթը պետք է կայանա, որպեսզի այդ էքսպերտիզան արվի։ Հետո նոր մրցույթ պետք է հայտարարեք, եթե չի ապահովում։ Եթե ճիշտ եմ հասկանում։

3-րդը՝ դուք ասացիք 55-ի 1 կետում, որ ծածկույթը պետք է ապահովի համապատասխան  տարածք, եթե դա էլ չի ապահովում, դարձյալ մրցույթը համարվում է չկայացած։

Մենք ունե՞նք նախադեպ, թե՞ հաշվարկների արդյունքում եք դուք եկել   այս եզրահանգմանը, եւ օրենքում այս փոփոխություններն այդ պատճառով եք բերել։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Ես 2-րդ հարցից սկսեմ։ Մրցույթի իրականացումը 2 փուլային է, 1-ին փուլում դիտարկվում են միայն տեխնիկական լուծումները, առանց անդրադառնալու իրենց ֆինանսական կամ որեւէ այլ հարցերի։ Եթե տեխնիկական փորձագիտությունը պարզեց, որ լուծումը չի ապահովում տեխնիկական առաջադրանքի պայմանները, ապա 2-րդ քայլին չի դիմում։

Ձեր վերջին հարցին ես կասեի, որ նախադեպը օրենքով սահմանված է, որ ՀՀ տարածքում Հայաստանի բնակիչը ցանկացած բնակավայրում պետք է հնարավորություն ունենա, որ թվային ազդանշանի միջոցով ստանա  հեռուստածրագիր։ Սա է հիմնական դրույթը, որը ապահովում է ծածկույթի չափը։

Այսօրվա դրությամբ մենք ունենք մինչեւ 97,5% տարածքի ծածկույթ, եւ կոմերցիոն մուլտիպլեքսը չի կարող լինի ավելի վատ պայմաններում։

1-ին տենդերի շրջանակներում պարզվեց, որ ժամանակը չի հերիքում... կատարելու համար, որովհետեւ  մասնակիցը պետք է մշակի ցանցի պատկերը Հայաստանի ողջ տարածքում։ Դա ենթադրում էր նաեւ շատ մեծ աշխատանք, եւ միջազգային փորձից էլ ելնելով՝ դա շատ...

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Դեմիրխանյան ջան, հասկացանք։ Տիկին Եսայանին հնարավորություն տանք, արձագանքի։  Ամեն դեպքում արձագանքման կարիք չկա։

Հարգելի պրն Աղվան Վարդանյան, համեցեք։

Ա.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի պրն Դեմիրխանյան, հիմնական հասկացություններից, որ ուժը կորցրած էր ճանաչում «հեռարձակման թվային ցանց» արտահայտությունը,  բացատրեցիք, որ մուլտիպլեքսն արտահայտում է, բայց այստեղ կար ենթակառուցվածքի բացվածքը՝ «սարքավորումներ,  հեռարձակման ուղիներ եւ այլն»։ Արդյոք, ամբողջովին փոխարինու՞մ է, եւ կարիքը չկա այս հասկացության։ Սա մեկ։

2-րդը՝ գործող օրենքի անցումային դրույթներում, 11, 12-րդ հոդվածներում՝ «2016 թվականի հունվարի 1-ին ՀՀ ամբողջ տարածքում դադարեցվում է անոլոգային հեռուստահաղորդումները, եւ թվայինին ենք անցնում»։

12-րդ կետում՝ «17 թվականի հուլիսի 20-ից ռադիոյի թվային հեռարձակումն ապահովելու նպատակով օրենքով սահմանվում են ռադիոհեռարձակողների լիցենզավորման կարգն ու պայմանները, այդ թվում՝ ռադիոհեռարձակման լիցենզիաների համար... քանակը եւ այլն»։ Սրանք արվա՞ծ են, եթե չեն արված, եթե օրենքում փոփոխություններ էիք անում, ինչու՞ այս թեմաներին չեք անդրադարձել։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Եթե թույլ տաք, կսկսեմ 2-րդ հարցից։ 2017 թվականի հունվարի 1-ից թվային հեռարձակումը ողջ Հայաստանի տարածքում ապահովված է, եթե խոսքը գնում է հեռուստատեսության մասին։

Ռադիոյի շրջանակներում, թվային ռադիոյի հարցով  սկսվել է գործընթացը։ Մեր նախարարության կողմից տրամադրվել են համապատասխան հաճախականությունների պլան, որի հիման վրա այսօր մշակվում են  տենդերային փաստաթղթերը, եւ օրենքով սահմանված  ժամկետներում այս մրցույթները կլինեն հայտարարված։

1-ին հարցի վերաբերյալ ասեմ ձեզ, որ օրենքում կար շատ տարբեր հասկացություններ, որոնք հիմնականում կամ ոչ լիարժեք, կամ մասնակի ցույց են տալիս պրոցեսի բնույթը զուտ տեխնիկական տեսանկյունից։ Մենք խորապես համոզված էիք, որ թվային հեռարձակումը դա այն միավորն է, այն հասկացողությունն է, որը լիարժեք փոխարինում է բոլոր, այն մասնակի կամ ոչ լիարժեք, որոնք կարող էին նաեւ տարաձայնությունների պատճառ դառնալ։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Պրն Վարդանյան, համեցեք։

Ա.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Պրն Դեմիրխանյան, ՀՀ տարածքում իրականացվում է միայն թվային հեռուստահեռարձակում։ Հիմա այդպե՞ս է։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Այո։

Ա.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-2-րդը՝ 2017 թվականի հուլիսի 20-ից օրենքով սահմանվում են, եւ թվարկվում են մի շարք անելիքներ, որոնք պետք է արվեին, ռադիոյին են վերաբերվում սրանք։ Եթե չենք հասցրե՞լ, փոփոխության ժամանակ սա էլ փոխեիք, ինչ-որ ժամկետ վերցնեիք։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Պրն Վարդանյան,  հուլիսի 20-ից գործընթացը սկսվում է թվային ռադիոյի մրցույթները հայտարարելու վերաբերյալ։ Ես ասացի, որ դա կապված է մի քանի բաների հետ։ 1-ինը՝ հաճախականությունների պլանն է, 2-րդը՝ բովանդակային պլանն է։ Դրանով զբաղվում է ռադիոյի  եւ հեռուստատեսության հանձնաժողովը։  Օրենքով սահմանված կարգով  մրցույթները կհայտարարվեն։  Դրա համար որեւէ լրացուցիչ  փոփոխություն դրա հետ կապված պետք չէր, անհրաժեշտ չէր։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Հարգելի պրն Վարդան Բոստանջյան, համեցեք։

Վ.ԲՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Պրն Դեմիրխանյան, ես հիմնավորման մեջ 1-ին անգամ հանդիպեցի, որ մեծ հարգանք եք մատուցել տիկին Դունյային, ես հավատացած եմ, որ ինքը շատ շնորհակալ կլինի, որ հարգել եք։

 Ես մտածում եմ, որ  հանձնաժողովում քննարկում էիք այդ մուլտիպլեքսի մրցույթի չկայացածության համար, փաստորեն, ստացվում է, որ ձեզ մոտ չի ստացվել, համարել եք չկայացած, կամ ընդհանրապես հայտ չի ներկայացված։ Դա մեր պետության համար որքանո՞վ է կարեւոր։ Եթե շարունակվի այդպես, ոչ մի մասնավոր սուբյեկտ չուզանա մասնակցի այդ մրցույթներին, արդյոք, պետությունը ինչ-որ քայլեր պետք է ձեռնարկի՞, թե՞ չէ։

Դուք որոշակիորեն այս հարցերին պատասխանեցիք հարց ու պատասխանի ժամանակ։ Ես կուզենայի, որ ավելի հստակ պատկերացնեմ դա։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Գիտե՞ք, թվային հեռուստատեսության տեխնոլոգիաները, իրենք ինչ-որ պահից, 2010 թվականից սկսեցին զարգանալ 2 զուգահեռ ուղղությամբ։ Մեկը դա եթերային հեռարձակումն է, որն այսօր մենք ունենք։

2-րդը կոչվում  «օթիթի»,  «օվըր դը թոփ», դա ինտերնետով կամ ուրիշ համակարգերով է։  Ես կարող եմ ձեզ հավաստիացնել, որ այն տեսանկյունից,  թե հնարավո՞ր է Հայաստանում ձեւավորվի 2-րդ կոմերցիոն մուլտիպլեքսը, դա կախված է ոչ միայն նրանից, թե կառավարությունն ի՞նչ աջակցություն կցուցաբերի, այլ նաեւ 2-րդ տեխնոլոգիաների ինտենսիվ զարգացման։

Ինտերնետի  հասանելիությունն այսօր Հայաստանում կազմում է 85%։ Դա իր հետ բերում  է այն հնարավորությունները, օրինակ՝ ես ունեմ 2 աղջիկ, երկուսն էլ չեն նայում հեռուստատեսություն, բայց փորձում են պլանշետի միջոցով  նույն տեղեկությունները ստանալ, որովհետեւ դա շատ ավելի հարմար է, կարող եք դա անել այնտեղ, որտեղ ձեզ հարմար է եւ այլն։

Ես դա ասացի նրա համար, որ ես չեմ կարող ասել, թե, արդյոք, անհրաժե՞շտ է լինելու հատուկ միջոցառումներ իրականացնել, որ 2-րդ մուլտիպլեքսը ձեւավորվի։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Բայց տիկին Դունյայի մասով չասացիք, պրն  Դեմիրխանյան։ Հարցերն ավարտվեցին, շնորհակալ ենք ձեզ, պրն  Դեմիրխանյան։

Հարակից զեկուցող՝ գիտության, կրթության, մշակույթի, երիտասարդության եւ սպորտի հարցերի հանձնաժողովի հարգելի ներկայացուցիչ պրն Արման Սաղաթելյան,  համեցեք։

Ա.ՍԱՂԱԹԵԼՅԱՆ

-Մեծարգո նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, հաշվի առնելով, որ մինչեւ ընդմիջում մենք գրեթե ժամանակ չունենք, հետեւաբար,  զեկույցի մասով ես կխոսեմ շատ կարճ։  Ասելու բան առանձնապես չկա, որովհետեւ տեխնիկական բնույթ կրող  փոփոխությունները պրն փոխնախարարը ներկայացրեց, որոնք էլ ավելի են պարզեցնում եւ հստակեցնում մրցույթի անցկացման կարգը։ Ավելի  լայն հնարավորություն է տրվում, որպեսզի ոչ թե եռամսյա ժամկետում, այս կես տարվա ընթացքում նախագիծ պատրաստվի,  իսկ փաթեթների դիտարկումը եւ այլն, նվազեցվի մինչեւ 3 ամիս։

Ես շատ կարճ անդրադառնամ 2 հնչեցրած հարցերին, որոնց վերաբերյալ ավելի մանրամասն տեղեկատվության եմ տիրապետում։ Մեր հարգարժան Կնյազ Հասանովի հարցն էր այստեղ, երկրում ազգային փոքրամասնությունների հետ կապված։ Իհարկե, այդ հարցը կապի եւ տրանսպորտի նախարարության տիրույթում չէ, բացառապես Հանրային  ռադիոյի գործառույթն է դա։

Խնդիրը ո՞րն է։ Ի տարբերություն խորհրդային տարիների, որը որ առանձնահատուկ ուշադրություն էր դարձնում, այսպես կոչված, այն ժամանակ  կոչվում էր «ինովիշանյա», արտասահմանյան հեռարձակում,  այդ թվում՝ արաբերեն, թուրքերեն,  պարսկերեն, քրդերեն, եզդիերեն եւ այլն։ 12-ից ավել լեզուներ են եղել, այսօր 8-ն են դրանք, որոնց թվում է նաեւ՝ քրդերենը։  Ի տարբերություն այն ժամանակաշրջանի, երբ հիմնականում դեպի դուրս ուղղվող քարոզչական բնույթի նյութեր եւ այս տեսակ ուղերձներ, այսօրվա օրով ՀՀ-ն եւ Հանրային ռադիոն այդ ոլորտում որեւէ քարոզչական նպատակներ չի հետապնդում։ Հիմնական նպատակն ու նշանակությունը մեր ազգային փոքրամասնությունների առօրյա  կյանքի եւ համայնքների ամենօրյա գործընթացների լուսաբանելն է, արտերկրում բնակվող հայրենակիցների վերաբերյալ տեղեկատվություն տալն է,  արտերկրում այդ համայնքի ներկայացուցիչների համար մեր երկրում տեղի ունեցածի ներկայացումն է, եւ լեզվի, մշակույթի, կրոնի եւ այս տեսակի հարցերի պահպանումը եւ տարածումը, ինչպես նաեւ արխիվավորումը, մշակումը եւ այլն։

Հետեւաբար, այսօրվա օրով արտադրել այդ քանակությամբ կոնտենտ կամ պարունակություն, որի մեկ ժամվա հեռարձակումն ամբողջ աշխարհով, խոսքը Նորադուզի մեր հեռարձակման համակարգն է, որը չափազանց ծախսատար է, քանի որ ծածկում է ամբողջ Միջին Արեւելքը, ընդհուպ մինչեւ Աֆրիկա, նույնիսկ մինչեւ  Հարավային Ամերիկա  այդ ազդանշանը հասնում է։ Դա բավականին թանկ հաճույք է, քան այդ կոնտենտի արտադրությունը։ Այսօր մենք զերծ ենք մնում այս տեսակի ավելորդություններից։  Հիմնականում շեշտադրումն արվում է այն հարցերի վրա, որոնք որ ես նշեցի։

Եվս մեկ հարց, հարցը ռադիոների թվայնացման մասին է։ Պրն փոխնախարարը երեւի չհասցրեց նշի։ Հանրային ռադիոն, 10 օր առաջ լրացավ մեկ տարին, ինչ այն թվային ազդանշանով հեռարձակվում է։ Այն կա  ամբողջ հանրապետության տարածքում։ Ցանկացած թվային ազդանշան որսող սարքի միջոցով, այդ թվում՝ թվային հեռուստացույցի միջոցով այն հնարավոր է որսալ, եւ կա արբանյակային հեռարձակում։

Ինչ վերաբերում է մասնավոր ռադիոընկերությունների թվային հեռարձակմանը, գործընթացն արդեն սկսված է, ինչպես որ ասվեց, բայց իմ անձնական կարծիքը պետք է ասեմ, որ մեծ հետաքրքրվածություն այդ առումով չի լինելու մասնավորի կողմից, կրկին շուկայի  պատճառով, որովհետեւ այսօր հիմնական զանգվածը, մեր երկրի ռադիոունկնդիրը հնարավորություն չունի ունենալու թվային ռադիոազդանշան որսալու որեւէ սարք կամ սարքավորում։ Դա կա միայն ժամանակակից մեքենաներում, այն էլ որոշակի արտադրության։ Դա բավականին սահմանափակ շուկա է, որպեսզի որեւէ լուրջ ծավալի   ներդրումներ արվեն նմանատիպ ենթակառուցվածքի մեջ, բայց Հանրային ռադիոն տարուց ավելի է, արդեն կա մեր երկրի ամբողջ տարածքում։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն Սաղաթելյան։ Հարակից զեկուցող  Արման Սաղաթելյանին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։

Ա.ՍԱՂԱԹԵԼՅԱՆ

-Ամենակարեւորը  չասացի, որ հանձնաժողովում քննարկել ենք հարցը եւ դրական եզրակացություն ենք տվել։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն Սաղաթելյան, այն տեղեկատվության համար, որ տվեցիք թե՛ ԱԺ պատգամավորներին,  եւ թե՛ մեզ հետեւող քաղաքացիներին։

Այժմ հերթագրում՝ մտքերի փոխանակության համար։  Ելույթներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթների անհրաժեշտություն տեսնու՞մ եք,  ոչ։  Պրն փոխնախարար, կարծում եմ, եկեք, համառոտակի, մեկ-երկու րոպեի ընթացքում ներկայացրեք, որ ձեր խոսքով ավարտենք այսօրվա մեր աշխատանքը, իսկ 30 րոպեից հանդիպենք կառավարության հետ։

Բ.ԴԵՄԻՐԽԱՆՅԱՆ

-Առհասարակ այս թվայնացման պրոցեսներում շատ տարբեր մտքեր եւ շատ տարբեր ուղղություններ են ձեւավորվում։ Ես լիովին համաձայն եմ, որ թվային ռադիոյի գաղափարը գուցե արդիական կդառնա մի քանի տարի հետո, բայց նորից կնշեմ, որ այսօրվա տեխնոլոգիայի զարգացումը կատարում է բոլոր տարբեր փոփոխություններ, եւ չգիտենք, թե ինչո՞վ պայմանավորված կլինի, օրինակ՝ 2 տարի հետո ձայնային ազդանշանի տարածումը։ Միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ առհասարակ տենդենցը գնում է օնլայն թիվիից դեպի թիվի պատվերով։

Բաժանորդը չի ուզում նայի այն, ինչ որ իրեն առաջարկում են այդ պահին, ինքն ուզում է նայել այն, ինչ որ ինքն ուզում է նայել, այնտեղ, որտեղ ուզում է նայել, այն ժամանակ, երբ որ ուզում է նայել, ցանկացած գործողություն կատարել այդ պրոցեսի ընթացքում։ Երեւի թե,  10 տարի հետո դա կդառնա հիմնական տենդենց, եւ մենք բոլորովին ուրիշ աչքերով կնայենք եւ՛ հեռուստատեսությանը, եւ՛ ռադիոյին։  Հիմնականում այսքանը։

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Շնորհակալություն, պրն Դեմիրխանյան, հարգելի պատգամավորներ, հարգելի կառավարության ներկայացուցիչ, հարցի քննարկումն ավարտվեց, քանի որ մեզ մնում է 1 րոպեից մի քիչ ավել ժամանակ՝ ես հայտարարում եմ ընդմիջում։

 Կհանդիպենք կառավարության հետ հարց ու պատասխանի ժամանակ։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱ ԲԱԲԼՈՅԱՆԸ
 

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ զբաղեցրեք ձեր տեղերը։ «ԱԺ կանոնակարգ», Սահմանադրական օրենքի 120-րդ հոդվածի համաձայն, յուրաքանչյուր հերթական նիստերի չորեքշաբթի օրվա վերջին հիմնական նիստում կառավարության անդամները պատասխանում են պատգամավորների բանավոր հարցերին։ Հարցերից յուրաքանչյուրը պետք է վերաբերի կառավարության մեկ անդամի իրավասությանը վերապահված ոլորտին։

Հերթագրված, սակայն դահլիճից բացակայող պատգամավորները զրկվում են տվյալ հարցի քննարկման ընթացքում հարց տալու իրավունքից։ Նիստն ավարտվում է հերթագրված վերջին պատգամավորի հարցին պատասխանելուց հետո։ Հարցերը տրվում են ըստ հերթագրման հաջորդականության։

Հարգելի պատգամավորներ, հիշեցնում եմ՝ հարցի համար տրվում է 2 րոպե, պատասխանի համար՝ 3 րոպե, արձագանքի համար՝ 1 րոպե։ Հիշեցնեմ, որ այսօր բացակայում է ՀՀ մշակույթի նախարար Արմեն Ամիրյանը, որն արձակուրդում է։

Խնդրում եմ նախապատրաստվել հերթագրման՝ հարցերը ներկայացնելու համար։ Հերթագրում։

Հերթագրվել է 22 պատգամավոր։

Արմենուհի Կյուրեղյան, խնդրեմ, հարցը պետք է հնչեցնեք խոսափողից։ 3-րդ խոսափող։

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Հարցս վերաբերվում է ՀՀ տարածքում Հյուսիս-հարավ մայրուղու կառուցման ընթացքին։ Մենք գիտենք, որ ծրագրի հիմնական ֆինանսավորումն Ասիական զարգացման բանկն է, որի հետ 2011 թվականի մայիսին ստորագրած համաձայնագրով կառավարությունը նախատեսած 5 տրանշներից յուրաքանչյուրի համար պետք է ներկայացնի պարբերական ֆինանսավորման հայտ։

Մինչ օրս Ասիական զարգացման բանկի հետ ստորագրվել են 3 տրանշներ, համապատասխանաբար՝ 70,4, 179,6 եւ 100 մլն դոլարի, ընդհանուրը՝ 350 մլն դոլարի չափով։ 1-ին տրանշը Երեւան-Աշտարակ, Երեւան-Արտաշատ ճանապարհահատվածների համար ամբողջությամբ իրացվել է։ 2-րդ եւ 3-րդ տրանշները՝ Աշտարակ-Թալին, Թալին-Լանջիկ, Լանջիկ-Գյումրի հատվածների համար դեռ ամբողջությամբ չեն իրացվել։

Արդյունքում՝ ստացվում է, որ նախատեսած 500 մլն ԱՄՆ դոլար վարկային միջոցների համար դեռեւս չեն ստորագրվել 150 մլն դոլարի 4-րդ եւ 5-րդ տրանշները, թեեւ ֆինանսավորման հայտերի ներկայացման վերջին ժամկետը 2017 թվականի դեկտեմբերի 17-ն է, այսինքն՝ 3 ամիս եւ մի քիչ ավելի։

Հարց՝ ե՞րբ եք ներկայացնում մնացած 2 տրանշների ֆինանսավորման հայտերը, եթե դեռ չեն ավարտվել 2-րդ եւ 3-րդ տրանշներով նախատեսված շինարարական աշխատանքները։

Ի՞նչ ծավալով աշխատանքներ են մնացել դրանք ավարտին հասցնելու համար։

Կհասցնե՞նք արդյոք դրանք ավարտին հասցնել եւ մինչեւ դեկտեմբերի 31-ը հայտ ներկայացնել մնացած 150 մլն դրամի համար։

Եվ բացի այդ, ավարտված Երեւան-Աշտարակ, Երեւան-Արտաշատ ճանապարհահատվածներն աչքի չեն ընկնում իրենց որակով, եւ դեռ ավելին՝ մինչեւ օրս դրանք լիովին ավարտված չեն։ Եվ ես ուզում եմ հիշեցնել այսօր հանրության մեջ եւ ԶԼՄ-ներում...

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի տրանսպորտի, կապի եւ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարար Վահան Մարտիրոսյանը։ Խնդրեմ, պրն Մարտիրոսյան։

Վ.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ինչ վերաբերում է Հյուսիս-հարավ տրանշերին, ես կուզենայի երկու խոսքով ասել։ Այս վերջերս մամուլում էլ է շատ շրջանառվել այդ թեման, եւ նախարարությունը պարզաբանումով հանդես է եկել նաեւ։

Ինչ վերաբերում է առաջին տրանշին՝ աշխատանքներն ավարտված են, բայց դեռ հանձնված չի, դեռ երաշխիքային սպասարկման մեջ է եւ չի վճարված վերջին 3 միլիոնից մի քիչ ավելը։ Ինչ թերություններ կան, այսօր կապալառուն իր հաշվին  ուղղում է։

Ինչ վերաբերում է տրանշ 2-ին եւ 3-ին, նրանք ֆինանսավորվում են Ասիական զարգացման բանկի եւ Եվրոպական ինվեստիցիոն բանկի միջոցներով, աշխատանքները շարունակվում են, եւ ըստ պայմանագրի, ավարտը նախատեսվում է 2019 թվականին։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Եթե ցանկություն ունեք արձագանքելու, խնդրեմ։

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Իմ հարցն ուղղված էր հետեւյալին՝ արդյոք մենք կհասցնե՞նք այն պայմանները, որի հիման վրա մենք կարող ենք ներկայացնել 4-րդ եւ 5-րդ տրանշների համար ֆինանսավորման հայտը։

Եվ բացի այդ, հանրության մեջ, դուք ինքներդ նշեցիք՝ ԶԼՄ-ներով այսօր առկա է, արտահայտվում է անվստահություն մայրուղու ծրագրի իրականացման շուրջ, եւ արդյոք գտնու՞մ եք, նաեւ ավելացնեմ, որ կարիքը կա, անհրաժեշտություն կա ԱԺ-ի կողմից վերահսկողական գործառույթ իրականացնել այս ծրագրի իրականացման շուրջ։

Վ.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Վերահսկողությունն իրականացվում է նախարարության կողմից, առանձին պայմանագրով ինժեներական խումբ կա՝ ըստ պայմանագրի պահանջների, իրենք կատարում են վերահսկողությունը։

Ինչ վերաբերում է մեր պարտավորություններին, պարտավորությունները մենք բանկի հետ քննարկում ենք ամեն անգամ, կառավարությունը ստույգ իր պարտավորությունները կատարում է բանկի առաջ։ Վերջացնել չենք հասցնի, ես ասեցի՝ 2019 թվականին։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Էդմոն  Մարուքյան, 3-րդ խոսափող։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի ԱԺ նախագահ, հարգելի գործընկերներ, հարգելի պրն վարչապետ, ես հարցս ուղղում եմ վարչապետին, եւ հարցս վերաբերում է վարչապետի պաշտոնավարման 1 տարվան։

Հիշու՞մ եք, որ կառավարության ծրագրի ժամանակ, պրն վարչապետ, ես խոսեցի նաեւ Արեւմտյան երկրներից ՀՀ-ում ներդրումներ ներգրավելու մասին։ Եվ հիմա մենք արդեն արձանագրել ենք ձեր պաշտոնավարման 1 տարին, թե ինչ բացթողումներ կան կամ ինչ ձեռքբերումներ կան, դուք կասեք ձեռքբերումները, բայց ինձ կոնկրետ մի հարց է հուզում սրա հետ կապված։

Պրն վարչապետ, ձեր պաշտոնավարման այս 1  տարվա ընթացքում Արեւմտյան երկրներ, որ դուք չեք այցելում եւ ներդրումների համար Արեւմտյան երկրներից ինչ-որ հանդիպումներ չեք ունենում, չեք գնում Արեւմտյան երկրների մայրաքաղաքներ, տարբեր կենտրոններ եւ Հայաստանի տնտեսական բարեփոխումների հետ կապված ներդրումներ բերում, դա արդյո՞ք պատճառ է, որ ձեզ չեն հրավիրում այդ կենտրոններից, որ դուք նման այց կատարեք՝ մի տարբերակ։

Եվ երկրորդ տարբերակ, պրն վարչապետ` կարող է ձեզ հրավիրում են եւ դուք մերժում եք, չեք գնում։ Իրականում, ես կարծում եմ, որ ձեզ հրավիրում են, բայց այդ այցերը մենք չենք տեսնում։

Ի դեպ, երկու տարբերակն էլ, կարծում եմ՝ մեր երկրի համար շատ վատ է, եթե չեն հրավիրում նման կենտրոններից կամ, եթե հրավիրում են, դուք մերժում եք, բայց ամեն դեպքում շատ կարեւոր է լսել ձեր բացատրությունը խորհրդարանին։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի վարչապետ Կարեն Կարապետյանը։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Հարգելի պրն նախագահ, հարգելի գործընկերներ, բարեւ ձեզ, չափազանց ուրախ եմ ձեզ տեսնելու երկարատեւ ընդմիջումից հետո։

Պրն Մարուքյան, ձեր հարցին պատասխանեմ հետեւյալ կերպ՝ իրականում այցն ինքնանպատակ չի, եւ եթե մենք չենք այցելում, դեռ չի նշանակում, որ մենք Արեւմտյան երկրների եւ նրանց ներդրողների հետ օրակարգ չունենք կամ չենք քննարկում այդ թեմաները։ Մոտակա ժամանակներս նախատեսվում են նման այցեր, եւ այցը կլինի այն ժամանակ, երբ մենք կունենանք օրակարգ եւ առարկայական խոսալու թեմա, որպեսզի այն չվերածվի տուրիզմի, կներեք այդ արտահայտությանս համար, եւ բոլոր մնացած այցերը նույն ձեւի են։

Ինչ վերաբերում է Արեւմտյան երկրներ տարանջատելը, ես կանխագուշակելով հնարավոր հետաքրքրությունն այդ հարցի շուրջ, մի քիչ լայն մասշտաբով պատասխանեմ։ ԵՏՄ անդամ լինելով, մենք որեւիցե այլ շուկաների նկատմամբ թերուշադրություն չենք ցուցաբերում, եւ այն ինֆորմացիան, որը որ տրամադրել ենք ձեզ արտահանման հետ կապված եւ այլն, մենք տարին ամփոփելուց պատրաստում ենք շատ լայնամասշտաբ պատասխան, ինչպես 100 օրվա մեջ ենք պատասխանել ձեզ, որտեղ մանրամասն կգրենք։ Նաեւ կգրենք մեր հետազոտություններն ու թվերը շուկաների վերաբերյալ։

Պայմանական՝ 21,6% արտահանման աճ ունենալով, մենք եվրոպական երկրների աճի տեմպը գերազանցնում ենք ԵՏՄ երկրների աճին։ Լինելով ԵՏՄ երկրի ակումբի անդամ, մենք սպեցիֆիկ շուկաների նկատմամբ, ինչպիսի՞նն են եւ կլասիկ շուկաներից տարբերվում են Թուրքմենստանը,  Ուզբեկստանը եւ այլն, իրենց հետ չենք առնչվում, իհարկե առնչվում ենք։

Այդ իսկ պատճառով ձեր հարցի պատասխանը հետեւյալն է՝ երբ որ օրակարգ լինի, անպատճառ ունենալու ենք այդ այցերը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանքի համար՝ 3-րդ խոսափող։

Է.ՄԱՐՈՒՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն վարչապետ, գիտեք՝ մենք շատ ենք քննադատում կառավարության ուռճացված ծախսերը եւ կառավարության տուրիզմին դեմ ենք, բնականաբար։ Բայց մյուս կողմից նաեւ ինձ զարմացնում է 1 տարվա ընթացքում այդ օրակարգի առարկայական չլինելը, այսինքն՝ 1 տարի անցել է, դեռեւս չկա օրակարգ նման այցեր ունենալու եւ նման հանդիպումներ ունենալու եւ փորձելու Հայաստան ներդրումներ ներգրավելու։

Այսինքն՝ ձեր պատասխանից ես այդպես հասկացա, որ էս պահին չկա կոնկրետ օրակարգ  Արեւմտյան երկրներից ներդրումներ բերելու հետ կապված՝ այցելության եւ հանդիպումներ ունենալու։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Պրն Մարուքյան, ես այդպես չեմ պատասխանել, դէ ես ասել եմ, որ մենք ունենք օրակարգ արեւմտյան մեր գործընկերների հետ հանդիպման, եւ՛ Եվրամիության հետ, եւ՛  ԱՄՆ-ի հետ մեր կոնտակտները շատ ավելի հաճախակի են, եւ պոտենցիալ ծրագրերը շատ ավելի շատ են։ Օրակարգ չունենք այց կատարելու։

Ինչ վերաբերվում ա, որ մենք տարվա ընթացքում՝ դուք օրակարգ չունեք, տեքստի մեջ կա մի քննադատություն, կա մի կողմնակալ վերաբերմունք, որի էությունը չեմ հասկանում, ճիշտն ասած։ Ես ձեզ ասում եմ՝ բոլոր նման երկրների հետ մենք ունենք շատ ինտենսիվ հարաբերություն, անպատճառ պետք ա այց ունենա՞նք, դա՞ է ցուցանիշը, ես չեմ կարծում։ Օրակարգ ունեմ՝ գնում եմ, էլի եմ գնալու, եթե օրակարգ ունենամ, հենց Ամստերդամում օրակարգ ունենամ, գնալու եմ Ամստերդամ, այցի օրակարգ, ոչ թե ներդրումներ բերելու։

Դուք ասում եք՝ Արեւմտյան Եվրոպայից ներդրումներ բերելու օրակարգ չունեք, ես ըտենց չեմ ասել։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն վարչապետ։ Ալիկ Սարգսյան՝ 1-ին խոսափող։

Ա.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Հարգարժան ԱԺ նախագահ, հարգարժան վարչապետ, հարգելի գործընկերներ, հարգելի կառավարություն, հարցս նույն բովանդակությանն է պատկանում, նույն հիմնախնդրին է վերաբերվում եւ ուղղելու եմ գյուղատնտեսության հարգելի նախարարին։

Տարիներ շարունակ երկրում մի շատ կարեւոր խնդիր իր լուծումը չի գտնում, որը թուլացնում, ջլատում եւ նյարդայնացնում է մեր գյուղացուն, ինչու՞ չէ, նաեւ՝ գյուղացիական տնտեսություններին։ Խոսքս վերաբերվում է մթերող կազմակերպությունների հետ աշխատանքին։ Այս տարի նույնպես, գիտեք, որ առատ բերք է սպասվում խաղողի, եւ որպեսզի այն խոցելի երեւույթը՝ նորից բոլորիս շատ չնյարդայնացնի եւ գյուղացիների հոսքը չբերի վերջնական կետ կառավարություն՝ բողոքների, ինձ թվում է, որ տվյալ հարցերին պետք է ուշադրություն դարձնեք եւ ինչու՞ չէ, ամբողջ էս ընթացքում գյուղացիների հետ շփման ընթացքում բոլորն այս խնդիրը կարեւորում են եւ սպասում են կոնկրետ պատասխանի։

Հարգելի նախարար, առաջին հարցս վերաբերվում է՝ ի՞նչ քանակությամբ բերք եք նախատեսում այս տարի, քանակությունն արդեն կանխորոշված, խաղողի բերքի քանակությունը, եւ ի՞նչ քանակության հնարավորություն ունեն մթերող կազմակերպություններն ընդունելու։

Երկրորդ հարցը՝ ես քաջ գիտակցում եմ, որ դա մասնավոր գործունեության ոլորտ է ամբողջությամբ, ինչպես նաեւ հիմնարկ-ձեռնարկությունները, որի մասին խոսեցի, այնուամենայնիվ, իմ խորին համոզմամբ, կառավարությունն ինչ-որ կերպ պետք է կանոնակարգի այս ոլորտը, ինչու՞ չէ, մասնակիորեն հսկողություն սահմանի ամբողջ էս գործունեության ընթացքում։ Եվ պատրա՞ստ է արդյոք կառավարությունն այս ամենից հետո որոշակի պատասխանատվություն կրի այս գործընթացը պատշաճ մակարդակով իրականացնելու համար։

Եվ երրորդ հարցը՝ ինչպիսի՞ քայլեր է ձեռնարկելու կառավարությունն այս...

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արձագանքելու ժամանակ կկարողանաք շարունակել։ Խնդրեմ՝ ՀՀ գյուղատնտեսության նախարար պրն Իգնատի Առաքելյան։

Ի.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-ԱԺ հարգարժան նախագահ, հարգելի գործընկերներ, առաջին հարցի հետ կապված՝ ի՞նչ քանակ կլինի, ավելին չի լինելու, քան անցյալ տարվա 178 հազար տոննան՝ հաշվի առնելով ցուրտ ձմեռը եւ այգեքաղ չկատարելու պատճառները, կարող ա անգամ նվազի քանակը 10-15%-ով։

Մեր գործարանները, որոնք մթերում են, այսօր իրանք ունեն այն հզորությունը, որպեսզի մթերեն տեխնիկական սորտերը, որովհետեւ այդ ամբողջը չի մթերվում, դրա որոշ քանակությունը գնում ա արտահանման եւ սեղանի սպառման։

Ձեր բարձրացրած հարցը մթերողների հետ աշխատելու եւ հարցը լուծելու՝ խաղողագործությունը ՀՀ-ի համար մեծ նշանակություն ունի տնտեսական առումով, որովհետեւ կոնյակագործությունը եւ գինեգործությունը մեծ ճյուղ է զբաղեցնում արտահանման մասով։ Եվ մենք միշտ մեր ուշադրության կենտրոնում ենք պահում այդ ոլորտը։ Գյուղնախարարությունը հանդիպել է բոլոր մթերողների եւ արտադրողների հետ։ Հանդիպում ա կազմակերպվել ՀՀ վարչապետի մոտ բոլոր մթերողների հետ, եւ քննարկվել է մթերման գործընթացը, դիրքորոշումը կառավարության  հետեւյալն է, որ գնագոյացմանը կառավարությունը չի խառնվելու, չի միջամտելու, այնուամենայնիվ, եթե կան մթերողներ, որոնք չեն մթերում եւ կոնյակ են արտահանում, լինելու են մեր ուշադրության կենտրոնում։ Եթե մթերում են եւ չեն վճարում, լինելու են մեր ուշադրության կենտրոնում, եւ մենք նախաձեռնել ենք խաղողագործության, գինեգործության հիմնադրամի  պետական ծրագրերի շրջանակներում ֆինանսավորումը ստեղծել խաղողագործների ռեեստր, որով հստակ կգրվի, թե ո՞ր համայնքում, քանի՞ գյուղացի, ի՞նչ խաղողի տեսակ են արտադրում եւ ի՞նչ քանակ ա արտադրվում։ Եվ այդ ծրագիրը 1 կամ 2 տարի կտեւի, էդ ռեեստրի ստեղծումը եւ ավտոմատացումը համակարգի մեջ, ներբեռնումն ամբողջ տվյալների, որից հետո մենք նախատեսում ենք, որպեսզի մթերողը եւ խաղող արտադրողը նույն բազայում իրենց տվյալները գրանցեն։ Այսինքն՝ խաղող արտադրողը լրացնի, թե ինչքան խաղող է արտադրել եւ մթերողը կոնկրետ խաղողագործի հետ ցույց տա, թե որ խաղողագործից ինչքա՞ն խաղող ա առել, դա կարճ, որպեսզի պարզ լինի։ Իհարկե, որից հետո հստակ կերեւա, թե ինչքա՞ն խաղող է արտադրվել եւ ինչքան է մթերվել։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ պրն Սարգսյան։

Ա.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Պրն նախարար, ճիշտն ասած, հարցիս պատասխանն ամբողջական չէր, կարծում եմ՝ ժամանակի սուղ լինելու պատճառով, հուսով եմ, բայց այդ մասին, երեւի կզրուցենք, որովհետեւ էս ամբողջ ժամանակահատվածում շփվելու ենք, եւ էդ խնդիրը, որպես պատգամավոր, իմ ուշադրության կենտրոնում պիտի լինի։

Եվ երրորդ հարցը հնչեցնեմ՝ ես ուզում եմ ուղղակի իմանամ, որպեսզի մեր գյուղացին էլ լսի. մթերող կազմակերպություններին որոշակի օգնություն, նկատի ունեմ ֆինանսական, ինչու՞ չէ՝ իրացման խնդրի հետ կապված, կառավարությունն այս տարի որոշե՞լ է միջամտել այս գործին, թե՞ ոչ։

Եվ մեկ էլ ուզում եմ կրկին անգամ ձեզ հիշեցնել, ավարտում եմ խոսքս, սա բարոյական եւ նյութական լուրջ վնաս է հասցնում մեր գյուղացուն, որովհետեւ նրանք բանկերի նկատմամբ որոշակի պարտավորություններ ունեն, գիտեք։ Եվ մթերողներն իրենց ինքնագործունեության արդյունքում չվճարելով, հաճախ գյուղացուն բերում են օրհասական վիճակի, եւ կարծում եմ՝ հարցը հույժ կարեւոր է վերջնական կանոնակարգելու, հսկողություն սահմանելու, ինչու՞ չէ, պատասխանատվություն կրելու համար։ Շնորհակալություն։

Ի.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Միանշանակ համաձայն եմ ձեր հետ, որ դա հույժ կարեւոր է մեզ համար եւ մենք հետեւողական լինենք։ Բայց, բացի դրանից, մենք 2 շաբաթ առաջ հաստատեցինք նոր ծրագիր կառավարությունում մթերման համար, որը հենց աջակցություն է լինելու մթերողներին, էժան, պետության կողմից սուբսիդավորվող մինչեւ 3% տոկոսադրույքով վարկեր ենք տրամադրելու մթերման համար։

Զուտ պարզաբանման համար՝ վարկը տրամադրվում է մթերողին, բայց վճարումը կատարվում է հենց գյուղացուն, որի հետ պայմանագիր է կնքվում մթերման համար։ Իհարկե, այս պահին խաղողն է եւ բանջարեղենային մշակաբույսեր կան, այս տարի այդ ծրագիրը պիլոտային է, մինչեւ 150 մլն դրամ ենք տալու մեկ ընկերությանը։ Արդեն 14 դիմող ընկերություն կա։ Մեր նախաձեռնությունն այդ ծրագրի պայմանավորված է նրանով, որ հայտնաբերենք այն վարկունակ եւ ուժեղ ձեռնարկությունները, որոնք պատրաստ են մթերում անել, զարգանալ եւ վճարել գյուղացիներին։

Հաջորդ տարի, եթե պիլոտը հաջողվեց, մենք կուսումնասիրենք՝ ինչ թերություններ կան ծրագրում, հաջորդ տարի նախատեսում ենք ամեն ընկերությանը մինչեւ 1 մլրդ գումար տրամադրել։ Տրամադրվելու ա 1 տարով, որպեսզի դա չդիտվի որպես բիզնես-վարկ, այլ հենց մթերմանն ուղղված վարկ։ Մնացածը մեր ուշադրության կենտրոնում է լինելու, արդեն ասեցի։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն պրն նախարար, շատ կարեւոր տեղեկատվության համար։ Վանիկ Ասատրյան՝ 2-րդ խոսափող։

Մ.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Իմ հարցն ուղղում եմ կառավարությանը, իմ հարցի մեջ բովանդակությունը մի քիչ տարածք ունի, իմ հարցի մեջ ժամանակ շատ է տարվել, դեռ 2006 թվականից մինչեւ էսօրվա պատմություն ունի, մի քիչ երկար է, բայց ես կարճ որոշումներով եւ հրահանգներով կասեմ։ Իհարկե, պատասխան կակնկալեմ, եթե չէ՝ գրավոր կներկայացնեմ։

Հարցս վերաբերում է աղետի գոտու բնակարանաշինությանը։ Բոլորս գիտենք, որ աղետի գոտու բնակարանաշինության հետ կապված մեծ, ահռելի աշխատանք կատարվեց, բայց կառավարության 99 թվականի 432 որոշման համաձայն, բնակարանները բաշխվում էին միայն բազմաբնակարանոց շենքի բնակարան կորցրած ընտանիքներին։ Բայց, քանի որ գիտենք Սպիտակ քաղաքում եւ նաեւ Գյումրիում կար սեփական բնակարաններ, որ 100% ավիրված էր, իսկ Սպիտակում համարյա թե 100% բոլորն էին ավիրված։ Երբ 2006 թվականին արդեն ավարտում էինք կառավարության համապատասխան՝ 432 որոշման համապատասխան բնակարանների հատկացման ծրագիրը, ես գրությունով եւ հիմնավոր փաստաթղթերով դիմեցի կառավարություն եւ 2006 թվականի մայիսի 30-ին եղավ Լոռու մարզպետի հանձնարարական՝ ստեղծել հանձնաժողով, ուսումնասիրել սեփական բնակարան կորցրած ընտանիքների բնակարանների հարցը։ Իսկ այդ ժամանակաշրջանում կար Սովետական Միության կողմից հատուցված ռուբլու տեսքով գումար սեփական բնակարաններին, որը ներկայացված էր խնայբանկի գույքային գրքույկի տեսքով։ Ես Մոսկվա հարցում արեցի, որ չենք կարողանում տեսնել՝ ո՞ր գրքույկն է ավանդ, ո՞ր գրքույկն է հատուցում։

Ես նրանց կողմից ունեմ համապատասխան գրություն, որ գրքույկի համարի առաջ դրված է «զ» տառը, որը կոչվում է զեմլյատրեսենիա։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շատ լավ, քանի որ բավականին ընդարձակ է ձեր հարցը եւ դուք չեք կարողանում... ուղղակի, կարող եք գրավոր դիմել եւ կառավարությունն էլ գրավոր ձեզ կպատասխանի։ Շնորհակալություն։

Սամվել Ֆարմանյան։

Ս.ՖԱՐՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի կառավարություն, թերեւս պայմանավորված մշակույթի նախարարի այս նիստին բացակայությամբ, տրամաբանական կլիներ չհնչեցնել այս հարցը, բայց ելնելով բարձրացվելիք հարցի ժամկետայն սահմանափակումներից, այդուհանդերձ ես կխնդրեմ պրն վարչապետ հատկապես ձեր ուշադրությունը։

Մամուլում շատ պատահաբար հանդիպել եմ մի այսպիսի խնդրի, որը վերաբերում է Հովհաննես Շահամիրյանի անվան ժողովրդական ստեղծագործության կենտրոն ՊՈԱԿ-ին, որը գործում է Մշակույթի նախարարության ենթակայության ներքո։ Հիմնադրված լինելով դեռեւս խորհրդային Հայաստանում, այդ կենտրոնը նպատակ է ունեցել նպաստել, ըստ էության, ժողովրդական ստեղծագործությունների, արհեստների, արվեստների, նաեւ բանահյուսության, հավաքագրմանը, դրա պրոպագանդմանը եւ այլն, եւ այլն։

Հետագայում տեղի է ունեցել, կրկին դատելով իմ հայթայթած տեղեկություններից, կառուցվածքային փոփոխություններ, ժողովրդական ստեղծագործության թանգարանը միավորվել է այդ կենտրոնի հետ։ Ի վերջո, վերջերս, ընդամենը մի քանի ամիս առաջ կայացվել է որոշում կրկին կառուցվածքային փոփոխությունների, որի արդյունքում 20-22 աշխատող այդ կենտրոնի ստացել են իրենց պայմանագրերի լուծարման մասին տեղեկատվական թերթիկներ։

Հիմա՝ մի կողմից հարցը կայանում է նրանում, որ գոնե ես Մշակույթի նախարարության կողմից չեմ լսել հանգամանորեն շարադրված ամբողջական տեղեկատվություն, թե նման կառուցվածքային փոփոխությունների արդյունքում նույն աշխատանքը, նույն ֆունկցիան ի՞նչ նոր մեխանիզմներով պետք է արվի՝ սա մեկ։

Երկրորդը, որն ինձ համար չափազանց մտահոգիչ է՝ կրկին դատելով այդ կոլեկտիվի անունից հրապարակվող տեղեկությունների վրա, որ Մշակույթի նախարարությունը զլանում է հանդիպել այդ աշխատակիցներին եւ բացատրել, թե ի՞նչ որոշումների մասին է խոսքը։

Պրն վարչապետ, խնդրում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել, թեեւ ես չեմ ճանաչում այդ մարդկանց անձամբ, բայց եթե նրանք տեւական ժամանակ աշխատել են այդ ոլորտում, գոնե արժանի են ուշադրության, հրավիրվելու, լսվելու եւ ինչու՞ չէ՝ հասկանալու, թե որքանո՞վ է դա հիմնավոր որոշում ընդհանրապես։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Ֆարմանյան, մենք ունենք երկու հնարավորություն։ Նախ՝ մշակույթի նախարարը, երբ որ մյուս անգամ մասնակցի, արդեն ինքը պատրաստ կլինի, դուք նորից կհնչեցնեք հարցը ձեր կամ դուք կարող եք գրավոր դիմել եւ գրավոր պատասխան ստանալ։ Ուղղակի, հայտնի է, որ դուք հնչեցրեցիք, որպեսզի այս հարցի շուրջ սկսեն աշխատանքները։

Նիկոլ Փաշինյան՝ 3-րդ խոսափող, խնդրեմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիկնայք եւ պարոնայք, ընդհանրապես վերջին տարիներին այս դահլիճում լուռ համաձայնություն կար, որ պաշտպանության ոլորտի խնդիրներն առանձնակի մանրամասնությամբ պետք չի քննարկել, որ ինչպես ասվում է՝ թուրքը չլսի, բայց ապրիլյան պատերազմի փորձը ցույց տվեց, որ դա սխալ մոտեցում է, եւ մենք պետք է բոլոր հարցերը քննարկենք հիմա, որ ստիպված չլինենք քննարկել պոստ ֆակտո։

Պրն վարչապետ, մենք ձեզնից 1 տարի առաջ իմացանք, որ ապրիլյան պատերազմի ընթացքում եղել են դեպքեր, երբ մեր զինված ուժերի տանկերը, այսպես ասած՝ խոդ չեն ընկել։ Հարցս հետեւյալի մասին է՝ արդյոք դուք, կառավարությունը երաշխավորու՞մ է, որ այսօր Հայաստանի զինված ուժերի բոլոր տանկերը եւ մյուս տեխնիկան գտնվում են նախադու վիճակում։ Արդյոք երաշխավորու՞մ եք, որ Հայաստանի զինված ուժերն ապահովված են բոլոր տիպի անհրաժեշտ զենք-զինամթերքով՝ սկսած փամփուշտներից, վերջացրած արկերով։ Եվ արդյոք երաշխավորու՞մ եք, որ ՀՀ-ն հենց այսօր ի վիճակի է առնվազն 6 ամիս կատարյալ շրջափակման պայմաններում մարտական գործողություններ վարել, ընդհուպ նկատի ունենալով նաեւ ռազմավարական պաշարների անհրաժեշտ չափաքանակը։

Ինչու՞ են այս հարցերն առաջանում, ես ուզում եմ ասել՝ դուք ներկայացրել եք հաշվետվություն կառավարության գործունեության մասին, բայց այնտեղ չեք նշել մի ցուցանիշ, որտեղ նշվում է, որ պաշտպանության ոլորտի հետազոտական եւ նախագծային աշխատանքները պաշտպանության ոլորտում կիսամյակի տվյալներով թերակատարվել է 48%-ով։ Այսինքն՝ ստացվում է, որ մենք ռազմաարդյունաբերական համալիր իրականության մեջ չենք ստեղծում։

Չե՞ք անջատել։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ձեր ժամանակը սպառված է, եւ շատ հաճելի է, որ դուք ավարտեցիք ձեր հարցը։ Հարցին կպատասխանի պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանը։ Խնդրեմ, պրն Սարգսյան։

Վ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-ԱԺ հարգարժան նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, պրն Փաշինյան, մենք կարող ենք հստակ ֆիքսել, այո, որ ՀՀ զինված ուժերն այսօր գտնվում են մարտունակ վիճակում՝ ի վիճակի կատարելու իրենց առջեւ դրված մարտական խնդիրը։ Բոլոր առաջադրանքային փաստաթղթերով սահմանված մարտական խնդիրները պարբերական  զորավարժությունների, մարզանքների եւ նաեւ գլխավոր ռազմական տեսչական ընթացիկ ստուգումներով հատուկ ուշադրության տակ է պահվում նաեւ մատակարարվող վառելիքաքսուկային նյութերի որակը եւ սպառազինության հագեցվածությունը՝ ըստ լրակազմերի։

Ինչ վերաբերում ա ձեր հարցի վերջին մասին, ես չեմ մտաբերում, ճիշտն ասած, կառավարության հաշվետվությունում այդպիսի տվյալ, որը դուք հնչեցրեցիք, բայց պետք է ձեզ վստահեցնեմ, որ մեր ռազմաարդյունաբերական համալիրն էսօր գտնվում ա վերելքի վրա։ Եթե կիսամյակով կամ եռամսյակով պլանավորված միջոցները չեն իրացվել, դա միայն մի պատճառ կարող ա ունենա, որ լրացուցիչ խստացված պահանջներ են դրված ներկայացվող ծրագրերի հաստատման՝ ֆինանսավորման առումով։ Եվ ի տարբերություն գոյություն ունեցող երկար տարիների պրակտիկայի, մենք կանխավճարային սկզբունքով այդ մեր հետազոտական հիմնարկների հետ այլեւս չենք աշխատում եւ իրենցից պահանջում ենք հստակ արդյունք՝ մինչեւ առաջին վճարումների կամ ծրագրային ֆինանսավորման բացումը։

Պետք է ասեմ, որ նաեւ վերջերս Ռուսաստանում կայացած «Առնա-2017 թվական» ցուցահանդեսում Հայաստանի ռազմաարդյունաբերական համալիրը բավականին պատկառելի ներկայացված էր։ Մեր տաղավարը ստացել է լավագույն տաղավարի պարգեւն այդ ցուցահանդեսում՝ շատ պատվաբեր մի երեւույթ։

Ձեր հարցում կար եւս մի էլեմենտ, որը պարունակում ա պետական եւ ռազմական գաղտնիք, հետեւաբար՝ չեմ կարող բաց պատասխանել 60 օրվա լիարժեք շրջափակման դեպքում պաշարների բավարարման, դրանից ավել կամ պակաս լինելու հարցին, բայց իհարկե, հաշվի առնելով ձեր պատգամավորական կարգավիճակը, ձեզ անպայման կպատասխանեմ այդ հարցին առանձին։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ 3-րդ խոսափող։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Իմ մտավախությունն այն է, որ հանկարծ չպարզվի, որ մենք ոչ թե ռազմաարդյունաբերական համալիր ենք ստեղծում, այլ ռազմաարդյունաբերական համալիրի մասին հարցազրույցներ տվողների գրասենյակ։ Համենայն դեպս, էս ֆինանսական ցուցանիշը նման մտավախություն առաջացնում է։

Հաջորդը՝ այնուամենայնիվ, խոսքը մարտունակության մասին չէր, որովհետեւ ոչ ոք չի ասում, որ 2016-ին մեր բանակը մարտունակ չէր։ Խոսքը նրա մասին էր, որ վարչապետի մակարդակով հնչել է հայտարարություն խոդ չընկնող տանկերի վերաբերյալ։ Մենք ուզում ենք իմանալ՝ էդ իրավիճակում ի՞նչ է փոխվել եւ ի՞նչ երաշխիքներ կան։

Ես ուզում եմ նաեւ մեր ուշադրությունը հրավիրել էն փաստի վրա, որ մենք 250 տարի, ըստ էության, Ադրբեջանին ձեռք առանք, ասելով՝ դե, նավթ են ծախում եւ այլն, եւ այլն, բայց էսօր կանգնած ենք մի վիճակի վրա, որ Ադրբեջանը ժամանակակից թռչող սարքեր է արտադրում, իսկ մենք, վստահ չեմ, որ նույնիսկ բավարար չափով փամփուշտներ արտադրում ենք։ Շնորհակալություն։

Վ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Պրն Փաշինյան, էն, ինչ որ դուք նկարագրում եք բարդ խոսքերով, կոչվում ա մարտունակություն, տանկի խոդ ընկնելուց մինչեւ լրակազմի առկայությունը, էդ ամեն ինչը բանակի մարտունակությունն ա։ Ու երբ որ ես ձեզ ասում եմ, որ մեր բանակը մարտունակ ա, էդ բոլոր հարցերը ներառված պատասխան ա։

Ինչ վերաբերում է հարցազրույց տվող գրասենյակ ստեղծելուն եւ ոչ թե ռազմաարդյունաբերություն, ես ձեզ վստահեցնում եմ եւ հրավիրում եմ ձեզ համար հարմար ժամանակ շատ մանրամասն զրույցի Հայաստանի ռազմաարդյունաբերական համալիրի ներկայիս վիճակի եւ զարգացման միտումների թեմայով։ Վստահեցնում եմ ձեզ, որ դուք հաճելիորեն զարմացած կլինեք նրանով, թե ինչ կտեսնեք։ Բոլոր դեպքերում, անօդաչու թռչող սարքեր մենք էլ ունենք՝ մեր արտադրության, իրականում հենց մեր արտադրության, եւ ոչ թե մեր մոտ ատվյոռչնի զբոռկա անվանվող այլ ընկերությունների թռչող սարքերը հավաքելու երեւույթը։ Եվ կարծում եմ, որ այդ անօդաչու թռչող սարքերը, ինչպես կատարել են, այնպես էլ շարունակելու են կատարել, ընդ որում՝ կատարելագործված ձեւով, իրենց առջեւ դրված խնդիրները։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Մարգարիտ Եսայան՝ 1-ին խոսափող։

Մ.ԵՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի կառավարություն, ուղիղ 1 տարի առաջ, այս օրը դուք նշանակվեցիք, պրն վարչապետ, որպես վարչապետ եւ կառավարություն, եւ այսօր հաշվետվություն եք ներկայացրել։ Երկու հարց ունեմ, թերեւս մեկը մյուսի հետ աղերսներ չունի, բայց կարող է նաեւ ունենալ։

Պրն վարչապետ, ըստ ձեզ, ձեր պաշտոնավարման 1 տարվա ընթացքում ՀՀ քաղաքացու վիճակը որքանո՞վ է փոխվել, դուք գո՞հ եք արդյունքներից, թե՞ ոչ։

Հաջորդ հարցս վերաբերում է տարածքային կառավարման նախարարին, այդուհանդերձ, դուք որոշեք։ Ուրեմն, աղբահանության մասին էստեղ բավականին լուրջ տվյալներ եք ներկայացրել, որն այսօր ՀՀ-ում լուրջ խնդիր է, հատկապես էն ֆոնի վրա, երբ որ վերջին օրերին նաեւ Զովունու աղբահանքը կամ չգիտեմ՝ դա ինչպես է կոչվում, այրվեց։ Դուք թվեր եք ներկայացրել, թե քանիսն է փակվել, քանիսն է փակման ենթակա եւ այլն, եւ նաեւ ասում եք, որ պայմանագրեր է կնքվել 9 հազար 4 հարյուր 79 իրավաբանական սուբյեկտների հետ։ Նաեւ խոսում եք «Մաքուր Հայաստան» ծրագրի մասին եւ ասում եք, որ մշակվել է եւ հավանության է արժանացել ծրագրի գործողությունների, միջոցառումների ժամանակացույց։

Պրն վարչապետ եւ հարգելի կառավարություն, աղբի թեման ընդհանրապես մեր հանրապետությունում հին է եւ սա լուրջ պրոբլեմ է, իսկապես առողջապահական եւ բազմաթիվ խնդիրներ է պարունակում, ե՞րբ ենք մենք վերջապես էս խնդիրը վերջնականապես եւ եվրոպական չափանիշներին համարժեք լուծելու։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Նախ՝ ես ներողություն եմ խնդրում, ուզում եմ մեկ անգամ եւս հիշեցնեմ գործընկերներն, որ հարցը պետք է վերաբերի կառավարության մեկ անդամի իրավասության վերապահված ոլորտին։ Այդ առումով խնդրում եմ դուք ուշադիր եղեք։ Խնդրեմ, պրն վարչապետ, հարցին կպատասխանի վարչապետ Կարեն Կարապետյանը։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Նախեւառաջ, հարգելի գործընկերներ, ես ուզում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել այն փաստի վրա, որ այս ամփոփ տեղեկությունը, որ ներկայացրել ենք, իրականում ամփոփ է, վերաբերվում է 3-4 գերատեսչության, բավականին հակիրճ՝ գյուղատնտեսություն, էկոնոմիկա, տարածքային զարգացում եւ էներգետիկա եւ մի քանի մակրոթվեր, եւ ամսվա վերջ, ամսվա սկզբին կլինի ամբողջ հաշվետվությունը։

Սեպտեմբեր ամսի ընթացքում մեր բոլոր գործընկերները հանդես կգան ասուլիսով եւ հաշվետվությամբ, եւ նախնական մեր հաշվարկով, հոկտեմբերի սկզբին կառավարությունը կամփոփի այդ հաշվետվությունը։

Ինչ վերաբերվում է՝ ինչպե՞ս է զգում իրեն մեր քաղաքացին, մենք ձեզ ներկայացրել ենք մակրոտնտեսական ցուցանիշները, որոնք որ ոչ մեր գնահատականով, թե՛ տարածաշրջանում, թե՛ ԵՏՄ-ում, թե՛ ԱՊՀ-ում, թե՛ մեր ռեգիոնում այսօր, ներողություն եմ խնդրում, եթե անհամեստ հնչի, լավագույնն է։ Դա նշանակում է, որ մենք մեր բոլոր խնդիրները լուծե՞լ ենք, իհարկե ոչ, որովհետեւ պրակտիկորեն մենք չունենք քաղաքացի, որն իր կյանքի որակը չի ուզում բարելավի, եւ այնպես չի ստացվելու, որ մենք 1 տարվա մեջ բոլորի խնդիրները, բոլորի սպասումները բավարարել ենք։ Բայց տրենդը՝ ո՞նց ենք գնում, կարծում եմ, այս պահին մեզ որոշ չափով բավարարում է։

Կա՞ն ծրագրեր, որի տեմպից մենք դժգոհ ենք կամ կուզենայինք ավելի արագ լիներ, իհարկե այո։

Ինչ վերաբերում է տարածքային կառավարման զարգացման եւ աղբահանությանը, թվերը ներկայացված են, այնտեղ ներկայացված է, որ 30%-ով է աճել աղբահանության եւ սանմաքրման թվերի հավաքագրումը, բայց մեր վերջին այցը եղել է արագածոտն մարզ, որտեղ մենք 320-315% հավաքագրման աճ ենք նախատեսում։ Պրինցիպիալ ֆունդամենտալ մենք սանմաքրման եւ աղբահանության խնդիրը լուծելու տարբերակը գիտենք, եւ այսօր մենք ամփոփում ենք եւ՛ կոշտ թափոնների վերամշակման, եւ՛ աղբավայրերի դիսլակացիայի խնդիրը։

Եվ առաջին հերթին մենք մարզպետների եւ մարզերի այցի ժամանակ, երբ քննարկում ենք հայտանիշները եւ որով որ գնահատելու ենք մեր գործընկերների աշխատանքը, աղբահանության մասը շատ կտրուկ, հստակ դրված է։  Եվ առաջին դիտարկումները ցույց են տալիս, որ մեր խոշոր համայնքների ներքին բյուջեներն այսօրվա սակագների դեպքում, ճիշտ կազմակերպելու դեպքում բավարար է, որպեսզի այսօրվա ծախսերը, որն այնտեղ կատարվում են, կատարվեն սեփական եկամուտների հաշվին, ոչ սուբսիդավորման։ Եվ այդ պարագայում մենք սուբսիդավորումը կարող ենք ուղղել այլ ոլորտներ։

Ինչ վերաբերվում է 9 հազար քանի իրավաբանական անձի ստորագրման պայմանագրին, ասեմ ձեզ՝ ընդհանրապես թվերը լավը չէին, մենք ունեինք միջին հանրապետական 22% պայմանագրերի ստորագրում իրավաբանական անձանց հետ, եւ հստակ ձեւակերպվել է, որ մինչեւ տարվա վերջ, նույնիսկ ավելի կարճ ժամկետում բոլոր իրավաբանական անձինք պետք է ունենան պայմանագիր։ 9 հազարն այն թիվն է, որը ստորագրվել է վերջերս, այսինքն՝ ավելացված քանակ։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Մարգարիտ Եսայան։

Մ.ԵՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, որ պատասխանեցիք հարցին, իրոք կարեւոր է, եւ իսկապես, ինչպես դուք եք ասում՝ պրինցիպիալ էդ աղբահանության խնդիրը պետք է լուծվի։ Իսկապես դա աղետ է դառնում, եւ ուզում եմ հիշեցնել, որ կառավարության հերթական նիստերից մեկի ժամանակ, երբ որ դուք նախարարների ներկայությամբ խոսում էիք այդ մասին, բավականին մարդ ոգեւորված էր։ Բայց մենք պիտի արդյունքները տեսնենք, պիտի տեսնենք, որովհետեւ դա իսկապես դառնում է աղետ մեր բնակչության առողջության վրա լրջորեն ազդող։ Շնորհակալ եմ։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Մենք անպայման դա լուծելու ենք, չեմ ուզում հիմա ձեր ժամանակը խլեմ, այն աստիճան, որ մենք յուրաքանչյուր մարզի համար մոտավորապես հաշվարկել ենք՝ իրենց բյուջեն ինչպիսի՞ն պետք է լինի այսօրվա սակագներով։ Մենք ունիֆիկացիա ենք անում, որպեսզի սակագները հանրապետությունով մեկ նույնը լինի։

Մենք նույնիսկ առաջարկում ենք, որպեսզի համայնքներն իրենց ավագանու որոշումով հասարակական բնույթի, բիզնես բնույթի սուբյեկտներին, ավագանով որոշեն, որ բարեկարգումը կից տարածքների կատարվի իրենց կողմից։ Դա լրացուցիչ միջոց է, ֆինանսական միջոցներ են, որը պրինցիպիալ վիճակը կփոխի։ Եվ ես վստահ եմ, որ մենք էդտեղ ունենալու ենք զգալի արդյունքներ։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն վարչապետ։ Սերգեյ Բագրատյան, 3-րդ խոսափող։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի կառավարություն, ինձ եւ բազմաթիվ քաղաքացիների մտահոգում է ՀՀ-ում գործող ավտոճանապարհների աղետալի վիճակը։ «Բոլոր ճանապարհները տանում են Հռոմ» կարգախոսը մեր դեպքում ձեւակերպվում է որպես բոլոր ճանապարհները տանում են դեպի անհայտություն։

«Հյուսիս-հարավ» ծրագրի շրջանակներում արդեն 5 տարուց ավել է՝ Վայոց ձորի հատվածն այդպես էլ որոշված չէ, թե ինչպե՞ս պիտի անցնի, եւ տարիներ շարունակ խախտվում է մեր քաղաքացիների սեփականության իրավունքը։ Մարդիկ իրենց հողատարածքները չեն կարողանում տնօրինել, որովհետեւ կիրառվում է 70 հոդվածը եւ արգելվում է այդ տարածքում օտարման, կառուցման գործընթաց, որեւէ գործընթաց։

Շարունակության դեպքում, դեպի Գորիս գնալիս, ընդամենը կիրակի օրը միջպետական ճանապարհի առնվազն երկու հատվածում՝ Սիսիանից Գորիս հատվածում քայքայվել է, էրոզիայի է ենթարկվել ամբողջապես եւ հարիր չէ պետականություն ունեցող որեւէ երկրի, որովհետեւ դա միջպետական ճանապարհ է եւ պետք է ունենա պատշաճ վիճակ։

Շարունակելով նույն թեման, ձեր ուշադրությունն եմ հրավիրում միջհամայնքային ճանապարհների վրա։ Ես բազմիցս բարձրաձայնել եմ հատկապես դեպի սահմանային գյուղեր ճանապարհների անմխիթար վիճակը։ Մասնավորապես վերջին ելույթներիս մեկում նշեցի Խնձորուտ սահմանային գյուղ Վայք-Խնձորուտ հատվածը, որտեղ, կարելի է ասել, մի ամբողջ տանկ էդ փոսերի մեջ կտեղավորվի։ Այսինքն, եթե հրատապության խնդիր լինի, ռազմական գործողություններ ծավալվեն, անհնար է այդ ճանապարհով որեւէ օգնություն հասցնել  գործող զորամիավորումներին։

Մյուս       ճանապարհը՝ Վայք-Կարմրաշենը, արդեն 20 տարուց ավել է դրվում է ծրագրերում եւ ոչ մի անգամ շարունակությունը տեսանելի չէ։ Նույնն է նաեւ Եղեգնաձոր-Արտաբույնք-Հորվատեղ միջհամայնքային ճանապարհը։ Շատ կարեւոր է նաեւ այդ ճանապարհներին ճանապարհանշանների տեղադրումը։ Մենք կարող ենք մինչեւ Գորիս գնալ եւ այդպես էլ չհասկանալ, թե ե՞րբ ենք հասնելու Գորիս կամ երբ ենք անցնելու Մեղրի։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի տրանսպորտի, կապի եւ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարար Վահան Մարտիրոսյանը։ Խնդրեմ։

Վ.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Նախեւառաջ՝ սկսեմ սկզբից, որ նշեցիք Վայոց ձորի մարզում ճանապարհի եւ հողերի հատկացման եւ հողօտարումների ծրագրին, հողօտարումները ծրագիրը սկսվում է այն ժամանակ, երբ որ արդեն պլանավորվում է ճանապարհը կառուցել։ Դա պլանի մեջ է, երբ որ լինի նախագիծը կոնկրետ ճանապարհի ծրագիծը, կսկսվի հողօտարումների աշխատանքը։

Ինչ վերաբերում է Սիսիան-Գորիս հատվածին, այդ հատվածում այս տարի բյուջեով նախատեսված գումարների սահմաններում կատարվում են աշխատանքները, կվերջանա մինչեւ հոկտեմբեր։ Մյուս տարվա բյուջեում նախատեսված է ավելի մեծ գումար՝ այդ ճանապարհում ավելի մեծ վերանորոգման աշխատանքներ կատարելու համար։

Ինչ վերաբերվում է ճանապարհային նշաններին, իհարկե մենք դեռ չենք հասել իդեալական չափի, որ ճանապարհային նշանները լինեն մաքսիմալ բավարար, բայց եկեք համաձայնվենք, որ փոփոխություն կա եւ ճանապարհային նշաններն ավելանում են եւ՛ շինարարական աշխատանքների ժամանակը եւ՛ քաղաքների ցուցանակները։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ 3-րդ խոսափող։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Հարգելի նախարար, այս տեղեկանքում նշված է, որ 2017 թվականի կատարողականի կանխատեսման մեջ Տրանսպորտի կապի եւ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարարությանը նախատեսված է 119 մլն 535 հազար դոլար։ Դուք իրացրել եք 42 միլիոնը, այսինքն՝ 35%-ով կատարել արդեն 9-րդ ամսում, նշանակում է՝ եւս 1 ամիս ճանապարհաշինությունը, գիտեք՝ անձրեւները սկսեցին, արդեն արդյունավետ չի լինի ձեր կառուցելը, ընդամենը 35% ցուցանիշ ունեք, ինչո՞վ է դա բացատրվում։

Եվ նաեւ միջհամայնքային ճանապարհների մասին խնդրում եմ հստակ ծրագիր ներկայացնել տարիներով, թե որը ե՞րբ է իրականացվելու, որպեսզի մենք կարողանանք քաղաքացիներին տեղեկացնել, այլապես գյուղատնտեսական աշխատանքները ջուրն են լցվում ճանապարհ չունենալու պատճառով։ Գյուղացին իր մեքենայով չի կարողանում հասնել շուկաներ, գիտեք՝ մեքենան փչացնում են, լրացուցիչ ծախսեր են առաջանում, գոնե մարդիկ իմանան՝ ծրագիրն ինչպիսին է։

Վ.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-Միջհամայնքային ճանապարհների վերանորոգման ծրագիրը, ես ձեզ գրավոր մանրամասն կուղարկեմ, որը որ նախատեսված է եւ՛ 18, եւ՛ 19 թվականներին։

Ինչ վերաբերվում է գումարների իրացմանը, եկեք հասկանանք, որ կատարողականներն արվում են աշխատանքի վերջում, եւ հոկտեմբերին ավարտելով պայմանագրային պարտավորությունները, բյուջետային ծրագրավորումը կկատարվի 100%-ով ու նաեւ 100%-ով կկատարվի Համաշխարհային բանկի ծրագրերը, կարող է մի քիչ թերակատարում լինի Հյուսիս-հարավի մասով։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Շաքե Իսայան՝ 3-րդ խոսափող։

Շ.ԻՍԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցս ուղղում եմ  բնապահպանության նախարար պրն Մինասյանին։ Պրն նախարար, ամիսներ առաջ, երբ այս դահլիճում քննարկվում էր կառավարության ծրագիրը, ես հարց ուղղեցի Ամուլ սարի հանքի շահագործմամբ շրջակա միջավայրին բնապահպանական վտանգի վերաբերյալ սպառնալիք, ինչին ի պատասխան պրն վարչապետը խոստացավ փոխանցել փաստաթղթեր եւ շեշտեց, որ այստեղ մենք բնապահպանական խնդիրներ չենք ունենալու, քանի որ, բացի այդ, միջազգային էքսպերտների գնահատականով մենք դա հսկում ենք։

Քանի որ մինչ այս պահն ինձ ոչ մի փաստաթուղթ չի փոխանցվել, ես օգտագործելով առիթը, կցանկանայի, որ դուք այս դահլիճից հնչեցնեիք Բնապահպանության նախարարության տեսակետն այդ հարցի վերաբերյալ, ինչպես նաեւ՝ հուսալ, որ գոնե այսօրվանից հետո անհրաժեշտ փաստաթղթերը կփոխանցվեն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի նախարար Արծվիկ Մինասյանը։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի խորհրդարան, հարցը, որ պատգամավորը հնչեցնում է, այո, այն ժամանակ էլ է հնչեցվել։ Ուզում եմ տեղեկացնել, որ բոլոր փաստաթղթերը հասանելի են կայք էջում թե՛ նախարարության եւ թե՛ նաեւ շրջակա միջավայրի փորձաքննություն իրականացնող կազմակերպության։ Փաստաթղթերի ընդհանուր ծավալն անցնում է 10 հազար էջից։

Բոլոր այդ իրավական գործընթացները, որոնք որ եղել են, համապատասխանում են գործող օրենսդրության պահանջներին, այդ թվում նաեւ՝ շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության փորձաքննության եզրակացությունը, որ տրվել է 2014 թվականի ապրիլին, անցել ա էդ ընթացակարգը։ Դրանից հետո, թե՛ հանրության մոտ եւ թե՛ նաեւ մի շարք մասնագիտական հարցադրումներ են եղել, բոլորը ժամանակին պատասխանվել են եւ այդ պատասխանները հրապարակված են կայք էջերում։

Եթե անհրաժեշտություն կա ամբողջ այդ ծավալը թղթային տեսքով ստանաք, ես խնդրում եմ անպայման այցելեք, մենք կփորձենք օժանդակել, որպեսզի այդ հազարավոր էջերը տպագրեն եւ տրամադրեն ձեզ, իսկ եթե անհրաժեշտություն կա էլեկտրոնային եղանակով ցանկանաք, որեւէ սահմանափակում այս պահին չկա։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-3-րդ խոսափող։

Շ.ԻՍԱՅԱՆ

-Պրն Մինասյան, պարզապես ես ցիտեցի պրն վարչապետի խոսքը, ես էն ժամանակ էլ  ասեցի, որ դրա անհրաժեշտությունը կա, եւ եթե այն ժամանակ էսպես ասվեր, անխոս ես կծանոթանայի թեկուզ 10 հազարից ավել էջեր պարունակող փաստաթղթերին։

Մի հարց էլ՝ միջազգային էքսպերտների գնահատականը, կուզենայի իմանալ՝ ի՞նչ միջազգային էքսպերտների մասին է խոսքը, քանի որ, հավանաբար դուք էլ եք տեղյակ՝ վերջին օրերին միջազգային 3 հայտնի անկախ փորձագիտական ընկերություններ, կազմակերպություններ եզրակացություն են տվել, համաձայն որի Ամուլ սարի  հանքի շահագործումը լուրջ սպառնալիք է պարունակում շրջակա միջավայրի վրա։

Կցանկանայի իմանալ ձեր տեսակետը՝ տվյալ միջազգային փորձագիտական կազմակերպությունների եզրակացության հիման վրա, ինչպես նաեւ տեղեկանալ՝ արդյոք կա՞ հստակ եւ պարզ, թե ո՞վ է պատասխանատվություն կրելու 100-200 տարիների ընթացքում աղտոտված ջրերի համար։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, որպես ակտիվ պատգամավոր, ես վստահեմ, որ դուք հետեւում եք նաեւ մամուլի միջոցներով կազմակերպվող հրապարակումներին, ինչպես նաեւ մեր պատասխաններին, եւ հազարավոր էջերի վերաբերյալ բազմաթիվ տեղեկատվություն եղել է, ընդ որում՝ բոլորին ենք հրավիրել, որպեսզի ծանոթանան։

Այո, մենք ստացել ենք հասարակական կազմակերպությունների կողմից եւ պրն Հարութ Բռունոզյանի նախաձեռնությամբ իրականացված միջազգային փորձաքննության այլ եզրակացություններ եւս։ Դրանք մեր կողմից ուսումնասիրվել են, պահանջը եւ պնդումը, որ Բնապահպանության նախարարությունը ճանաչի ուժը կորցրած այն եզրակացությունը, որ տրված է եղել 2014 թվականին, օրենքի պահանջներին համապատասխան, մենք չենք կարող իրականացնել, որովհետեւ օրենքով նախատեսված հիմքերը բացակայում են։

Մենք սրա վերաբերյալ հստակ ներկայացրել ենք մեր դիրքորոշումը։ Ավելին՝ Լիդիան Արմենիա կազմակերպությունն ինքն է հրապարակավ պատասխանել, եւ մեր հորդորով նաեւ առաջարկել ենք, որպեսզի կազմակերպվի երկու կողմի միջազգային փորձագետների հանդիպում, քննարկում, քանզի երկրորդ փորձաքննությունը տալիս, նաեւ որոշակի սահմանափակ քանակության փաստաթղթերի հիման վրա է տրվել։ Պնդումը, որ մենք պետք է ճանաչենք այս գործընթացը իրավական ընթացքից դուրս, մենք նաեւ ներկայումս քննարկման առարկա ենք դարձրել։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Տիգրան Ուրիխանյան՝ 2-րդ խոսափող։

Տ.ՈՒՐԻԽԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի կառավարություն, հարգարժան գործընկերներ, անցած գումարման խորհրդարանում երկար տարիներ ես փորձում էի եւ ջանում էի պաշտպանել ու սպասարկել մեր երկրում թերեւս ամենախոցելի խավը հանդիսացող օնկոլոգիական հիվանդների, քաղցկեղով հիվանդ մեր քաղաքացիների շահերը, բարձրացնել նրանց շահերը, բարձրացնել նրանց խնդիրները։

Եվ ուրախությամբ մեր դաշինքի նախընտրական ծրագրում ընտրություններից առաջ ներկայացնում էի գործընկերներիս մեր առաջարկը՝ առողջապահական ապահովագրական մի շարք առաջարկներ, որոնք պիտի վերաբերեին տարբեր ոլորտների առողջության խնդիր ունեցող մարդկանց, իսկ դուք գիտեք, որ մեր երկրի բնակչության, չափազանցություն չի լինի, որ ասեմ կեսից ավելին մի հիվանդություն ունեցող մարդիկ են, ամենքը մի հիվանդություն ունեցող, եւ այդ իմաստով վիճակն անմխիթար է մեր հասարակության մեջ։ Հատկապես օնկոլոգիական հիվանդությունների մասով տարատեսակ խնդիրներ ենք ունեցել, դրանց վերաբերյալ առաջարկներ ենք ներկայացրել, բայց դե մեր հասարակության մեծ մասն ընտրություններին, հավանաբար հավանեց գործող կառավարության եւ իշխանության ծրագիրը եւ ձայնը տվեց ձեզ։ Հիմա դուք պիտի շարունակեք ձեր մարտավարությունը եւ ռազմավարությունն առողջապահության ոլորտում, հատկապես ուրախությամբ նկատեցի, որ շուրջ 1 տարվա հաշվետվության նկարագիր կա էստեղ կամ դեկլարացիա հաշվետվությանն, բայց այդ ոլորտից էլի բան չտեսա։

Հիմա խնդրում եմ ասացեք՝ առողջապահության նախարարը վերջերս հռչակել էր ապահովագրության վերաբերյալ ինչ-որ առաջարկ, ինձ շատ է  հուզում հատկապես օնկոլոգիական հիվանդություններ կրող մարդկանց խնդիրը թե՛ ապահովագրության մասով, թե՛ ընդհանրապես ի՞նչ անելիք կա վիճակը հետեւեցնելու, մեղմելու ուղղությամբ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի առողջապահության նախարար Լեւոն Ալթունյանը։

Լ.ԱԼԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի պրն նախագահ, գործընկերներ, ինչքան հասկացա, հարցը վերաբերվում է կառավարության ծրագրում նշված օնկոլոգիական հիվանդների օգնության հարցերին։ Այստեղ պետք է ասել, որ այն ծրագրում, որը դուք նախանշեցիք, այն է՝ ապահովագրական փաթեթի ծրագրում, նախատեսված է նաեւ օնկոլոգիական ծրագրերը նոր բարձրացված եւ վերանայված գներով։

Օրինակի համար, եթե այսօր օնկոլոգիական հիվանդի վիրահատությունը նախատեսվում է հատկացնել մոտ 200 հազար դրամ, իսկ այսպիսի օգնության տարբերակները, ինչպիսիք են քիմիոթերապիան եւ ռադիոլոգիան, հատկացվում է մաքսիմալը 190 հազար դրամ, նոր ծրագրում նախատեսված եւ ֆինանսապես ապահովված կլինի հատկացնել մոտ 5 մլն դրամ քիմիոթերապիայի եւ մոտավորապես 3 մլն դրամ ռադիոլոգիական ծառայություններին, որը թույլ կտա տրամադրել մեր հայրենակիցներին եւ՛ ժամանակակից օգնություն, եւ՛ ժամանակակից դեղորայքով։

Ինչ վերաբերվում է կանխարգելիչ միջոցառումներին, երեւի այսօր այդ հարցը  հնչի, մեծ հնչեղություն է ստացել  GBB եւ մարդու պապիլոմայի վիրուսի դեմ պատվաստանյութի ներկրումը Հայաստան եւ օգտագործվում է որպես կանխարգելող արգանդի վզիկի քաղցկեղը։ Այդպիսի ծրագրերից են նաեւ կրծքի քաղցկեղի վաղ հայտնաբերելու ցանկացած ցուցանիշի բարձրացումը մինչեւ 85%, այսօր այդ ցուցանիշը մոտ 20% է, երբ առաջին ստադիայում է հայտնաբերվում քաղցկեղը, ինչն էլ իջեցնում է բուժման էֆեկտիվությունը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Տիգրան Ուրիխանյան՝ 2-րդ խոսափող։

Տ.ՈՒՐԻԽԱՆՅԱՆ

-Լավ հիշատակեցիք կանխարգելիության խնդիրը, դա հիրավի կարեւորագույն բան է։ Զարգացած երկրներ կան, հավանաբար ինձնից լավ գիտեք, օրինակ՝ Ճապոնիայում քաղցկեղը համարվում է ամենաբուժելի հիվանդություններից մեկը, որովհետեւ հենց կանխարգելման եւ հայտնաբերման՝ ինչն էլ ավելի կարեւոր է, ուղղությամբ ակտիվ քարոզչական աշխատանքներ են տանում եւ ֆինանսավորում են կազմակերպում հասարակության սպասարկման համար։

Հիմա մեզանում ի՞նչ է արվում,  էն գումարները, որ դուք ասեցիք, դեռ հարց է՝ տրամադրվելու՞ են, թե՞ չէ, այսինքն՝ մարդիկ կարողանալու՞ են ապահովագրվել, թե՞ չէ, հետո բուժհիմնարկները սպասարկելու՞ են, թե՞ չէ։ Թե՞ պետպատվերի պես ասելու են ժամկետը լրացել ա կամ հերթ ա կամ հնարավորություն չկա՝ կգա՞ն, թե՞ չէ, համավճարի խնդիրը։ Դուք գիտեք, որ էսօր օնկոլոգիական վիրահատություններ կան, որոնք մասնավոր ու ավելի զարգացած կլինիկաներում արժեն օրինակ՝ 500 հազար դրամ, պետական հաստատությունում արժի 800 հազար դրամ, որտեղ պետությունը մի մասի համավճար է տրամադրում, էն մյուս մասն ավելի շատ է կազմում, քան մասնավորում մարդիկ մուծում են։ Հիմա էս բոլորը խդիրներ են, լուծվելու՞ են արդյոք, թե՞ ոչ։

Եվ բացի ապահովագրությունը, թեկուզ նույն կանխարգելման, թեկուզ նույն տեղեկատվության տրամադրման համար ինչ-որ բան անու՞մ ենք, թե՞ չէ։ Մարդիկ իմանան, որ անհրաժեշտ է հետազոտություն անել, բայց էդ հետազոտության հնարավորությունն ունենան նաեւ, որպեսզի չգան հասնեն վիրահատության խնդրին, պետությունն էլ կանգնի գումարներ ծախսելու խնդրի առջեւ։ Շնորհակալ եմ։

Լ.ԱԼԹՈՒՆՅԱՆ

-Դարձյալ շնորհակալություն հարցի համար։ Անշուշտ, բոլոր հարցերը լուծվելու են, լուծվելու են իրենց հերթականությամբ եւ լուծվելու են արդեն նախանշված ծրագրերով։

Ինչպես ես ասացի՝ ապահովագրության ծրագիրն արդեն դրվել է կյանքի, եւ հոկտեմբերի 1-ից առաջին 100 հազար բնակչությունը կանցնի այդ ծրագրին, խոսքը գնում է սոցփաթեթից օգտվող խավի մասին, որը հոկտեմբերի 1-ից կանցնի դեպի ապահովագրական ծառայություններին։ Այս ծառայությունները նախատեսում են նաեւ կանխարգելիչ բուժզննում, որի նպատակն է հիվանդությունների վաղ  հայտնաբերությունը, այդ թվում օնկոլոգիական։

Մյուս խումբը, որը նախատեսվում է ապահովագրել, դա սոցիալապես անապահով խավերն են՝ 620-612 հազար քաղաքացի։ Ծրագրով նախատեսված է ապրիլ ամսով։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Վարդան Ղուկասյան՝ 3-րդ խոսափող։
 
 

Վ.ՂՈՒԿԱՍՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի վարչապետ, սիրելի գործընկերներ, ինչպես գիտեք, երկրաշարժից անցել է 29 տարի, եւ մենք մշտական լսում ենք, որ սոցիալապես ամենաանապահով խավը գտնվում է Գյումրի քաղաքում։ Հերիք չէ, որ մարդիկ ընտանիքներ են կորցրել, ունեցվածքը եւ ամեն ինչ, ամեն տարի մենք լսում ենք, որ սոցիալապես ամենաանապահով խավը գտնվում է Գյումրի քաղաքում եւ Շիրակի դաշտավայրում։

Եվ գիտենք, որ աշխարհում, երբ որ մի տեղ աղետ է լինում, մեր թվարկությունից առաջ եւ մինչեւ էսօր տվյալ երկիրն էդ տարածքի հարկերը կրճատում է կամ դարձնում է ազատ տնտեսական գոտի։ Աշխատատեղերի ստեղծումը Գյումրի քաղաքում առաջնային խնդիրներից մեկն է համարվում։ Արտագաղթը սոսկալի չափերի է հասնում Գյումրի քաղաքում։ Տուրիզմի զարգացման հետ կապված մեր հարգարժան վարչապետը Գյումրի քաղաքում լավ ծրագիր է իրականացնում եւ՛ իր անձնական միջոցներից, եւ՛ էնտեղ փողոցի վերակառուցման հետ կապված, բայց գիտենաք, որ տուրիզմը կաղում է Գյումրի քաղաքում եւ Շիրակի դաշտավայրում, որովհետեւ տուրիստները գալիս են Երեւան, Արարատյան դաշտավայր, Սեւան, Էջմիածին, Գառնի, Գեղարդ եւ դրանով սահմանափակվում են։ Խորհրդային Միության ժամանակահատվածում անպայման երկրորդ քաղաքը՝ Լենինականն իր տեղն է ունեցել։ 1700 հուշարձան կա բաց երկնքի տակ, հավանական է, որ ՀՀ բոլոր քաղաքները միասին էդքան հուշարձաններ չունեն, ոնց որ Գյումրի քաղաքում եւ կան շենքեր, որ Կովկասում նմանատիպ զարդանախշեր չկան, ոնց որ էդ մի քանի մեր քաղաքի զարդանախշերը, էդ հստակ է ասվում։

Ժամանակը չի՞, որ դրանց գոնե վերանորոգման խնդիրները դրվի, էդ ազատ տնտեսական գոտի, ես չգիտեմ, էդ ձայնը չլսենք, որ մշտական ասվում է՝ դե գիտեք, սոցիալապես ամենաանապահով խավը գտնվում է Գյումրի քաղաքում։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Նախեւառաջ՝ աշխատատեղեր ստեղծել, ընդհանրապես տնտեսական բաղադրիչը մարզպետների, մարզպետների թիմի աշխատանքի հաշվետվության մեջ չափազանց կարեւորել ենք։ Կարծում եմ, ոչ թե կարծում եմ, այլ հայտարարել ենք եւ հրապարակել ենք, թե ինչ հայտանիշներով ենք մենք գնահատելու, եւ՛ աշխատատեղը, եւ՛ ինվենստիցիան չափազանց կարեւոր է։

Գյումրիի նկատմամբ վերաբերմունքը լինելու է չափազանց ուշադիր, ինչպես նաեւ մեր մնացած բոլոր համայնքներին, եւ մենք չենք կարծում, որ հարկային արտոնություններն են մեր նեղ տեղը եւ խանգարող հանգամանքը, որպեսզի Գյումրին զարգացնենք, նամանավանդ որ այսօր մենք ունենք որոշակի գործիքակազմ ներդրումների ժամանակ, երբ որ ավելացված արժեքի հարկի եւ մաքսատուրքի հետաձգումը եւ զիջում է նախատեսվում։ Բացի դրանից, մեր Հայաստանի զարգացման հիմնադրամը ստացել է հանձնարարություն, եւ այնտեղ տեղաբաշխված են լինելու իրենց հատուկ դուստր ծառայությունը, որը պիտի զբաղվի Գյումրու զարգացման ծրագրով։

Ինչ վերաբերվում է զբոսաշրջության հետ կապված Գյումրու ներուժին, լիովին ձեր հետ համաձայն եմ, եւ այն ծրագիրը, որը մենք սկսել ենք Կումայրի ֆոնդում, ինքը շատ հետաքրքիր ծրագիր է ոչ միայն իր չափերով, այլ նաեւ որոշակի նոր կորպորատիվ մշակույթի առումով։ Ես վստահ եմ, որ Գյումրու ներուժը զբոսաշրջության մեջ մենք չենք օգտագործում, բայց անպատճառ լինելու է համալիր ծրագիր, որ այդ Կումայրի կենտրոնն աշխուժացնելու է։ Դրան ուղղված, դուք գիտեք, որ մենք Գյումրու օդանավակայանն աշխուժացրել ենք,  եւ այսօր երկու ավիաընկերություն կա, որ աշխատում են։ Հոկտեմբեր ամսից թռիչքների քանակն ավելանալու է։ Բացի դրանից, մենք հստակ խնդիր ենք դրել եւ՛ գործող ավիաընկերություններից մեկը, որը հենց բազավորվում է Գյումրի քաղաքում, եւ՛ մի շարք ավիաընկերությունների հետ, որպեսզի աշխարհագրությունը թռիչքների Գյումրիից փոխվեն։

Ավելի մանրամասն կարող ենք նաեւ ծրագրերը ձեզ ներկայացնել, որպեսզի դուք ծանոթանաք այդ ծրագրերի հետ։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Վարդան Ղուկասյան՝ 3-րդ խոսափող։

Վ.ՂՈՒԿԱՍՅԱՆ

-Էդ օդանավակայանի հետ պետք է ասեի, որ դուք ասեցիք, որ թռիչքների թիվն ավելանալու է, որովհետեւ, ես ինչքան հիշում եմ, մինչեւ 92 թվականը՝ Լենինականից սկսած մինչեւ Գյումրի քաղաքի ձեւավորելը, օրական տասնյակ թռիչքներ էր կազմակերպվում մեր օդանավակայանից։

Հիմա շաբաթը 9 թռիչք է կազմակերպվում, որ ասացիք թիվն ավելացվելու է, շնորհակալ եմ դրա համար։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Ես եմ շնորհակալ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մանե Թանդիլյան՝ 3-րդ խոսափող։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցս ուղղում եմ վարչապետ Կարեն Կարապետյանին, հարցս հետեւյալն է՝ դուք գիտեք, որ «Ելք» դաշինքը նախաձեռնել է քաղաքական կամք ձեւավորելու նախագիծ ԱԺ-ում ԵՏՄ-ից դուրս գալու կապակցությամբ, եւ այդ առիթով մեզ տարբեր իշխանական եւ ոչ այնքան իշխանական լրատվամիջոցներ հարց են ուղղում՝ թե արդյոք գնահատե՞լ եք տնտեսական ռիսկերը դուրս գալու։

Ես ուզում եմ ձեզ ուղղել հակընդդեմ հարց՝ արդյոք դուք, որպես կառավարություն, գնահատե՞լ եք ԵՏՄ-ում մնալու տնտեսական ռիսկերը, եւ Հայաստանն ի՞նչ կորցրած հնարավորություններ ուներ եւ ի՞նչ արժեք են դրանք կազմում, ի՞նչ գին ունեն մեզ համար։

Եվ երկրորդ հարցս հետեւյալն է՝ հաշվի առնելով, որ մենք էսպես ջանասիրաբար մղվում ենք ԵՏՄ, ես ուզում եմ հասկանալ՝ արդյոք կա՞, առհասարակ կառավարությունն ունի՞ սցենար, որի առկայության պարագայում տնտեսական ցուցանիշները, քաղաքական դուք կհամարեք, որ պետք է դադարեցնել անդամակցությունը ԵՏՄ-ին, թե՞ մենք կսպասենք, որ ինքն իր սեփական մահով մահանա։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի վարչապետ Կարեն Կարապետյանը։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Իրականում մենք պատրաստ ենք ձեզ գրավոր հաշվարկներով որոշակի մեր վերլուծություններով ներկայացնել, եւ ճիշտն ասած, այդ հարցին նախատեսվել է, որ փոխվարչապետը պատասխաներ, բայց, քանի որ հարցն ուղղել եք ինձ, ես կփորձեմ ձեր երկու հարցի փիլիսոփայությունը բացատրել։

Ինչո՞վ է ԵՏՄ-ն լավ՝ դա մեր մակրոտնտեսական ցուցանիշներն են։

Ի՞նչ կլիներ, եթե ԵՏՄ-ում չլինեինք՝ էդ վերլուծությունը հնարավոր է անել, բայց ես իրականում չեմ տեսնում այլ շուկաներ, որտեղ մենք կորցրել ենք ԵՏՄ ակումբի անդամ լինելով։ Եթե կարող եք հուշել, խնդրեմ, սիրով կլսենք եւ պատրաստ ենք հանդիպել, քննարկել։

Ընդհանրապես ԵՏՄ-ին անդամ լինելուն ես վերաբերվում եմ հետեւյալ կերպ, մի քանի անգամ ձեւակերպել եմ՝ մենք 5 երկրների ակումբի անդամ ենք, որտեղ  պայմանավորվում ենք որոշակի կանոններով ներքին  դաշտում աշխատել։ Ճիշտն ասած, ես այս պահին չգիտեմ շուկաներ, որի նկատմամբ մենք պակաս ուշադիր ենք, ելնելով մեր այսօրվա ներուժից եւ պոտենցիալից եւ այնտեղ ջանք չենք կիրառում։ Եվ ավելին՝ ամփոփ հաշվետվությունը, երբ որ մենք ներկայացնենք, դուք կտեսնեք թվերը՝ արտահանման աճի տեմպը ԵՏՄ ցածր է, քան Եվրամիություն, ճիշտ է՝ ծավալներն էլ են տարբերվում։

Երկրորդը՝ սպեցիֆիկ շուկաներ, ռեգիոնալ շուկաներ, նշանակում է, որ մենք այնտեղ չենք աշխատելու, եթե ԵՏՄ-ում ենք՝ իհարկե ոչ։ Մենք շատ հետաքրքրված ենք եւ որոշակի քայլեր ենք ձեռնարկում մեր հարեւան, բարեկամ Իրանի հետ։ Մասամբ պատասխանում եմ մեր գործընկեր պրն Մարուքյանի հարցին, թե ինչի Թուրքմենստան, մենք կարծում ենք՝ շատ հետաքրքիր մի բանաձեւ ենք ուզում առաջարկել՝ աշխատել եռակողմ Թուրքմենստան-Իրան-Հայաստան։ Ընդհանրապես այն շուկաները, որոնք որ տարբերվում են կլասիկ շուկաներից, նույնպես մեր հետաքրքրությունների դաշտում են։

Կգա՞ պահը, որ էնտեղից դուրս գանք, թե՞ չէ, այս պահին  մենք նման մտավախություն չենք տեսնում։ Եվ, եթե այդ ակումբի անդամ լինելով դուք տեսնում եք ռիսկեր այլ շուկաներում, որ մենք հետ ենք ընկնում, նորից խնդրում եմ հուշեք, ակտիվությունն այդ ակումբի այդ շուկաների աշխատանքի, ինքը կարձագանքի հենց պահանջարկից ելնելով, այդ օրվա հրամայականից ելնելով, մեր ներուժից, մեր հետաքրքրություններից։ Հենց մենք պատրաստ լինենք կամ կա՞ այսօր արտադրատեսակ, որն այլ շուկաներ պատրաստ ենք տանել, արտահանել, չենք տանում, որովհետեւ մենք ԵՏՄ անդամ ենք։

Մենք շատ մեր ներդրողներին եւ պոտենցիալ գործընկերներին հրավիրում ենք հետեւյալ կերպ, ասում ենք՝ երբ որ դուք գալիս եք Հայաստան, Հայաստանը ոչ թե 3 միլիոնանոց շուկա է, այլ շատ լավ հարթակ է ԵՏՄ մտնելու համար, եթե քո հետաքրքրությունները ԵՏՄ-ում են, Եվրոպա մտնելուց GSP +-ից օգտվելու, եթե քո հետաքրքրություններն այնտեղ են, եւ ինչպես Իրան մտնելու եւ մեր ազատ տնտեսական գոտով եւ այն ռեժիմով, որ մենք ուզում ենք պայմանավորվենք իրանց հետ։

Այդ իսկ պատճառով, եթե մենք կարողանում ենք կապիտալի անվտանգությունը, սեփականության անվտանգությունը, բիզնես անելու հնարավորությունն ընդլայնել, բոլոր այս հարթակները մեզ ուղղակի լրացուցիչ պլյուս են ներդրող բերելու, գործընկերոջ բերելու։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ 3-րդ խոսափող։

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Վստահաբար՝ մենք հնարավորություն կունենանք ձեզ հետ քննարկելու այն հետընթացը, որ Հայաստանն ապրել է 14 թվականից ի վեր այդ միությանն անդամակցելուց։ Բայց ինձ համար տարօրինակ է հնչում ձեր կողմից արտաբերած այն միտքը, որ մենք ոչինչ չենք կորցրել։

Այսինքն, ըստ էության, դուք 500 միլիոնանոց եվրոպական վճարունակ շուկան կորուստ չեք համարում եւ հաշտվում եք այն իրավիճակի հետ, որ այսօր Հայաստանը կա, որ մրցունակ չէ մեր արտադրանքն այնտեղ։ Ես կարծում եմ՝ մենք պետք է ներդրումներ անեինք, եւ դարձնենք մրցունակ մեր արտադրանքը, այլ ոչ թե հաշտվենք այլ իրողության հետ։

Եվ ըստ էության, ես լսում եմ նաեւ, որ մենք չունենք որեւէ այլ սցենար եւ պատրաստվում ենք խաչի պես կրել ԵՏՄ, ավելի ճիշտ դուք՝ որպես կառավարություն, կրել ԵՏՄ անդամակցությունը։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Ես այդպիսի բա՞ն եմ ասել, որ այլ շուկաներում հետաքրքրություն չունենք։ Ավելին՝ ես ձեզ ասում եմ Եվրամիության շուկա մեր արտահանման աճի տոկոսն ավելի բարձր է, քան ԵՏՄ, դա նշանակում է, որ մենք այդ շուկան կորցրե՞լ ենք։

Մենք, եթե չեմ սխալվում, 31% Եվրամիության արտահանման աճ ունենք, իսկ ո՞վ է գնահատել, որ պետք է լիներ 46, 31-ն է։ 31%, երբ ունենք ԵՏՄ 24%, ավելին՝ մենք իրանական շուկայում էլ ունենք արտահանման աճ։ Այդ իսկ պատճառով մենք ձեր հետ իրականում պատրաստ ենք մյուս շաբաթ, եթե ունեք փաստարկներ, նստենք, զրուցենք։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Լուիզա Սարգսյան՝ 3-րդ խոսափող։

Լ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Հարգարժան պրն վարչապետ, հարգելի կառավարություն, հարցս վերաբերվում է կրթության ոլորտին։ Հանրապետությունում մեկնարկեց նոր ուսումնական տարին, սակայն տասնյակից ավել դպրոցներ օպտիմալացման ծրագրի հետեւանքով այս տարի չընդունեցին իրենց աշակերտներին։ Բազմաթիվ ուսուցիչներ դարձան գործազուրկ։ Եվ հարցն ավելի խոցելի եւ ցավոտ է գյուղերում, կարծում եմ՝ քաջատեղյակ եք, որ մի քանի գյուղերում աշակերտները բոյկոտեցին ուսումնական գործընթացը, իսկ նրանց ծնողները պնդում են, որ գյուղերում ճանապարհները, բնակլիմայական պայմանները եւ այլ պայմաններ անպայման խոչընդոտելու են եւ թույլ չեն տալու, որ երեխաները գնան մյուս գյուղերում հաճախեն դպրոց։

Հիմա հարցս հետեւյալն է՝ մայիսի 6-ին, երբ դեռ քննարկվում էր այդ հարցը, պրն վարչապետն ասաց, որ օպտիմալացման հետեւանքով տնտեսված գումարները կտրամադրվեն ուսուցիչների աշխատավարձերի բարձրացմանն այլ դպրոցներում, եւ ասվում էր այն մասին, որ այդ ուսուցիչներն աշխատանք անպայման կգտնեն, այսինքն՝ մյուս դպրոցներում նրանք կունենան աշխատանք։

Ինձ հետաքրքրում է՝ այդ ծրագիրն արդեն  կյանքի կոչվե՞լ է, թե՞ ոչ։

Եվ մեկ էլ՝ մոտ օրերս կառավարության քննարկմանը ներկայացվեց ծրագիր Ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավման մասին՝ այս գործընթացին զուգահեռ։ Ուզում եմ հասկանալ, եթե մի կողմից մենք ունենք փակվող դպրոցներ, գործազուրկ ուսուցիչներ, բուհերում կրճատվող դրույքաչափեր, ինչպե՞ս ենք պատկերացնում այդ ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավումը եւ կոնկրետ այդ ոլորտն ի՞նչ քայլեր է ձեռնարկելու, որ մեր երկրում բարելավվի ժողովրդագրական իրավիճակը։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի կրթության եւ գիտության նախարար Լեւոն Մկրտչյանը։ Խնդրեմ, պրն Մկրտչյան։

Լ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավոր, հարգելի գործընկերներ, նախ ուզում եմ ամբողջությամբ պատասխանեմ առաջին հարցին, որովհետեւ երկրորդ խնդիրը՝ ժողովրդագրական, մեկ այլ բնագավառի խնդիր է։

Նախ՝ հանրապետությունում, որպես այդպիսին, օպտիմիզացիայի գործընթաց տեղի չի ունենում, եւ ինչպես ճիշտ նկատեցիք՝ մայիսին, երբ հանրապետության վարչապետն այցելեց Կրթության նախարարություն եւ էդտեղ սկսեցինք մշակել, վերցրեցինք մի քանի չափանիշներ։ Եվ հենց այդ ժամանակ հիմնական չափանիշը դարձավ քաղաքային դպրոցների վերանայումը։ Եվ այդտեղ մենք հասանք մի կարեւոր ցուցանիշի, հասանք նրան, որ եթե դպրոցն ունի 9 դասարան, հիմնական դպրոցը, եւ ամեն դասարանի թվաքանակը սահմանել ենք 30 թիվ, ուրեմն, գոնե 300 աշակերտ պիտի ունենա դպրոցը, որպեսզի 1-9-րդ դասարանները կարգավորի։ Հիմա քաղաքային բնակության վայրերում մենք դպրոցներին ժամանակ ենք տալիս, որովհետեւ կան երկհերթ դպրոցներ, թերբեռնված, գերբեռնված։ Օրինակ՝ Երեւան քաղաքում դպրոցների մոտ 30%-ը գերբեռնված է, 30%-ը՝ թերբեռնված, որպեսզի կարողանան ժամանակի ընթացքում այս ծրագիրն իրականացնել։

Այսօր խոսքն ընդամենը գնում է 13 դպրոցի մասին, որոնցից մի քանիսն են համայնքային, եւ համայնքային 1 դպրոցում եղած ձեր ասած իրավիճակը դա Փյունիկի դպրոցն էր, որը վարչապետի խորհրդականն անձամբ եղավ էնտեղ, մենք եղանք, գործընթացը սառեցված է, որովհետեւ ինքը պետք է համապատասխանի։ Երկու կողք-կողքի դպրոցներ են, երկու դպրոցի շենքային պայմաններն էլ դեռեւս չենք հասցրել բավարար վիճակի։

Ինչ վերաբերվում է Երեւան քաղաքին, Երեւան քաղաքում մենք ընդամենն ունենք Կոնդի դպրոցը, որը մարվող դպրոց էր, թաղային դպրոց էր։ Թաղի պատկերը փոխվել է, եւ արդեն 50-60 աշակերտ էր մնացել, եւ ինքը մարվում էր։ Կողքը մի քանի 100 մետրի վրա այլ դպրոցներ կային։

Նորագյուղի դպրոցն  էր, որը նույնպես մարվող դպրոց էր, արդեն չէին տալիս, եւ կույրերի դպրոցը դե ֆակտո կար, օրենքով կար, բայց դե ֆակտո արդեն չկար։

Ավագ դպրոցներն արել ենք նույն հոսքային ձեւով, 1-2 ավագ դպրոցի մասին է, որպեսզի կարողանանք գոնե 2 հոսքով դասարան անել։

Ուսուցիչների պրոբլեմ եւս չունենք, որովհետեւ հիմնականում էստեղ տեխնիկական անձնակազմն է։ Եվ նաեւ մենք պետք է, ի վերջո, անդրադառնանք ուսուցիչների որակին։

Կրթության նախարարության ամբողջական բարեփոխումների փաթեթը, որը հոկտեմբերին կներկայացվի, ինքն ունի «Ուսուցիչ» ծրագիրը, որը 3 կարեւոր սկզբունք է դնում՝ ուսուցչի որակ, ուսուցչի ազատություն եւ ուսուցչի սոցիալական կարգավիճակ։ Այսօր նման լարվածություն մենք հանրապետությունում չունենք, մեկ դպրոցի դեպքն է եղել, մնացած բոլոր դեպքերը, այսինքն՝ իրավիճակը կարգավորում ենք, եւ տնօրեններն իրենք գործընթացի մեջ են։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ցանկանու՞մ եք արձագանքել... խնդրեմ, 3-րդ խոսափող։

Լ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Հիմա մենք չունե՞նք գործազուրկ ուսուցիչներ, իսկ եթե ունենք՝ որտե՞ղ նրանք կարող են գտնել նոր աշխատատեղեր։

Լ.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Ուսուցիչները, ովքեր միավորման հետեւանքով ունեն գործազրկության հեռանկար, նրանց այժմ առաջարկվում է նույն քաղաքներում այլ մյուս տեղեր։ Ավելին՝ մենք աշխատում ենք շենքերը նույնպես խնայեք։

Օրինակ՝ Գյումրիում մենք Բալատոն դպրոցը միացրեցինք մեկ այլ դպրոցի, այդ տարածքը, որը Բալատոն դպրոցում էր, բերեցինք գյուղատնտեսական քոլեջը, որը նկուղային հարկում էր եւ տեղավորեցինք էնտեղ։ Ինքը հանգիստ գործընթաց է, եւ եթե կան ուսուցիչներ, որոնք այսօր դեռեւս որոնում են, դիմում են Կրթության նախարարություն, աշխատում ենք մեր ռեսուրսների օգնությամբ դա իրականացնենք։ Երբ մենք խոսում ենք այս թեմայով, մենք նաեւ պետք է խոսենք ընդհանրապես ուսուցչի կատեգորիայի մասին, նրա իրավիճակի, կարգավիճակի մասին, որն առաջիկայում կներկայացնենք։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Լենա Նազարյան՝ 3-րդ խոսափող։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցս ուղղում եմ արտակարգ իրավիճակների նախարար պրն Տոնոյանին։

Հարգելի նախարար, կա 2017 թվականի փետրվարի 23-ի 165 կառավարության որոշում, որով որոշվել է, ես ընթերցեմ՝ Նաիրիտ գործարանի տեխնոլոգիական համակարգերում եւ սարքավորումներում առկա քիմիական նյութերի եւ սարքավորումների անվտանգ պահպանության իրականացմանն աջակցելու նպատակով, Արտակարգ իրավիճակների նախարարության տեխնիկական անվտանգության ազգային կենտրոն ՊՈԱԿ-ին տրամադրել 76 մլն դրամ։

Օգոստոսի 31-ին, կառավարության նիստից հետո մի շարք լրատվամիջոցների լրագրողներին դուք ասել եք, ես ընթերցեմ,  մեջբերեմ ձեր խոսքից՝ Արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը Նաիրիտ գործարանում պահպանում եւ անվտանգություն չի իրականացնում։ Ձեր հայտարարությունն ուղղակիորեն հակասում է կառավարության որոշմանը։

Դուք չգիտեի՞ք, որ կառավարությունը 76 մլն դրամ է  տրամադրել Նաիրիտում քիմիական նյութերի անվտանգ պահպանության համար։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի նախարար Դավիթ Տոնոյանը։

Դ.ՏՈՆՈՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, տիկին Նազարյան, շնորհակալություն հարցի համար։ Դուք իրավացի եք՝ կառավարության որոշումով տրամադրվել է Արտակարգ իրավիճակների նախարարության մեր տեխնիկական անվտանգության ՊՈԱԿ-ին որոշակի գումար, ընդ որում՝ 2 անգամ։ Դա եղել է որոշում, որով Նաիրիտի աշխատակիցները, որոնք որ իրականացնում են անվտանգություն այդ գործարանում, շարունակեն վարձատրել։

Դա եղել է վարձատրության փոխհատուցում։ Վերահսկողության որեւիցե լծակ ես այնտեղ չունեմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-3-րդ խոսափող։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ես հասկանում եմ, որ այդ գումարը՝ 76 մլն դրամը, տրված է եղել նախարարությանը, իսկ դուք նախարար եք, Նաիրիտում քիմիական նյութերի անվտանգ պահպանության համար, ես կարծում եմ, որ դուք ուղղակիորեն պատասխանատվություն ունեք այդ նյութերի պահպանության համար։

Եվ ինչու՞ եք լրատվամիջոցներով ասում, որ այն չի իրականացնում անվտանգություն եւ պահպանում։

Դ.ՏՈՆՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն արձագանքման համար։ Ես կխնդրեմ, որպեսզի մենք սպասենք նախաքննության ավարտին։ Մենք արդեն ստանում ենք քննչական մարմիններից հարցադրումներ, որոնց արդյունքների վերաբերյալ թափանցիկորեն կարձագանքենք։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Վարդեւան Գրիգորյան՝ 3-րդ խոսափող։

Վ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, հարգելի կառավարություն, Շիրակի մարզի Ամասիայի եւ Աշոցքի հեռավոր համայնքներում բազմաթիվ են բնակչության առաջ ծառացած խնդիրները՝ կաթի մթերման ցածր գներ, գործազրկություն, քանդված ճանապարհներ, մաշված գյուղտեխնիկա եւ այլն։ Սակայն կենսաապահովման մինիմում պայմաններ ապահովելու համար բնակչությունն առաջնահերթ ունի խմելու ջրի կարիք, ինչն առկա է ոչ միայն Ամասիայի եւ Աշոցքի, այլ մարզի բազմաթիվ համայնքներում։

Խմելու ջրի բացակայության հետ կապված բազմաթիվ բողոքներից, ուզում եմ մասնավորեցնել Աշոցքի տարածաշրջանում ձեւավորված Սարապատ համայնքը։ Նոր ձեւավորված Սարապատ համայնքի կազմում ընդգրկվել են 15 գյուղեր՝ Հողմիկ, Գոգհովիտ, Թորոս գյուղ, Աշպենի, Ցողամարգ, Լեռնագյուղ, Բաշ գյուղ, փոքր Սայրայր, Կաքավասար, Սարապատ, Ձորաշեն, Բազմաղբյուր, Մուսայելյան, Արտաշեն եւ Սաուտ։

Վերոհիշյալ բնակավայրերից միայն 6 համայնքի խմելու ջրամատակարարումն է սպասարկում «Վիոլա ջուր» ՓԲԸ-ն, մնացած 9 համայնքներում շարքից դուրս եկած ջրագծերի պատճառով ընկերությունը հրաժարվում է սպասարկել տվյալ համայնքները։ Նշված համայնքների բնակչությունն ակնկալում է կառավարության աջակցությունն այս կարեւոր ու խիստ անհրաժեշտ հարցի լուծման համար։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Գրիգորյան, քանի որ համայնքների թիվը, որ դուք նշեցիք, բավականին մեծ էր, կառավարությունն առաջարկում է դուք գրավոր դիմեք եւ իրենք ձեր հարցին գրավոր կպատասխանեն։

Վ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Նշեցի 15 համայնք, բայց 9 համայնքում չկա խմելու ջուր, եւ կարծում եմ՝ պրն Լոքյանը տիրապետում է էդ ինֆորմացիային։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ներկայացրեք գրավոր։ Վահե Էնֆիաջյան՝ 2-րդ խոսափող։

Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, իմ ձեռքի տակ են գտնվում այսօրվա հրապարակված Ադրբեջանում լրատվամիջոցներում հայտարարությունը  բլոգեր Լաչինի կողմից արված, որը որ, ըստ էության, ավելի մեղանչական դիրքերից է իր մտքերը ձեւակերպել։ Եվ գիտենք, որ ամիսներ առաջ իր կինը, իր փաստաբանը բավականին լայնածավալ գործունեություն սկսեցին ծավալել, մասնավորապես նաեւ միջազգային հարթակում հիմնախնդիրը բարձրաձայնելով։ Քաղաքական գործիչներն այս հիմնախնդրին անդրադարձան՝ բարձրաձայնելով, որպեսզի արդարությունը վերականգնվի եւ ի լուրջ աշխարհի, ի վերջո, խնդիրն արդարացի լուծում ստանա։

Եվ ամենակարեւորագույն հիմնահարցը՝ ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը եւս այս հիմնահարցով զբաղվեց։ Ես կուզենայի, պրն Նալբանդյան, դուք այս հիմնահարցի հետ կապված պարզաբանում մտցնեիք՝ ո՞նց ստացվեց, որ այսպիսի, ի վերջո, հանգուցալուծում ստացվեց այս հիմնախնդրի հետ կապված։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Խնդրեմ, պրն նախարար։

Է.ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ

-Մեծարգո պրն նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, հարգելի պրն Էնֆիաջյան, շնորհակալություն հարցի համար։ Իհարկե, ինչպե՞ս է հաջողվում Բաքվի, Ադրբեջանի իշխանություններին այդ կարգի ինչ-որ նամակներ կորզել, երեւի ավելի լավ կիմանան եւ կպատասխանեն քաղաքական բանտարկյալներն Ադրբեջանում եւ նրանք, ովքեր որ հետապնդումներից փախչելով, գտնվում են այսօր արտասահմանում։

Ինչ վերաբերվում է արձագանքին բուն այդ գործի հետ վերաբերյալ, ես հիշում եմ, որ պրն Լապշինի վերաբերյալ հարց էր հնչել հենց այստեղ՝ ԱԺ-ում, որովհետեւ մտահոգություն կար, որ բլոգերները, հատկապես ճանապարհորդության հարցերով զբաղվող բլոգերներն այլեւս չեն գնա Ղարաբաղ, զբոսաշրջիկների թիվը կնվազի, բայց մենք լրիվ հակառակն ունեցանք եւ ես այն ժամանակ էլ ասեցի, որ դուք կտեսնեք, որ բլոգերները, ինչպես գնացել են, այնպես էլ կշարունակեն գնալ։ Եվ անմիջապես հենց այդ ձերբակալությունից հետո մոտ 10 երկրներից բլոգերներ այցելեցին Ղարաբաղ, ինչպես հիշում եք։ Զբոսաշրջիկների թիվը զգալիորեն աճել է Ղարաբաղում։

Եվ  ես ձեզ կարող եմ տեղեկացնել, որ հենց վաղը 10 երկրներից նոր բլոգերների խումբ է գնալու Ղարաբաղ՝ մասնակցելու գինու փառատոնին, եւ համապատասխան նաեւ 3 բլոգերներ պատրաստվում են այնտեղ նկարահանումներ անել եւ ներկայացնել զբոսաշրջիկության տեսանկյունից գրավչությունը Ղարաբաղի։ Եվ հրավիրելով զբոսաշրջիկներին գալ հենց Ղարաբաղ, սա է արձագանքը, եւ ոչ միայն բլոգերներ, գիտեք, որ Ադրբեջանը մեծ ջանքեր է գործադրում, որ սեւ ցուցակներ եւ այլն։

Միշտ էլ մենք ասել ենք եւ փաստը նրանում է, որ թե՛ պատգամավորների, թե՛ քաղաքական գործիչների, թե՛ մշակութային գործիչների թիվն այցելող Ղարաբաղ ավելանում է եւ այդպես էլ կլինի։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Արձագանքի համար՝ 2-րդ խոսափող։

Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Նալբանդյան, ըստ էության, ո՞րն է այն հիմնական կանխատեսումը, որ այն 10 բլոգերները եւս, որոնք որ կայցելեն Արցախի Հանրապետություն եւ կլինեն, եւ նույն բախտին չեն արժանանա, եւ պերսոնա նոնգրադ չեն դառնա եւ հետագայում նման եւս էլի իրավիճակներում չեն հայտնվի։

Է.ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ

-Գիտե՞ք, Ադրբեջանի իշխանությունների ձեռքը չես կարող բռնել, որպեսզի իրենք 1 օրում փոխվեն կամ այլ քաղաքականություն վարեն։ Դա նրանից է գալիս եւ նրա հետեւանք է, որ իրենք այդ ջղաձգային իրավիճակում փորձեր են անում եւ լրիվ հակառակ էֆեկտ է ունենում։

Եվ ոչ միայն բլոգերների կողմից, այլ  միջազգային հանրության արձագանքը, դուք հիշում եք նաեւ որոշ երկրներից եւ հնչեց համապատասխան արձագանք, մի քանի հայտարարություն նաեւ արտգործնախարարությունների կողմից արվեց, թե ինչ է նշանակում սեւ ցուցակներում դնել ինչ-որ մարդկանց, ինչ է նշանակում օդանավակայանից հետ դարձնել մարդկանց, ովքեր հայկական ազգանուններ ունեն։ Եվ չէի ուզենա էդ ձեւակերպումները ես տալ, որովհետեւ ես չէի այդ հայտարարություններն արել, որովհետեւ հայտարարություններն արվել էին ոչ մեկ երկրի եւ ոչ մեկ արտաքին գործերի նախարարության կողմից։

Համապատասխան  դատողություններ արեք, ես այստեղ չեմ ասում, որ էդ մենք ենք արել, դրա համար էլ այդպիսի հայտարարություններ են եղել կամ մենք անում, որ այդքան բլոգեր է գնում։ Ուղղակի ես ասում եմ փաստը՝ այն, ինչ որ կա։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Արամ Սարգսյան՝ 3-րդ խոսափող։

Ա.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, մեծարգո վարչապետ, նաեւ որպես նախկին վարչապետ, ուզում եմ շնորհավորել ձեզ 1 տարի առաջ, այս օրը վարչապետի պաշտոնը ստանձնելու կապակցությամբ, եւ ակնկալում եմ իմ հարցերին ձեզ բնորոշ անմիջական եւ ուղիղ պատասխաններ։

Հարց առաջին՝ ինչպե՞ս եք վերաբերվում դուք Սահմանադրության փոփոխությամբ իշխանավարման ժամկետը երկարաձգելու կամ երրորդ ժամկետ իշխանության գնացող անհատներին։

Հարց երկրորդ՝ ԵՏՄ-ում ամենաթանկ գազի եւ էլեկտրաէներգիայի գները որտե՞ղ են, եւ եթե Հայաստանում են, ապա ինչպե՞ս եք պատրաստվում դուք մեր արդյունաբերական ապրանքների մրցունակությունը, առավել եւս գյուղմթերման արդյունքում ապրանքների մրցունակությունը մեծացնել էդ երկրներում։

Եվ հարց երրորդ՝ ԱՄՆ դեսպանն իր պետության անունից 8 միլիարդի ներդրում առաջարկեց վերականգնողական էներգետիկայի բնագավառում։ Արդյոք մենք ունե՞նք էներգետիկայի դիվերսիֆիկացման խնդիր, եթե այո՝ էս ուղղությամբ ի՞նչ խնդիրներ եք լուծել։

Եթե հարցերից կնախընտրեք պատասխանել միայն մեկին, ապա կուզենայի, որ պատասխանեք առաջինին, որովհետեւ ձեր կարծիքը կարեւոր է։ Իմիջիայլոց, սրանում քաղաքական բանսարկություն չկա, ուղղակի ուզում եմ իմանալ ձեր կարծիքը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի վարչապետ Կարեն Կարապետյանը։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Նախ՝ շնորհակալ եմ շնորհավորանքի համար։ Ինչ վերաբերում է ձեր առաջին հարցին՝ կամայական Սահմանադրության խախտմանը վերաբերվում եմ վատ, եթե որեւիցե օրենք կամ որեւիցե նորմ խախտվում է։

Երկրորդ հարցը՝ էներգակիրների գինը տարածաշրջանում մեզ մոտ արտոնյալ է, համեմատությունը պետք է բերել մի  չափման միավորի, որտեղ տրանզիտի գինը, հեռավորությունը տարբեր է, եւ մենք այսօր բոլոր մատակարարներից, որոնց հետ մենք աշխատում ենք, իրականում ունենք արտոնյալ գին։ Մենք աշխատու՞մ ենք դիվերսիֆիկացիայի վերաբերյալ այդ ուղղությամբ, թե՞ չէ՝ այո, եւ ավելին՝ մենք բաց ենք կամայական առաջարկին կամայական կառույցի կողմից, որը կարող է ասել Հայաստանի սահմանին ես կարող եմ գազ բերել այսօրվա գործող սակագնից էժան։ Եվ էդ պարագայում որեւէ խոչընդոտ էստեղ չի լինի այդ կառույցի հետ պայմանագիր կնքելու, անկախ երկրի ծագումից։

Ինչ վերաբերվում է էլեկտրաէներգիայի դիվերսիֆիկացիայի, այո, դա մեզ համար չափազանց կարեւոր է եւ կարեւոր են արեւային էներգետիկա, գիոտերմոլ էներգետիկա, շնոխ ՀԷԿ-ի կառուցումը, երրորդ գծի կառուցումը դեպի Իրան, Վրաստանի հետ կառուցումը լրացուցիչ էլեկտրահաղորդման գծի՝ դա հենց ուղղված է դրան, որպեսզի մենք արտաքին էներգակիրներից կախվածությունը պակասեցնենք, ավելին, կարծում եմ, որ մենք իրատեսական ենք համարում լինել որոշակի առումով էլեկտրաէներգետիկ շուկայի ՀԱՊԿ ռեգիոնալ։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-3-րդ խոսափող, խնդրեմ, պրն Սարգսյան։

Ա.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Ես չհասկացա առաջին հարցի պատասխանը, անկեղծ ասած, որովհետեւ հենց Սահմանադրությունը փոխում են օրինականացնելու երրորդ ժամկետ իրենց իշխանավարությունը երկարաձգելու կամ երրորդ ժամկետ գնալու համար։ Ես ուզում էի իմանալ, թե էս փոփոխության, էս կարգի մոտեցումներին դուք ինչպե՞ս եք վերաբերվում։

Ինչ վերաբերվում է ԵՏՄ-ի մեջ էներգակիրների գներին, ապա ես նայել եմ՝ Ռուսաստանում մեզանից էժան է, Բելառուսում մեզանից էժան է, Ղազախստանում մեզանից էժան է, եւ իրենց տենդեն վերածեցի դոլարի մի կերպ, հազիվ գտա, 200 դոլարին համարժեք էր, էլի մեզանից էժան է։ Այսինքն՝ ամենաթանկն էսօր պրակտիկ արդյունաբերական ոլորտում օգտագործում է Հայաստանը թե՛ էլեկտրաէներգիան, թե՛ գազը։

Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Պրն Սարգսյան, իրականում, կարծում եմ՝ առաջին հարցին պատասխանել եմ։ Եթե կա օրենքի խախտում, ապա վերաբերվում է բացասական։

Ինչ վերաբերվում ա էներգակիրներին, տեսեք՝ Բելառուսի գինը, եթե բերենք համեմատական մեր տրանզիտի գնով, չգիտեմ՝ ինչքանո՞վ ա ճիշտ արտահայտելը, Բելառուսի գինը մեզնից թան է։ Ղազախստանի գինը ներքին իրենց գազի օգտագործմամբ եւ ո՞ր երկիրն էր եւս, որ դուք օրինակ էիք բերում, Ռուսաստանն իր սեփական գազը՝ ճիշտ եք։ Բայց տարածաշրջանում մեր գործող այն երկրները, որոնք որ գազ են գնում եւ չունեն սեփական գազ կամ նույնիսկ, եթե ունեն սեփական գազ, մեր գնման գինը լավագույնն է։

Մենք ինչպե՞ս վարվենք ունենալով այս իրավիճակը։ Եթե հիշում եք, մենք տարվա սկզբին գյուղվերամշակող, ջերմոցային տնտեսություններին սուբսիդավորեցինք գազի գինը, որպեսզի այս ոլորտը, որտեղ կրիտիկական ա գազի գինը, ըստ դրա զարգացնենք։ Մեր ուղղվածությունը նա է՝ զսպենք բոլոր այդ գների աճերը, որոնք որ կան՝ մեկ։ Երկրորդը՝ ունենալով այն, ինչ ունենք ու մոտակա ապագայում չկանխատեսելով սեփական գազի ռեսուրս ունենալու, մենք մեր տնտեսությունների դիվերսիֆիկացիան եւ զարգացումը պետք է այնպես անենք, որտեղ այդ գործոնը չլինի վճռորոշ եւ կրիտիկական։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն վարչապետ։ Գեւորգ Պետրոսյան՝ 3-րդ խոսափող։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո նախագահող, հարգելի գործընկերներ, հարցն ուղղում եմ կառավարությանը։ ԲՀԿ եւ «Ծառուկյան դաշինքի» նախընտրական ծրագրում կարեւոր տեղ է հատկացվել աշխատավորների իրավունքների եւ օրինական շահերի պաշտպանությանը։

Այս իրողությունների շրջանակներում ինձ հետաքրքրում է հարգարժան պրն վարչապետի մի հանձնարարականի հետագիծը։ Մասնավորապես՝ սույն թվականի ապրիլի 27-ին պրն վարչապետը կառավարության նիստում, բառացիորեն փորձեմ ցիտել, ասել է հետեւյալը՝ որ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից ստացվել են առաջարկություններ Աշխատանքային օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու վերաբերյալ եւ նաեւ վարչապետը հավելել է, որ դրանք մասնավոր բնույթ ունեն եւ ավելի անհրաժեշտ է կատարել խորքային փոփոխություններ, ինչու՞ չէ, նաեւ ասել է՝ ընդունել նոր օրենսգիրք, բառացի կրկնում եմ, ցիտեմ՝ որն արտացոլի կառավարության ծրագրի դրույթները եւ նաեւ եվրոպական ժամանակակից մոտեցումները։ Այս հայտարարությունը հրապարակվել է մի քանի տասնյակ լրատվական կայքերով։

Հիմա ինձ հետաքրքրում է՝ ի՞նչ վիճակում է վարչապետի հանձնարարականի կատարումը, որովհետեւ չեմ թաքցնում՝ ընդամենը 3 օր առաջ, իհարկե կոռեկտ չի լինի անուն հրապարակել, բայց պատասխանատու գերատեսչությունից ես ճշտել եմ, որ նման նախագիծ շրջանառության մեջ դրված չէ։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանը։ Խնդրեմ, պրն նախարար։
 
 

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Պրն Պետրոսյան, շատ ճիշտ եք տեղեկացված, դեռեւս որեւէ նախագիծ շրջանառության մեջ դրված չի, որովհետեւ աշխատանքը շատ ավելի ֆունդամենտալ է իրականացվում։ Պետք է նշեմ, որ Միացյալ Թագավորության դեսպանատան աջակցությամբ աշխատանքներին ներգրավվել են միջազգային աշխարհահռչակ փորձագետներ, որոնք օգնել են մի շարք երկրներում բարելավել Աշխատանքային օրենսդրությունը՝ նպատակ ունենալով խթանելու ներդրումները։

Աշխատանքներն այս պահին ընթանում են, հնարավոր է մենք խնդրենք կառավարությանը, որպեսզի լրացուցիչ ժամկետ տրամադրվի, մինչեւ այդ փորձագետների հետ աշխատանքի ավարտը, բայց աշխատանքներն ընթանում են։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ 3-րդ խոսափող։

Վ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Պարզապես, խնդիրը կայանում է նրանում, հարգելի պրն նախարար, որ վարչապետը հանձնարարել էր 9 ամսվա ընթացքում՝ հստակ նշելով ժամկետ։ Այսօր արդեն լրացել է 5-րդ ամիսը, եւ փաստորեն հրապարակի վրա առկա չէ նախագիծը։

Եվ իմ հարցը մնաց անպատասխան, որ խնդրում էի պատասխանել, թե կոնկրետ կառավարության ծրագրի ո՞ր դրույթից եւ եվրոպական ժամանակակից ո՞ր մոտեցման արտացոլումն է մենք տեսնելու ապագա Աշխատանքային օրենսգրքում՝ որպես Աշխատանքային օրենսդրության կատարելագործման, եւ բնական է, նաեւ՝ աշխատողների իրավունքների եւ օրինական շահերի պաշտպանության առաջընթաց։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ես կարծում եմ՝ բոլորդ էլ հեռու եք այն մտքից, որ հնարավոր է 2 րոպեի ընթացքում ձեզ ներկայացնել, թե եվրոպական ո՞ր դրույթի մասին է խոսքը, որին պետք է համահունչ դարձնենք մեր Աշխատանքային օրենսդրությունը։

Ընդամենը, եթե պետք է, մեկ նախադասությամբ ուրվագծեմ մեր աշխատանքի ուղղությունը, ապա այն հետեւյալն է՝ աշխատողների շահերը լավագույնս պաշտպանված են լինում, երբ առկա են  աշխատատեղեր, եւ պետք է պատշաճ բալանսավորվեն գործատուի եւ աշխատողի շահերը, իրավունքները՝ չխախտելով միջազգային փաստաթղթերում ամրագրված նվազագույն երաշխիքները։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Նապոլեոն  Ազիզյան՝ 2-րդ խոսափող։

Ն.ԱԶԻԶՅԱՆ

-Հարցս ուղղում եմ պաշտպանության նախարար պրն Վիգեն Սարգսյանին։ Կխնդրեի մեկնաբանել, թե ինչո՞վ է պայմանավորված Վրաստանում ՆԱՏՕ-ի զորավարժություններին մեր երկրի չմասնակցելը, որն այդքան մեծ արձագանք ստացավ մամուլում։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Խնդրեմ, պրն նախարար։

Վ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, պրն Ազիզյան։ Ես կարծում եմ, որ բոլորը, ով առիթ են ունեցել ծանոթանալու այդ հարցի շուրջ այս օրերին մամուլում եղած հրապարակումներին, երեւի թե լիարժեք պատկերացնում են, որ իրոք, զավեշտի է հասցված այդ քննարկումը։

Մեր զինված ուժերը երկար տարիներ է, յուրաքանչյուր  տարի մասնակցում են հարյուրավոր միջոցառումների երկկողմ եւ բազմակողմ՝ լինի դա բազմակողմի առումով ՀԱՊԿ-ի շրջանակում, որը մեր դաշնակցային կառույցն է՝ գիտեք, որտեղ մենք հիմնադիր երկրներից մեկն ենք, մինչեւ Հյուսիս-ատլանտյան դաշինք, որտեղ մենք ունենք գործընկերոջ կարգավիճակ եւ բազմաթիվ այլ նման կառույցներ։ Մենք մասնակցում ենք տարեկան հարյուրավոր միջոցառումների եւ չենք մասնակցում տարեկան հազարավոր միջոցառումների, ինչպես դա անում են բոլոր երկրները, որ անդամակցում են կամ փոխգործակցում են այդ կառույցների շրջանակներում։

Կոնկրետ այն զորավարժությունը, որն արծարծվում էր մամուլում այս օրերին, ի սկզբանե հայկական կողմը այդ զորավարժությանը մասնակցելու որոշում չի ունեցել։ Եվ դեռեւս մարտ ամսին օֆիցիալ տեղեկացրել ա գործընկերներին, որ այդ զորավարժությանը մենք չենք մասնակցելու՝ ելնելով այդ զորավարժության եւ մեր փոխգործակցության ՆԱՏՕ-ի հետ խնդիրների չհամընկնելու կամ ուղիղ մեր օրակարգային հարցերին չանդրադառնալու առումով։

Դուք գիտեք, որ ընդամենը շաբաթներ առաջ մենք եղել ենք տարածաշրջանի միակ երկիրը, որ նույն Վրաստանում մասնակցել է ՆԱՏՕ-ի մեկ այլ զորավարժության, որտեղ մենք ունեցել ենք լուծելու խնդիր՝ դա հումանիտար երկրորդ մակարդակի ռազմական հոսպիտալի բացազատման խնդիրն է եղել, որը համընկել է մեր օրակարգի խնդիրների հետ, եւ մենք դա կատարել ենք։

Հիմա, դրանից հետո պարբերաբար տեղի են ունենում խորհրդակցություններ զորավարժությունների նախապատրաստման կոնֆերանսներ, եւ մենք, այնուամենայնիվ, ստացել ենք լրացուցիչ եւս մեկ անգամ հրավեր՝ գալու դրանցից մեկին Թբիլիսի, հաշվի առնելով մոտիկությունը եւ լսելու՝ արդյոք որեւէ բան մեզ կարո՞ղ ա էդ զորավարժությունում հետաքրքրի, թե՞ չէ։ Մեր սպաները մասնակցել են այդ քննարկմանը, եւ զորավարժության մասնակցության հաստատման վերջնաժամկետը եղել է օգոստոսի 29-ը կամ 26-ը, եթե չեմ սխալվում։

Այժմ վերջնաժամկետից օրեր առաջ մենք օֆիցիալ հայտնել ենք, որ մենք այդ զորավարժությանը չենք մասնակցելու։ Հետեւաբար՝ դա ընդամենը նորմալ աշխատանքային փոխհարաբերությունների պատկեր է, դրա մեջ արտառոց որեւէ բան չկա։ Ես կարծում եմ, որ այս աղմուկի ծավալի պատճառներից մեկը եղել է նաեւ Պաշտպանության նախարարության առաջին իսկ պահին արագ չարձագանքելը մամուլի լուրին եւ կապում եմ դա նրա հետ, որ եւ՛ ես, եւ՛ տեղեկատվության վարչության պետն այդ պահին եղել ենք ճանապարհին դեպի Չինաստան,  իսկ մամուլի քարտուղարը, կարծում եմ՝ լիարժեք էդ պահին չի պատասխանել, որի համար ես իրեն արել եմ համապատասխան դիտողություն, հաշվի առնելով, որ ինքն իր փորձով պետք է կարողանար լիարժեք լուսաբաներ այդ հարցը։

Բոլոր դեպքերում այս ամբողջ լրագրությունը պաշտոնական ա, եւ այդտեղ որեւէ լրացուցիչ պարզաբանելու բան չկա։ Շնորհակալություն հարցի համար։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Ազիզյան՝ 2-րդ խոսափող։

Ն.ԱԶԻԶՅԱՆ

-Շնորհակալություն մեկնաբանության համար։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արարատ Միրզոյան՝ 3-րդ խոսափող։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Հարգելի պրն վարչապետ, հավանաբար, դուք տեղյակ եք, կարծում եմ, որ տեղյակ եք՝ օրերս Մշակույթի նախարարության ուղղակի ցուցումով, հրահանգով փակվել է Հովհաննես Թումանյան տուն-թանգարանի կողմից բացված մի ցուցահանդես, որը նվիրված էր խորհրդային տարիների բռնաճնշումներին, քաղաքական հետապնդումներին, որին զոհ են գնացել, ի դեպ, միայն 1920-53 թվականների ընթացքում 45 հազար հայ մարդ, այդ թվում եւ Գարեգին Նժդեհը, որը հանդիսանում է իշխող «Հանրապետական» կուսակցության գաղափարախոսը, եւ առհասարակ նվիրված էր քաղաքական հալածանքներին, որին կրկին զոհ են դարձել «Հանրապետական» կուսակցության այլ հիմնադիրներ, այդ թվում՝ Աշոտ Նավասարդյան, Անդրանիկ Մարգարյան եւ ուրիշներ։

Սրա հետ կապված ես ունեմ հարցերի մի ամբողջ համալիր՝ ո՞վ է կայացրել այդ որոշումը դադարեցնելու, մշակույթի փոխնախարա՞րը, մշակույթի նախարա՞րը, դու՞ք, պրն վարչապետ, կառավարությու՞նը։ Այդ որոշումը կայացվել է որեւէ հատուկ ծառայության խորհրդի հիման վրա՞, որովհետեւ էդ թանգարանի տնօրենը սպառնալիք զանգ էր ստացել եւ փոխգնդապետ ներկայացած մի անձ ասել էր, որ՝ տիկին, դուք դաշնակցական պրոպագանդա եք անում 20-ական թվականների ոճով։

Հիմա փաստ ա, մեղադրանքներ են հնչել, հնչել են նաեւ արդարացումներ, հիմա կասեք՝ ինչու՞մն ա խնդիրը։ Այնուամենայնիվ, հարցը լուծման հանգեցնելու համար ես մի էսպիսի առաջարկ ունեմ, շատ կողջունեմ, եթե դուք դա հնարավոր համարեք, նախ՝ անմիջապես վերաբացել, առանց որեւէ շտկումների այդ ցուցահանդեսը, եւ կառավարության շենքում սրահ հատկացնել, որպեսզի էդ ցուցահանդեսին կարողանան ծանոթանալ նաեւ կառավարության աշխատակիցները, նախարարները եւ փոխնախարարները։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին պատասխանում է արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանը։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Պրն Միրզոյան, իմ գործընկերը Հայաստանում չէ, ուստի ես փորձեմ արձագանքել ձեր հարցերին, որովհետեւ խնդիրը, իսկապես լայն արձագանք է ստացել, բայց կարծում եմ, որ բոլորին էլ ակնհայտ է, որ ի՞նչ քաղաքականություն եւ ինչ դիրքորոշում ունի ՀՀ-ն ստալինյան, լենինյան բռնապետության ժամանակահատվածի հետ կապված։

Այս տարի լրանում է 100-ամյակը հոկտեմբերյան հեղափոխության, որից հետո 20-ական թվականներին սկիզբ դրվեց իրականում շատ լուրջ, լայնածավալ մարդու իրավունքների խախտումներին Հայաստանում, որոնք իրենց ապոգեին հասան 1937 թվականին, այսինքն՝ այս տարի մենք արդեն պետք է անդրադառնանք այդ տխուր տարեթվի 80-ամյակին։

Ճիշտ նշեցիք՝ շուրջ 50 հազար զոհ ենք ունեցել այդ ռեպրեսիաներին եւ այդ  իրադարձություների գնահատականը տրված է պետական մակարդակով։ Դպրոցներում թե՛ պատմության դասագրքերում, թե՛ Համաշխարհային պատմության դասագրքերում, թե՛ Հայ գրականությունը դասավանդելիս, մենք հստակ գնահատական ենք տալիս այդ ժամանակահատվածին։ Այդ ժամանակահատվածի գնահատականն արտացոլվում է նաեւ նրանում, որ պատրաստվում ենք կառուցել հիշատակի թանգարան, որը նախագծել է Ջիմ Թորոսյանը, նախկին 50-ամյակին նվիրված կոթողն այսօր լրիվ այլ իմաստ ունի, որը զոհերի հիշատակի կոթող է։

Ավ այս պարագայում փորձել քաղաքականացնել ընդամենը պետական գերատեսչության եւ ՊՈԱԿ-ի համատեղ աշխատանքը, ես կարծում եմ, ուղղակի անտեղի է։ Պետության դիրքորոշումը պարզ է, որեւէ փոփոխություն այդտեղ տեղի չի ունեցել։

Ուզում եմ նաեւ հիշեցնել, որ այս տարի «Թանգարանների գիշեր» համաեվրոպական միջոցառման ժամանակ առաջարկվեց սկսել միջոցառումների շարք, որը կոչվում է  դժվար խոսել իմ թանգարաններում, եւ ՀՀ-ն միացավ դրան։ Եվ 110 թանգարան ՀՀ-ում արձագանքեցին հենց այդ միջոցառմանը եւ իրենց դիրքորոշումը ներկայացնելով, մեր պետական դիրքորոշումը ներկայացնելով բռնապետության տարիներին։

Մեկ անգամ եւս կրկնում եմ՝ քաղաքական ենթատեքստ այստեղ որոնել պետք չէ, եւ խնդիրը ենթադրում եմ՝ սովորական գերատեսչություն-ՊՈԱԿ որոշակի իշխանական, վարչական ենթակայության հարաբերությունների դաշտում է։

Ինչ վերաբերում է Հովհաննես Թումանյանի չորս որդիներից երեքին, որոնք դարձան դարձյալ այդ բռնապետության զոհը, ցավով պետք է նշեմ, որ այս ցուցահանդեսը, որ կազմակերպել էր թանգարանը, 22 օր գործել է։ Աշխատանքային եւ վարչական հարաբերությունները, կարծում եմ՝ քաղաքականացնելը տվյալ պարագայում, ուղղակի անիմաստ է, ցավում եմ, որ նման երեւույթ տեղի ունեցավ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-3-րդ խոսափող

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Ես շնորհակալ եմ շատ հստակ եւ սպառիչ քաղաքական գնահատականի համար հնչեցրած այդ տարիների մեր պատմության վերաբերյալ։

Այդուամենայնիվ, ես ցանկանում եմ պարզաբանել՝ ի՞նչն ա հիմք հանդիսացել իմ կողմից հարցը կրկին հնչեցնելուն, որովհետեւ որպես պարզաբանում մշակույթի նախարար Արեւ Սամուելյանը հայտարարել էր ԶԼՄ-ներին, որ ցուցահանդես փակելու հիմքում ընկած է հետեւյալը՝ մենք պետք է պարզ երեսով նայենք մեր պատմությանը, ցուցահանդեսը մի փոքր քաղաքականացված էր։ Այսինքն, գործադրի ներկայացուցիչն է հնչեցրել այդ գնահատականը, ինչն էլ հիմք է հանդիսացել։

Իսկ ինչ վերաբերում է վարչարարություններին, այդուամենայնիվ, ես կարծում եմ, որ նման խորագրով եւ նման բովանդակությամբ ցուցահանդեսն ինչ-ինչ գուցե վարչական բնույթի, ադմինիստրատիվ բնույթի անհամապատասխանությունների համար, այդուհանդերձ, չարժեր դադարեցնել։ Շնորհակալ եմ։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ինչպես, կարծում եմ՝ բոլորին պարզ դարձավ մեր քաղաքական գնահատականն ընդհանրապես այդ երեւույթներին ամենեւին չի փոխվել։ Եվ կարծում եմ, որ ցուցահանդեսն այս կամ այն տեսքով, իհարկե պետք է ավելի լայն տարածման հնարավորություն ունենա։

Ես կարծում եմ, որ մենք կանգ չենք առնելու դրա վրա եւ այս պահին, ինչպես արդեն նշեցի՝ հիշատակի 80-ամյակն է, մենք շատ ավելի լայնածավալ միջոցառումներ ենք պլանավորելու, եւ մեկ անգամ եւս ուզում եմ փարատել ձեր կասկածը, որ էստեղ որեւէ քաղաքական տարր կամ գնահատականի մեջ որեւէ փոփոխություն տեղի է ունեցել ՀՀ-ում։ Շնորհակալություն, որ մենք երկուսս էլ ունենք այդ հարցում նույն դիրքորոշումը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Գեւորգ Գորգիսյան՝ 3-րդ խոսափող։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո վարչապետ, հարգելի կառավարություն, խոսքս ուզում եմ ուղղել, երեւի թե, պրն վարչապետին։ 3 տարի առաջ,  երբ մենք անդամակցում էինք ԵՏՄ-ին, ԵՏՄ անդամակցության հիմնական որպես հիմնավորում բերվում էր անվտանգությունը։

Ուզում եմ հասկանալ՝ մենք էս վերջին տարիներին անվտանգության ոլորտում ի՞նչ ձեռքբերումներ ունենք եւ որքանո՞վ է դա կապված մեր ԵՏՄ անդամակցության հետ։ Որոշ ձեռքբերումների մասին ես տեղյակ եմ, որոնք բացարձակ կապ չունեն ԵՏՄ անդամակցության հետ։

Եվ մենք գիտենք, որ դեռեւս Ռուսաստանի Դաշնությունը շարունակում է հարձակվողական զենք վաճառել մեր թշնամի Ադրբեջանին, եւ դա բացատրվում է որպես նրանց բիզնես շահ։ Փաստացի, Ռուսաստանի բիզնես շահն ավելի վեր է դասվում, քան ՀԱՊԿ, ԵՏՄ իրենց ռազմավարական գործընկեր Հայաստանի անվտանգությունը եւ պետական շահերը։ Ի՞նչ է անում կառավարությունն այս իրավիճակը շտկելու համար։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի ՀՀ փոխվարչապետ, միջազգային տնտեսական ինտեգրման եւ բարեփոխումների նախարար Վաչե Գաբրիելյանը։

Վ.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Հարգարժան նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ԵՏՄ-ն ամբողջովին հանդիսանում է տնտեսական միություն, այն չունի որեւէ քաղաքական կամ ռազմաքաղաքական կոմպոնենտ։ Եվ նրան անդամակցելն ամբողջովին պայմանավորված է տնտեսական հարաբերություններով, քանի որ այն ֆորմատներում, մասնավորապես ՀԱՊԿ-ում եւ այլ ձեւաչափերում քննարկվում են նաեւ այլ հարցեր, այդ թվում՝ ռազմաքաղաքական։

Տնտեսական միությունն ունի տնտեսական օրակարգ եւ որեւէ ռազմական կոմպոնենտ չի քննարկում դրա շրջանակներում։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ցանկանու՞մ եք արձագանքել..  3-րդ խոսափող։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Մյուս հարցը, խնդրում եմ շարունակեք։

Վ.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Չի վերաբերում տնտեսական ոլորտին, դրան արդեն անդրադարձ եղել է Արտաքին գործերի նախարարության կողմից։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Այսօ՞ր նկատի ունեք։

Վ.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Ոչ, ընդհանրապես, երբ որ հարցը բարձրացվել է։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Այդ դեպքում արձագանքենք էսպես՝ եթե չունի ռազմական կոմպոնենտ, ինչու՞ 3 տարի առաջ, հենց այս դահլիճում, երբ  գնում էին քննարկումները, հիմնական հիմնավորում էր բերվում, որ դա ելնում է ՀՀ անվտանգությունից, եւ որեւէ կերպ որեւէ տնտեսական հիմնավորում, թե դա ի՞նչ է տալու Հայաստանին, չի բերվել։

Վ.ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

-Ես կարծում եմ, որ խոսքը գնացել է ոչ թե ներկայացնողների կողմից, որովհետեւ ովքեր ներկայացրել են, մասնավորապես՝ պրն Կարայանը որեւէ կերպ կառավարության կողմից չի ներկայացրել ռազմաքաղաքական որեւէ փաստարկ ԵՏՄ-ին մասնակցելու։

Նմանատիպ կարող է եղել են ելույթներ, սակայն գործադիր իշխանության կողմից ԵՏՄ-ին մասնակցելու մեջ որեւէ ռազմաքաղաքական փաստարկ չի եղել։ Եթե խոսքը վերաբերում է տնտեսական անվտանգությանը, ապա դա մեծացրել է տնտեսական հոսքերն այս տրամաբանության մեջ։ Պրն Կարայանն այստեղ է՝ հիմնական զեկուցող, կարող եք մանրամասն զրուցել, երբեւէ ռազմաքաղաքական փաստարկ զեկույցի ընթացքում նա չի բերել։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն փոխվարչապետ։Հարգելի գործընկերներ, մենք սպառեցինք մեր օրակարգը: