ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ
 

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ ստուգել համակարգի աշխատանքը եւ նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում: Գրանցվել են 110 պատգամավոր, քվորում ունենք, սկսում ենք մեր աշխատանքները:

Հարգելի գործընկերներ, առաջարկում եմ «Բաց դաս» ծրագրի շրջանակներում մեր աշակերտներին,  որ գտնվում են դահլիճում, ողջունենք:

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Հարգելի գործընկերներ, առաջարկում եմ քննարկել ընդհատված հարցը, հետո կազմակերպել քննարկված հարցերի քվեարկությունները:

Հարգելի պատգամավորներ, նախորդ նիստում քննարկում էինք կառավարության ներկայացրած «Հարկերի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «ՀՀ բյուջետային համակարգի մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագածերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը: Հարցի քննարկումն ընդհատվել է հիմնական զեկուցողին` տարածքային կառավարման նախարարի առաջին տեղական Վաչե Տերտերյանին հարցեր տալու փուլում: Պրն Բոստանջյանի հարցին պրն Տերտերյանը պատասխանել է: Եթե պրն Բոստանջյանը արձագանքելու անհրաժեշտություն է տեսնում, խնդրում եմ պրն Բոստանջյանին:

Հարցի համար ձայնը տրվում է Ստյոպա Սաֆարյանին, նախապատրաստվի Սուքիաս Ավետիսյանը:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Շնորհակաություն: Պրն Տերտերյան, ես նախ կցանկանայի, որպեսզի դուք ներկայացնեիք այն հարկատեսակները, որոնք առաջարկվում են ամրագրվել սույն օրենքում, այդ թվում, հիմնականում տեղական հարկերը ո՞ր երկրներում գոյություն ունեն եւ ի՞նչ օրինակներից եք հարկ համարել, ի՞նչ հաջողված դեպքերից եք հարկ համարել դրանք ներառել: Ես ուզում եմ հատուկ անդրադարձ կատարեք վաճառքի հարկ հասկացողությանը: Խնդրում եմ մեկնաբանեք, թե սա ի՞նչ է նշանակում: Անավարտ շինարարության հարկ, այսինքն` դրդապատճառները նման հարկատեսակներ մտցնելու, կխնդրեի մի փոքր ավելի... Գյուղատնտեսական նշանակության անմշակ հողերի հարկ եւ նման հարկատեսակներ, որոնք դուք հարկ եք համարում ներդնել որպես հետագայում սահմանվելիք տեղական հարկի օրինակներ: Խնդրում եմ բերեք այն երկրների փորձը պատասխանում, եւ նաեւ հաշվի առնելով Հայաստանի սոցիալ տնտեսական իրավիճակը, պարզաբանեք, թե ինչու՞ հենց հիմա կառավարությունը պետք է նման անհեթեթ, ես գնահատական եմ տալիս, որովհետեւ իմ ելույթում կանդրադառնամ դրան, նման հարկեր ներմուծելու առումով:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հնարավորություն տվեք մեր պատգամավորներին աշխատելու: Եվ ընդհանրապես, ինձ համար անհասկանալի է, «Բաց դասի» մասնակիցների ներկայությամբ ենք ուզում ցուցաբերել մեր անհանգստությու՞ն ասեմ, թե՞ ինչ, որ մենք այդքան աղմկում ենք այսօր: Ինձ համար անհասկանալի է: Հնարավորություն տանք, որ մեր գործընկերների հարցերը լսենք եւ պատասխանենք:

Վ.ՏԵՐՏԵՐՅԱՆ

-Նախ, պրն Սաֆարյան, ես ձեր որակումից հետո հարկ չեմ համարում ձեզ ներկայացնել այդ հարկատեսակները: Ի՞նչ է նշանակում անհեթեթ հարկեր: Դրանք անհեթեթ հարկեր չեն, եւ միջազգային պրակտիկայում, եվրոպական բոլոր երկրներում, եւ ոչ միայն եվրոպական երկրներում, եւ դուք դա, ես վստահ եմ, ինձանից լավ գիտեք, շատ ու շատ երկրներում այս հարկատեսակները ընդունված են եւ կիրառվում են: Հարկատեսակների նպատակը քաղաքական է, այսինքն` քաղաքականության առումով քաղաքական է, եւ ինքներդ շատ մանրամասն թվարկեցիք` գյուղատնտեսական նշանակության չմշակվող հողերի նկատմամբ հարկ: Այս հարկի նպատակը կարող է լինել միայն այն, որ ավելի խթանի կամ պարտադիր, այո, նաեւ հարկային որոշակի ֆիսկալ ճնշման միջոցով, որպեսզի գյուղատնտեսական նշանակության հողերը, որոնք մեր հանրապետությունում բավականին սակավ են եւ բարձրարժեք, օգտագործվեն ըստ նշանակության, ինչի մասին դուք եւ շատ պատգամավորներ անընդհատ հորդորում եք եւ ելույթ եք ունենում:

Ինչ վերաբերում է անավարտ շինարարության հարկին, ապա նույն տրամաբանությունն է աշխատում նաեւ այստեղ: Միջազգային փորցի ներկայացնելը այստեղ, կարծում եմ, որ շատ երկար կլինի եւ պատեհ չի լինի, ես վստահեցնում եմ, որ եվրոպական շատ ու շատ երկրներ այս հարկատեսակները օգտագործում են:

Ինչ վերաբերում է նրան, թե մենք հատկապես ո՞ր երկրների փորձն ենք այստեղ վերցրել, ապա սա տեսական հարթության մեջ հարց է: Մենք ընտրել ենք այն հարկատեսակները, որոնք մեր երկրի համար կարող են օգտակար լինեն:

Ինչ վերաբերում է ժամանակին եւ պատեհությանը, մենք օրենքը ներկայացրել ենք, նախագիծը ներկայացրել ենք ելնելով սահմանադրական պահանջից, ես երեկ դրա մասին ասացի, եւ դուք ներկա էիք, առ այն, որ տեղական ինքնակառավարման մարմինները սահմանում են տեղական հարկեր: Որպեսզի նրանք սահմանեն տեղական հարկեր, ապա օրենքով ԱԺ-ն պետք է սահմանի այն հնարավոր հարկատեսակների ցանկը, որից նրանք կարող են ըստ իրենց սեփական պատասխանատվության, ինչը տեղական ինքնակառավարման սկզբունքային դրույթներից մեկն է, իրենք իրենց սեփական պատասխանատվությամբ կընդունեն որոշումներ եւ կընդունեն այս հարկատեսակները:

Ես վստահեցնում եմ ձեզ, որ սա օբյեկտիվորեն մի քալ առաջ է, որ սա կբարձրացնի տեղական ինքնակառավարման մարմինների, մի կողմից` հնարավորությունը սեփական ռեսուրսներ ձեւավորելու եւ իրենց օրենքով վերապահված լիազորությունները ավելի արդյունավետ իրականացնելու համար: Մյուս կողմից, այո, շատ մեծ պատասխանատվությամբ նրանք կվերաբերվեն այս խնդիրներին, որովհետեւ որեւէ նոր հարկատեսակի ներմուծում պետք է լինի շատ հիմնավոր այն առումով, եւ հատկապես այն առումով, որ դա վերջին հաշվով անդրադառնալու է իրենց քաղաքական գնահատականին` բնակչության կողմից տրվող, հերթական ընտրություններում, եւ շատ ծրագրային ու հիմնավորված պետք է լինի համայնքի ղեկավարի եւ ավագանու կողմից նման որոշման ընդունումը:

Ես ձեզ առանձին, այդ մեծածավալ փորցի վերաբերյալ տեղեկանքները, նման հարկատեսակների ընդունման, եւ՛ կոնկրետ ուսումնասիրությունների, եւ՛ դասագրքային նյութերի մակարդակով ձեզ կներկայացնեմ: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ստյոպա Սաֆարյան:
Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Պրն Տերտերյան, երբ ես ասում են անհեթեթ հարց, դա ամենեւին վիրավորանք մի ընդունեք, եւ դա չէր նշանակում, որ դրանից հետո չպետք է ներկայացնեիք այն փորձը, որ ես ուզում եմ, եւ կարծում եմ, իմ գործընկերները ուզում են լսել դահլիճում, որովհետեւ սա հեղափոխական օրինագիծ է, եւ յուրաքանչյուր քաղաքացու, համայնքի յուրաքանչյուր բնակչի վրա էապես ազդելու է:

Ինչ վերաբերում է ֆիսկալ ճնշումներին, մեր պետությունը, փառք Աստծո, այնքան է ճնշել, որ մարդիկ ի վիճակի չեն սեփական գյուղատնտեսական նշանակության հողերը օգտագործեն: Հիմա ի՞նչ, պատրաստվում եք մի հատ էլ ճնշեք, որպեսզի նրանք պարտք վերցնեն եւ հողերը մշակեն, կամ ես այլ անվանում չէի կարող տալ վաճառքի հարկին, քան փայ մտնելու հարկ անվանումը: Մարդը մի հատ կով է պահում եւ վաճառում է, դրանից փա՞յ պետք է տա պետությնաը: Կամ գույք ունի, որը վաճառում է, նոտարական կարգով առք ու վաճառք ձեւակերպելու ժամանակ մարդիկ պետտուրք են մուծում, ի՞նչ է նշանակում վաճառքի հարկ երկրորդ անգամ... Գիտեք, սա արդյունք է նրա, երբ Հյուսիսային պողոտայում մարդիկ տներց դուրս էին շպրտվում, եկամտահարկ էին վերցնում նրանց հարկադիր օտարված բնակարաններից: Սա արդյունք է նրա, որ մենք այսօր ուզում ենք օրինականացնել: Նման հարկատեսակները իրենց մոտիվացիաներում, կներեք, մի բան է նշանակում` վերստին ճնշման տակ պահել քաղաքացուն:

Վ.ՏԵՐՏԵՐՅԱՆ

-Ես ձեզ վստահեցնում եմ, որ բոլար այն ռիսկերը եւ մտահոգությունները, որ դուք ունեք, մենք տիրապետում ենք եւ առանձին օրենքների վերաբերյալ, «Հարկերի մասին» օրենքների վերաբերյալ նախագծերը ներկայացնելուց, վստահեցնում եմ, որ գոնե այդ մակերեւութային ռիսկերը, որոնց մասին դուք ասացիք, բոլորին տեսանելի, մենք չեզոքացրած կլինենք:

Ինչ վերաբերում է մնացած մանրամասներին, ապա մենք օրենքների նախագծերը ներկայացնելիս կքննարկենք: Ակնհայտ է, որ խոսքը նույն գյուղատնտեսական նշանակության հողերի վերաբերյալ մենք ինքներս շատ լավ տիրապետում ենք որ, ցավոք, ունենք հողային որոշակի ծավալներ` գյուղատնտեսական, որոնք չեն մշակվում եւ չեն մշակվում ինչ-որ առումով մեզ համար, բոլորիս համար հասկանալի պատճառներով: Հատկապես այդ հողատեսքերի վրա այդ ճնշումները կամ այդ  օրենքի առարկան նրանք չեն լինի: Երբ որ կներկայացնենք կոնկրետ օրինագիծը, այն ժամանակ կքննարկենք, եթե կլինեն ռիսկեր, ապա անպայման ձեր առաջարկությունները հաշվի կառնվեն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Սուքիաս Ավետիսյան:

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Պրն Աբրահամյան, շնորհակալություն: Քանի որ արդեն կրկնվում է հարցը, ես իմ հարցը հանում եմ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պրն Տերտերյան, զբաղեցրեք ձեր տեղը: Ձայնը տրվում է հարակից զեկուցող` տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հովհաննես Մարգարյանին:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի երիտասարդներ, այն նախագծերի փաթեթը, որը քննարկվում է այսօր, իրոք, բավականին երկար ճանապարհ է անցել, եւ ես, որպես տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, պետք է նշեմ, որ շուրջ 6, 7 ամիս այս նախագծի հետ կապված քննարկումներ են ծավալվել: Ես մի քանի խոսքով ներկայացնեմ նախագիծը, չնայած պրն Տերտերյանը մանրամասն ներկայացրեց, ելնելով այս նախագծի կարեւորությունից եւ այն հանգամանքից, որ ներկայացվող նախագիծը, մեկ բառով ասելով, ենթադրում է իր մեջ հարկային բեռի ավելացում տարբեր համայնքներում:

ՀՀ ԱԺ-ի ներկայացրած «Հարկերի մասին» օրենքում փոփոխությունների եւ լրացում կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը քննարկվել է դեռ նախորդ տարի, ԱԺ տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման հանձնաժողովում: Նախագիծը «Հիմնական հարկերի մասին» օրենքին է վերաբերում, որտեղ գործող բացի գույքահարկ, հողի հարկ, տեղական հարկերից առաջարկվում է ավելացնել մի քանի հարկատեսակներ: Մասնավորապես` հյուրանոցային հարկ, վաճառքի հարկ, անավարտ շինարարության կամ ոչ պատշաճ պահպանված անշարժ գույքի հարկ, գյուղատնտեսական նշանակության  անմշակ հողերի հարկ, կառուցապատման նշանակության ոչ նպատակային օգտագործման հարկ, համայնքի սեփականություն համարվող օբյեկտների վրա գովազդ տեղադրելու հարկ, տրանսպորտային միջոցների կայանատեղի հարկ, հանրային տարածքների զբաղեցման հարկ: Ես թվարկեցի այն հարկատեսակները, որը օրենքի նախագծի հեղինակները առաջարկում են ավելացնել գործող մեր հարկերի տեսակների սահմանման մեջ:

Ես կուզենայի ձեր ուշադրությունը հրավիրել հոդված 13.2-ին, որտեղ նշված է, որ «Տեղական հարկերից հողի հարկի եւ գույքահարկի կիրառումը յուրաքանչյուր համայնքում պարտադիր է»: Այսինքն` նախագծի հեղինակները առաջարկում են, որ այն երկու հարկերը, որոնք գոյություն ունեն, դա պարտադիր է, որ պետք է հարկային, տվյալ հարկատեսակները տեղական ինքնակառավարման մարմինների համար, այսինքն` համայնքի բնակիչների համար պարտադիր լինի, մյուս հարկատեսակները կարող են տվյալ առանձին համայնքներ ընտրեն, թե այդ հարկատեսակները կիրառու՞մ են, թե՞ ոչ:

Սկզբունքորեն մի բան ասեմ, որ այստեղ նշված է նաեւ, օրենքի նախագծում, կա նաեւ մի կողմ, որ հոդված 2-րդում, որ բացի այն հանգամանքից, որ հարկային տեսչությունը պետք է իրականացնի այդ հարկերի   կազմման գործընթացը, առաջարկվում է, որ «այդ հարկերի կազմման գործընթացի նկատմամբ հսկողություն իրականացնող պետական լիազորված մարմին» գրվի, եւ ավելացվի «տեղական ինքնակառավարման մարմինները» բառերը: Այստեղ քննարկման ընթացքում մենք եկանք այն եզրակացության, որ յուրաքանչյուր համայնք իր հարկատեսակները հավաքելու համար, որպեսզի շահագրգռված լինի, ինքը նույնպես պետք է մասնակից դառնա այս գործընթացին: Մի խոսքով, ես ասացի այն, ինչ վերաբերում էր օրենքին եւ պրն Տերտերյանը մանրամասն ներկայացրեց:

Ես հիմա ուզում եմ խոսել այս օրենքի քննարկման մասին, թե ի՞նչ քննարկումներ ծավալվեց մեր հանձնաժողովում: Նախ` օրենքի քննարկման ընթացքում, արդարացիորեն պետք է փաստեմ, որ հանձնաժողովի բոլոր ներկա անդամները մեծ քննարկում ծավալեցին եւ, բնականաբար, ի սկզբանե արտահայտեցին իրենց մոտեցումները, որ սոցիալ-տնտեսական այս ծանր իրավիճակում, եթե մենք գնանք այն առումով, որ հարկեր, այսինքն` հարկային բեռը ավելացնենք, սա անընդունելի կլինի: Դրա հիմքում որոշում կայացրեց հանձնաժողովը, դեռ նախորդ տարի, որպեսզի նախագիծը քննարկման առարկա դարձնի, հրավիրելով ԱԺ լսումներ: Կազմակերպվեցին լսումներ: Լսումների ընթացքում քննարկվեց նախագիծը: Ես իմ գործընկերներին հաղորդում եմ, որ եթե ուշադրությամբ հետեւենք, նախագծի հոդվածներից մեկում նշված է, խոսքը վերաբերում է 7-րդ հոդվածին, որ սույն օրենքը ուժի մեջ է մտնում 2010 թվականի հունվարի 1-ից:

Սա մեզ հուշում է այն մասին, որ այդ քննարկումների ընթացքում էր, որ մենք առաջարկեցինք նախագիծը ավելի լայն լսարանին ներկայացնելու եւ այդ լսումները, բնականաբար, տեղեկացրինք նաեւ ԱԺ նախագահին, պրն Աբրահամյանին, եւ կազմակերպեցինք լսումներ, որպեսզի սպասեինք առաջարկությունների, թե ի՞նչ մոտեցումներ կցուցաբերեն ԱԺ պատգամավորները, տարբեր քաղաքական ուժերը: Բնականաբար, ներկա էին նաեւ  հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչներ` տեղական ինքնակառավարման ոլորտում զբաղվող, եւ որոշակի առաջարկություններ եղան: Առաջարկություններ եղավ նաեւ հանձնաժողովի կողմից, որի արդյունքում այսօր ներկայացված է լրամշակված տարբերակը:

Սակայն ասեմ` երկու խնդրի շուրջ, որոնք անձամբ եղել են մեր մոտեցումները, օրինակ մեզ համար տարբեր առաջարկողների կողմից մոտեցումները տարբեր էր: Կոնկրետ մեզ համար անհասկանալի էր անավարտ շինարարության կամ ոչ պատշաճ պահպանված անշարժ գույքի հարկը: Հիմա, անավարտ շինարարություն, կարծում եմ, որ քննարկման առարկա պետք է դառնա, թե ի՞նչ պատճառով մարդը չի ավարտել իր շինարարությունը: Ենթադրենք, մեր քաղաքացին վերցրել է, մի օբյեկտի շինարարության համար փորձել է պետությունից վարկ վերցնել եւ ֆինանսատնտեսական ծանր վիճակում հայտնվելով այդ վարկը չեն հատկացրել, այսինքն` պատճառահետեւանքային կապը: Հիմա եթե մենք մարդուն ասում ենք, որ քանի որ չես ավարտում, հարկ տուր, այս դեպքում արդար մոտեցում չի լինի: Մեկ այլ բան է, որ այդ միջոցները կան, պայմանագրով է վերցրել, համայնքի հետ պայմանավորվել է, որ եթե այսքան տարում ես վերցնեմ, համայնքը այս գույքը օտարի ինձ, ես կկառուցեմ սա եւ չի կառուցում, սա այլ մոտեցում է:

Այդ նույնը վերաբերում է նաեւ համայնքի տարածքում տրանսպորտային միջոցների կայանատեղի հարկին: Բոլորս գիտեք, որ, չգիտեմ, որեւիցե գյուղ, գյուղի ակումբի դեմ կայանատեղի՞ պետք է ստեղծվի, որ մեքենան հարկ տա: Այսինքն` պետք է տարանջատում լինի, որ այսօրվա դրությամբ նույնը մենք չենք կարող ասել Երեւանի մասին, խոշոր քաղաքների մասին: Իհարկե, պետք է կանոնակարգվի նաեւ կայանատեղիները տվյալ համայնքում: Հիմա Երեւանում պետք է հնարավորություն ընձեռեք, որ արդարացիորեն մեր քաղաքացիները դժգոհում են, բոլորս ենք քաջատեղյակ, մենք էլ ենք դժգոհել, որ պատահական, չգիտես ովքե՞ր, ի՞նչ մի ժապավեն են կապում թեւերին եւ սկսում 100 կամ 200 դրամ հավաքել այն մեքենաներից, ովքեր կայանվում են ժամանակավորապես այդ տարածքներում: Լավ չի՞ որ սա կանոնակարգվի, եւ համայնքի բյուջեն համալրվի այդ ուղղությամբ:

Իհարկե, այս նախագիծը ունի եւ՛ դրական կողմեր, եւ՛ ունի կողմեր, որոնք պետք է քննարկման առարկա դարձնենք:

Ես ուզում եմ ասել, որ հանձնաժողովը նկատի ունենալով այս հանգամանքը, քննարկման ընթացքում որոշում կայացրեց, որ տա դրական եզրակացություն օրենքի նախագծին, խորհրդարանական լսումներից հետո, որպեսզի մտնի մեծ օրակարգ, էլի քննարկման առարկա դառնա: Բնականաբար, յուրաքանչյուր քաղաքական ուժ պետք է իր մոտեցումը հայտնի նշված օրենքի նախագծին, եւ ինձ թվում է, որ այս քննարկումները շատ կարեւոր են, որ շատ մեր գործընկերները ծանոթ չեն եղել այս նախագծին, քանի որ ամիսներ առաջ է եղել: Բնականաբար, քիչ առաջ ինձ դիմեցին մեր գործընկերներից, անունները չտանք, որ ծանոթ չեն, այս պահին ծանոթացան, այսինքն` մենք տվել ենք դրական եզրակացություն, որպեսզի շարունակենք այս օրենքի հետ կապված աշխատանք ծավալենք, ստանանք մի օրենքի նախագիծ, որի արդյունքում մենք հնարավորություն կունենանք որոշակի հարցերում տարանջատել այն հարկատեսակները, որոնք առաջարկվում են:

Կոնկրետ այս առումով ես պատահական մեջ չբերեցի, որ համայնքների համար կամավոր է ստացվում, բայց այստեղ նույնպես ԱԺ-ն իր խոսքը պետք է ասի, քանի որ այն հարկատեսակները, որոնք առաջարկվում են,  դրանց համար առանձին օրինագծեր պետք է ներկայացվի, քննարկման առարկա դառնա, թե այդ հարկատեսակը ի՞նչ չափով, ի՞նչ նվազագույն կամ մաքսիմում սահմաններում է իրականացվելու:

Ես ուզում եմ ասել, որ կարեւոր եմ համարում նաեւ այս օրենքի նախագծի հետ կապված, իրազեկել իմ գործընկերներին, որ այն, ինչ վերաբերում է Սահմանադրության 107 հոդվածի պահանջներին, որ պրն Տերտերյանը մանրամասն ասեց, կատարված է մեծ աշխատանք, եւ, բնականաբար, այն իրավունքը, որ վերապահված է մեր Սահմանադրությամբ մեր տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, որ իրենք տեղական հարկեր սահմանելու իրավունք ունեն, այսինքն` այդ հնարավորությունը պետք է ընձեռվի: Ես մի երկու հարկատեսակի մասին ասացի, բայց կան նաեւ այլ հարկատեսակներ, որոնց հետ կապված, կարծում եմ, որ լուրջ քննարկում պետք է ծավալվի:

Ես կուզենամ նաեւ մեր գործընկերների ուշադրությունը հրավիրեմ այն հանգամանքին, որ գյուղատնտեսական նշանակության անմշակ հողերի հարկ, այս հարկատեսակի տակ նաեւ գրված է կառուցապատման նշանակության հողատարածքների ոչ նպատակային օգտագործման հարկ: Տեսեք, այս առաջարկվող հարկատեսակի հետ կապված, ուղղակի անհասկանալի է, թե ինչպե՞ս է սահմանվելու ոչ նպատակային օգտագործումը: Իհարկե, եթե մենք սահմանում ենք, որ նպատակ է հետապնդում, որ այդ հողատարածքը օգտագործվի գյուղատնտեսական նշանակության համար, եւ մեկը դրել է, այդտեղ, բնականաբար, այդ նշանակությանը չի ծառայեցնում, մեկ այլ նշանակության է ծառայեցնում, այստեղ նաեւ պետք է մենք սկզբունքներ ֆիքսենք եւ մոտեցումներ ցուցաբերենք:

Մի խոսքով, ուզում եմ ասել, որ նախագիծը պետք է անպայման լայն քննարկման առարկա դառնա, եւ պատահական չէ, էլի եմ կրկնում` ցիտում եմ, մեր հանձնաժողովի տված, ոնց ասեմ, մենք տվել ենք դրական եզրակացություն` պայմանով, որ քննարկման առարկա դառնա, այսինքն` հանձնաժողովը միանշանակ կողմ չի այս նախագծի այս տեսքով ընդունմանը: Այսպես է եղել կարծիքները, եւ պատահական չէ, որ լրամշակված տարբերակ է ներկայացվել: Պետք է նշեմ նաեւ, որ ի պատիվ կառավարությանը, պրն Տերտերյանը նույնպես կողմ է եղել, եւ քիչ առաջ ես նշեցի, որ մանրամասն քննարկվել է, եւ կարծում եմ, որ պետք է շարունակվի քննարկման առարկա դառնա, որովհետեւ յուրաքանչյուր պատգամավոր, յուրաքանչյուր քաղաքական ուժ իր դիրքորոշումը հայտնի այս նախագծին:

Շնորհակալություն, ես ավելացնելու բան չունեմ, եթե կան հարցեր, պատրաստ եմ պատասխանելու:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցեր հարակից զեկուցողին: Հերթագրում: Հարցերի քանակից պետք չէ դժգոհել, ուրեմն հարցը հետաքրքիր է, դրա համար նաեւ շատ խնդիրներ ունենք: Հերթագրվել են 13 պատգամավոր: Արա Նռանյան։

Ա.ՆՌԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, գնալով մեր իրավիճակը հիշեցնում է, իսկապես, Չիպոլինոյի արկածները, երբ «զա պռալիվնոյ դօժդ 1000 լիռ», հիմա այս ճանապարհով գնանք, մենք չենք հասնելու նրան, որ, չգիտեմ, կանգնելու, շնչելու եւ մարդու կայանատեղի համար կարող է մի օր հարկատեսակ սահմանենք, եւ չեք կարծում, որ այս ճգնաժամի պայմաններում, այսօր պետք է զերծ մնալ առնվազն 1, 2 տարով նոր հարկատեսակներ մտցնելուց:

Մյուս հարցը վերաբերում է հանձնաժողովի քննարկման ընթացակարգին: Հանձնաժողովում չի՞ քննարկվել ներառել այս քննարկմանը տնտեսական հարցերի հանձնաժողովին, որովհետեւ շատ հաճախ մենք ունենում ենք դեպքեր, երբ մի հանձնաժողովը դիմում է մեկ այլ հանձնաժողովին, որպեսզի ստանա նաեւ մյուս պրոֆիլային հանձնաժողովի կարծիքը, որովհետեւ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովում այս հարցը չի քննարկվել:

Հարկային բեռը, փաստորեն, դուք ասացիք, որ չեք կարող ասել, եւ չեք կարող ասել, որքանո՞վ է լինելու այս կամ այն հարկատեսակի մասով դրույքաչափը, թե՞ որեւէ նախնական տարբերակ կառավարությունը հանձնաժողովին ներկայացրել է, եւ արդյո՞ք այսօր մեր համայնքները` տեղական ինքնակառավարման մարմինները, ընդհանրապես պատրաստ են ինքնուրույն վարչարարության: Ես չեմ ուզում կոռուպցիայի մասին խոսել, չեմ ուզում... Խոսքը մասնագիտական, քաղաքական պատրաստվածության մակարդակի մասին է:

Վերջին հարցը վերաբերում է նրան, որ կառավարությունը իր գործունեության ծրագրում մատնանշել էր, որ պետք է գնա հարկային համակարգի պարզեցման ճանապարհով, վարչարարության պարզեցման ճանապարհով, եւ նույնիսկ խնդիր է դնում հարկատեսակներ պարզեցնելու, ասում է, որ քննարկվում է դրույքաչափեր իջեցնել, արդյոք այս քայլը չի՞ հակասում, ըստ ձեզ, որպես պատգամավոր, կառավարության կողմից հռչակված հարկային վարչարարությունը պարզեցնելու քաղաքականությանը: Շնորհակալություն:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցերի համար: Պրն Նռանյան, ըստ էության, ինչ վերաբերում է Չիպոլինոյի արկածներին, հետեւյալն ասեմ, որ ԱԺ-ի ցանկացած հանձնաժողովում տարբեր քաղաքական ուժեր ունեն ներկայացուցիչներ, եւ ԱԺ հանձնաժողովը` մշտական գործող, կոչված է նրա համար, որ քննարկվող հարցի հետ կապված մինչեւ իր մոտեցումը արտահայտի, լայն քննարկում ծավալի եւ հնարավորություն ընձեռի լիագումար նիստին, որպեսզի այդ քննարկմանը մասնակից դառնա: Մենք այդ քննարկմանը մասնակից դարձրել եք, եթե չեմ սխալվում, ներկա են եղել խորհրդարանական լսումների ժամանակ, որովհետեւ ամիսներ առաջ էր, չեմ հիշում, եղել են բոլոր քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչներ` պատգամավորներ եւ, բնականաբար, այն, ինչ կախված է այս նախագծի հետ, այդ անցած ճանապարհը ես իմ ելույթում նշեցի:

Ինչ վերաբերում է հանձնաժողովներից` տնտեսական, մենք առաջարկ կատարել ենք, ներկա են եղել նաեւ խորհրդարանական լսումներից, քիչ առաջ ասացի, պատգամավորներ, ովքեր, ես կոնկրետ առաջարկում էի, որ ֆինանսաբյուջետային հանձնաժողվի հետ նաեւ քննարկումներ կատարվի, քանի որ հարկերի հետ կապված նախագիծ է: Դուք իրավացի եք, եւ այսօր յուրաքանչյուր գլխադասային հանձնաժողով, դա իր կամքն է, ինքը կարող է, ոչ թե գլխադասային, այլ` ցանկացած մշտական գործող հանձնաժողով ինքը կարող է առանձին քննարկում կազմակերպի եւ մասնակցի:

Իսկ ինչ վերաբերում է գլխադասային հանձնաժողովին, դուք գիտեք, որ ըստ Կանոնակարգ օրենքի` ԱԺ-ի, դա վերապահված է ԱԺ ղեկավարությանը, որ նշանակում է գլխադասային հանձնաժողով: Իսկ քանի որ տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման հանձնաժողովի բացվածքի մեջ, այսինքն` մշտական հարցերի հանձնաժողովի խնդիրներից է նաեւ տեղական հարկեր եւ տուրքեր, այդ դրույթը գրած է, բնականաբար, գլխադասային եղել է մեր հանձնաժողովը:

Մի խոսքով, ես կողմ եմ, եւ ձեր մտահոգությունը կիսում եմ, որ կարող էր եւ՛ տնտեսական, եւ՛ ֆինանսաբյուջետային հանձնաժողովներում նույնպես քննարկման առարկա դառնար:

Ինչ վերաբերում է դրույքաչափին, ես ասեմ հետեւյալը, որ այդ դրույքաչափերը այսօր չի քննարկվում, որեւէ դրույքաչափ չի ներկայացրել կառավարությունը, որովհետեւ, նախ պետք է կառավարության համար պարզ լինի մեզ` ԱԺ-ի համար այս հարկատեսակները ընդունելի՞ են, թե՞ ոչ, այսինքն` դա երկրորդ փուլն է: Միգուցե ընդունելի չեն այս առաջարկները, կախված տարբեր հարկատեսակների հետ: Դա երկրորդ փուլն է, եւ ես կարծում եմ, քիչ առաջ ասացի, որ առանձին եթե ընդունելի կլինի այդ հարկատեսակները, ինչու՞ եմ «եթե»-ով ասում, կոնկրետ այստեղ հարկատեսակներ կան, որ իմ կողմից ընդունել չէ: Եթե ընդունելի կլինեն հարկատեսակները, այդ դեպքում նոր դրույքաչափերի հետ կապված, ԱԺ-ն առանձին օրենքներ, առանձին հարկատեսակների գծով կսահմանի, եւ այդտեղ կանդրադառնա այդ հարցին:

Հաջորդ հարցը, կարծում եմ, ես նշեցի իմ մոտ, վերաբերում էր ավտոկայանատեղին, որ ասացիք, այդ հարկերին, այսինքն` հա, ավտոկայանատեղին: Ես օրինակ բերեցի քիչ առաջ, որ ինքս չեմ պատկերացնում այն համայնքները, որտեղ, բնականաբար, կներեք, նույնիսկ ասֆալտապատ փողոց չունեն, տարածք չունեն, ի՞նչ ավտոկայանատեղի մասին խոսք կարող է լինեն: Դրա համար ասացի, որ, կամ դրա հարկի մասին կարող է խոսք լինել: Ես, չգիտեմ, էլի ինչ-որ հարց եղավ, երեւի չեմ հիշում, խնդրում եմ պարզաբանման ընթացքում ավելացրեք:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արա Նռանյան:

Ա.ՆՌԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, իմ գեղարվեստական մեջբերումը ձեր կողմից մի քիչ ճիշտ չընկալվեց, բայց ոչինչ, ես հարցերի վերաբերյալ մանրամասն դիրքորոշումը կներկայացնեմ օրենքի վերաբերյալ ելույթում: Դուք մի հարցի չպատասխանեցիք, արդյո՞ք այս մոտեցումը` կառավարության առաջարկությունը չի հակասում կառավարության կողմից հռչակված քաղաքականությանը` հարկատեսակների մասով, կամ հարկային վարչարարության մասով պարզեցում, թեթեւացում նախատեսելը: Շնորհակալություն:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Նախ, ասեմ, որ կառավարության, ըստ ռազմավարական ծրագրի ամրագրված է պարզեցում` հարկերի, բոլորս գիտենք եւ, բնականաբար, ավելի պարզեցում եւ ավելի հարկային բեռի աստիճանաբար թեթեւացում:

Վարչարարության հետ կապված, այստեղ ուղղակի խնդիրը նրանում է կայանում, որ եթե մենք «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքը մանրամասն ուսումնասիրենք, այստեղ խնդիրը կայանում է նրանում, որ պատվիրակված լիազորությամբ պետության կողմից սահմանված է գույքահարկ եւ հողի հարկ, որը գործում է մեր երկրում, խոսում եմ այդ երկու հարկի մասով, եւ ընդհանուր առմամբ, եթե այս օրենքը չընդունվի, համայնքը հիմա ի՞նչ մեխանիզմ ունի, որպեսզի վերահսկողություն իրականացնի իր համար: Միտքս պարզ է չէ՞: Մի համայնք կարող է շահագրգռված լինի, որ իր վերահսկողությունը իրականացնի, այսինքն` վարչարարություն կիրառի, որ իրեն գույքն է, այսինքն` այստեղ համայնքապատկան գույքի մասին է խոսքը: Կոնկրետ անձը օգտագործում է համայնքապատկան գույքը եւ համապատասխան տեղական տուրքը չի վճարում, կամ հողի հարկը չի վճարում: Այստեղ համայնքին ինչ-որ մի գործիք պետք է տանք, որպեսզի ինքը կարողանա վերահսկողություն իրականացնի եւ դուրս գա իր շահագրգռվածությունից, ի վերջո, այդ գումարը մնում է այդ համայնքի տնօրինությանը, իր բյուջեն է ձեւավորում: Այստեղ խնդիրն այս է, այս է առաջարկում կառավարությունը: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Վահան Հովհաննիսյան:

Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, դուք մի քանի անգամ շեշտեցիք, որ որոշ հարկատեսակների հետ դուք համաձայն չեք: Քանի որ դուք հանդես եք գալիս որպես հանձնաժողովի նախագահ եւ հարակից զեկույց եք ներկայացնում, ես կուզեի իմանալ, ձեր անհամաձայնությունը ձեր անձնակա՞ն տեսակետն է, ձեր կուսակցությա՞ն տեսակետն է, թե՞ հանձնաժողովի տեսակետն է այստեղ հնչում, որովհետեւ սա մեզ կարեւոր է կողմնորոշվելու համար, մանավանդ որ մենք չլսեցինք կոնկրետ ո՞ր հարկատեսակների հետ դուք համաձայն չեք, եւ որո՞նց հետ եք համաձայն:

Երկրորդ հարցը` ես, ցավոք սրտի տեխնիկական պատճառներով չհասցրեցի դիմել պրն Տերտերյանին այս հարցով, դիմում եմ ձեզ, սակայն ակնկալիքով, որ կառավարության ներկայացուցիչը իր եզրափակիչ ելույթում եւս կանդրադառնա այս խնդրին: Որքան ես հասկացա, քանի որ շատ ժամանակ չեմ ունեցել սա ուսումնասիրելու, որքան որ ես հասկացա, նախատեսվող հարկատեսակների մեջ դիֆերենցացիա չկա, կախված օբյեկտի չափից: Օրինակ, կա մի արտասահմանյան քաղաքացի, որ Երեւանի կենտրոնում Սեւան հյուրանոցը առել, քանդել է եւ քանի տարի կանգնել է, խայտառակ վիճակ, եւ կա մարդ, որը շատ ավելի փոքրիկ տարածքի վրա շատ ավելի աննշան հատվաում` քաղաքի, նույն սխալն է թույլ տվել: Արդյո՞ք սրանք հավասար պետք է պատասխանատվություն կրեն: Վերջապես մենք գիտենք շատ դեպքեր, որ տասնյակ հարյուրավոր հեկտարներով հողեր են վերցրել մարդիկ, կարեւոր չէ քաղաքի կամ գյուղի բնակիչը, այս կամ այն մարզում եւ այդ հողը չի մշակվում, իր գյուղատնտեսական նշանակությանը չի ծառայում, եւ վերջապես կա մարդ, ում մասին մտահոգություն էին հայտնում նախորդ հարցերում պատգամավորները, գյուղացիական տնտեսություն է, փոքրիկ հողատարածք ունի, եւ վերջապես ինչ-ինչ պատճառներով, ձեր իսկ մատնանշած պատճառներից մեկը կարող է դա լինել, չի կարողանում սա մշակել: Արդյո՞ք սրանք հավասար չափով պետք է հարկվեն այս պարագայում: Կուզեինք այս հարցերի վերաբերյալ ձեր տեսակետը:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Հովհաննիսյան, ես  մի բառով ասեմ, որ եւ ես հայտնեցի երբ իմ կարծիքը, դա մեր քաղաքական ուժի կարծիքն է նաեւ, որ մենք ընդհանուր առմամբ, մեզ համար ընդունելի չի հարկային բեռի ավելացում` առանձին հարկատեսակների մասին չասեմ: Սա իմ կարծիքն է, որպես հանձնաժողովի նախագահ: Ես ուղղակի փոխանցեցի եւ՛ իմ կարծիքը, որպես հանձնաժողովի նախագահ, եւ՛ փոխանցեցի հանձնաժողովի կարծիքը, որպես հարակից զեկուցողի:

Իսկ ինչ վերաբերում է հարկատեսակներին, թե որն է ընդունելի, այն հարկատեսակները, որոնք իրենց բացվածքի մեջ մեզ կներկայացնեն հիմնավորված, կոնկրետ ձեր երկրորդ հարցը ուղղված էր դրան, թե արդյոք կա՞ն դեպքեր, ինչպե՞ս ենք տարանջատում, ինչպե՞ս ենք գանձում, ինչպե՞ս ենք սահմանում, այսինքն` կա դեպք, դուք էլ այդ դեպքը բերեցիք, որ այդ դեպքում տեղին է, որ մարդը վերցրել է համայնքի գույքը եւ իր նպատակի համար սահմանված ժամկետում պետք է նա փոխհատուցում կատարի՞ ինչ-որ հարկային, կոնկրետ հարկ պե՞տք է վճարի դրա համար, որ չի կատարում, այսինքն` սա քննարկման արդյունքում եթե հստակեցվի, ավելի պարզ կդառնա: Ես ուղղակի այստեղ, հարկերի ցանկի մեջ մի բան ասեմ, որը հիմա կիրառվում է, բոլորս գիտենք, օրինակ, սա իմ անձնական կարծիքն է, որ համայնքի սեփականություն համարվող օբյեկտների վրա գովազդ տեղադրելու հարկ: Ես չգիտեմ ձեր կարծիքը, կարծում եմ, որ պարզաբանման մեջ ես նաեւ ակնկալում եմ ձեր կարծիքը, կոնկրետ ես մտածում եմ, որ այսպիսի հարկ ամբողջ աշխարհում կա, պետք է լինի: Եթե համայնքի գույքը մեկը օգտագործում է գովազդ տեղադրելու համար, էլի եմ կրկնում, եթե դրա սահմանները սահմանում է ԱԺ-ն` մաքսիմում եւ մինիմում շեմը, պետք է այսպիսի հարկատեսակ, որովհետեւ հիմա կա, վճարումներ կատարում են: Քարոզարշավի ընթացքում ես չեմ տեսել մի թեկնածու կամ քաղաքական ուժ, ով համայնքապատկան, ենթադրենք` բազմաբնակարան շենքին փաքցրել է մի գովազդային պաստառ եւ անմիջապես չեն եկել քաղաքապետարանից ներկայացուցիչներ եւ համապատասխան, այդ գովազդի համար վերցրել, ըստ էության, որոշակի գումար: Հիմա ընդհանուր առմամբ կան մարդիկ, ովքեր կարող են դա օգտագործել տարիներ շարունակ, այսինքն` երկար ծամանակահատված եւ հարկեր տան: Մի խոսքով, սա է իմ մոտեցումը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ստյոպա Սաֆարյան:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, ճիշտն ասած, մի փոքր դժվար եմ պատկերացնում, թե ինչպե՞ս են քաղաքական ուժերը դեմ լինում, հետո կողմ է ստացվում: Տվյալ պարագայում դուք ասում եք, որ ձեր քաղաքական ուժը դեմ է եղել այս օրինագծին, բայց կողմ եք արտահայտվում, կողմ եք քվեարկել նաեւ օրինագծին դրական եզրակացություն տալուն:

Երկրորդ հարցը` այնուամենայնիվ դուք նշում եք, որ քննարկման ընթացքում պարզվի որ հարկատեսակներն են ընդունելի, որը` ոչ: Մշտական հանձնաժողովները նաեւ նրա համար են, որպեսզի ֆիլտրեն եւ ԱԺ քննարկմանը ներկայացնեն արդեն իսկ զտված օրինագծեր, եւ ոչ թե բերեն, հատկապես, երբ դուք ինքներդ հասկանում եք, որ առնվազն 24 ժամ կարող է տեւել եւ այս օրինագիծը ընդունվի, եւ այդ ընթացքում հնարավոր էլ չլինի քննարկել այն բոլոր կուրյոզները, որոնք կապված են այս հարկատեսակի հետ: Հիմա թույլ տվեք մի այդպիսի կուրյոզ էլ վկայակոչել համայնքային ենթակայության օբյեկտների վրա գովազդ տեղադրելու համար: Ի՞նչ է նշանակում փող տալ, կարելի է փող տալ, հարկ տալ, գյուղապետարանի վրա գարեջրի, «Կոկա-կոլայի» պաստառներ կպցնելու համար` համայնքային նշանակության օբյեկտներ են: Կամ, որեւէ կուսակցություն փող տա, եւ նրա պատին կպցնի իր կուսակցական զինանշանը եւ մի լավ գովազդի: Սրանք աբսուրդներ են եւ ի սկզբանե պետք է բացառեր հանձնաժողովը, որպեսզի նման անհասկանալի հարկատեսակներ չմտնեին օրենքի մեջ, եւ մենք այսօր չքննարկեինք այդ հարցերը, որովհետեւ որեւէ մեկը, կարծում եմ կասկած չունի, որ տեղական նշանակության հարկեր պետք է լինեն, դրանում կասկած չկա: Բայց չի կարող այնպիսի անհասկանալի հարկատեսակներ լինեն, ինչպիսիք օրինակ վաճառքի հարկն է, անավարտ շինության հարկն է: Մեկի համար անկրիշ տունը անավարտ է, իմ համար` անավարտ չի, ես առանց կրիշի եմ ուզում ապրել, ո՞վ է դա որոշում: Կամ ինչու՞ պետք է ես, իմ ֆինանսական, ընտանեկան կամ այլ խնդիրների պատճառով անավարտ թողնված շինարարության համար հարկ վճարեմ չգիտեմ ու՞մ:

Սրանք ուղղակի անհասկանալի, անընդունելի հարկատեսակներ են, որոնք պետք է դուրս գան այս օրինագծից: Խնդրում եմ ձեր արձագանքը այս կապակցությամբ:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Սաֆարյան, միայն մի ճշգրտում կատարենք, մեկ անգամ եւս ցիտելով, որ ես քիչ առաջ ասացի, որ մեր քաղաքական ուժի համար անընդունելի է հարկային բեռի ավելացումը: Իսկ ինչ վերաբերում է կոնկրետ նախագծին, որ ասում եք քաղաքական ուժերը մեկ ասում են, կողմ են քվեարկում, դեմ ասելով... Ոչ ոք այս նախագծին կողմ չի քվեարկել, ուղղակի մենք, մեր գործընկեր պատգամավորների հետ հնարավորություն ենք ընձեռել, որ նախագիծը դառնա քննարկման առարկա: Հիմա այսօր, նիստի ժամանակ, եթե նախագիծը քննարկման առարակա չդառնար, դուք ձեր տեսակետները չէիք հայտնի, այսինքն` ընդամենը քննարկման առարկա էինք դարձրել: Իսկ նախագիծը` ներկայացված կառավարության կողմից, ինչպիսի՞ քննարկման արդյունքում մոտեցում կցուցաբերի խորհրդարանը, դա կցուցաբերի իր քվեարկությամբ:

Ես մեկ անգամ եւս կուզենամ ասել, որ մենք ականատես ենք եղել խորհրդարանում, որ լիագումար նիստի քննարկման արդյունքում, երբ բոլոր քաղաքական ուժերը արտահայտել են իրենց տեսակետները, պատգամավորները իրենց տեսակետները, պրակտիկան կա, որ շատ հաճախ նախագիծն ուղարկվել է լրամշակման, հետաձգվել է, հետ է կանչվել: Այս բոլոր հնարավորությունները այսօր ստեղծված է քննարկման արդյունքում, որպեսզի մենք որոշում կայացնենք: Խնդիրը կայանում է դրանում:

Ինչ վերաբերում է հարկատեսակների հետ կապված գովազդի համար, որ դուք ասացիք, բոլորովին տարբեր բաներ են, համայնքային սեփականությունը, այսինքն` հանրության, համայնքի բնակիչների սեփականություն, բոլորովին այլ բան է քաղաքացու սեփականությունը: Իսկ այսօրվա դրությամբ բոլորս գիտենք, որ գրասենյակներ կան, որոնք տվյալ կուսակցության սեփականությունն են, եւ կան գրասենյակներ, որոնք մարդը վարձակալել է ինչ-որ մեկից: Խնդիրը կայանում է սրանում:

Իսկ ինչ վերաբերում է ընդհանուր գովազդի հետ կապված, կներեք, ինձ համար էլ պարզ չի, թե ընդհանուր գովազդի հետ կապված, ինչպես մյուս բոլոր հարկատեսակների հետ կապված, ինչպե՞ս է սահմանումը տրվելու եւ ինչպե՞ս է կիրառվելու: Այստեղ ընդամենը ներկայացված է, որ կառավարությունը առաջարկում է նման հարկատեսակ, քննարկման առարկա դարձնու՞մ ենք, ընդունելի՞ է, թե՞ ոչ: Այսքանը, շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ստյոպա Սաֆարյան:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, ես հուսով եմ, որ ձեր հանձնաժողովը եւ նաեւ ձեզանից օրինակ վերցրած մյուս հանձնաժողովները նույնպիսի ճանապարհ կհարթեն նաեւ «Ժառանգության» ներկայացրած օրինագծերի համար, անգամ համամիտ չլինելով գաղափարին, եւ թույլ կտան որ նման քննարկումներ ԼՂՀ-ի անկախության ճանաչման, հայրենազրկման դատապարտման հետ կապված, ներառվեն օրակարգում, դրական եզրակացություն ստանան հանձնաժողովների կողմից, եւ անգամ եթե հետագայում մերժվեն քաղաքական դիրքորոշումների պատճառով, դառնան քննարկման առարկա: Սա իմ ցանկությունն ու մաղթանքն է, եւ հուսով եմ, որ ձեր հանձնաժողովը կշարունակի այդ լավագույն ավանդույթները բոլոր օրինագծերի մասով:

Ինչ վերաբերում է հարկատեսակներին, ես ուղղակի հիշեցնեմ, որ գյուղապետարանը նույնպես համայնքային ենթակայության օբյեկտ է, եւ սա է պատճառը, որ մենք ուղղակի կընկնենք շատ տարօրինակ վիճակների մեջ, քննարկելով, այն դեպքում, երբ համայնքի ղեկավարությունը` ՏԻՄ-ը, համայնքապետարանը, կարող են սահմանել որտեղ են գովազդները տեղադրվում եւ դրանով եզրափակվի, եւ ոչ թե...

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Ես միանգամից ասեմ, շնորհակալություն, որ դուք հուսով եք, որ մեր հանձնաժողովը ցանկացած կարեւորագույն նախագիծ, որը գլխադասային է լինում, ամենակարեւորը` կայացնում է որոշում լայն քննարկման առարկա ծավալելու, եւ կարծում եմ, որ ձեր մոտեցումը բխեց նրանից, որ ես նշեցի, որ նշված նախագծի հետ կապված խորհրդարանական լսումներ է կազմակերպել հանձնաժողովը, եւ կարծում եմ, դուք ներկա չէիք, բայց ձեր գործընկերներից ներկաներ եղել են, կարծիքներ արտահայտել են եւ, բնականաբար, ցանկացած կարեւորագույն հարցի հետ կապված հանձնաժողովը միանշանակ նույն ճանապարհն ընտրում է:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արմեն Մարտիրոսյան:

Ա.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, հարցս տեխնիկական է` պարզաբանման հետ կապված: Ամենավերջում կա տրանսպորտային միջոցների կայանատեղի հարկ, եւ հանրային տարածքների զբաղեցման հարկ: Քաղաքացին ունի սեփական մեքենա, կանգնեցնում է շենքի դիմաց` փողոցում, որը, իսկապես, հանրային տարածք է: Ի՞նչ է, պետք է այդ կայանատեղի համար, կամ զբաղեցման համար հարկ մուծի՞: Շնորհակալություն:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մարտիրոսյան: Ըստ էության, ձեր առաջադրված հարցը վերաբերում է ոչ թե այս հարկատեսակին, այլ մյուս բոլոր նշված հարկատեսակներին, որովհետեւ այստեղ հարկատեսակների հետ կապված ավելի շատ մանրամասն վերլուծություն չկա, թե իրենից ի՞նչ է ներկայացնում այս հարկատեսակը: Ես համակարծիք եմ, եւ մենք առիթներ ունեցել ենք կոնկրետ առաջարկություններ ներկայացնելու: Կոնկրետ այս պարագայում, որպեսզի հասկանալի լինի, մենք պետք է առաջարկություն ներկայացնենք, որ կառավարությունը հիմնավորում վերտառությամբ այդ մասում ավելի մանրամասն ներկայացնի այս մասին, որովհետեւ հիմնավորման վերջում շատ կարճ է գրված այս կարեւորագույն օրենքի նախագծում, որ. «Վերոգրյալ օրենքների նախագծերի փաթեթների ընդունումը կհանգեցնի տեղական նոր հարկատեսակների ներմուծմանը, համայնքային եկամտային մասն ապահովող հարկատեսակների հավաքագրման մեխանիզմների կատարելագործմանը, արդյունքում կունենանք համայնքային բյուջեի եկամտային մասի շարունակական աճ»: Բնականաբար, այստեղ պետք է ավելի մեծ լինի այն մոտեցումը, թե ինչպես ենք պատկերացնում այդ հարկատեսակները, եւ ինչպե՞ս են գործելու, իսկ այս առումով պրն Տերտերյանը հստակ նշեց, որ եթե տվյալ հարկատեսակն  ընդունելի, առանձին յուրաքանչյուր հարկատեսակի մասին պետք է օրենք ունենանք եւ, բնականաբար, այսօր, մենք այս նախագիծը քննարկելու համար մենք բավականին երկար ժամանակ ունենք: Որովհետեւ, ցանկացած պահի, եթե նույնիսկ մի բան ընդունելի լինի եւ ընդունվի այս նախագծում` հարկատեսակների հետ կապված, բնականաբար, սա պետք է կիրառվի 2011 թվականին: Ես այդ մասին ասացի:

Ուզում եմ նշել, որ ձեր մտահոգությունը տեղին է եւ, բնականաբար, պետք է այդ մասին առանձին օրենքներ լինեն: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արձագանքելու ցանկություն չունե՞ք: Արտյուշ Շահբազյան:

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Պրն Մարգարյան, դուք ակնարկեցիք, ես ուզում եմ երկու հարկատեսակի մասին խոսել:

Առաջինը` անավարտ շինարարության եւ գյուղատնտեսական նշանակության անմշակ հողերի հարկ: Այս երկուսն էլ կարող են լինել ոչ սեփականատիրոջ մեղքով, այլ` պետության կամ համայնքի: Այս դեպքերում ինչու՞ պետք է հարկվի սեփականատերը` մեկ:

Երկրորդ` կառուցապատման նշանակության հողատարածքների ոչ նպատակային օգտագործման համար: Այսպես, տեսական մի օրինակ` մարդը ձեւակերպում է որպես տուն սարքելու, բնակարան սարքելու համար հարկ, հետո դնում է, մի լավ արտադրություն, եւ դեռ գյուղապետին էլ կանչում է, որ փայատեր դառնա, եւ ձեւակերպում են ոչ նպատակային օգտագործման հարկ, երբ որ որպես արտադրություն են օգտագործում տվյալ շինությունը: Կարելի է այսպես խուսափել արտադրության համար համապատասխան հարկ վճարելուց:

Երրորդ` անհասկանալի է հոդված 13-ի 2-րդ կետը, որտեղ ասվում է` «Տեղական հարկերից հողի հարկի եւ գույքահարկի կիրառումը յուրաքանչյուր համայնքում պարտադիր է», եւ միաժամանակ` «Յուրաքանչյուր համայնքում մյուս տեղական հարկերի կիրառումը եւ դրույքաչափերը համայնքի ղեկավարի ներկայացմամբ սահմանում է համայնքի ավագանին»: Սա դուռ չի բացում լուրջ, սուբյեկտիվ մոտեցման եւ կոռուպցիայի համար, այսինքն` կուզենանք կսահմանենք, կուզենանք չենք սահմանի: Ինչու չենք սահմանի, կունենա իր պատճառը, չենք ուզենա, դա էլ կունենա իր պատճառը, այսինքն` ինչպե՞ս կարելի է այսպես չհստակեցվի, թե ինչպե՞ս պետք է վարվի եւ համայնքի ղեկավարությունը այնտեղ վարվի այնպես, ինչպես ինքն է ուզում, երբեմն խնդիրը նաեւ հասցնելով լուրջ կամայականությունների: Շնորհակալ եմ:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցերի համար: Նախ, ասեմ հարկատեսակների գծով, ես արդեն իսկ մանրամասն անդրադարձա եւ նշեցի, որ օրինակները կարող են տարբեր լինեն: Դրա համար, եթե որեւէ հարկատեսակ, մեկ անգամ եւս կրկնում եմ, պրն Շահբազյան, եթե ընդունելի կլինի, ընդունվեց մի հարկատեսակ, որ իքս հարկատեսակը, որպեսզի ավելացվի գործող երկու տեղական հարկատեսակներին, խոսքը վերաբերում է գույքահարկին եւ հողի հարկին, որը մինչ այս գործել է, եթե եղավ իքս հարկատեսակ, ես չգիտեմ, եթե եղավ, դրա համար պետք է առանձին օրենք ընդունվի եւ առանձին չափորոշիչներ սահմանենք, որպեսզի զերծ մնանք կամայականություններից եւ սուբյեկտիվ մոտեցումներից:

Ինչ վերաբերում է 13.2 հոդվածին, այստեղ տեղի է նշել, որ մոտեցում է ցուցաբերում կառավարությունը, որ համայնքին տանք իրավունք, այն երկու հարկատեսակները, որոնք կան, դա պարտադիր, որ այդ հարկատեսակները պետք է գործեն, եւ պետք է գործեն այն սահմաններում, որը մենք սահմանում ենք, ԱԺ-ն` նվազագույն շեմ, վերին շեմ, այսինքն` այդ սահմաններում, իսկ մյուս հարկատեսակները, որոնք եթե ԱԺ-ն հնարավորություն կտա այդ հարկատեսակների գործելուն, դա կմնա համայնքի ղեկավարության իրավասության ներքո, այսինքն` իրենք որոշում կայացնեն: Մի համայնք կարող է այդ հարկատեսակը, ես մի օրինակ բերեմ, որպեսզի ավելի պատկերավոր լինի, այստեղ հյուրանոցային հարկատեսակ կա, հա՞, այսպիսի գաղափար: Հիմա պատկերացրեք, 90% մեր համայնքները հյուրանոց չունեն իրենց համայնքի տարածքներում, ի՞նչ հարկի մասին կարող է լինել խոսքը: Ես օրինակ եմ բերում, այսինքն` ես դժվարանում եմ պատասխանել: Արդյոք մենք  հնարավորություն կընձեռե՞ք հարկատեսակ ավելացնելու, թե՞ ոչ: Եթե հնարավորություն ընձեռի ԱԺ-ն հարկատեսակ ավելացնելու, այդ դեպքում ես կկարողանամ, հստակ կլինի մեխանիզմները, հստակ կլինի մոտեցումները: Այս պահին դժվարանում եմ ասել:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արտյուշա Շահբազյան:

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Պրն Մարգարյան, որպեսզի ես հետո ելույթի համար չմոտենամ, ուղղակի տեսակետս ասեմ: Այստեղ շատ բան ձեր մեկնաբանությունն է, եւ ոչ թե, այսպես ասած, օրենքի ամրագրված նորմը, եւ ես կարծում եմ, որ կողմ լինելով ընդհանրապես, որ, իհարկե, ցանկացած գործունեություն պետք է հարկվի, օրենքը լուրջ բացեր ունի, եւ կարծում եմ, որ ճիշտ կլինի սա հետ տարվի, եւ բերվի արդեն մեզ համար հստակ սահմանումներով, որպեսզի, այսպես ասած, տարընթերցումների տեղ չտա: Շնորհակալություն:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես կիսում եմ ձեր մոտեցումը, որ, բնականաբար, քննարկման ընթացքում ավելի մանրացնելու, քանի որ ասացի, նախագիծը այսքան ժամանակ, որ երկարաձգվեց այս նախագծի քննարկումը, դա մեր մոտեցումն էր, որ առաջարկեցինք, եւ էլի եմ կրկնում, պրն Տերտերյանը լուրջ աշխատանք ծավալեց: Պատահական չասացի, որ լրամշակված է: Իրոք, այսօրվա դրությամբ, կարող է քննարկումներից հետո մենք բոլորս հորդորենք կառավարությանը, որ այս նախագիծը ավելի մանրամասն, դուք որ ասացիք, քանի որ մեկնաբանության տեղիք է տալիս այն նախագիծը, որտեղ ավելի հստակ եւ մանրամասն հիմնավորման մեջ տարվբեր հաշվարկներով ներկայացված չեն:

Ես ավարտեմ խոսքս, կարող են այլ հարցեր լինեն, որպեսզի ավելի պարզ լինի մեր գործընկերներին, օրինակ պրն Տերտերյանը հստակ նշեց այստեղ, որ միջազգային փորձն ուսումնասիրելուց եւ այլն, ճիշտ կլիներ, որ հիմնավորման մեջ նշվեր, որ այս, այս երկրներում կիրառվում են այս, այս հարկերը, մեզ համար ավելի պարզ կլիներ, թե այդ օգտագործումն ի՞նչ արդյունք է տվել եւ այլն:

Մի խոսքով, ես ուզում եմ ասել, որ պետք է եւ՛ լրամշակվի օրենքը, եւ՛ հարստացվի, եւ՛ որոշակի, կարծում եմ սա այն նախագիծն է, որ բոլորիս կողմից առաջարկություններ կլինեն, եւ՛ անհատ պատգամավորների եւ՛ քաղաքական ուժերի, մի խոսքով, սա լուրջ քննարկման նախագիծ է, ես կիսում եմ ձեր մտահոգությունը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արամ Սաֆարյան:

Ա.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախագահ:  Պրն Մարգարյան, ճիշտն ասած, մեզանից շատերը, այստեղ նստածներից, նույնպես այն կարծիքին են, որ տնտեսական ճգնաժամի այս դժվար ժամանակներում հարկային բեռի ծանրացումը ուղղակի անթույլատրելի է:

Մյուս կողմից մենք հասկանում ենք, որ այստեղ բերված հարկերի մեծ մասը, դրանք հնարած բաներ չեն, եւ դրանք աշխարհի շատ երկրներում վաղուց կիրառվող եւ քաղաքացիություն ստացած, հաջողությամբ իրականացվող հարկեր են: Ես երեք հարց ունեմ ձեզ, որոնք բոլորն էլ տեխնիկական բնույթի են, եւ կոչված են պարզելու, թե օրինագծի առաջ մղման ընթացքում մեր քայլերը` խորհրդարանի քայլերը որոնք են լինելու:

Առաջինը` մի տարբերակ ասացին արդեն մեր գործընկերները, որ կառավարությունը հետ է տանում` հարստացնելու, լրացնելու: Հիմա, ենթադրենք դրվում է քվեարկության, եւ առաջին ընթերցմամբ քվեարկում են մարդիկ: Ես ուզում եմ հարցնել, ըստ ձեզ, ե՞րբ է լինելու, ըստ ձեզ, երկրորդ ընթերցումը, եւ լինելու՞ է արդյոք դրա միջեւ բավականաչափ ժամանակ քննարկման համար:

Երկրորդ հարց` չե՞ք կարծում, որ հանձնաժողովը մեկ անգամ էլ պետք է անդրադառնա այս հարցին, հաշվի առնելով խնդրի հասարակական հնչերանգը, ընդհուպ մինչեւ նոր լսումների կազմակերպումը, արդեն առկա օրինագծի հիմքի վրա:

Երրորդ հարց` ես կարծում եմ, որ քաղաքական ուժերի տեսակետները լսելը, դա ճիշտ է եւ լավ է, բայց մեր հասարակությունը բաղկացած է նաեւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներկայացուցիչներից, հասարակության կազմակերպիչների ներկայացուցիչներից, եւ ես կարծում եմ, որ արժե այն հիմքը, որը այսօր բերվել է այստեղ, այս հիմքը մեկ անգամ էլ ներկայացնենք նրանց ուշադրությանը եւ ստանանք նրանց գնահատականը, եւ նոր դրանից հետո վերջնական քաղաքացիություն տալ այս օրինագծին: Խնդրում եմ ձեր տեսակետները: Շնորհակալություն:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Սաֆարյան: Իրոք, ձեր կողմից հնչեցրած երեք հարցերն էլ կարեւոր էին, բուն օրենքի նախագծի հետ կապված, այսինքն` այն քաղաքականության հետ, որը մենք պետք է որդեգրենք:

Առաջինը` եթե կառավարությունը հետ կանչի կամ եթե երկրորդ ընթերցման ռեժիմում քննարկում լինի, ես հետեւյալը ասեմ, մենք ունենք բավականին երկար ժամանակ: Մենք ունենք ոչ քիչ, քան 1 տարի ժամանակ` մոտ 1 տարի: Սա ինչի՞ եմ ասում, որովհետեւ եթե օրենքը, այսինքն` շտապողականություն չպետք է ցուցաբերենք, քանի որ, եթե նույնիսկ օրենքը ուժի մեջ մտնի, պետք է կիրառվի 2011 թվականի հունվարի 1-ից, այսինքն` մենք հիմա փետրվար ամիսն ենք, շուրջ 11 ամիս ժամանակ ունենք, այս առումով: Պատահական չէր, որ այդ մեր քայլերով, եւ կառավարության հետ քննարկում ծավալելով մեր հետ, բավականին երկար ճանապարհ անցավ, թե չէ, եթե օրենքն ընդունվեր, կգործեր այս տարվա հունվարի 1-ից, սա նշված է օրենքի ուժի մեջ մտնել հոդվածում, որ նշված էր 2010-ի հունվարի 1-ից, եւ որի մասին պրն Տերտերյանը ասաց:

Ինչ վերաբերում է երկրորդ ընթերցման ռեժիմում, եթե հանկարծ օրենքը ինչ-որ լրամշակվի կամ առաջին ընթերցումից անցնի մինչեւ երկրորդ ընթերցման, բնականաբար, կլինեն նորից խորհրդարանական լսումներ, բնականաբար, ինչպես առաջին անգամ, պատասխանում եմ ձեր երրորդ հարցին, կհրավիրվեն, ես քիչ առաջ ասացի, որ հրավիրվել են ոչ միայն ԱԺ պատգամավորներ, հրավիրված են եղել նաեւ տեղական ինքնակառավարումով զբաղվող հասարակական կազմակերպություններ, հրավիրված են նաեւ տարբեր համայնքների ներկայացուցիչներ` համայնքի ղեկավարներ, մարզպետներ: Այս նախագծի խորհրդարանական լսումները մենք կազմակերպել ենք 2 անգամ: Մեկ` փոքր դահլիճում, մեկ` այստեղ, մեծ դահլիճում, զուգորդելով այս նախագիծը «Ֆինանսական համահարթեցման մասին» օրենքի նախագծի հետ, որը առաջին ընթերցման ռեժիմում ընդունվել է, մի խոքով, մենք նույնը կկազմակերպենք, բնականաբար, այն որոշումը, երբ ընդունեց ԱԺ-ն, դրանից հետո: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արծվիկ Մինասյան:

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, ինձ հետաքրքրում են մի քանի հարցեր.

Առաջին` իրավական ի՞նչ փորձաքննություն է անցել այս նախագիծը: Արդյո՞ք ԱԺ աշխատակազմի համապատասխան ստորաբաժանումը տվել է կարծիք, եւ այդ կարծիքը ինչպիսի՞ն է:

Երկրորդ` ձեզ չի թվում, որ նաեւ այդ ամբիոնից հնչեցված մի շարք մոտեցումներ ուղղակի հակասում են ներկայացված նախագծին: Մասնավորապես, դուք ասում եք, որ նախագիծը մեկ տարի ժամկետ դեռ ունենք, մինչդեռ  նախագծով առաջարկվում է 2010 թվականի հունվարի 1-ից գործողության մեջ դնել:

Երկրորդ` ասում եք, որ սրա ընդունումից հետո պետք է նոր օրենքներ ընդունվեն, մինչդեռ տեղեկանքում` հիմնավորմանը կից ներկայացված, ասվում է, որ սրա առնչությամբ այլ օրենքներ չպետք է ընդունվեն, ընդունվելու դեպքում:

Երրորդ` ներկայացված գաղափարը ուղղակիորեն հակասում է ՀՀ Սահմանադրութն 83.5 հոդվածին, որտեղ ասվում է, որ «Ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձանց կողմից  վճարվող հարկերի, տուրքերի եւ այլ պարտադիր վճարների տեսակները, չափերը, վճարման կարգը սահմանվում են բացառապես օրենքով»: Հիմա դուք ասում եք, որ կարող է նաեւ համայնքի ղեկավարը առանձին դեպքերում, նրանք, որոնք ԱԺ-ն չսահմանի, ինքը սահմանի, կամ որոշակի տարբերություններ կիրառի:

Հաջորդը` որքանո՞վ է այս գաղափարը քննարկվել համայնքների կամ տարածքային համաչափ զարգացման կոնտեքստում: Կա՞ արդյոք նման ծրագիր, եւ արդյոք այդ ծրագրի համապատասխան սա դիտվու՞մ է որպես միջոց, համաչափ զարգացումն ապահովելու տեսանկյունից:

Վերջին հարցը` անընդհատ խոսում ենք, որ լսումներ են եղել, քննարկումներ եւ այլն, բացի այն, որ իրավական տեխնիկայի տեսանկյունից նախագիծը ոչ մի ձեւով չի համապատասխանում գործող օրենսդրության պահանջներին, կառավարությունը եւ ձեր հանձնաժողովը քննարկման ընթացքում արդյոք չի՞ տեսել այն վտանգը, որ մենք սրանով համայնքի ղեկավարներին իրավունք ենք տալիս սեփականության իրավունքի վերաբաշխում իրականացնել, մինչդեռ հայտարարել ենք, որ սեփականության իրավունքը մեր երկրում պաշտպանվում է սրբորեն: Քննարկվե՞լ է արդյոք այս հնարավոր ռիսկը, երբ մասնավորապես գործող օրենքի 30 հոդվածում փոփոխության արդյունքում դուք իրավունք եք վերապահում համայնքի ղեկավարներին բռնագանձման պահանջով մտնել դատարան` անձի գույքի նկատմամբ: Շնորհակալություն:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես սկսեմ վերջին հարցից: Դուք որ ասում եք սեփականության վերաբաշխում, պրն Մինասյան, դուք քաջատեղյակ եք, որ եթե յուրաքանչյուր քաղաքացի հողի հարկը չտա, կուտակվեն գումարներ, ի վերջո կարող է մտնեն դատարան, տվյալ համայնքի ներկայացուցիչները, եւ բռնագանձում իրականացնեն: Սա նույնպես կնշանակի, եթե այդ փիլիսոփայությամբ մոտենանք, հնարավորություն, որով կարող է վերաբաշխում լինել: Այսինքն` մեկը, որ վերցրել է այդ հողը, օգտագործում է կամ չի օգտագործում, իր հողի հարկը սահմանված կարգով չի տվել, հնարավոր է այս մտահոգությունը լինի:

Ինչ վերաբերում է հաջորդ հարցին, թե արդյոք այլ օրենքների ընդունման անհրաժեշտություն կառաջանա՞, ասեմ որ, բնականաբար, կառաջանա, եւ ձեր մեջբերումը, բերած Սահմանադրությունից, բնականաբար, քիչ առաջ ես ասացի, որ ցանկացած հարկատեսակ ի վերջո առանձին օրենքով սահմանելու է ԱԺ-ն, որը գրված է Սահմանադրությամբ: Ես ցիտեմ Սահմանադրության 107 հոդվածը, որ տեղական մարմիններին, մեր փոփոխված Սահմանադրությամբ տրված է, ես մեջբերում եմ Սահմանադրության 107-րդ հոդվածը. « Համայնքի ավագանին օրենքով սահմանված կարգով տնօրինում է համայնքի սեփականությունը, համայնքի ղեկավարի ներկայացմամբ հաստատում է համայնքի բյուջեն, վերահսկում բյուջեի կատարումը...» քիչ առաջ մենք խոսում էինք նաեւ վերահսկման մասին, որ առանձին ծառայություն լինի, որ վերահսկեն, գործիք տանք, «...օրենքով սահմանված կարգով սահմանում տեղական հարկեր, տուրքեր եւ վճարներ...», այսինքն` օրենքով մենք պետք է սահմանենք, եթե յուրաքանչյուր հարկի մոտեցում ենք տալիս, օրենք ընդունենք այդ հարկատեսակի մասին, իսկ սահմանումը վերապահված է համայնքին, եւ ես այստեղ հստակ ցիտեցի, որ տեղական հարկեր, տուրքերի հարցում, այսինքն այս դեպքում նաեւ մասնակցություն կունենա համայնքը, ըստ Սահմանադրության: Այսինքն` այստեղ  անվիճելի է այն հարցը, որ, բնականաբար, յուրաքանչյուր հարկատեսակի հետ կապված, քիչ առաջ մեր գործընկերներն էլ այդ հարցը տվեցին, եւ մեր մոտեցումը մենք պետք է ցուցաբերենք այդ ուղղությամբ, որ առանձին հարկատեսակ եթե ընդունելի լինի, պետք է առանձին օրենքի նախագիծ լինի, պետք է քննարկվի, եւ այդ հարկատեսակի թե՛ նվազագույն շեմը, թե՛ ընդհանուր առմամբ կոնցեպցիան, թե ի՞նչ ձեւի է կիրառվելու տարբեր համայնքներում եւ այլն:

Համաչափ զարգացման հետ կապված, գիտեք, այսօր մի քիչ բարդ է համաչափ զարգացումը դիտարկել առանց տվյալ համայնքների ֆինանսավորման, այսինքն` յուրաքանչյուր համայնք երկու ձեւի ֆինանսավորման միջոց ունի: Մեկը` որ պետությունն է տալիս, համաֆինանսավորում է այդ համայնքին, եւ մյուսը, որ այդ համայնքի բյուջեն է ձեւավորվում տեղական տուրքերից, հարկերից: Հիամ տարբեր համայնքներին, ըստ համաչափ զարգացման կոնցեպցիայի, պետք է տարբեր մոտեցումներ ցուցաբերվի: Համայնքներ կան, որ, իրոք, իրենց տեղական միջոցներից հսկայական միջոցներ է ձեւավորվում, իսկ համայնքներ կան, որ տեղական միջոցներից, տուրքերից, հարկերից, հնարավորություն չունեն: Այս դեպքում է, որ հարց առաջացավ եւ ֆինանսական համահարթեցման նոր օրենքը, որը շրջանառության մեջ է ԱԺ-ում, էլի երկար ճանապարհ է անցել, որ մոտեցում փոխվի այդ համայնքների նկատմամբ, ուղղորդված լինելով, որպեսզի ինդիվիդուալ, առանձին համայնքներին առանձնակի մոտեցում ցուցաբերվի:

 Խոսքը վերաբերում է այն միջոցներին, որոնք տրվում են պետական բյուջեից: Եթե հիշում եք, 4,2 միլիարդ ավելացավ այդ ուղղությամբ այս տարվա բյուջեով համայնքներին ուղղված գումարները, եւ մինչեւ 300 բնակիչ ունեցող համայնքները, երբ մինչ այս, այսինքն` անցած տարի լինում էր 2 միլիոնի կարգի, այս տարի արդեն դարձավ 3,5 միլիոն:

Բնականաբար, այդ օրենքի նախագիծը իր հետ բերում է այն մոտեցումները, որպեսզի համայնքի տարբեր ֆակտորներ համադրենք, որովհետեւ այսօր համայնքի զարգացմանը խոչընդոտում է տվյալ համայնքի հեռավորությունը շրջկենտրոնից, տվյալ համայնքը ի՞նչ բարձրության վրա է գտնվում, խոսքը վերաբերում է բնակլիմայական պայմաններին, մի խոսքով, այս նոր «Ֆինանսական  համահարթեցման մասին» օրենքում փոփոխությունների նախագիծը միտված է դրան, որպեսզի այն ֆակտորները, որոնք ներգործում են համայնքի զարգացման վրա, փորձենք հաշվի առնել, ֆինանսավորման տեսակետից, այսինքն` դոտացիայի տեսակետից, երբ տալիս է պետությունը: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արծվիկ Մինասյան:

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, անշուշտ, ոչ բոլոր հարցերին պատասխանեցիք, բայց ես անպայման ելույթ կունենամ, ուղղակի ձեր պատասխանները վերահաստատեցին այն պնդումը, որ սա չմշակված, մի հում գաղափար է, որը պարզապես դրված է շրջանառության մեջ, ուղղակի քննարկման համար: Որավհետեւ այն նախագիծը, ինչ ներկայացված է, ոչ միայն իրավական տեսանկյունից, չեմ ուզում կոպիտ բառ ասել, բայց ոչ մի ձեւով չի համապատասխանում մեր օրենսդրության պահանջներին, եւ չի համապատասխանում սահմանադրությամբ հռչակված մի շարք հիմնարար սկզբունքների, այդ թվում սեփականության իրավունքի պաշտպանությանը: Իսկ ձեր բերած օրինակը ամենեւին տեղին չէր այստեղ, հողի հարկի հետ կապված, որովհետեւ մինչեւ այս փոփոխությունը, հողի հարկը համարվում էր հանրապետական հարկ, այսինքն` պետական մակարդակով:

Երկրորդ` մինչեւ հողի սեփականության իրավունքից զրկման գործընթացի սկսելը, բազմաթիվ առաջարկություններ են ներկայացվում, այդ թվում նաեւ սնանկացման վարույթում առողջացման վարույթին համապատասխան: Մինչդեռ եթե նայենք այս տրամաբանությանը, ուրիշ բան է ստացվում, ես ելույթի ժամանակ կանդրադառնամ:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Չեմ կարող չարձագանքել, եւ հիշեցի, մի հարց կար, որ չպատասխանեցի, կախված` արդյոք վարչությունը համապատասխան եզրակացություն տվե՞լ է, եւ ինչպիսին է: Ընդհանուր առմամբ ասեմ, որ, իրոք, համապատասխան մեր վարչությունը` օրենսդրության վերլուծության, տվել է եզրակացություն, օրենքի նախագծի, դեռ առաջին տարբերակի վրա, որի մեջ նշված են եղել եւ՛ դիտողություններ, որը փոխանցվել է հեղինակներին, եւ՛ ընդունելով որոշակի մոտեցումներ, օրենքի այս լրամշակված տարբերակում եղել է փոփոխություններ, հարկ եղած դեպքում կարող եմ տրամադրել նաեւ ձեզ: Կարծեմ 3, 4 կետից բաղկացած մոտեցում էր, եւ այդ եզրակացությունը ես կարող եմ փոխանցել ձեզ:

Ինչ վերաբերում է հողի հարկի հետ կապված, ես չասացի ո՞վ է գանձում հողի հարկ, ես ընդամենը ասացի, որ հողի հարկի ընդհանուր մոտեցում կա: Ի վերջո, եթե տվյալ հարկատեսակի գնով սահմանված պարտքի չափը, եթե չեմ սխալվում` 500 հազար դրամը, դրանից հետո կարող են ցանկացած հարկատեսակի գծով էլ, ցանկացած ճանապարհով պետք է անցնի յուրաքանչյուր քաղաքացի, որպեսզի կարողանա իր իրավունքները պաշտպանի: Ես չասացի, որ կդնեն, միանգամից կբռնագր...

Ասացի, որ այսօրվա դրությամբ այդ պարտքը թույլ է տալիս նման պրոցես սկսելու, եթե 500 հազարց ավել է` կես միլիոն դրամից, հնարավորություն է տալիս այդ պրոցեսը սկսելու գանձողներին, որ կարող է համապատասխան մարմինները դիմեն դատական կարգով եւ համապատասխան դատարանի որոշման, բնական է, մինչեւ որոշումը երկու կողմերին էլ կլսի եւ իր որոշումը կկայացնի: Այդուհանդերձ ասացի, որ ցանկացած դեպքում այս մտավախությունը կա:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ավարտեցի՞ք, պրն Մարգարյան, ավարտեցի՞ք պատասխանը:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Այո:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հեղինե Բիշարյան:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Նախ, ուզում եմ դահլիճին շնորհակալություն հայտնել նմանատիպ քննարկման համար, եւ հաջորդ շնորհակալությունը, պրն Մարգարյան, ձեզ, որ արդնացրեցիք դահլիճին, որովհետեւ երեկվանից քննարկվող այս խիստ կարեւոր նախագիծը կարծես թե ոչ մեկի ուշադրության կենտրոնում չէր, որովհետեւ մարդիկ չէին էլ իմանում ինչի մասին է: Ճիշտ է, մենք 6 ամիս առաջ ստացել էինք, բայց դա ոչինչ չի նշանակում: Նախ` մենք պետք է ստանայինք ու հասկանային, նայեիք, թե տեղում ի՞նչ է կառավարության զեկուցողը մեզ ներկայացնում, ինչի՞ մասին է խոսքը, եւ լավ կլիներ, որ ժամանակին գլխի ընկնեիք, այս բոլոր հարցերը կտայինք կառավարության ներկայացուցչին, որովհետեւ կառավարությունն է սա մեզ ներկայացրել:

Հաջորդ հարցը, որ ես ուզում եմ ասել, իհարկե, սա հարց չէր, ուղղակի հորդորել, որ պրն Մարգարյանին շնորհակալություն, որ ինքը, այո, արթնացրեց բոլորիս, եւ  մենք ուշադրության կենտրոնում ենք պահել, եւ բոլորին մտահոգել է այս խնդիրը, որ ծառացած է հենց այսօր մեր առջեւ:

Հարց, որի մասին ուզում եմ խոսել: Տնտեսական ճգնաժամ է, եւ մենք վստահ ենք, որ սա ոչ միայն 2010, այլեւ` 2011-ին դեռեւս մարդիկ այս վիճակից դուրս չեն գալու: Դուք չե՞ք գտնում, որ նմանատիպ օրենքի նախագիծը խիստ վտանգ է ներկայացնում հանրության համար, որովհետեւ նմանատիպ հարկերը, այսինքն` հասցեագրված ասեմ, հա` չօգտագործված գյուղատնտեսական հողեր, կիսակառույց շենքեր, որոնք հենց բխում են նրանից, որ մարդիկ չեն կարողացել դրանք կիսակառույցը ավարտել կամ չօգտագործված հողերը օգտագործել, որի համար մենք այսօր նրա վրա բեռ ենք ուզում դնել` 2011 թվականից, ծանրացնելու նրա էլ ավելի ծանր վիճակը: Սա մեկ:

Երկրորդը` մենք հնարավորություն ենք տալիս նաեւ, քանի որ այս պատժաչափերը, քանի որ հարկային օրենքի հետ կապված գործում է, հնարավորություն ենք տալիս, որ պետությունը վաղը, մյուս օրը, այն մարդիկ, որոնք մի փոքր հող ունեն, ձեռք են բերել տարբեր բաներ, ուղղակի տվյալ ժամկետների մեջ չկատարելու արդյունքում, այսինքն ի՞նչ է անում, ժողովրդի ձեռքից հե՞տ է հավաքելու այս ամենը: Սա՞ է նշանակում:

Դուք չե՞ք գտնում, որ այս օրենքի նախագիծը պատահաբար հայտնվել է քառօրյայում եւ հետ կանչելու խնդիր կա: Շնորհակալություն:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Նախ, հետ կանչելու խնդիրն արդեն բազմաթիվ ելույթներ եղավ, եւ հարցերով, տիկին Բիշարյան, պարզ դարձավ, որ ընդհանուր առմամբ մեր գործընկերների մոտեցումը, եւ ինձ թվում է, որ ցանկացած քաղաքական ուժ իր խմբակցության կողմից ելույթում կլինի, եւ կարտահայտեն, ուղղակի հետ կանչման հետ կապված, դա, պրն Տերտերյանը այստեղ է, եթե դիմի, կարծիք հայտնողը կառավարությունն է, այսինքն` օրենքի նախագծի հեղինակն է որոշում հետ կանչի՞, թե՞ ոչ, իսկ ԱԺ-ն կոչված է նրա համար, որպեսզի այն առաջարկը, որը ներկայացնում է նախագծի հեղինակին, կախված այդ առաջարկից, ինքը որոշում կայացնի, կո՞ղմ է այդ նախագծին, թե՞ ոչ: Մի խոսքով, ուզում եմ ասել, որ այս հարցը, կախված այդ առաջարկություններից եւ կախված, թե կառավարությունը կընդունի ԱԺ պատգամավորների կողմից առաջարկը, ԱԺ-ն իր որոշումը կկայացնի:

Ինչ վերաբերում է, ես մի խոսքով ասեմ, որ հարկային բեռի բարձրացմանը, ծանրացմանը մեր կողմից այս ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի պայմաններում անընդունելի է: Սակայն այստեղ ես կուզենամ մի խոսք ասել, որ, ըստ էության, դուք իրավացի եք, եւ դժվար է հիմա ասել, թե 11 թվին ինչպե՞ս է լինելու ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը: Հետո, դժվար է ասել, թե մենք 2010 թվականին, չեմ կարող այս պահին ասել, տարին նոր է սկսվել, արդյոք կունենա՞նք տնտեսական աճ, թե՞ ոչ: Մի խոսքով, շատ ֆակտորներ կան, որոնք օրգանապես կապված են այս նախագծին, եւ կարծում եմ, որ առաջին կարեւոր պայմանն այն է, որ մենք շտապողականություն չցուցաներենք այս նախագծի հետ կապված: Ե՛վ ժամանակ ունենք, եւ՛ ընդհանուր առմամբ, կարող ենք ընդհանուր մոտեցում ցուցաբերենք այս նախագծի հետ կապված:

Ավելին, ինչ վերաբերում է իմ անձնական կարծիքին, ես այն կարծիքին եմ, որ անկախ ամեն ինչից, քանի որ լուրեր են շրջանառվում, որ հնարավոր գազի թանկացումներ կլինեն ապրիլ ամսին, որը անցած տարի եղավ եւ մենք տեսանք, որ օրգանապես կապված էր էլեկտրաէներգիայի հետ, էլեկտրաէներգիան նույնպես թանկացավ, մի խոսքով, այս կենսական անհրաժեշտության առաջին ապրանքների գները, որ թանկանում են, սա արդեն իսկ լուրջ խնդիր է, եւ եթե դրան մենք ավելացնենք նոր հարկային բեռ, բնականաբար, լուրջ կվտանգենք մեր, մասնավորապես գյուղական համայնքների բնակիչներին: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արձագանքման համար` պատգամավոր Հեղինե Բիշարյան, համեցեք:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մարգարյան, որ դուք էլ եք կողմ օրենքի նախագիծը հետ տանելուն, ես ուղղակի կհորդորեմ, որպեսզի այն մարդիկ, որոնք ակտիվ հարց էին տալիս, բոլորը ակտիվ ելույթ ունենան, եւ այս ծանրությունը չգցեն ԱԺ-ի վրա, այլ` կառավարության վրա, եւ կառավարությունը հետեւություն անի:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Տիկին Բիշարյան, մեր կառավարությունն է, բա մենք չպետք է թողնենք, մեր բոլորի վրա է բեռը, եւ ես ուզում եմ նաեւ արձագանքել: Երեւի իմ գործընկերները չեն մոռացել, որ այս ոլորտը ես շատ լավ եմ պատկերացնում, մենք չենք էլ քնելու, մենք լուրջ խնդիրներ ունենք, դեռ ոչ մի բան կորցված չէ: Դեռ մենք պետք է քննարկենք, եւ ես հորդորում եմ պրն Հովհաննես Մարգարյանին եւ պրն Տերտերյան Վաչեին, որ եւս մեկ անգամ հանդիպեն բոլոր խմբակցությունների հետ եւ անկախ պատգամավորների հետ, քննարկեն այն բոլոր խնդիրները, եւ իմ կարծիքով ճիշը կլինի, որ մենք նաեւ, եթե պետք է, լսումներ նույնպես կազմաներպենք եւս մեկ անգամ...

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Որը արեցինք:

 Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-...հրավիրենք տարածքային կառավարման, տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, մենք շտապելու ոչ մի բան չունենք: Օրենքը... (ձայներ դահլիճից)

Լավ, հենց որ ավարտես, ես կշարունակեմ: Ավարտեցի՞ք:

Ուզում եմ ասել, որ մենք դեռ պետք է քննարկենք, եւ ոչ մեկն էլ ոչ մի համայնքի կամ մեր ժողովրդի թշնամին չէ: Մենք տեղյակ ենք, որ պետք է գազն էլ թանկանա, պետք է համայնքի հողը նաեւ օգտագործվի, եւ հարկ պետք է վճարվի: Բոլոր պրոբլեմները մենք պետք է մանրակրկիտ քննարկենք, եւ որեւէ մեկը այս հարցով, տիկին Բիշարյան, չի կարող մեր վրա ճնշում գործադրել, դա կլինի կառավարություն, կլինի ով: Մենք դա պետք է քննարկենք, պետք է ընդունենք այնպիսի օրենք, քանի որ մենք շատ ենք կարեւորում տեղական ինքնակառավարման մարմինների ինստիտուտի կայանալու խնդիրը, պետք է տանք հնարավորություն, որ բոլորիս կարծիքը համընկնի, գոնե` մեծամասնության:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Աբրահամյան, դուք իրավացի եք, եւ արդարացիորեն նշեցիք, այդպես էլ եղել է, եւ եթե հիշում եք, մենք զրուցել ենք, դուք ասացիք` երկար ճանապարհ անցկացրեք, լայն լսումներ: Երկու անգամ լսում ենք կազմակերպել, եւ այս ամենը շարունակելու ենք, եւ ինձ թվում է, որ մենք կողմ ենք, որ միանանք նաեւ այս հորդորին, այս առաջարկին, առանձին, ասում է` «Տասը չափենք, մեկը` կտրենք», այստեղ այս դեպքն է, որ կարողանանք տասը չափենք, նոր մեկը կտրենք:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Այո, այո, հանդիպեք ֆրակցիաներին, իրենց կարծիքները պետք է հաշվի առնենք:

Կորյուն Նահապետյան:

Կ.ՆԱՀԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, դուք ձեր ելույթում եւ հարցերի պատասխանների ընթացքում մի քանի անգամ շեշտեցիք, որ «Հարկերի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի ընդունումից հետո, որով սահմանվում են տեղական հարկերի տեսակները, կառավարության կողմից ԱԺ քննարկմանը ներկայացվելու են առանձին տեղական հարկատեսակների մասին օրենքների նախագծեր: Իմ գործընկերները իրենց հարցադրումներում փորձում էին պարզել տեղական առանձին հարկատեսակների բովանդակությունը: Ճիշտ չի՞ լինի արդյոք, այս օրենքի նախագծի հետ մեկտեղ ԱԺ քննարկմանը միաժամանակ ներկայացնել տեղական առանձին հարկատեսակների մասին օրենքների նախագծերը, անկախ այն հանգամանքից, որ այս օրենքի նախագծի վերաբերյալ ԱԺ-ն ինչպիսի՞ դիրքորոշում կունենա, քանի որ առանձին հարկատեսակների մասին օրենքներով սահմանվող առանձնահատկությունները երբեմն կարող են այնպիսի տեսք եւ բովանդակություն ունենալ, որ առհասարակ կասկածի տակ դրվի կոնկրետ տեղական հարկատեսակի գոյությունը, որովհետեւ տեղական առանձին հարկատեսակների մասին օրենքներով սահմանվելու են նաեւ դրույքաչափերի նվազագույն եւ առավելագույն սահմանները, եւ մի շարք այլ առանձնահատկություններ, որոնցով պայմանավորված կարող է նաեւ, իսկապես, հարցականի տակ դրվել նաեւ տեղական հարկատեսակի գոյության փաստը: Կարծում եմ, որ առավել նպատակահարմար կլիներ փաթեթով ներկայացնել այս օրենքի նախագծի հետ մեկտեղ նաեւ առանձին հարկատեսակների մասին օրենքների նախագծեր:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իհարկե, ճիշտ կլիներ, որ առանձին փաթեթով ներկայացվեր նաեւ առանձնահատկությունները առանձին հարկային տեսակների:

Ինչ վերաբերում է առանձին ներկայացման հետ կապված, պրն Տերտերյանը նույնպես ներկայացրեց, որ առանձին, եթե կընդունվի հարկատեսակ, անպայման առանձին օրենքներով առանձնահատկությունները այդ հարկատեսակի, կներկայացվի: Ընդամենը երկու բառով կուզենամ ասել, որ ինքս, այսինքն` ինձ համար ընդունելի է այդ մոտեցումը, սակայն այստեղ խնդիրն այն է, կառավարությունը գնացել է այն ճանապարհով, արդյո՞ք այդ հարկատեսակը ընդունելի՞ է, թե՞ ոչ ԱԺ-ի կողմից: Եթե ընդունելի չի, էլ ի՞նչ միտք ունի ներկայացնել այդ հարկատեսակի առանձնահատկությունները:

Կարծում եմ, եւ պրն Տերտերյանը ինքը եզրափակիչ ելույթում կանդրադառնա այս հարցին, կառավարությունը սա է ի նկատի ունեցել եւ առանձին չի ներկայացրել, քանի որ ընդունելուց հետո առանձին պետք է անդրադառնանք այդ հարկատեսակների առանձնահատկություններին:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Կորյուն Նահապետյան:

Կ.ՆԱՀԱՊԵՏՅԱՆ

-Պրն Մարգարյան, «Հարկերի մասին» օրենքում առաջարկվող փոփոխություններով եւ լրացումներով ընդամենը առաջարկվում է նախատեսել կոնկրետ տեղական հարկատեսակ: Դրա բովանդակությունը, հասկացությունը, ըմբռնումը թողնվում է արդեն առանձին տեղական հարկատեսակի մասին օրենքին: Հիմա, որպեսզի տարատեսակ հարցադրումներ եւ մեկնաբանություններ չհնչեն այդ հարկատեսակի վերաբերյալ, երեւի նպատակահարմար կլիներ փաթեթով ներկայացնել, որպեսզի պարզություն լինել, թե ի՞նչ է իրենից ներկայացնում այդ հարկատեսակը:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Պրն Նահապետյան, մեկ անգամ եւս կրկնում եմ, որ ելնելով այդ նպատակահարմարությունից, որ առանձին կներկայացնեն, երբ ընդունվի տվյալ հարկատեսակը, սա եմ նկատի ունեցել:

Ինչ վերաբերում է ձեր ասածին, որ առանձին ներկայացվածն չէ, քիչ առաջ ես նաեւ խոսեցի հիմնավորման մասին, որ հիմնավորման մեջ չկա առանձին այդ հարկատեսակները, թե ինչպիսի՞ առանձնահատկություններ են ունենալու եւ՛ այլն, եւ՛ այլն, այսինքն` բավականին կարեւոր օրենքի նախագիծը, ավելի քիչ է հիմնավորումը, որի հետ կապված ես ասացի:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Վարդան Այվազյան:

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, ես փորձեմ նախորդ գործընկերոջս տրամաբանությունը շարունակել, որովհետեւ խոսում են, փաստորեն, հարկային բեռի ավելացման մասին, եւ մենք չգիտենք, թե ինչ՞ մասին ենք խոսում: Այսինքն` կարող է պատահի ձեր բերած այդ առանձին հարկատեսակների, որ մենք գաղափարը ընդունում ենք, լինի չափաքանակը 10-ից 20%, ասենք` հարկային բեռ է ավելանում, լինի 0.01%-ից մինչեւ 0.02 %, դա էական ազդեցություն չի ունենա, ավելին` մի քիչ ֆիսկալ խոսենք:

Ես 8 հարց եմ գրել, բայց փորձեմ 2 հարցով սահմանափակվել: Ես շնորհակալություն եմ հայտնում նրա համար, որ դուք առաջարկեցիք, որ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովը նույնպես քննարկի, այսինքն` փաթեթային տարբերակով մենք պետք է քննարկենք: Օրենսդրական նախաձեռնության եւ հարկերի մեջ, որ դուք նշել եք, կան այնպիսի հարկատեսակներ, որոնք սահմանված են տեղական տուրքերով եւ վճարներով: Օրինակ` գովազդի մասին, հիմա ո՞րն է աշխատելու, սա ինձ համար անհասկանալի է:

Հարց` ի՞նչ է սրա ֆինանսական գնահատականը, այսինքն` ի՞նչ է ակնկալվում, եթե մենք ասում ենք, որ ֆինանսական հզորություններ է ավելացնում տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, այսինքն` ո՞րն է սրա ֆինանսական գնահատականը` նախնական, եթե բերել են, կոնցեպցիան պետք է կարողանան ասել, եւ ինչպիսի՞ հակադրության եւ հակասության մեջ է մտնում մեր հարկային օրենսդրության համապատասխան հարկերի հետ: Ինձ համար անհասկանալի է, նորից կրկնեմ, ո՞րն է վաճառքի հարկը: Ես գիտեմ, որ տեղական ինքնակառավարման մարմինները ունեն հարկ վաճառքից, բայց դա այն հարկային օրենսդրության պարագայում, որը հարկը գանձում է շրջանառությունից: Մեր մոտ ԱԱՀ-ի հարկման դաշտ է, դա ո՞րն է այդ վաճառքի հարկը, այսինքն` կոնցեպցիայի առումով պետք է իմանանք սրա ֆինանսական գնահատականը, եւ ուրախությամբ ընդունում եմ, որպես տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, ձեր առաջարկը` համատեղ քննարկել այս կարեւորագույն փաստաթուղթը: Շնորհակալություն:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարծես թե տարբեր ոլորտների է վերաբերում, ես միանգամից առաջարկեմ, որ ԱԺ բոլոր գործող մշտական հանձնաժողովներն էլ կարող են շահագրգիռ քննարկումներին մասնակից լինեն, միասին քննարկենք: Սա միմիայն կբարելավի օրենքի նախագիծը, եւ մենք կկարողանանք ավելի օբյեկտիվ կերպով այս օրենքի գնահատականը տալ:

Ինչ վերաբերում է ձեր առաջարկին, ես միանգամից ասեմ, որ միանում եմ: Թող կառավարությունը ներկայացնի առանձին, յուրաքանչյուր հարկատեսակի բացվածքներով, ներկայացնի նաեւ, թե, այսինքն` ինչքա՞ն հարկային բեռ կավելանա դրա արդյունքում, այսինքն` տվյալ քաղաքացու վրա, կոնկրետ ձեր ասածի պես` 1%, 2% թե 0.01%: Ես միանում եմ այդ առաջարկությանը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Չեք արձագանքու՞մ պրն Այվազայան: Զարմանալի է:

Սամվել Բալասանյան:

Ս.ԲԱԼԱՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Մարգարյան, ինձ հետաքրքրում են կոնկրետ պատասխաններ, որովհետեւ շատ հարցերի պատասխան տրվեց: Քանի որ, եթե ես, փաթեթի մեջ չկար, չվերցնեի ու չկարդայի, ես կգիտենայի, որ հեղինակը դուք էիք, այս նախագծի, հիմա հասկանալի է, որ կառավարությունն է, բայց հանձնաժողովը քննարկել է: Հիմա հանձնաժողովը, հստակ, դրակա՞ն է տվել պատասխան, թե՞ բացասական, դա մեկ:

Ձեր կարծիքը պարզ է:

Ձեր կուսակցությունը կո՞ղ է, թե՞ դեմ է: Երկրորդ հարցը:

Ինձ համար շատ հետաքրքիր է նաեւ, թե նախագծում, որ դուք ասում եք, որ պետք է նորից նախագծեր բերեն, ընդհանրապես ես նման նախագիծ առաջին անգամ եմ տեսնում, որ ասում է, թե նորից նախագծեր են բերելու, լրացնելու: Ըստ Սահմանադրության, մենք պետք է հստակ հասկանանք մի բան, որ եթե կա նախագիծ, նախագիծը բերվում է համապատասխան նկարագրով եւ սահմանումներով: Չկա այդպիսի բան, որ ասենք, թե հետո մենք սահմանումը կբերենք: Արդյոք դուք չե՞ք գտնում, որ կամայականություն է սկսվելու, լինելով նաեւ այնպիսի տարածաշրջանից, որ կամայականություններ են սկսվելու, համայնքի ղեկավարները ժողովրդի վրա: Դուք կպատկերացնե՞ք ինչ եմ ասում ես: Որպեսզի ավելի հասկանալի լինի, թե այս նախագծի իմաստը ո՞րն է:

Այնուհետեւ, որ հարկատեսակները նայում ես, հյուրանոցային հարկ կա, հողի հարկ կա, ես չգիտեմ, երեւի ասենք ավտոմեքենաների կայանելու հարկ չկա, ասենք, մտածենք, որ գյուղի կլուբի դուռը ինչ-որ մի գյուղացի եկել, կանգնել է, գյուղապետը ասում է գնացեք հարկ վերցրեք, հա՞: Զարմանալի է:

Ինձ նաեւ հետաքրքրում է, գյուղատնտեսական հողը, անմշակ հողերի հարկ: Եթե դա համայնքի սեփականությունն է, բնականաբար, չի հարկվում: Եթե ինչ-որ գյուղացու կամ մասնավորի սեփականությունն է, միշտ հարկ տալիս է, ի՞նչ հարկի մասին է խոսքը: Այսքանը:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես սկսեմ վերջից: Քիչ առաջ ձեր բերած օրինակը` գյուղի ակումբի կամ ինչպես ընդունված է ասել մեր մարզում` գյուղի կլուբի դեմ կանգնած մեքենան, ես եթե ուշադիր էիք, օրինակ բերեցի, որ ունենք մի շարք համայնքներ, որ ասֆալտապատ ճանապարհ էլ չունեն, ո՞վ պետք է գնա, կանգնի, որ հարկ տա: Դա էդ առումով:

Ինչ վերաբերում է մեր քաղաքական ուժի դիրքորոշմանը, այս հարցի շուրջ, կարծում եմ, քիչ առաջ մեր խմբակցության ղեկավարը իր հարցապնդման ընթացքում հնչեցրեց մոտեցումը, եւ բնականաբար, ելույթի ժամանակ կհայտնի կարծիքը, որը համընկավ իմ կարծիքին, ներկայացավ:

Ինչ վերաբերում է օրակարգում ընդգրկվելուն, օրակարգը բաժանված է, ճիշտ է, նախագծերը նախկինում, ըստ սահմանված կարգով են բաժանված եղել, քանի որ նախորդ գումարման ընթացքում է մտած եղել քառօրյա օրակարգ, եղել է բոլորս մոտ, ուղղակի այս պահին, ում մոտ եղել է այս նախագիծը, չգիտեմ, բայց երբ մենք օրակարգ ենք հաստատում քառօրյա նիստերի, եւ մեծ օրակարգ, փոքր օրակարգ, սեւով սպիտակի վրա այդ նիստերի օրակարգում գրված է, որ «Հարկերի մասին» օրենք, հեղինակ` կառավարություն, գլխադասային հանձնաժողով` համապատասխան տարածքային կառավարման հանձնաժողով, այնպես որ, գոնե ինչ-ինչ, օրակարգում գրված էր, որ Հովհաննես Մարգարյանը չէ այս օրենքի հեղինակը, եւ սա շատ պարզ էր:

Ինչ վերաբերում է հանձնաժողովի կարծիքին, կարծում եմ, որ օրակարգում, յուրաքանչյուր բաժնում առանձին ցիտված է` նախագծեր, որոնց վերաբերյալ տվյալ գլխադասային հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն, կամ չի տվել դրական եզրակացություն, եւ այդտեղ նույնպես գրված էր, հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն, որպեսզի քննարկման առարկա դառնա այս օրենքի նախագիծը: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Սամվել Բալասանյան:

Ս.ԲԱԼԱՍԱՆՅԱՆ

-Պրն Մարգարյան, հասկանալի է: Ես էլ եմ համամիտ, որ այս նախագիծը հետ տարվի, որովհետեւ, իրեք, նման նախագիծ, ես 10 տարի աշխատում եմ ԱԺ-ում, առաջին անգամ եմ տեսնում, որ ասեն` հետո առանձին նախագծեր պետք է բերենք եւ լրացնենք: Դրա համար, նախ եւ առաջ ասեմ, որ ես չեմ մեղադրում, թե չգիտե՞մ ինչու չեն բաժանել ձեզ, բայց համենայն դեպս, եթե դրական եզրակացություն է տրվել, դուք հիմա դրակա՞ն եք քվեարկելու, թե՞ բացասական, այսինքն` կո՞ղմ եք լինելու, թե՞ դեմ, անձամբ դուք:

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Քիչ առաջ, եթե դուք ուշադիր էիք, ԱԺ նախագահ պրն Աբրահամյանը առաջարկություն կատարեց, եւ ասացի` ընդունելի առաջարկություն է, որ ոչ միայն մենք զրուցենք բոլոր քաղաքկան ուժերի ներկայացուցիչների հետ, այս օրենքի նախագիծը հետաձգենք, նորից քննարկման առարկա դարձնենք: Մեզ համար ընդունելի է այս առաջարկությունը եւ, բնականաբար, արդեն իսկ կարծիք հայտնվեց, որ նախագիծը, այսօրվա դրությամբ չշտապենք, նորից քննարկման առարկա դարձնենք:

Այդ առումով, ավարտեմ խոսքս, պրակտիկա կա, եւ նախագծեր են եղել, որ այս դահլիճում, այսինքն` չի հասել այդ նախագիծը քվեարկության, հետաձգվել է քվեարկությունը, լրացուցիչ քննարկելու համար: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ես ուզում եմ ասել ի՞նչ խնդիր կա հետ ուղարկելու, մենք պետք է աշխատենք, պրն Բալասանյան, ընդունենք նորմալ օրենք, հիմա հետ ուղարկենք, ի՞նչ է,  մենք պետք է, հիմա իրանք իրենց տեսակետը բերել են կառավարությունը: Մենք հիմա մեր բոլոր առաջարկությունները կձեւակերպենք, որտեղ որ կտեսնենք, որ խնդիր կա, չի ընդունում կառավարությունը մեր առաջարկները, մենք էլ մեր քվեարկությամբ մեր դիրքորոշումը կասենք: Բայց մենք հիմա պետք է աշխատենք օրենքը բերել նորմալ տեսքի, ոնց որ ֆրակցիաները, պատգամավորները, անկախ պատգամավորները կառաջարկեն, կքննարկենք: Կընդունվի՞ կառավարության կողմից, լավ, չէ` մենք մեր տեսակետը կարտահայտենք:

Իմ կարծիքով, ճիշտ կլինի, որ մենք սա առաջին ընթերցմամբ ընդունենք, առաջինից երկրորդ ընթերցում մենք բոլոր առաջարկությունները առաջարկենք, որ ընդունեն: Չեն ընդունի, մենք երկրորդ ընթերցման ժամանակ դեմ կքվեարկենք, ի՞նչ պրոբլեմ մենք ունենք: Բայց պետք է աշխատենք, պետք է կարդանք, պրն Բալասանյան:

Բա ասում էիր չեմ կարդացել: Բա պետք է կարդանք, որ իմանանք: Բոլորս պետք է կարդանք, ինձանից սկսած, ես էլ եմ սկսել կարդալ արդեն օրենքները: (ծիծաղ դահլիճում):

Գոհար Ենոքյան:

Գ.ԵՆՈՔՅԱՆ

-Այն հարցերը, որ ինձ հետաքրքրում էին, բնականաբար, արդեն հնչեցին շատ-շատերի կողմից, բայց կուզեի մի քանի բան ասել: Ներող կլինեք, որ պետք է գնամ հին աշխարհ, օրինակ բերեմ այս մի քանի տարիների առաջվա կյանքից:

Լուսահոգի պրն Դեմիրճյանը, երբ որ (չի հասկացվում) հավաքում էր մեզ` բոլորին, ասում էր, որ ժողովուրդ, մեր, հայի վերջին խոսքը լինելու է նրա խելքի վաճառքը: Խելքը նա է, ամեն գործի մեջ նա պետք է դնի իր խելքը եւ ցանկացած գործը կատարի որակով: Ես կուզեի հիմա չանդրադառնալ, որովհետեւ շատ քննադատվեց, որ մենք ուզում ենք ամեն հարցում անպայման օրինակ վերցնենք զարգացած երկրներից, եւ անպայման այդ օրենքները մեր մոտ էլ օգտագործենք: Ընդունում եմ, առաջ գնալը լավ բան է, բայց մի՞թե հնարավոր չէ մեր խելքը օգտագործել, տվյալ պարագայում հաշվի առնելով մեր այս 20 տարվա բլոկադայի մեջ գտնվելը, աշխարհագրական դիրքը, ծանր կրիզիսային պայմանները, ներողություն կասեմ, մի քանի բառեր հետագայում ռուսերեն պետք է ասեմ, այս կյանքի ժամանակ դնել այսպիսի հարցեր, չկրկնեմ նույնը, այս գյուղատնտեսության հարցով, ի՞նչ անեն այս դժբախտ մարդիկ, որոնք որ այդ հողը ստացել են: Իրենք չե՞ն ուզում մշակեն, օգուտ ստանան: Չունե՞ն չէ ուրեմն հնարավորություն: Էդ եղա՞ծն էլ վերցնենք: Այսպես հարցեր շատ կան:

Կամ գույքը` վաճառքը: Մարդը մի հատ տուն ունի, ուզում է վաճառի, պարտքերի մեջ խեղտված է, մի հատ ավելի փոքրը վերցնի, ուրեմն վաճառի այդ տունը, դրանից նալոգ տա, հետո էլ չհերիքի փողը, էն փոքր տունն էլ առնի:

Եթե այսպես գնամ, շարքով, շատ բան կասեմ: Կյանքն ու փորձն է ցույց տալիս, որ սա սարսափելի դաժան օրենք կմտնի, եթե մենք թույլ տանք, պլյուս, եթե մենք հաշվի առնենք մեր ազգի ղեկավարների բնավորությունը, ոչ թե մեծ ղեկավարների` համայնքների ղեկավարության բնավորության գիծը, որ կարող են նրանք ու՞մ, ի՞նչ ձեւի ուզենան, այդպես մոտենան, եւ անհավասարությունը կլինի այստեղ ավելի շատ: Ժողովրդին ի վերջո, վայրկյանս ափսոս քիչ է, ի վերջո այնպես չստացվի, որ այն 1861 թվականի «կրիպասնոյե պռավան» որ եղավ, որ ասացին, «առավոտ բաբուշկան արդնանալուց մեկն ասաց. վոտ ծեբյա բաբուշկա ի յուրյեվ վ դեն»: Հիմա այնպես կստացվի, որ օրերից մի օր, եթե մենք այս բոլորը ընդունենք, ոնց որ թե, մի օր էլ, սպասում եմ արդեն, տա Աստված ես չապրեմ, չտեսնեմ դա, մի օր էլ մի օրենք բերեն նալոգ դնելու` օդ շնչելու համար, ով չաղ է, ինչքան պետք է մուծի, ով նիհար է` ինչքան:

Ժողովուրդ, եկեք մտածենք, ես այսօր չեմ ասում, որ տեսեք, որեւիցե մեկը լսում է, ասում է ժողովրդի մասին մտածում է, ցույց է տալիս, իմ տարիքն է թույլ տալիս սա ասել: Կան բաներ, որ պետք է ընդունել, կան բաներ, որ չպետք է ընդունել ընդհանրապես: Շատ շնորհակալություն, որ ասվեց, որ հենց նոր, որ մենք կքննարկենք եւ կգա մեր կոմիտեով, էկոնոմիկայի....

(Այսպես է ավարտվում ձայնագրությունը) 

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ  ԱՐԵՎԻԿ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Սկսում ենք մեր աշխատանքները։ Հիշեցնեմ, որ քննարկվում է «Հարկերի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», ինչպես նաեւ մի շարք այլ օրենքներում փոփոխություններ կատարելու նախագծի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական եւ հարակից զեկույցները ներկայացվել են։ Ամբիոնի մոտ է հրավիրվում ԱԺ տարածքային կառավարման, տեղական ինքնակառավարման հարցերի մշտական հանձնաժովի նախագահ Հովհաննես Մարգարյանը՝ իրեն ուղղված հարցի պատասխանը ներկայացնելու համար։ Հարցն ուղղել էր պատգամավոր Գոհար Ենոքյանը։ Խնդրեմ։

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Կարծես թե տիկին Ենոքյանը տեղում չի, բայց, այդուհանդերձ, հարցն ավարտվեց եւ, բնականաբար, հարցը, որն ուղղվեց, ավելի շատ հռետորական ոճի էր եւ, տիկին Ենոքյան...

Ոչինչ-ոչինչ։ Ես միանշանակ կիսում եմ ձեր մոտեցումները, որ այն, ինչ ուղղված է, որ խելքը, շնորքը տեղին օգտագործվի եւ, այո-այո։ Բնականաբար, այս առումով այդ ամեն ինչի արդյունքում էր, որ իմ գործընկերներից մեկի հարցին ի պատասխան ես ասացի, որ ճիշտ կլինի, որ այս նախագիծը քննարկման առարկա դառնա եւ մյուս մշտական հանձնաժողովներում, մասնավորապես քննարկվի եւ՛ տնտեսական հանձնաժողովում, եւ՛ ֆինանսաբյուջետային հանձնաժողովում։ Մի խոսքով, ավարտեմ միտքս, որ ես ինքս կողմ եմ, որպեսզի մանրամասն քննարկվի։ Դրա վառ ապացույցն է եղել,  մեկ անգամ եւս ցիտում եմ, որ նախագիծը, որը շուրջ ութ ամիս եւ ավելի պատմություն ունի, նախագծի հետ կապված երկու անգամ խորհրդարանական լսումներ են կազմակերպվել։ Երկու անգամ խորհրդարանական լսումների արդյունքում, որը ես իմ եզրափակիչ ելույթում կանդրադառնամ, չի եղել որեւէ մի մեր գործընկերոջ առաջարկություն, չկա, ցավոք սրտի առաջարկություն, եղել է ընդամենն առաջարկություն համապատասխան մեր օրենսդրության զարգացման վարչության կողմից, որը նախկինում կոչվում էր Իրավաբանական վարչություն, եւ անդրադարձ է կատարվել այդ առաջարկություններին, որի հետ կապված նախագիծը, որը քննարկում ենք, եթե ուշադրություն եք դարձրել, գրված է վերջում, առաջին էջի վրա լրամշակված տարբերակը։

Այսինքն՝ իրականում ի՞նչ է տեղի ունեցել։ Իրականում բերվել է նախագիծ, որը քննարկելուց հետո մեր հանձնաժողովը ներկայացրել է առաջարկություններ։ Այդ առաջարկությունը եղել է, որ մենք համապատասխան նախագիծը մինչեւ  ԱԺ-ում լսումներ չկազմակերպենք, լսումների ընթացքում առաջարկություն չհավաքենք, հանձնաժողովն այդ նախագծի հետ կապված որեւէ եզրակացություն չի տա։ Դա եղել է, երբ դիմել ենք, եւ ես նշեցի՝ պրն Աբրահամյանը հորդորել է ոչ թե մեկ, այլ երկու անգամ լսում կազմակերպենք։

Հաջորդ լսումը, առաջինից երկրորդ լսում ոչ մի առաջարկ չի եղել։ Ես ասացի, ընդամենը եղել է առաջարկություններ հանձնաժողովի կողմից, մասնավորապես ցիտեցի, որ նախկին նախագծի մեջ չկար կամավոր սկզբունք, որ կամավոր ընտրեն տեղական տուրքերն, այլ կար, ոնց որ հիմա առանձնացվել է, որ պարտադիր երկու հարկեր են, որ տեղական հարկերից հողի հարկի եւ գույքահարկի կիրառումը յուրաքանչյուր համայնքում պարտադիր է, այսինքն՝ պարտադիր պայման, ինչպես կար, էդ է թողնվել։

Էլի կար առաջարկներ։ Օրինակ, առաջարկներ են եղել չմշակված հողերի, առաջարկներ են եղել անավարտ շինարարությունների հետ կապված հարկերի մասին, որ այդ առաջարկներից հետո նորից լսումներ են կազմակերպվել, լսումներից հետո են ծնվել։ Այսինքն՝ ավարտեմ խոսքս, որ գնացել է մի անգամ լսումների, մինչեւ 2-րդ լսում հանձնաժողովը տվել է մեծ օրակարգ մտցնենք, որպեսզի մինչեւ մեծ օրակարգ քննարկելու ժամանակ էլի լսումներ անցկացնենք։ Երկրորդ անգամ խորհրդարանական լսումներ ենք անցկացրել, դրանից հետո միայն նոր հանձնաժողովը տվել է, ես չասեմ պայմանական, նախ՝ եզրակացություն, որ ԱԺ մեր գործընկերները բոլորը տեղյակ լինեն օրենքից եւ կարծիք հայտնեն, որն այսօր ես ողջունում եմ։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արձագանքելու ցանկություն կա՞։ Համեցե՛ք, Գոհար Ենոքյան։

Գ.ԵՆՈՔՅԱՆ

-Եթե թույլ տաք, այո՛, կա։

Իմ ասելիքը նրանում է, որ, իրոք, տեսեք, որի հետ խոսում ենք, երեւի մի 15 %-ն է տեղյակ այս ամեն ինչի մասին։ Այս հարցը բախտորոշ է ազգի համար, որովհետեւ սա միայն ձեր կոմիսիայի հարցը չի եւ ոչ էլ մյուսը, որ պիտի քննարկվի, բայց պարտադիր կքննարկվի եւ պարտադիր  պետք է ժողովուրդը ներկա լինի՝ ավելի մեծ խավերի, ու գաղափար կազմեն։ Այստեղ, նորից եմ ասում, կան 3-4 կետեր, եթե այդ տուրքերը, նալոգները լինի, ներող կլինեք, ես բախտագուշակ մարդ չեմ, բայց ես սրա հետեւից տեսնում եմ արտագաղթ։ Չե՛մ ուզում տեսնել սա, ինձ ճիշտ հասկացեք։ Կան բաներ, որ անհրաժեշտ են։ Իհարկե, ես էլ եմ ուզում համայնքները հարուստ լինեն ու կարողանան երկիրն ավելի շենացնեն, բայց կան հարկատեսակներ, որոնք ներդրվելու ժամանակ ազգին շատ մեծ վնաս կտան։ Ընդամենն ասելիքս սա է, եւ շատ ուրախ եմ, որ դեռ նորից պիտի  քննարկվի, կգնան մյուս կոմիսիաները, մենք մեր ասելիքները ավելի ճոխ ձեւով կներկայացնենք, նաեւ գրավոր, եթե պետք է։ Ասելս դա է, որ այսքան արագ ձեւով որոշում չընդունենք։

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ինչպես բոլոր մեր գործընկերների հետ, ձեզ հետ նույնպես մեր տեսակետը համընկնում է։ Եվ եթե կարեւոր հարց չլիներ, եւ ասացիք բախտորոշ չլիներ, ութ ամիս ճանապարհ չէր անցնի, այսքան հանձնաժողովը չէր ձգտի լսումներ կազմակերպել, այսքան չէր ձգտի քննարկման առարկա դարձնել։ Ուղղակի, միգուցե տեխնիկական պայմաններով ներկա չեն եղել մեր գործընկերները։ Դրա արդյունքում է, որ առաջարկներ չեն եղել, կարծիքներ չեն հայտնվել։ Միգուցե, գիտե՞ք ինչ, ներկաներից ժամանակ չի եղել մանրամասն ուսումնասիրել։ Փոքրիկ է նախագիծն իրենով, բայց շատ կարեւոր է, դուք տեղին նշեցիք։

Հիմա ես ուզում եմ մի խոսքով ավարտել, որ միշտ առաջնորդվել ենք այն կարգախոսով, որ գործերն ավելին արժեն, քան սոսկ խոսքերը։ Եվ այսօր հանձնաժողովը փաստեց, որ այդքան աշխատանք կատարել է, որ հրապարակային քննարկման առարկա դառնա։ Հանձնաժողովը նաեւ իր մոտեցումն է ցուցաբերել, հանձնաժողովը՝ ի պատիվ անդամներին, չեմ ուզում առանձնացնել, բոլորը մտահոգություն են հայտնել տարբեր հարկատեսակների հետ, ոչ ընդհանուր կոնցեպցիայի, եւ կառավարության կողմից, պրն Տերտերյանի կողմից այդ առաջարկությունները վերանայվել են։ Այդ ամենից հետո, նկատի ունենալով ձեր հորդորը՝ դրա համար այսօր քննարկում ենք։ Շնորհակալություն բոլորին, որ կարծիքներ են հայտնում, մտահոգություն են հայտնում, ի վերջո, այստեղ առաջարկներ եղան, կարծում եմ, որին ես կանդրադառնամ իմ եզրափակիչ ելույթում եւ, բնականաբար...(չի լսվում)

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Իմ հարցը ես սկսեմ նրանից, որ քանի որ բոլորդ ընդգծեցիք, որ շատ կարեւոր, կարելի է ասել, շրջադարձային նշանակություն ունեցող օրենքներից մեկն է, դրա համար հիմնավորման մեջ փաթեթը, որ օրենքը ներկայացվում է, նախատեսվում են այդպիսի դեպքերի համար օժանդակ նյութեր։ Մասնավորապես, 47-րդ հոդվածն ասում է, որ նախագիծ մշակող մարմնի հայեցողությամբ ներկայացվում են այդ փաթեթի մեջ նյութերի վերաբերյալ, որոնց հիման վրա կամ որոնցից օգտվելով՝ մշակվել է նորմատիվ իրավական ակտը։ Արդյո՞ք հանձնաժողովի քննարկման ժամանակ այդպիսի առաջարկություն արվել է, մասնավորապես, որովհետեւ գնացել է լսումների։ Այսինքն՝ հանձնաժողովին ներկայացվե՞լ է կամ հանձնաժողովը բարձրացրե՞լ է հարց, որ այդ ի՞նչ ուսումնասիրություն է անցկացվել կառավարության կողմից, ինչպե՞ս է,  ճշտվե՞լ են այդ սուբյեկտների, օբյեկտների թիվը եւ քանակը, որոնց վերաբերելու է այս օրենքը, ակնկալվող այն օգուտները կամ գումարները, որոնք պետք է գան բյուջե եւ այլն։

Եվ 2-րդ՝ երբ ասում եք, որ կան հանրային քննարկումներ, ապա նույն այդ հոդվածի 4-րդ կետի «դ» ենթակետն ասում է. «՛եւ հանրային քննարկումների հետեւանքով ստացված այն դիտողությունները եւ առաջարկությունները, որոնք ընդունվել են»։ Արդյո՞ք ճիշտ չեք գտնում, որ հանձնաժողովը հոգար եւ ահա այս օրենքի կամ փաթեթի նախագիծը լիներ այդպիսի նյութերով, որովհետեւ օրենքը, մեր կանոնակարգ օրենքը դրա մասին պարզ ասում է՝ թողնելով դա հայեցողությանը մի մասը, մյուսը՝ գրեթե պարտադրելով։

2-րդ հարցս՝ երեւում է, որ սա բավականին թերի փաթեթ է։ Այստեղ արդեն հնչեցին կարծիքներ, որ ճիշտ է այսպիսի վիճակով ընդունել առաջին ընթերցմամբ, հետո ձգձգել ու ավելի մանրամասն։ Ձեր անձնական կարծիքը՝ արդյո՞ք այդպիսի դեպքերում, երբ ոչ թե ինչ-որ տեխնիկական բնույթի օրենքների կարիք կա, այլ հենց խոսքային օրենքների կարիք կա այս փաթեթն ավելացնելու համար։ Արդյոք չե՞ք գտնում, որ իրապես օրենքը նախատեսում է եւ հետկանչ է, այսինքն՝ հետ գնա այդ օրենքը եւ մշակված, լրամշակված բերվի։

Եվս մեկ հարց։ Նախատեսվա՞ծ են արդյոք կառավարության կողմից, դուք այդ հարցը դրե՞լ եք, թե՞ ոչ, այնպիսի միջոցառումներ, որոնք թույլ կտան չմշակված այդ հողերը կամ չավարտած այդ գույքը, կամ ինչը իրապես օգնենք բնակչությանը, որ նրանք դա ավարտին հասցնեն եւ շահագործեն։ Շնորհակալություն։

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կոնկրետ ես սկսեմ վերջին հարցից։ Տիկին Ալավերդյան, եթե հիշում եք, օրինակներ բերեցի եւ այդ մասին ասացի, որ անհրաժեշտ է, որպեսզի ավելի պարզեցված ներկայացվի, թե կոնկրետ տվյալ քաղաքացին, տվյալ գյուղացին, ով իր հողը չի մշակել, ի՞նչ է եղել պատճառը, ով իր օբյեկտը, ցանկացած համայնքի բնակիչ, որ ավարտին չի հասցրել կամ չի սկսել աշխատանքը, ի՞նչն է եղել պատճառը։ Մի խոսքով, ես անդրադարձա եւ, բնականաբար, այստեղ հնչեցին տարբեր կարծիքներ։ Եվ այդ կարծիքներին, միանգամից անցնեմ 2-րդ հարցին, երբ ես ասացի հիմնավորման հետ կապված, այս կարեւորագույն օրենքի նախագծի հետ կապված, ավելի ծավալուն պետք է հիմնավորում ներկայացվի։ Թերեւս սա էր այն հոգածությունը, որը պետք է ցուցաբերեինք։ Իմ անձնական կարծիքը սա է։

Հիմա ինչ վերաբերում է ընդհանուր հոգածությանը, որ դուք նշեցիք, հանձնաժողովում պետք է ուշադրություն դարձնենք՝ ներկայացված օրենքներն արդյո՞ք ԱԺ, նու, մի բառով ասենք, որ պետք է բխի «ԱԺ կանոնակարգ» օրենքի պահանջներից։ Այս նախագիծը «ԱԺ կանոնակարգ» օրենքի պահանջներից բխում է։ Դրա հետ կապված համապատասխան վարչությունը նույնպես տվել է եզրակացություն։ Խնդիրն այն է, թե ինչ պահանջ է դրվում օրենքի հեղինակի առջեւ՝ անկախ նրանից կառավարությունն է ներկայացնում, թե ԱԺ-ն։ Այլ բան, որ քիչ առաջ ես ասացի հիմնավորում, այլ բան, որ քիչ առաջ ասացի այդ սահմանման առանձին հարկատեսակների հետ ավելի լայն բացվածք, այլ բան, որ հիմնավորման մեջ նշվեր, ես այստեղ մեջ եմ բերում պրն Այվազյանի այն հարցադրումը, որ կոնկրետ թվային տվյալներով հաշվարկվա՞ծ է, եթե այսպիսի հարկեր լինեն, քանի՞ տոկոսով համայնքային բյուջեները կհամալրվեն եւ այլն։

Մի խոսքով, ուզում եմ ասել, որ ես չգիտեմ հոգատարություն ասելով էլ ինչ պետք է հասկանանք, այսինքն՝ մենք գործում ենք «ԱԺ կանոնակարգ» օրենքի շրջանակում։ Իհարկե, նաեւ մենք յուրաքանչյուրս ունենք հնարավորություն օրենքի նախագծի հետ կապված, եւ՛ ներկայացված տեղեկանքի, եւ՛ ներկայացված հիմնավորման մեր կարծիքներն ու առաջարկությունները կատարեն։ Իսկ այն, որ նշված է, որ ելույթներում ասվեց միջազգային փորձ՝ ինչպիսի՞ն է, դրա համար ես անդրադարձա եւ ասացի, կարելի էր հիմնավորման մեջ նշել։

Ինձ թվում է այս քննարկման արդյունքում եւ՛ ես, եւ՛ պրն Տերտերյանը,  ես՝ որպես հարակից զեկուցող, եւ հիմնական զեկուցող կառավարության ներկայացուցիչ պրն Տերտերյանը եզրափակիչ ելույթում կանդրադառնանք այս բոլոր հարցերին եւ կարտահայտենք մեր կարծիքները։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Լարիսա Ալավերդյան։ Կներեք, երեւի ես լավ չեմ ձեւակերպում հարցս։ Դուք ինքներդ կողմ եք, որ դա օրենքով հետ վերցվի՞, թե՞ առաջին ընթերցմամբ բոլոր դեպքերում ընդունվի, կրկնում եմ, քանի որ խոսքը չի գնում զուտ տեխնիկական, այլ էությամբ  եւ կարեւորագույն օրենքների բացակայության մասին այս փաթեթի մեջ։ Սա իմ հարցն է։

2-րդ՝ բոլոր իմ ասածները վերաբերում են էլի կանոնակարգ օրենքին։ Այսինքն՝ եւս կանոնակարգ օրենքով նախատեսվում է, որ իմ ասած օժանդակ նյութերը ներկայացվեն։ Արդյո՞ք հանձնաժողովում բարձրացվել է այդ հարցը, որ եւ՛ կառավարության խնդիրը հեշտանա, այսինքն՝ իրենք բերեին եւ օժանդակ նյութեր, ու այսօր ահագին հարցեր դուրս կմնային։ Շնորհակալություն։

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Վերջին հարցը, ինձ թվում է, դուք պետք է ուղղեիք կառավարության ներկայացուցչին, բնականաբար, քանի որ օրենքի հեղինակներն իրենք են, չնայած մեր գործընկերներից եղավ խնդիր, որ ավելի մանրամասն մենք ներկայացրեցինք, եւ տպավորություն էր, թե հեղինակն ԱԺ տարածքային կառավարման հանձնաժողովն է կամ ես ինքս եմ, կամ անձամբ ես եմ։

Ինչ վերաբերում է՝ արդյո՞ք կողմ ենք օրենքի նախագծի հետաձգմանը, արդյո՞ք կողմ ենք, որպեսզի օրենքի նախագիծը հետ վերցվի։ Քիչ առաջ ես ասացի, որ լսելով կարծիքներ, այստեղ կարծիք արտահայտեց նաեւ պրն Աբրահամյանը, բոլոր կարծիքները լսելով՝ ես կողմ եմ։ Եթե իմ կարծիքն է, ես կողմ եմ։ Մեր քաղաքական ուժի կարծիքը հայտնեց նաեւ տիկին Բիշարյանը։ Եվ բնականաբար, մենք կողմ ենք, որպեսզի չշարունակվի քննարկվել։ Եթե կողմ չլինեինք, քիչ առաջ ես ասացի, որ գործերն ավելին արժեն, քան խոսքերը, ութ ամիս չէր գնա այս օրենքը քննարկման։ Կընդունվեր դեռ մայիս ամսին եւ կավարտվեր։ Այսինքն՝ մենք կողմ ենք ցանկացած ձեւաչափին՝ կքննարկենք օրենքի նախագիծը մյուս մշտական հանձնաժողովների հետ մեկտեղ, կարծիքներ հավաքենք, օրենքի նախագծի հետ կապված, անհրաժեշտության դեպքում, էլի՛ խորհրդարանական լսումներ կազմակերպենք, հրավիրենք բոլոր շահագրգիռ անձանց։ Շտապելու տեղ չունենք, հստակ ասում եմ՝ մինչեւ տարեվերջ ժամանակ ունենք, եթե ԱԺ-ն կգտնի նաեւ, որ կողմ ենք նաեւ հետաձգվի առաջին ընթերցման քվեարկություն, որպեսզի հասցնենք այս գործողություններն իրականացնել։ Ըստ էության, էլի եմ կրկնում, կլինեն հիմա առաջարկներ, բնականաբար, եւ սա ԱԺ ներկայացված քաղաքական ուժերն իրենց մոտեցումներն ու առաջարկները կներկայացնեն, որին, բնականաբար, կանդրադառնանք մեր եզրափակիչ ելույթներում։ Սակայն, էլի եմ կրկնում, ցանկացած առաջարկ ընդունող-չընդունողը ոչ թե համապատասխան հարակից զեկուցողն է, այլ օրենքի նախագծի հեղինակներն են, այսինքն՝ հիմնական զեկուցողն է՝ արդյո՞ք առաջարկը կընդունվի՞, թե՞ չէ։ Իսկ մեր, ասում է, գործառույթներից է բխում, որ այդ առաջարկների ընդունման հետ կապված որոշում կայացնենք՝ կո՞ղմ ենք այս տեսքով նախագծին, թե՞ ոչ։ Սա է, շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, շնորհակալ ենք, պրն Մարգարյան։

Մինչեւ ելույթների հերթագրումը, ես ուզում եմ իմ գործընկերներին տեղեկացնել, որ մենք կառավարության հետ պայմանավորվեցինք, որ դա կառաջարկի կառավարության ներկայացուցիչը, որ 15 օրով հետաձգենք քվեարկությունը մինչեւ այդ կազմի ժամանակացույց համապատասխան հանձնաժողովի հետ կառավարության ներկայացուցիչը կհանդիպի բոլոր խմբակցությունների, անկախ պատգամավորների հետ, կքննարկենք, կփորձենք մինչեւ քվեարկությունը մեր հետ կապված բոլոր խնդիրները ճշտել եւ մեր տեսակետները հայտնել։

Հերթագրում ելույթների համար։

Հերթագրվել է 18 պատգամավոր։ Առաջին ելույթի իրավունքը՝ Արա Նռանյան։

Ա.ՆՌԱՆՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, մինչեւ բուն օրենքին անցնելը, ես ուզում եմ անդրադառնալ հիմնավորմանը, որի մասին նաեւ երեկ հիմնական զեկուցողին հարց ուղղեց պրն Բոստանջյանը։

Այս հարցը խնդրում եմ պրն Տերտերյանը որեւէ ձեւով չկապի թե՛ իր անձի, թե՛ օրինագծի հետ։ Սա մի երեւույթ է, որ վերջերս կառավարության կողմից նկատվում է, եւ կառավարությունն իսկապես տարբեր օրինագծեր բերելով՝ հիմնավորում է այդ օրինագծի անհրաժեշտությունը վարչապետի կամ կառավարության ինչ-որ հանձնարարականով։ Այսպիսի հիմնավորում՝ որպես կանոն, գերատեսչությունները կատարում են, երբ իրենք իրար մեջ են այդ նամակագրությունն ապահովում, որպեսզի, օրինակ, Արդարության նախարարությունը չասի՝  ձեզ ո՞վ է ասել այս օրենսդրական նախաձեռնության վրա աշխատեք։ Սակայն ԱԺ ներկայացնելուց պետք չի այն նույն հիմնավորումը բերել, որով դուք աշխատում եք ներքին շրջանառության փաստաթղթերով։ Անհրաժեշտ է հիմնավորում, թե ո՞ր օրենսդրական փորձից եք օգտվել, ո՞ր երկրների փորձից, ի՞նչ արդյունքներ եք ակնկալում, քանի՞ հոգու է վերաբերում, ինչքա՞ն բյուջետային օգուտ է նախատեսվում, ինչքա՞ն հարկային բեռ է ծրագրավորվում։ Այսինքն՝ հարցեր, որոնք պետք է լուծվեին հիմնավորման մեջ, որպեսզի պատգամավորների մոտ ավելորդ հարցեր չառաջանային։ Այս ավանդույթը շարունակվում է։ Եթե դուք նայեք օրինագծերը, 90 %-ը՝ կառավարության կողմից բերած, ունեն միայն մեկ հիմնավորում։ Այն է, որ  3 ամիս առաջ կառավարության որոշմամբ նման հանձնարարական է ստացել այս կամ այն գերատեսչությունը։

Հիմա բուն օրենքին։ Ուրեմն, որ նայեք օրենքի ցանկը, հարկերի ցանկը, 10 հատ հարկ է առաջարկվում, կարծես թե, եւ դրանցից 2-ն արդեն գործող օրենք՝ գույքահարկն ու հողի հարկը, մյուս 8-ից 6 հատն այնպիսի հարկեր են, որոնք հանգիստ կարող են կարգավորել Քաղաքացիական օրենսգրքով պայմանագրային դաշտում։ Օրինակ, անավարտ շինարարության վերաբերյալ, հողերի չօգտագործման վերաբերյալ, գովազդի վերաբերյալ, այսինքն՝ այդ հարկերը, որոնք եթե դու տրամադրում ես այս կամ այն գործունեությանը, դու մասնավորեցնում ես այս կամ այն հողատարածքը, դու կարող ես հանգիստ պայմանագրով նախատեսել այդ պատիժները, տույժերը, եթե նա չի աշխատացնում։ Նույնը տրանսպորտային միջոցների կայանատեղի հարկ։ Տվել ես որոշակի տարածք՝ պայմանագրային հարաբերությամբ, համայնքը կարող է հանգիստ այդ տարածքը տալ վարձակալության եւ այդ գումարները գանձել։ Լրացուցիչ հարկի կարիք չկա։ Եթե դուք տեսնեք, մեր օրենսդրությունը հանգիստ այս խնդիրները ծածկում է, եւ լրացուցիչ հարկային բեռ դա դարձնել, կարծում եմ, անհրաժեշտություն չկա։

Նույնը նաեւ վերաբերում է գովազդին։ Այսօր, այո՛, գովազդի վերաբերյալ գործում են նորմեր, գումարը գանձվում է տեղական մարմինների բյուջե, ի՞նչն է խանգարում շարունակել այդ ճանապարհով։ Միայն երկու հարկատեսակ կա, որ դրա տակ չեն մտնում։ Մեկը՝ հյուրանոցայինն է, մյուսը՝ վաճառքի, որն ընդհանրապես հասկանալի չէ, թե տեղական մարմիններն ինչո՞ւ դա պետք է անեն։

Ես պատահական չէ, որ հարց տվեցի տեղական մարմինների պատրաստվածության վերաբերյալ եւ համայնքապետերի։ Խոսքը նրա մասին է, որ արդյո՞ք մենք ունենք այնպիսի համայնքներ եւ այնպիսի, օրինակ, գյուղապետեր եւ համայնքապետեր, որոնք ի վիճակի են վարել տնտեսական քաղաքականություն։ Ըստ էության, մենք այստեղ իրենց տալիս ենք տնտեսական քաղաքականություն իրականացնելու լծակներ։ Պատգամավորները լրիվ իրավացիորեն հարց են տալիս՝ արդյո՞ք հաշվի է առնվելու համաչափ զարգացման խնդիրը, արդյո՞ք հաշվի է առնվելու այս կամ այն ոլորտի զարգացման անհրաժեշտությունը, հրատապությունը, չգիտեմ, այս կամ այն համայնքում լրացուցիչ խթանների ստեղծման հնարավորությունը։ Ես համոզված եմ, որ որեւէ համայնքապետ այս հարցերով չի զբաղվել եւ չի էլ զբաղվելու։ Ես չեմ ուզում վերցնել կրթական կամ գիտական մակարդակը։ Խոսքը նրա մասին է, որ մենք տեղական ինքնակառավարման մարմինների վրա դնում ենք մի այնպիսի պարտավորություն, որ այսօր կառավարությունը չի կարող անել։

Մարզերի համաչափ զարգացման վերաբերյալ այսքան խոսում ենք, կառավարությունը մինչեւ հիմա չի կարողանում, երբ ամեն անգամ հարցնում են պատգամավորները, ի վերջո, պատասխանել՝ ինչպե՞ս են այս մարզերը զարգանալու, ի՞նչ ճանապարհով, ինչպե՞ս ենք մենք սահմանամերձ շրջանները զարգացնելու։ Մենք հիմա տալիս ենք մի խնդիր համայնքներին, որոնք բնավ էլ այդ խնդիրը լուծել չեն կարող։

Ես ուզում եմ անդրադառնալ նաեւ կառավարության գործունեությանն ընդհանրապես եւ այս օրինագծին՝ որպես այդ գործունեության մաս։ Բոլորս էլ գիտենք, որ կառավարությունն ամեն օր հռչակում է հարկային բեռի թեթեւացման անհրաժեշտություն, ճգնաժամի պայմաններում նոր աշխատատեղերի ստեղծում, հարկային վարչարարության պարզեցում, սակայն ամեն օր բերում են օրինագծեր, որոնք էլ ավելի ավելացնում են հարկային պրեսսինգը։

Ես իզուր չբերեցի օրինակ հայտնի մուլտֆիլմից, որտեղ իշխանության կատաղությունը ժողովրդի նկատմամբ անընդհատ դրդում է նորանոր հարկեր սահմանել ժողովրդի հանդեպ, ի վերջո, այդ համբերությունը մի օր հատում է, որը վատ հետեւանք է ունենալու։ Եվ քանի անգամ այս ամբիոնից ասել ենք՝ հենց ժողովուրդը, կարծես թե, որոշակի հանդարտվում է, սովորում է նոր ստեղծված ծանր պայմանների պայմաններում ապրել, ասում ենք՝ եկեք մի քիչ էլ ծանրացնենք պայմանները, եկեք մի քիչ էլ դժվարացնենք։ Հիմա հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ։ Իմ կարծիքով, հիմնական պատասխանը հետեւյալն է, որ սա նախընտրական օրենսդրական նախաձեռնություն է, որի նպատակն է լրացուցիչ լծակներ տալ համայնքապետերին, տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, լրացուցիչ գումարներ վաստակելու հնարավորություն տալ՝ ակնկալելով ընտրությունների համապատասխան արդյունքները։

Մենք բոլորս գիտենք, թե ինչպես են տեղական ինքնակառավարման մարմինները մասնակցում ընտրություններին, ինչպես են օգտագործում քաղաքացիների, գյուղացիների պարտքերը ձայներ կորզելու համար։ Մենք համոզված ենք, որ քաղաքական մեծամասնությունը, եթե իսկապես սա նախընտրական օրենսդրական նախաձեռնություն չէ, թող զերծ մնա այս նստաշրջանի ընթացքում այս օրենքն անցկացնելուց։ Հակառակ դեպքում, եթե մենք 11 թվականի նման լծակ ենք տալիս գյուղապետերին, նաեւ ունենում ենք լծակ իրենց նկատմամբ այս օրենքի կիրառման առումով, ապա միանշանակ է, որ մենք այսօր նպատակ ենք դնում այս օրինագծով կանխորոշել 2012թ. խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հակոբ Հակոբյան։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, ի սկզբանե բոլոր պետություններն ունեն որոշակի հարկային ռեժիմ, եւ օրենսդրական նախաձեռնության 3-րդ հոդվածում գրված է պետական հարկեր։ Պետական հարկերի նշանակությունը հետեւյալն է, որ պետությունն իր պետական սահմանների ներսում կարգավորում է այն բոլոր գործունեությունները, գործողությունները, այն բոլոր խնդիրները լուծում է, որպեսզի պետության ներսում կարողանան ձեւավորվել հարկատուներ։ Այսինքն՝ պետությունն իր օրենքների շրջանակներում ձեւավորում է հարկային բազա եւ բոլոր գործատուներին բաց հայտարարում է, որ ես՝ որպես պետություն, ձեզ ապահովում եմ տնտեսական գործունեություն, որ դա չի՛ լինի օլիգարխիկ համակարգ, որ դա չի՛ լինի մոնոպոլիստ համակարգ եւ այլն, ապահովում եմ ձեզ այս ամբողջ տնտեսական գործունեությունը, դրա փոխարեն ձեզանից ուզում եմ, ա՛յ, հետեւյալ հարկերը։ Եվ այդ հոդվածում շատ պարզ գրված է՝ շահութահարկ, եկամտահարկ, ակցիազային հարկ, ավելացված արժեքի հարկ։ Այսինքն՝ մենք ի՞նչ ենք հասկանում, որ հարկ գաղափարը, դա տնտեսական գործունեության արդյունքում ստեղծված հավելյալ արտադրանքից առաջացած շահույթն է, որի մի մասը վերցնում է պետությունն իր պահանջները բավարարելու համար, մյուս մասը թողնում է հարկ ստեղծողին։ Շատ պարզ խնդիր է։

Հիմա ես ուզում եմ անդրադառնալ սրանից հետո մեկ օրինակով՝ հողի հարկ։ Յուրաքանչյուր սեփականատեր, որն ունի հող, այդ հողը մշակելուց ստանում է եկամուտ, որովհետեւ հողը դա ազգային, ընդհանուր համայնքային սեփականություն է, եւ այդ եկամտի մի մասը հողի հարկի տեսքով կամ ռենդայի տեսքով փոխհատուցում է բոլորի կարիքների բավարարման համար։ Սա հասկանալի է, չէ՞։ Եթե մեկը հողից եկամուտ է ստացել, ապա իր եկամտի մի մասը տալիս է պետությանը կամ համայնքին, որովհետեւ նրանք էլ ունեն խնդիրներ լուծելու։

Ես չեմ հասկանում։ Եթե մենք հողի հարկը վճարում ենք սրա համար, հող մշակելու համար, ապա հողը չմշակելու համար ո՞ր հարկը պիտի վճարենք։ Եվ եթե մենք նայում ենք Սահմանադրությունը, նայում ենք  մեր բոլոր օրենքները, հարկ չեն վճարում ոչ տնտեսական գործունեության համար։ Կարելի է տուրք վճարել, կարելի է վարձավճար վճարել, բայց չեմ հասկանում, չեղածից ո՞նց են հարկ վճարում։ Սա հակատնտեսագիտական է։ Ես չգիտեմ, մեր կառավարության տնտեսագետները երեւի լավ չեն վերաբերվել այս օրենքին կամ էլ չգիտեմ ինչին։

Հաջորդ խնդիրը։ Երբ սկսվեց համայնքների սեփական սահմանների, այսպես, ձեւավորումը, էս մեր կառավարությունն ասաց՝ տեսեք, այս համայնքներն արդեն  տեղական ինքնակառավարման, բայց ոչ պետական մարմիններ են, սրանց հետ իմ հարկային ռեժիմը ես պետք է փոխեմ։

Ես հարց ունեմ կառավարությանը՝ հարգելի կառավարություն, եթե դու գոմ սեփականաշնորհողից անավարտ շինարարության հարկ ես ուզում վերցնել, որովհետեւ այլ տարբերակ չի կարող լինել, հա՞, կամ այն հողը, որը գտնվում է 2003 կամ 400մ բարձրության վրա, մարդը չունի հնարավորություն հողը մշակելու, դու նրանից հողի վարձ ես վերցնում, ապա հարյուրավոր գործարաններ, որոնք այսօր Երեւանում եւ Երեւանի կողքին են, այս գործարանները տասնայկ տարիներ սեփականաշնորհվել են, ինչո՞ւ հարկ չես վերցնում, եթե կառավարություն դու՝ որպես պետության սեփականությունը կառավարող մարմին, գտնում ես, որ համայնքային սեփականությունը կառավարող մարմինը պետք է հարկ վճարի, տուրք վճարի եւ վարձավճար տա, ապա դու՝ որպես պետական համաժողովրդական սեփականությունը կառավարող մարմին, ինչո՞ւ քեզ այդպես չես վերաբերվում։ Ինչպե՞ս հասկանալ սա։

Եթե մենք պիտի այսպես շարժվենք, եւ պրն Նռանյանը հայտարարեց, որ ինքը տեսնում է, որ այս օրենսդրական նախաձեռնությունը կապված է 2012թ. ընտրությունների հետ, հստակ ես կարող եմ մեկ բան ասել, որ համաձայն չեմ ձեզ հետ, պրն Նռանյան, որովհետեւ կարծում եմ բոլորը պետք է հասկանան, որ ոչ թե 800 կամ 900 համայնքի ղեկավար են ընտրում, ԱԺ կամ Հանրապետության Նախագահ, այլ հստակ ասենք՝ գոնե մեր երկրում 1,5 մլն ազգաբնակչություն գնում է ընտրության։

2-րդ խնդիրը, որ ես ուզում էի անդրադառնալ, էլի ուզում եմ կապել «կառավարություն» եւ «համայնքային սեփականություն» գաղափարների հետ։

Եթե կառավարությունը վերջերս ամրապնդեց այն գաղափարը, որ պետությունը հեռու չպետք է մնա տնտեսության զարգացումից եւ պետք է անմիջական մասնակցություն ունենա տվյալ պետությունում գործող տնտեսվարող սուբյեկտների զարգացմանը, այսինքն՝ դրանով իսկ կատարելով կոնկրետ գործողություն՝ որոշակի հիմնարկ-ձեռնարկություններին տրամադրելով պետական վարկային միջոցներ, պետության փիլիսոփայությունը կամ պետական մարմինների գործունեության գաղափարախոսությունը հետեւյալն էր,  կառավարությունը  հայտարարեց հետեւյալը, որ ես տեսնում եմ, որ իմ հարկային բազան թույլ է եւ ես իմ պետական միջոցների կամ պետական աջակցության ճանապարհով պետք է այնպես անեմ՝ աջակցեմ, որպեսզի հարկային բազան ավելանա, եւ այն ձեռնարկությունները, որոնք կան ՀՀ-ում, ճգնաժամի կամ որեւէ այլ պատճառով չդադարեցնեն իրենց գործունեությունը։ Սա մենք տեսել ենք արդեն, կան որոշակի կոնկրետ գործողություններ։

Հիմա հարցը՝ արդյոք համայնքներում մենք կարողացե՞լ ենք բոլոր անհրաժեշտ պայմանները, նախադրյալները ստեղծել, որպեսզի կարողանանք հարկ վերցնել, թե՞ ուղղակի մենք այստեղ ունենք հետեւյալ քաղաքականությունը՝ հարկային բազան ավելացնել։ Եթե մենք մեկ դաշտում, որտեղ պետական հարկերի գոյության տիրույթն է, հասկանում ենք, որ պետք է փող տրամադրենք, վարկ տրամադրենք, օգնենք, որպեսզի կարողանանք հարկ հավաքել, ապա տեղական ինքնակառավարման մարմնի դաշտում մենք ինչո՞ւ այս մոտեցումը չենք հասկանում կամ չենք ուզում հասկանալ։ Ես կարծում եմ, որ լուրջ քննարկելու խնդիր ունենք։ Ես ի սկզբանե դեմ չեմ տեղական ինքնակառավարման մարմիններին տալ որոշակի ազատություն, որոշակի՝ ոչ հարկային։ Ես ասացի ի սկզբանե, որ հարկային բազան գոյանում է տնտեսական գործունեության, դա ծնում է տնտեսական գործունեության արդյունքից, բայց որոշակի վարձավճարներ, որոշակի տուրքեր ես ինքս դեմ չեմ, որ համայնքներում, հա՞, քննարկենք խնդիրը, որպեսզի համայնքներում կարողանանք տալ արտոնություն ավագանու միջոցով նշված տուրքերը եւ վճարումները գանձելու համար։ Բայց սա պետք է լինի միայն ու միայն հիմնավորված, միայն ու միայն, որի արդյունքում մենք ոչ թե ժողովրդի դժգոհությունն ունենանք, այլ որի արդյունքում կունենանք, որ ժողովուրդը կասի՝ ճիշտ արեցին, որ այս գործողությունը կատարեցին։ Շնորհակալություն։
 

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պրն Նռանյան։

Ա.ՆՌԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Աբրահամյան։ Գործընկերս, ճիշտ է, ժխտեց ասածս եւ ասաց, որ 1,5 մլն է ընտրում։ Իհարկե, ՀՀ ընտրողների թիվը 1,5 մլն է, սակայն խոսքը նրա մասին է, որ ունենա լծակներ այդ 1,5 մլն-ի նկատմամբ համայնքների ղեկավարների կողմից ժողովրդին ավելի կառավարելի դարձնելու համար լծակներ ստանալու ուղղությամբ։ Կարծում եմ, կարիք չկա ինքնախաբեությամբ զբաղվենք։ Բոլորս էլ գիտենք, թե ինչ դեր են խաղում համայնքներն ընտրությունների ժամանակ։ Շնորհակալություն։

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Կարո՞ղ եմ սկսել։

Մեծարգո ԱԺ նախագահ, հարգելի գործընկերներ, քանի որ իմ հերթը հասել է, առանց հրավիրելու ես եկա։ Փորձեմ ներկայացնել օրենքն ամբողջապես։

Հեշտացնում եմ, պրն Աբրահամյան, ձեր գործը հեշտացնում եմ։

Որպեսզի խորամուխ լինենք ամբողջ, ես իմ ենթադրություններն անեմ, օրենքի զուտ տրամաբանության մեջ, պետք է սկզբնական առումով, համենայնդեպս, մենք ֆիքսենք, թե ի՞նչ է տեղական ինքնակառավարումը։ Դա սեփական պատասխանատվությամբ համայնքային խնդիրները լուծելու կարողություն եւ իրավասություն է առաջին հերթին։ Այսինքն՝ մենք բերում, կապում ենք ամբողջապես եւ կենտրոնական կառավարման հետ։ Դա պետք է լինի, առանձին կառավարման համակարգ է, որն օրգանապես կախված է ամբողջ մեր հանրության խնդիրների լուծման համար։ Հանրությունը ստեղծում է այս կառավարման օղակներն իր խնդիրները լուծելու եւ հեշտ, այսպես, գոյատեւելու, զարգանալու համար։

Հիմա, ա՛յ, այդ մարմինը՝ տեղական ինքնակառավարման համակարգի համար 1-ին անհրաժեշտություններից մեկը, դա ֆինանսական կարողությունների ստեղծման խնդիրն է, եւ սեփական պատասխանատվությամբ այդ ֆինանսական կարողությունների ստեղծման նաեւ խնդիր է։ Մենք հիմա մի քիչ սա դրամատիզացնում ենք, բայց սա այդքան էլ դրամատիկ չի, որովհետեւ մենք ունենք համապատասխան մեխանիզմներ, հիմա անունն ինչ ուզում եք դրեք, հարկի գաղափարախոսությունը միայն շահույթի ստացման կոնցեպցիայից չի գալիս։ Այդ դեպքում, բացատրության դեպքում «գույքահարկ», «հողի հարկ», «ավելացված արժեքի հարկ» հասկացությունները դառնում են անհասկանալի։ Մենք անունը դրել ենք հարկ։ Հարկը պարբերաբար, պարտադիր վճարվող ֆինանսական հասույթ է, որ պետք է ձեւավորվի տվյալ բյուջեի, այսինքն՝ անհրաժեշտ գործողությունների կատարման համար մենք ֆինանսական միջոցների որոշակի հոսք ենք կազմակերպում այս լիազորությունների կատարման համար։ Հիմա այս կոնցեպցիայով փորձենք հասկանալ սա։

Ի՞նչ ենք մենք փորձում անել։ Մեր հիմնական, այսպես ասած, մտահոգությունն այս օրենսդրական նախաձեռնության համար նրա մեջ է կայանում, ես պրն Նահապետյանի միտքն եմ ուզում ավելի շատ այսպես ասելու, որ տեսնենք, թե այս կոնցեպցիայի մեջ սրա ճնշումը, բեռը կամ այն ծավալը, որ ֆինանսական կարողություններ պետք է ստեղծի ցանկացած համայնք, ինչքա՞ն է։ Դրա համար մենք առաջադրեցինք այս խնդիրը...

Հա, խոսում է, ես ուշադրություն եմ դարձնում, էլի՛։ Չեմ կարողանում, ուշադրությունս շեղում է։ Դեռ մոտս ոչինչ չի վերացած, էլի՛ (ծիծաղում է)

Այս խնդիրն ինչքանո՞վ ենք մենք փորձում կարողանալ իրականացնել։ Իմ մտահոգության խնդիրներից մեկը նրա մեջ է կայանում, որ մենք սահմանել ենք տեղական  տուրքեր եւ վճարներ։ Օրինակ, «Տեղական տուրքերի մասին» օրենքն ասում է, որ այն կարող ես պարբերաբար գանձել, եւ դու գովազդի տեղադրման համար կարող ես գանձել, թույլտվության համար կարող ես գանձել տեղական տուրք։ Այդ դեպքում հարց՝ գովազդի տեղադրման հարկը ո՞րն է։ Երբ այս իրավասությունները մենք տեղափոխում ենք համայնքների իրավասության շրջանակներում, մենք երկու հարկատեսակ ասում ենք, որ, ա՛յ, սրանք պարտադիր են՝ հողի հարկ, գույքի հարկ, ապա տեղական տուրքերի պարագայում, երբ նույն ձեւով ասում ենք, ինչպե՞ս է ստացվում։ Այսինքն՝ համայնքների կեսը հա՛մ գովազդ տեղադրելու համա՞ր են մի հատ տուրք գանձում, հա՛մ էլ մի հատ էլ դրա համար պարբերաբար գանձում են, հա՛մ էլ պարբերաբար նաեւ գանձելու են այս հարկատեսա՞կը։ Այսինքն՝ այստեղ խնդիր կա՝ մենք պետք է ամբողջական դաշտ ուսումնասիրենք եւ օրենսդրական ամբողջ փաթեթի պարագայում պետք է ուսումնասիրենք։ Այսինքն՝ պետք է օրենսդրական փաթեթները լինեն, թե չէ կոնցեպցիան ինքն իր առումով ստեղծել հարկային մեխանիզմներ եւ դրա հետ իրավասություն տալ տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, իսկ ես եղել եմ տեղական ինքնակառավարման մարմնի ղեկավար, ամենամեծ խնդիրը տեղական ինքնակառավարման մարմիններին այն իրավասությունների խնդիրն է։

2-րդ՝ հարկային մարմիններ մենք ստեղծում ենք, ասում ենք՝ բազան տալիս ենք, արդյոք գործելո՞ւ է հարկերի հետ կապված տույժ-տուգանքի մեխանիզմը, վարչական իրավախախտումների ժամանակ մենք իրականացնելո՞ւ ենք այս խնդիրը, թե՞ չենք իրականացնելու։ Այս խնդիրը սրան է կայանում, թե չէ տվյալ պարագայում նա չվճարեց՝ ի՞նչ եմ անում, ո՞ւմ եմ գնում բողոքարկել։ Այսինքն՝ մենք ասում ենք, որ օրենսդրական այս կոնցեպցիան լինելով ինքը դրական եւ, բնականաբար, 1-ին ընթերցման ռեժիմից 2-րդի ժամանակ, եւ ժամանակահատվածն էլ մենք  ունենալու ենք, պարտադիր անհրաժեշտ է, որ մենք հասկանանք, թե մենք  ի՞նչ ենք ուզում անել։ Թե չէ այս հարկատեսակները, այս ֆինանսական հոսքերի կարգավորման մեխանիզմներն արդեն իսկ կան եւ ճշգրտումներ, բնականաբար, անհրաժեշտ են։

Ես մեկ հարկատեսակի առումով հստակ ուզում եմ ասել՝ գյուղատնտեսական նշանակության հողերի հետ կապված խնդրին։ Միանշանակ այստեղ ես դեմ եմ սրան։ Բացատրեմ, թե ինչի համար։ Արդյոք  կառավարությունը, մենք բոլորս միասին կատարե՞լ ենք անհրաժեշտ բոլոր մեխանիզմների ներդրումը, գյուղատնտեսության զարգացման հայեցակարգի եւ բոլոր մեխանիզմների ներդրումը, որ մարդուն ասում ենք՝ ինչի՞ չես մշակում հողը։ Այսինքն՝ զարգացման ծրագիրը բերեք, մեխնիզմները դնենք։ Դրե՞լ ենք էժան վարկեր, տվե՞լ ենք արտոնություններ, տվե՞լ ենք զարգացման հնարավորություն, այսինքն՝ կոնցեպցիան  ընդունած լինելով հանդերձ՝ մենք ունենք լրջագույն խնդիրներ, այստեղ նայում եմ, անավարտ շինարարության հետ կապված, կամ գրել եք՝ ոչ պատշաճ գույքը պահպանելու համար։

Եթե կարելի է թույլ տաք, պրն Մարգարյան, ես ձեզ շատ ուշադիր լսում էի, երեւի վատ բաներ չեմ ասում։

Որո՞նք են անպատշաճի չափորոշիչները։ Համայնքի ղեկավարը նստում, նայում է, ասում է՝ սա անպատշաճ է, սա պատշաճ է, սա անպատշաճ է, սա անպատշաճ է, սա պատշա՞ճ է։ Այսինքն՝ մեխանիզմների կարգավորման խնդիրն է կայանում։

2-րդ՝ տեղական ինքնակառավարման մարմնի հարկային իրավասության խնդիրը՝ կիրարկման իր ամբողջ մոդելներով հանդերձ։

Մյուսը։ Մենք  ասում ենք կառուցապատման գործընթացների ավարտի հետ կապված կամ տվյալ հողատարածքների նկատմամբ ինքն իրավունք ունի հարկային որոշակի գործիք կիրառել՝ տեղական ինքնակառավարման մարմինը։ Արդյո՞ք, եւ պատահական չէր այն հարցադրումը, որքանո՞վ է համադրվում գործող օրենսդրության եւ հակադրվում գործող օրենսդրության հետ։ Այսինքն՝ այստեղից հարցադրում, որովհետեւ մենք գիտենք,  որ եթե ըստ նպատակային նշանակության հողերը տրամադրել ես երկու տարի կառուցապատում չանելուց հետո, դու տվյալ հողատարածքը հետ ես վերցնում, այսինքն՝ երկու տարուց հետո՞ է այդ հարկատեսակը գործում, թե՞ երկու տարուց մինչեւ երկու տարին է գործում։ Եթե աշխատանքի շինարարության թույլտվությունը դուք տրամադրում եք, այսինքն՝ այդ ժամանակահատվածների ճշգրտման խնդիր գոյություն ունի, պրն Տերտերյան։ Ես կողմ եմ նմանատիպ մեխանիզմներին, երբ տեղական ինքնակառավարման մարմիններին վերջնականապես տրամադրվում է իրավասություն, որպեսզի նրանք կարողանան սեփական պատասխանատվությամբ եւ սեփական իրավունքների իրականացման համար ունենալ լծակներ եւ հստակ ֆինանսական մեխանիզմներ։ Հստակ տվյալ պարագայում պետք է լինի կարգավորված, որ այդ տնտեսվարողը կամ որեւէ այդ անհատն անտեր չի, ինքն էլ պետք է պաշտպանված լինի օրենքով, այսինքն՝ այս հստակությամբ մեխանիզմների պարագայում։ Ուստի, դրա համար կոնցեպցիային կողմ լինելով հանդերձ՝ բազում հարցադրումներ կան։

Շատ ողջունելի է նաեւ արտոնությունների մեխանիզմը, որ արտոնությունները հենց ի սկզբանե տան։ Այսինքն՝ օրենքով մենք նախատեսենք, թե ինչ արտոնություն կարող է տրամադրվել որեւէ մեկին, ոչ թե, ա՛յ, այս գումարի շրջանակներում, հիմա շատ բազում անգամ ասում են, ասում են՝ մեկն իր համար  մեքենա է առել սեփական, առանց իմանալու ամենավերջին մոդելի մեքենայի համար համայնքի ավագանին նրան արտոնություն է տրամադրում։ Նախկին օրենքի բացերից նաեւ մեկն էր, որ մենք օրենքով շատ հստակ ֆիքսենք այդ արտոնությունների շրջանակը եւ դրա հետ կապված հիմնական խնդիրները։

Այստեղ շատ կարեւոր սկզբունքային հարցադրում կա, նորից եմ կրկնում, տեղական ինքնակառավարման մարմինների անկախության հետ կապված խնդիրը սեփական կարողությունների ճշգրտման համար։

Շատ կարեւորագույն հիմնախնդիր ես կառաջարկեմ, որ համատեղ քննարկման համար, պրն Մարգարյան, շնորհակալություն, որ առաջարկեցիք, եւ շատ ողջունելի կլինի, որ այս օրենքների հետ կապված քննարկման ժամանակ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովին, ինչու ոչ, նաեւ ֆինանսաբյուջետային հարցերի հանձնաժողովը նույնձեւ միասնական լինի, մենք ունենանք դրույքաչափերի հետ կապված խնդիրը, որովհետեւ առանց դրույքաչափերի համար կոնցեպցիան միանշանակ ընդունելի է, որ այլ երկրներում, որտեղ մենք խոսում ենք, հստակ ցանկացած տեղական ինքնակառավարման մարմին ունի իր իրավասությունների իրականացման համար օրենքով վերապահված բոլոր իրավասությունները՝ սկսած պարտադրանքից, սկսած գույքահարկից, սկսած նաեւ որոշակի տեսակի հարկային հարց լինելուց։ Օրինակ, ես պատահական չասացի, վաճառքի հարկը ցանկացած տեղական ինքնակառավարման մարմին օգտագործում է, երբ համախմբված բյուջեի մեջ ինքն իր մեջ ունի առանձնացված տող, տեղ կա, որ, ասենք, ավելացված արժեքի հարկից ինքն ունի մասնաբաժին։ Դա այնպես չի, որ սա պետական է, սա տեղական է։ Դա ֆինանսական միջոցների հայթայթման համար 1-ին անհրաժեշտությունն է։

Եթե կարելի է, երկու րոպե էլ ավելացրեք։

Հնարավոր չի՞, հա՛։ Կանոնակարգը թույլ չի՞ տալիս։ Լա՛վ, ես կփորձեմ 29 վայրկյանի ընթացքում ավարտել այս խնդիրը։

Ուստի, վաճառքի հարկը գանձվում է այն երկրներում, մասնավորապես, ինձ բացատրեցին, ես այդքան լավ չհասկացա, երբ օրենքը կգրեք, որտեղ ամբողջ հարկային դաշտը գանձվում է շրջանառությունից։ Եթե էս ավելացված արժեքի հարկից շահութահարկ, այդ  ամբողջ եկամտահարկ վճարելու հետ կապված խնդիրը կա, այնտեղ են գանձում։

Եվ 2-րդը՝ շատ կարեւոր է հստակեցնել մեկ կարեւոր...

Այս ծառայությունների իրականացման պարագայում, օրինակ, ասենք, կայանատեղի համար դուք ասում եք՝ կայանատեղի հետ կապված հարկահավաքություն իրականացման պարագայում ծառայություն պետք է մատուցի, դրա հարկային դա՞շտը ոնց է լինելու։ Սա էլ է շատ կարեւոր հարց։ Ուստի, այնպես որ, ես ասում եմ՝ սկզբունքներն ընդունելի են, 1-ին ընթերցմամբ կարելի է ընդունել։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը՝ Վարդան Խաչատրյան, նախապատրաստվի Ռաֆիկ Գրիգորյանը։

Վ.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ի տարբերություն նախորդ ելույթի, ես համեմատաբար հակիրճ կխոսեմ։ Կցանկանայի առաջին հերթին այս բերված օրինագիծն անվանել ճգրիտ քաղաքագիտական տերմինով։ Սա ոչ այլ ինչ է, քան պտուտակների ձգում, այսպես է կոչվում՝ զավինչիվայնիե գայոկ, ինչը բազմիցս, նախորդող հռետորի կողմից օգտագործված տերմինով, կոնցեպտուալ առումով միշտ հիմնվում է մեկ բանի վրա՝ ի՞նչ վիճակում է հասարակությունը, արդյոք հասարակությունն ի վիճակի՞ է դիմանալ պտուտակների ձգմանը։ Իհարկե, համանման օրենքները կարելի է քննադատել։ Իմ գործընկերները բավականին մանրամասն քննադատության ենթարկեցին, ես ընդամենը կցանկանայի չշարունակել այս շարքը եւ նշել ընդամենը երկու բան, որ օրինագծի մեջ ներառված են օրենքներ, որոնք շոշափում են խավերի շահեր, օրենքներ, որոնք շոշափում են խմբերի շահեր, օրենքներ, որոնք ընդհանրապես հասարակության բոլոր անհատների շահերն են շոշափում։ Այս առումով տարօրինակ է ողջ պրոբլեմատիկան, բազմաբնույթ, կենտրոնացնել մեկ տեղ եւ ի սկզբանե չպատկերացնել, որ այստեղ գոյություն ունեն բավականին լուրջ նաեւ կոռուպցիոն ռիսկեր, որովհետեւ մենք խոսում ենք գանձման չափերի մասին, ապա այստեղ մենք պետք է խոսենք նաեւ այն հնարավոր մկրատների, լայն կամ նեղ բացված մկրատների մասին, որոնք այստեղ մեծ կոռուպցիոն ռիսկ են իրենց մեջ պարունակում։ Ինչպես նաեւ չմոռանանք այն հանգամանքը, երբ մենք ինչ-որ օրենք այստեղ մշակում, հաստատում եւ ուղարկում ենք, պարտադիր չէ, որ մեր պատկերացրածի շրջանակում ներքեւում այդ ամենը կիրառվի։ Զորօրինակ, ճանապարհային երթեւեկության մասին, երբ մենք հաստատեցինք որոշակի տույժեր, Երեւանում դրանք զգալի համարյա թե չեղան, մինչդեռ Գյումրիում վերածվեցին բառիս բուն իմաստով ոստիկանական վակխանալիայի։ Ներքեւում իրականացումը միշտ իրենից լուրջ խնդիր է ենթադրում, որը մենք պետք է այստեղ նաեւ կանխատեսենք։ Ճիշտ ասեմ, այս օրենքն ինչ-որ տեղ ինձ հիշեցնում է, այսպես կոչված, վայրի արեւմուտքի ձեւավորման ժամանակաշրջանի ամերիկյան օրենքը, համաձայն որի յուրաքանչյուր մեկին, որին համարում էին էմիգրանտ, տրվում էր 163 հեկտար հող, տրվում էր երկու լուծ եզ, 100 դոլարից ոչ ավել գումար, պահանջվում էր, որ 5 տարի հետո կգանք, տեսնենք այդ հողի կեսը հերկած, տեսնենք, որ մարդն ունի 2 հարկանի տուն, տեսնենք, որ ունի գոմ։ Եվ եթե այդ ամենը չկա, մարդն ուղղակի մեխանիկորեն մեկնում է տաժանակրության 15 տարով։ Բայց սա 18-րդ դարն էր։ Այսօր իսկապես համանման օրենքի կիրառում, ասենք, եղել է մեծ ռեցեսիայի ժամանակ, ես ինչու եմ սա ասում, որովհետեւ մենք ըստ էության մեծ մասշտաբով գտնվում ենք համանման իրավիճակում այնպիսի զարգացած երկրում, ինչպիսին էր ճապոնիան, բայց այնտեղ հարկային բեռի թեթեւացման առումով է սա կիրառվել 1992-93թթ.։

Եվ այսօր, երբ մենք ասում ենք այստեղ, այս բարձր ամբիոնից, որ բերեք 1-ին ընթերցմամբ ընդունենք, հետո քննարկենք եւ այլն, ես, այնուամենայնիվ, կոչ եմ անում բոլորիս շարժվել մեկ կարեւորագույն պոստուլատային բնույթի կողմնորոշմամբ։ Մենք տնտեսական ճգնաժամի, այս համաշխարհային մեր ճգնաժամի ընթացքում ինչ-որ չափով նաեւ տնտեսագիտական վերլուծություններից հասկացանք, որ գոյություն ունի աքսիոմա, անվիճարկելի ճշմարտություն, որ համանման իրավիճակներում հարկային բեռի ծանրացում տեղի չի ունենում, իշխանությունները չեն գնում դրան, որովհետեւ տնտեսական ակտիվության հնարավորությունը, այնուամենայնիվ, հակարդաձի մեջ է, հարկային բեռի թեթեւացման մեջ է։ Սա ըստ էության զարմանք կարող է առաջացնել, որ մենք այս տեսակետից չենք քննարկում։ Իսկ ընդհանրապես ՀՀ ԱԺ-ն կո՞ղմ է այսօր հարկային բեռի ծանրացմանը հասարակության վրա, այսօր, երբ մենք գտնվում ենք դեռեւս անկման փուլում։ Ինչպիսի՞ն կլինի ապագան, ոչ մեկին տրված չէ, եւ տեր Աստծո մոնոպոլիան այստեղ ոչ մեկն էլ ձեռքից չի փորձի վերցնել։ Ինչպիսի՞ն է լինելու մեր ապագա տարին, նրան հաջորդող ժամանակահատվածը։ Այս առումով, իհարկե, պետք է լավ հասկանանք, որ այդ արեւելյան ասացվածքն ականջներիս, երեւի թե, ինչ-որ տեղ օղ անենք, որ «Լավն է այն հովիվը, որը խուզում է ոչխարին, ոչ թե՝ մաշկում»։ Մեզանում հասարակական առումով լայն շերտերի աղքատացման իրավիճակն այնպիսին է, որ ամեն ինչ այստեղ կարող է հանգեցնել անկանխատեսելի հետեւանքների, հատկապես այսպիսի տոտալ բնույթի հարկային բեռի բարձրացումը։

Եվ նաեւ մեկ հարց՝ ընթացքում, պրն Տերտերյան, ես կխնդրեի, եթե հնարավոր է, ներկայացնել, թե այս ռեցեսիայի ժամանակահատվածում որեւէ տեղ կիրառվե՞լ է համանման օրենք։ Եվ եթե կիրառվել է, ո՞ր երկրում։ Ես ձեզ խոստանում եմ, որ մենք կպարզենք, անձամբ ես կպարզեմ՝ ինչպիսի էֆեկտիվություն է ունեցել եւ ինչ հետեւանքների է հանգեցրել, որովհետեւ երբ մենք խոսում ենք, որ եղել են այդպիսի օրինակներ... Հա՛, մենք  կարող ենք բերել օրինակներ, երբ ֆանտաստիկ մակարդակի վրա էր Ճապոնիան կամ ֆանտաստիկ մակարդակի վրա էր ԳՖՀ-ն, բարեկեցության բարձր աստիճանի երկրներ, որոնցում կիրառվել է այս ամենը՝ ստեղծելով ընդհանուր հարկային դաշտի, այսպես կոչված, հավելումը։ Մեզանում իրավիճակն այլ է, եւ մենք՝ որպես ԱԺ, որպես հավաքական ներկայացնողը հասարակության, իրավունք չունենք կոնցեպտուալ չմոտենալ խնդրին։ Այսօր մեր հասարակությունը, մեր ժողովուրդը պատրաստ է ճգնաժամի պայմաններում ավելի ծանր հարկային բեռ կրելուն։ Շնորհակալ եմ։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ռաֆիկ Գրիգորյան։

Ռ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, ճիշտն ասած ես չէի նախատեսել ելույթ ունենալու, բայց դահլիճում իմ որոշ գործընկերները այնքան մեղադրանքներ հնչեցրեցին հանձնաժողովին, որ ընդհանրապես հանձնաժողովը չի աշխատել եւ ոչ մեկը հարց չբարձրացրեց՝ ինչի՞ համար նախագիծը ութ ամիս շրջանառության մեջ է դրված։ Հարակից զեկուցողը ներկայացրեց, որ երկու անգամ կազմակերպվել է իրականում խորհրդարանական լսումներ, հրավիրված են եղել բոլոր խոշոր համայնքների ղեկավարները, մարզպետները, հասարակական կազմակերպության անդամները, կառավարության անդամները։ Ութ ամիս հետո օրենքի նախագիծը բավականին լրամշակվել է եւ այսօր ներկայացվել է ձեր դատին։

Հարց բարձրացվեց, նախ՝ առաջին հերթին բոլորիդ տեղեկացնեմ, որ երեւի թե մոռացել եք, սա սահմանադրական պահանջ է։ Արդեն իսկ մեր ազգաբնակչությունը, մեր ժողովուրդը համայնքի ղեկավարներին տվել է այն իրավունքը, որ նրանք կարող են սահմանել տեղական հարկեր։ Եվ այսօր իրականության մեջ բոլոր համայնքների ղեկավարները չկանոնակարգված, ամեն մեկն իր ցանկությամբ սահմանում է ցանկացած տեսակի հարկեր։ Երեւի թե չեն կասկածի իմ գործընկերները, որ ես ոչ քիչ որոշ գործընկերներից, ովքեր փորձում են ապացուցել, որ իրենք ավելի շատ են լինում գյուղական համայնքներում, տարածքներում, մարզերում, երեւի ես ոչ ավելի քիչ եմ լինում այդ տարածքներում։

Եվ այս օրենքի նախագիծն առաջացել է, անհրաժեշտություն է առաջացել համայնքների ղեկավարներին մարզերում կատարված իրենց հետ հաճախակի հանդիպելուց հետո։ Եվ ի՞նչ է արվում։ Հիմնական զեկուցողը ներկայացրեց։ Առաջին հերթին մենք համայնքի ղեկավարին հիմնական հարկերի մասով՝ հողի հարկ, գույքահարկ, այս օրենքի նախագծով մենք պատվիրակված լիազորությունների շրջանակներից տեղափոխում ենք պարտադիր լիազորությունների շրջանակ։ Եվ եթե մենք բոլորս, դուք բոլորդ ականատես եղաք, վերջին 2009թ. ընթացքում տարածքային կառավարման նախարար, փոխվարչապետ Արմեն Գեւորգյանն ամիսը երկու անգամ մարզպետներին հրավիրում էր իր մոտ,  խորհրդակցության ընթացքում հստակ հանձնարարական էր տրված մարզպետներին, որպեսզի հարկերի գանձումը համայնքներում բերեն պատշաճ տեսակի։ Եվ երեկ նույն փոխվարչապետն արդեն նոր մշակույթ ձեւավորելով՝ մարզպետների հաշվետվությունը բոլոր համայնքների ղեկավարների ներկայությամբ, անցյալ օրն Արարատի եւ Արմավիրի մարզում ընդունեց մարզպետների հաշվետվությունը։ Բոլոր համայնքների ղեկավարները նստած էին, բոլոր համայնքներում արդեն իսկ 100% եւ ավելին է կատարված հողի հարկը, գույքի հարկը, եւ դժգոհությունները հնչում էին, հնչում էին նաեւ մյուս մարզերում։ Տվե՛ք մեզ լիազորություներ, նոր պահանջե՛ք։

Իսկ ի՞նչ ենք մենք ուզում։ Մենք արդեն իսկ 14 տարի առաջ գնացինք այդ քայլին՝ ձեւավորել տեղական ինքնակառավարման ինստիտուտը ՀՀ-ում։ Ուզած-չուզած մենք պիտի շարունակենք։ Եվ այն բոլոր մեղադրանքները, որ բարձրացվեցին այստեղ, իհարկե, քննարկվել է հանձնաժողովում։  Ես՝ որպես հանձնաժողովի անդամ, բազմաթիվ անգամ առանձին կառավարության ներկայացուցչի հետ կետ առ կետ բոլոր այն խնդիրները, բոլոր այն մտահոգությունները, որ հնչեցվեց այս դահլիճում, մենք քննարկել ենք պրն Տերտերյանի հետ, կվկայի։

Ի՞նչ ենք մենք  անում։ Դրանից զատ, հնարավորություն տալով համայնքի ղեկավարներին՝ մենք, ես ուզում եմ անդրադառնալ 2-3 այն մեղադրանքներին, իսկ մյուս խնդիրներին կոռեկտ չեմ համարում, երեւի թե կառավարության ներկայացուցիչ պրն Տերտերյանը կներկայացնի։ Ես արդեն ասացի՝ սահմանադրական նորմ է։ Այն գործառույթները, որ հնշեցվեց այստեղ՝ ի՞նչ է, մեր քաղաքացիներն անընդհատ պետք է դատարաննե՞ր կանչվեն։ Բայց մի մոռացեք, որ մեր ասյօրվա օրենքով այդ իրավասությունները տրված են հարկային տեսչություններին, ինչքանո՞վ է իրականացվում։ Հարկային տեսչությունից հանվում, տրվում է համայնքի ղեկավարին, որ դու զգուշացնելուց հետո, 180-ից հետո կարող ես հայցով դիմել դատարան, մնչեւ 500 հազար, կուտակված հողի հարկը գանձելու։  Բայց մի մոռացեք, մենք ձեզ հետ միասին նախորդ նստաշրջանի ընթացքում մեր գործընկերներով, ես նույնպես համահեղինակն էի, ներկայացրեցինք հողի հարկի տույժերի մասով արտոնություն սահմանել։ Այսօր շրջանառության մեջ ենք դրել գույքահարկի մասով։ Ի՞նչ է, չտա՞նք այդ լիազորությունները, որպեսզի այդ ապառքները չկուտակվեն, եւ համայնքի ղեկավարը կարողանա իր լիազորության սահմաններում հավաքագրել իրեն պարտադրված լիազորությունների սահմաններում հողի հարկը, գույքահարկը։

Ինչ վերաբերում է մյուս հարկատեսակներին։

Հյուրանոցային հարկ։ Պրն Հովհաննիսյանը բարձրացրեց Երեւան քաղաքում տարիներ առաջ գնված ինչ-որ մեկի կողմից անավարտ շինարարության մասով, ես չգիտեմ, ճիշտն ասած։ Ի՞նչ, չգանձե՞լ, թողնել Երեւանի կենտրոնը նման վիճակո՞ւմ։

Ես հավատացնում եմ ձեզ՝ եւ՛  այս խնդիրն է քննարկվելու, եւ՛ բոլոր հարկատեսակները։ Բայց շատ իմ գործընկերներ, իմ կարծիքով, մեխանիզմների կարգավորման խնդիրների մասին խոսեցին։ Մենք շեղվում ենք, մենք այս օրենքի ընդունումից հետո նոր մեխանիզմների կարգավորման խնդրին պետք է անդրադառնանք՝ առանձին-առանձին նախագծերը խորհրդարան ներկայացնելուց։

Հյուրանոցային հարկ։ Ի՞նչ, ամբողջ Գեղարքունիքի մարզում Սեւանի նման խոշոր քաղաքը չունի հյուրանոց, ի՞նչ հյուրանոցային հարկի մասին է խոսքը։ Եկեք մենք մի պահ մտածենք, որ այս օրենքի նախագիծը չի անդրադառնալու 930 համայնքներին, հավատացնում եմ ձեզ։ Ուղղակի սրանով մենք կարգավորում ենք, ինչպես ես սկզբից ասացի, այն իրավունքը, որ տվել ենք սահմանադրությամբ համայնքների ղեկավարներին, կարգավորված չի, մենք կարգավորելու ենք։ Եվ այն մտահոգությունները, որ մենք արտահայտում ենք այս դահլիճում՝ գների մասով, մենք կարող ենք այն ժամանակ ցանկացած հարկի տեսակով ամենաչնչինը դնել կամ առանձին մոտեցում ցուցաբերել Երեւան քաղաքին, Գյումրի քաղաքին եւ, ասենք թե, մարզերին։ Իսկ նման նախադեպ մենք ունենք՝ առանձնակի մոտեցում ցուցաբերելու։

Հարց բարձրացվեց։ Ես համամիտ չեմ, ճիշտն ասած, որ արդյո՞ք այսօր համայնքների ղեկավարներն ի վիճակի են, ես շեշտեցի, 14 տարի արդեն տեղական ինքնակառավարման ինստիտուտը կայացել է՝ ի պատիվ, այստեղ չի, որ ասեմ, մեր խորհրդարանի նախագահի, որը երկար տարիներ ղեկավարում էր տարածքային նախարարի պաշտոնը։ Եվ ես այսօր համարում եմ կայացած։ Էլի եմ կրկնում, ես շփվում եմ, հանդիպում եմ համայնքի ղեկավարի հետ, եթե մի տեղ  էլ չի կայացել, ես հավատացնում եմ ձեզ, որ այս նախագիծը չի անդրադառնալու այդ համայնքին։ Փոխվեն ժամանակները, կանդրադառնա՞, երեւի թե այդ ժամանակ ժողովուրդը ճիշտ ընտրություն կկատարի։

Ուսումնասիրությունները կատարվել են, իհարկե։ Հարց բարձրացվեց մեր գործընկերոջ կողմից՝ հանձնաժողովի կողմից կատարվե՞լ է ուսումնասիրություն։ Իհարկե՛, կատարվել է։ Բազմաթիվ անգամ այս ամբիոնից ես հայտարարել եմ, որ հաճախակի մենք հանդիպումներ ենք ունենում համայնքների ղեկավարների հետ։ Առավել եւս այսօր ես տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման  հանձնաժողովում լինելով, համայնքի ղեկավարների բոլոր  մտահոգությունները տեղափոխելով ԱԺ՝ հենց այստեղ էլ ծնում են օրենքի նախագծերը։ Սա, նորից եմ կրկնում, բարձրաձայն ասում եմ՝ այս օրենքի նախագծի անհրաժեշտությունն առաջացել է հիմնականում համայնքի ղեկավարների մտահոգությունից։ Տո՛ւր լիազորություն, պահանջի՛։

Սա իմ կարծիքն եմ ես ասում՝ այս օրենքի նախագիծն ուշացված է։

Շնորհակալություն։ Ես համոզված եմ,  մեկ նախադասություն էլ ասեմ, պրն Աբրահամյան, մեր նախագահը հայտարարեց, որ 15 օր հետաձգվելու է։ Ես հավատիացնում, որ այս օրենքի նախագիծը մենք կընդունենք շատ քիչ փոփոխություններով, դա իմ կարծիքն է, մեր խմբակցության կարծիքը կհայտարարվի, եւ 15 օր հետաձգելուց հետո մենք անպայման կընդունենք, որովհետեւ դա անհրաժեշություն է եւ ուշացած։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Լա է ուշ, քան երբեք։

Ալեքսան Պետրոսյան։

Մենք շատ ենք կրկնվում, հարգելի գործընկերներ, նույն թեմայի շուրջ։ Իմ կարծիքով, մեր ժամանակը պիտի խնայենք։ Իհարկե Ալիկ Պետրոսյանին է դա վերաբերում։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Աշխատենք չկրկնել։

Հարգելի նախագահ, հարգելի գործընկերներ, ավելի շատ մոտ եւ պրակտիկ լինելով այս նման խնդիրներին՝ ես կասեի, որ չարժեր  այսքան մեծ աշխատանք,  որ արել է կառավարությունը եւ ԱԺ հանձնաժողովը, վերցնել, դնել մի կրաղ եւ ցույց տալ, թե սա ինչ օրենք ա։ Ուրեմն, այս օրենքի մեջ լավ բաներն ավելի շատ են, քան վատը։ Վատ չկա, ուղղակի կարելի ա շտկել։ Մենք 15 օր ժամանակ ունենք, կշտկենք։ Եթե այս օրենքին կցված լինեին մի քանի տեղեկանքներ, ես ուղղակի դիմում եմ կառավարության անդամին՝ պրն Տերտերյան, ես պատրաստ եմ նույնիսկ ընդունել աշխատել միասին։ Եթե կցված լինեին համապատասխան տեղեկանքներ,  ինձ թվում է, այսօր այս քննարկումն այսքան բուռը եւ հռետորական չէր լինի ։

1.Ես չեմ ուզում խոսել կանգառների մասին, հյուրանոցների մասին։ Դրանք կարելի է քննարկել՝ ընդունել կամ չընդունել։ Ես ուզում եմ խոսել ավելի շատ այն հողերի եւ շինությունների մասին, որոնք գտնվում են տարածքներում եւ համայնքի ենթակայության տակ։

Եթե մենք վերցնում ենք հողը, որ չի մշակվում, ճիշտ է, եթե մարդը 1000մ հող ունի եւ չի կարողանում մշակել, դա պետության խնդիրն է եւ համայնքի ղեկավարի խնդիրը, թե ինչի համար այդ մարդը չի կարողանում։ Բայց մենք հարցը ծայրահեղությունից միանգամից տանում ենք ծայրահեղություն։ Իսկ ի՞նչ կասեք այն մարդկանց մասին, որոնք 100 հեկտար, 1000 հեկտար հող ունեն, չեն մշակում։ Հաշվել ա՞ այդ մարդու տված վնասը մեր երկրին։ Ու ես ձեզ ասեմ, հիմնականում Հայաստանում չի մշակվում այն հողերը, որոնք նվեր են ստացել կամ ժամանակին 1քմ-ն առել են 1 դրամով։ Այն մարդիկ, ովքեր հողն առել են ներկա շուկայական գներով, նման հող չկա, որը չի մշակվում։ Իսկ մենք բոլորս գիտենք, թե նվեր տված եզան ատամները ոնց են հաշվում։

Դրա համար, պրն Տերտերյան, ցանկալի կլինի այս 15 օրվա  ընթացքում մենք հանենք, թե ՀՀ-ում ինչքան հող չի մշակվում, այդ հողերից քանի՞ տոկոսն է կազմում մինչեւ 1000, 2000 կամ մինչեւ 1 հեկտարը, եւ քանի՞ տոկոսն է կազմում 1 հետկարից դեպի ավելի հողերը, եւ հաշվարկ անենք, թե նշված հողերը չվերամշակելու դեպքում նման հողատերերն ինչքա՞ն վնաս են հասցնում մեր երկրի տնտեսությանը՝ առանց իրենց կամքից եւ առանց մեր կամքից։

2.Ես ուզում եմ նաեւ այստեղ նշված լինի, որ համայնքի ենթակայության տակ էլ կան հողեր, որոնք չեն մշակվում, եւ համայնքի ենթակայության տակ էլ կան շինություններ, որոնք չեն մշակվում, ի՞նչ է լինելու այդ հողերի եւ շինությունների ճակատագիրը։ Այսինքն՝ եթե համայնքն ունի մանկապարտեզ, ակումբ, առեւտրի տուն կամ կուլտուրայի  տուն, որը փակված է 15 տարով, դա չաշխատացնելու դեպքում այդ համայնքի տուրքն ո՞վ է տալու, եւ ունի ռեզերվային հողեր, որտեղ ընդհանրապես ոչ մի բան չի ցանվում, ո՞վ է տալու այդ փողը։ Մեկ։

2-րդը՝ եթե մենք վերցնում ենք չվերամշակվող հողեր, պրն Տերտերյան, ուրեմն, պետք է տեղեկանքի ձեւով ներկայացվի, թե այդ հողերի քանի՞ տոկոսը ջրովի չեն։ Իսկ եթե մարդը չունի ջուր, ո՞նց կարող է հողը մշակել, եւ այդ մարդու վրա հարկ դնել։ Այսինքն՝ մենք պետք է ապահովենք բոլոր ագրոտեխնիկական պայմանները, հետո նոր մարդու վրա կիրառենք այդ հարկերը։ Իսկ ես շատ լավ գիտեմ, որ շատ հողակտորներ մեծ ջրովի տարածքներ չեն։ Այդ խնդիրը պետք է, ինձ թվում է, լուծվի այդ ասպեկտի տակ։

Ես համոզված եմ եւ չեմ ուզում, այսինքն՝ շարունակել։ Օրենքի նախագիծը կարելի է այս 15 օրվա մեջ բերել կարգի, եւ  ամենակարեւորը, որ մենք կարող ենք այս օրենքի նախագծով օրենք ընդունենք, դրանից շահի եւ՛ գյուղացին, եւ՛ ֆերմերը, եւ՛ պետությունը։ Եվ ընդհանրապես ցանկացած օրենքի տակ պետք է երկուստեք շահերն անպայման եւ՛ դրված լինեն, եւ՛ հաշված լինեն։ Ես չեմ գտնում, որ ավելի լավ է մենք այսօր այն մարդուն, որը հող է մշակում, այդ մարդուն ազատենք հողի հարկից։ Այն մարդը թող մշակի հողի հարկ, որն ինքը չի մշակում։ Եվ ընդհանրապես, եթե գործարանը չի աշխատում, պիտի ավելի շատ հարկ տա, քան աշխատող գործարանը, խոսքը գույքահարկի մասին ա կամ հողի հարկի մասին ա։ Վերջիվերջո, մենք պետք է արդարության կսզբունքն էլ կիրառենք։ Ի՞նչ է նշանակում, եթե մարդն առավոտից իրիկուն իր հողի վրա տանջվում ա, ինքը նույն հարկն ա մշակում, իսկ մի մարդ, որը հողը, չգիտեմ, 15 տարի առաջ առել են, նվեր են տվել կամ չգիտեմ ինչ ա արել, ինքն իր բիզնեսը կիրառում ա ուրիշ տեղ, ամեն տարի ինչ-որ այդ հողի համար, եւ մենք գիտենք, ընդունենք նման դեպքում 1 հեկտար հողն Արարատյան դաշտում միջինը 16 հազար դրամ ա հողի հարկը կամ 12 հազար դրամ, ոչ մի գործարարի համար դժվար չի, որ տարեկան 120 հազար հեկտար հողի հարկ մուծի եւ 10 հեկտար հող տարիներով թողնի։

Ես ձեզ բոլորին տեղյակ եմ պահում, որ այն հողերը, որոնք չեն մշակվում, նրանք 3-4-5, նայած տեղային պայմաններից, աղակալվում են։ Այսինքն՝ այդ հողերը դառնում են անպիտանի, հետո ուզում եք դուք դրանց վրա միլիոնավոր դոլարներ ծախսել։ Ես դրա համար ասում եմ, որ պետք է առաջինը հաշվեք, թե ի՞նչ վնաս են այդ մարդիկ տալիս, հետո նոր մտածենք՝ մենք այս օրենքն ընդունելով մե՞նք ենք իրենց վնաս տալիս, թե՞ իրենք այդ հողը չմշակելով՝ մեր պետությանն են վնաս տալիս։

Ա՛յ, այս համեմատությունները, եթե մենք անենք, մենք արդեն ռեալ այս պահին չենք կարող արդեն ԱԺ ամբիոնից, այսինքն՝ գանք այն եզրակացության, որ գիտե՞ք ինչ, մեքենան որտեղ կկանգնեցնեն, ոչ մեկն էլ չի հավատում, որ, ընդունենք, գյուղապետը կարող է իր գյուղի գյուղացուն ասի, որ մեքենան  այստեղ կանգնացնելու համար ինձ հարկ տուր։ Նման բան չի կարող լինել։ Կամ մեզանից ո՞վ է հավատում, որ սրանից քանի տարի հետո պիտի գյուղերում հյուրանոց լինի, որ... Այսինքն՝ օրենքի մտցրած, այսինքն՝ այս տողերը, որոնք իրականում ոչ մի խնդիր չեն առաջացնում, մենք դա վերցրել ենք քննարկման առարկա, բայց այն իսկական պրոբլեմը, որ գոյություն ունի, որ այսօր մենք  ունենք, մենք դա թողել ենք մի անկյունի վրա։ Եվ ես ձեզ տեղյակ պահեմ՝ այդ հողերի մշակելու արդյունքում Հայաստանի գյուղմթերքների գներն արդեն 300% թանկացել է մոտավորապես 3 տարվա ընթացքում։ Գալու է մի ժամանակ, մենք արդեն ոչ մի գյուղմթերքի գնային արժեքով մրցունակ չենք Հայաստանից դուրս, որովհետեւ այնքան թանկ ինքնարժեք կա, որովհետեւ մշակողների քանակը քիչ ա, գյուղատնտեսական մթերքների դեֆիցիտ կա Հայաստանում։ Իսկ եթե ինքն այսօր արդեն դրսի շուկայի համա՞ր մրցունակ չի, ինքն այս նույն ձեւով, եթե մենք հողերը թողնենք ըսենց՝  ով ուզենա մշակի, ով չուզենա մշակի, ով ուզում ա պարարտացնի, ով ուզում ա չպարարտացնի, մենք վաղը նույն խնդիրն  ունենալու ենք արդեն Հայաստանի ներսում։ Եվ կգա մի ժամանակ, որ ցանկացած պտուղ-բանջար դրսից ներկրելն ավելի էժան կնստի կոմպանիայի վրա, քան Հայաստանում արտադրվող դրա ինքնարժեքը, բայց մենք իրավունք չունենք ըտենց բան թույլ տալու, որովհետեւ Հայաստանի ցանկացած Արարատյան դաշտի 450 հազար հեկտար հող ճիշտ ագրոտեխնիկական մշակման դեպքում ապահովում է մինչեւ 2 մլն 500 հազար դրամի գյուղապարնքի գին, իսկ եթե մենք հաշվեք ըտենց, դուք կհամոզվեք, թե գյուղատնտեսությունը ճիշտ մշակելու դեպքում ինքը ՀՆԱ-ի մեջ ոչ թե կլինի 9-ը %, այլ կլինի 50-60%, իսկ մենք եկել ենք այստեղ, պաշտպանում ենք այն մարդկանց, որոնք հազար հեկտար հող ունեն, բայց ես չգիտեմ իրենք ո՞ր կղզում են, ո՞ր երկրում են, եւ իրենց համար դժվար չի տարին 1 մլն դրամ փոխանցի այդ հողի հարկ։ Այսինքն՝ մենք պայքարում ենք ավելի մեծ, գլոբար խնդիրների, եւ չարժե, որ այս օրենքի նախագիծը, որը հիմնականում շեշտված է նման հողերը վերադարձնել կյանքի եւ այնտեղ մշակել, այլ մենք դա թողնում ենք եւ ընդնում ենք փոքր հարցերի հետեւից։ Այսքանը, շնորհակալություն։

Ինձ թվում է, պրն Տերտերյան, համապատասխան այս տեղեկանքները պատրաստելու դեպքում մենք այս քննարկվող հարցի շուրջ ավելի քիչ խնդիրներ կունենանք։ Շնորհակալություն։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արծվիկ Մինասյան։

Իմ գործընկերներին ուզում եմ հուշել եւ հիշեցնել, որ 15 օր չի, պրն Պետրոսյան, որ մենք ժամանակ ունենք։ Մենք քվեարկության համար 15 օր ժամանակ ունենք, բայց մենք, 1-ից 2-րդ մեր ժամանակը ոչ մեկը չի սահմանափակել, կքննարկենք, եւ տեսնում եմ, որ տարբեր մոտեցումներ կան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախագահ։ Հարգելի գործընկերներ, կարծմում եմ, նախագիծը, որ քննարկվում է ներկայումս, շատ էլ ճիշտ չի ուսումնասիրված մեր գործընկերների կողմից։ Տարբեր ելույթներ լսելով՝ ինձ թվաց, որ ընդհանրապես տարբեր բաների մասին են խոսում որոշ արտահայտվողներ։ Այն, ինչ ասելու եմ, պրն Տերտերյան, չի վերաբերում ոչ ձեր մասնագիտական, մարդկային, ոչ էլ պրոֆեսիոնալ որակին, որոնք ես շատ բարձր եմ գնահատում, մի քանի անգամ ասել եմ։ Սակայն ներկայացված նախագիծը՝ որպես օրենսդրական փաթեթ, ինձ համար քիչ զարմանալի էր նաեւ, որ դուք եք ներկայացնում, որովհետեւ այս նախագիծն իր որակով եւ իր մոտեցումներով որեւէ ձեւով չի տեղավորվում քիչ առաջ նշածս այն որակների մեջ, որոնք տիրապետում եք դուք։

Հիմա անդրադառնամ այն դրույթներին, որ անընդհատ այստեղից շեշտվում է՝ Սահմանադրության համապատասխան դրույթներին։

Հարգելի գործընկերներ, Սահմանադրության 106 հոդվածը, որ այդքան շեշտվում է, ասվում է, որ համայնքները սահմանում են տեղական հարկեր եւ տուրքեր օրենքով նախատեսված սահմաններում։ Այս փաթեթում դուք չեք գտնի որեւէ սահման։ Այն պնդումը, որ դրանք կբերվեն հետագայում, չի համապատասխանում նաեւ օրենսդրական տեխնիկայի տարրական կանոններին։ Դուք ցանկացած հարկատեսակի չափ պետք է սահմանեք օրենքով, ինչպես նաեւ այդ հարկատեսակի անվանումը եւ սահմանումը պետք է բերեք նույն օրենքով, որպեսզի հետագայում հնարավորություն լինի տեղական ինքնակառավարման մարմնի կողմից սահմանելու՝ այդ սահմաններում իր առանձնահատկությունները հաշվի առնելով, ինչը չկա։

2.Հարգելի գործընկերներ, Սահմանադրության 89 հոդվածը հստակ ամրագրում է. «Կառավարությունն իրականացնում է ֆինանսատնտեսական, վարկային եւ հարկային միասնական պետական քաղաքականություն»։ Դուք այս նախագծով բերել եք եւ տալիս եք համայնքներին ինքնուրույն հարկատեսակներ սահմանելու հնարավորություն։ Ո՞վ է տվել ձեզ  այդ իրավունքը, որ Սահմանադրությամբ վերապահված լիազորությունը դուք օտարում եք տեղական ինքնակառավարման մարմնի։ Այս հարցին պատասխան կարո՞ղ ենք տալ, թե՝ ոչ։

Բացի այդ, իրականացնում է կառավարությունը տարածքային զարգացման պետական քաղաքականությունը, ինչպես կառավարությունը հայտարարել է, դա իրականացնում է համաչափ զարգացման սկզբունքով։ Ի՞նչ սկզբունք է դրված այս քաղաքականության մեջ։ Այն, ինչի մասին իմ գործընկեր Արա Նռանյանը նշեց, որ հիմնավորման մեջ նշված է՝ կառավարությունը հաստատել է հայեցակարգ տեղական հարկերի մասին։

Այստեղ նստած որեւէ պատգամավոր, ես ոնց հասկացա, չի տիրապետում։ Եվ ինձ համար զարմանալի է հատկապես քաղաքական մեծամասնության մոտեցումը։ Եվ երբ «Պետական բյուջեի մասին» օրենքի քննարկման ժամանակ մենք ասում էինք, որ կառավարության մոտեցումները չմշակված են, կառավարությունն իրավիճակային լուծումներ է բերում եւ կառավարությունն իր մոտեցումներում չի կարողացել համակարգային առաջարկներ ներկայացնել, դուք մեզ քննադատում էիք, որ, դե, ընդդիմություն է, խոսում է մեկ բան։

Խնդրում եմ բացեք կառավարության կողմից ներկայացված 2010թ. բյուջետային ուղերձի «Տարածքային կառավարում եւ տեղական ինքնակառավարում» բաժնի 9-րդ մասը, որտեղ գրված է, որ կառավարությունը մտադիր է 2010թ. ներմուծել տեղական նոր հարկատեսակներ։ Ինչո՞ւ այն ժամանակ չէիք բարձրացնում այդ հարցերը, իսկ երբ մենք բարձրացնում էինք, մենք դառնում էինք՝ դե, ընդդիմություն է, քննադատում է։

Սրանք հարցեր են, սրանք հիմքեր են, որոնք խոսում, վկայում են այն մասին, որ ինչպես կառավարության գործողություններն են չհամակարգված, նման ձեւով այստեղ պաշտպանվում է կառավարության տեսակետը ոչ թե հիմքային, համակարգային եւ նպատակային սկզբունքներով, այլ ընդամենը, քանի որ ձեր ստեղծած կառավարությունն է, ուրեմն, պետք է պաշտպանել։ Սա չի կարող ապահովել ո՛չ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքների ամբողջական իրացումը, ո՛չ էլ կարող է նպաստել արդյունավետ կառավարման համակարգի ձեւավորմանը։ Այլ կերպ ասած, ես կարծում եմ, որ այստեղ քննարկման առարկա պետք է լիներ ոչ թե այս կիսատ-պռատ նախագիծը, այլ այն հայեցակարգը, որը կառավարությունը հաստատել է իր անհատական որոշմամբ, որը չկա իրավական տեղեկատվական էլեկտրոնային որոնման համակարգում, ես ինչքան փորձեցի գտնել, եւ համոզված եմ, որ ոչ միայն մասնագիտական հանձնաժողովը չգիտի դրա մասին, այլեւ այստեղ նստած պատգամավորներից, երեւի թե, որեւէ մեկը չգիտի դրա մասին։ Այդ սկզբունքները պետք է քննարկվեր այդ   հայեցակարգի մակարդակով, որից պետք է բխեր անհրաժեշտ օրենսդրական նախաձեռնությունները եւ որը պետք է հիմնվեր նաեւ տարածքային, այո՛, համաչափ զարգացման սկզբունքի վրա, ինչն ուղղակի բացակայում է։

Անդրադառնալով օրենսդրական տեխնիկայի կանոններին, նաեւ այստեղ մեր նոր գործընկերներից մեկը խոսեց այդ մասին, որ այս օրենսդրական փաթեթը չի կարող պարզապես հեքիաթային ինչ-որ արտահայտություններ օգտագործել, եւ ասենք, որ հետագայում մենք դա կկիրառենք։

Պրն Տերտերյան, հավատացեք, հասկացությունները, որոնք տրված են ասյտեղ, ամենատարբեր մեկնաբանությունների տեղիք են տալիս։ Այդ հասկացություները քանի չեն սահմանվել այս օրենքով, չեն կարող որոշակիանալ, եւ ուղղակի հակասության մեջ են մտնում հենց իրավունքի որոշակիության սկզբունքի հետ։ Եվ պրն Նռանյանի պնդումն առ այն, որ սա գործիք է, այսպիսի նախագծի դեպքում լիարժեքորեն հաստատվում է։ Սա, այո՛, կարող ենք որակել որպես ընտրական գործիք՝ ընտրական վարչարարության ձեռքով ընձեռված։ Հակառակն ապացուցելու համար առնվազն պետք է հստակեցվի նպատակը, հստակեցվեն մեխանիզմները եւ պարզ լինի, թե տեղական ինքնակառավարման մարմինն ինքնուրույնության ինչպիսի՞ աստիճան ունի, որպեսզի կախվածության մեջ չլինի ո՛չ կենտրոնական իշխանությունից, ո՛չ էլ քաղաքացիներին կախվածության մեջ չդնի իր այս կամ այն վարքագծից, այդ թվում՝ իրավաչափ վարքագծից։

Ավարտելով խոսքս, ես կարծում եմ, որ այն նախագիծը, որ ներկայացված է այստեղ, ոչ միայն 15 օրով հետաձգելու, այլ ընդհանրապես տանելու եւ հայեցակարգային մակարդակով վերանայելու, վերաթարմացնելու եւ նոր փաթեթով հանդես գալու պահանջ պետք է լինի, որովհետեւ այս նախագծերն այս տեսքով ամբողջական չեն, հակասում են ՀՀ Սահմանադրությանը, «Հակասում են իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի պահանջներին, «ԱԺ կանոնակարգ» օրենքի պահանջներին առ այն, որ օրենսդրական փաթեթը պետք է լինի ամբողջական, եւ հակասում են կառավարության հայտարարած քաղաքականությանը։

Լինելով ընդդիմություն՝ այնուամենայնիվ, մենք չենք ցանկանում, ես չեմ ցանկանում, որպեսզի դուք սխալվեք, որ նոր հարվածենք, որովհետեւ ձեր սխալը երկրի սխալն է, ազգի սխալ է։ Մենք ուզում ենք, որ դուք ուղղվեք, մենք ուզում ենք, որ դուք չսխալվեք։ Դրա համար առաջարկում ենք, որպեսզի քանի ուշ չէ, ճշգրտում տանք։ Եվ այստեղ քաղաքական մեծամասնության, փոքրամասնության թասիբի խնդիր չէ։ Ես գիտեմ, որ հիմա անդրադարձ լինելու է այս հարցին, բայց կարծում եմ, որ սա այն պահն է, այլ հարց է, որ իսկապես, եթե ուզում ենք, որպեզի բարեփոխենք օրենսդրությունը, ուրեմն, պետք է դա անենք արմատապես, հիմքային եւ ըստ էության։

Ավարտեմ խոսքս հետեւյալով՝ կառավարությունը քանի որ հայտարարել էր, որ ինքը պետք է հարկային, միասնական քաղաքականության շրջանակներում ներկայացներ Հարկային օրենսգիրք, այդպես էլ մնացինք մենք այդ օրենսգրքին կարոտ։ Եվ սա պետք է քննարկվեր հենց այդ միասնական հարկային օրենսգրքի տիրույթում, այլ ոչ թե առանձին նորից օրենսդրական ինչ-որ պոչ ենք կապում, բերում ենք այստեղ։ Եվ ինձ համար ակնհայտ ու զարմանալի է, թե ինչո՞ւ համապատասխան տնտեսական հանձնաժողովը, որը Հարկային օրենսդրության, հարկային քաղաքականության պատասխանատուն է, օտարված է այս ողջ գործընթացից, մինչդեռ սա հարկային միասնական քաղաքականության տարր է։ Այդ տարրն անտեսել, օտարել ու բոլորիս փաստի առաջ կանգնեցնել, նշանակում է կառավարությունը պարզապես փորձում է իր պրեսինգային քաղաքականությունն իրագործել ԱԺ վրա, ինչին, կարծում եմ, իմ գործընկերները՝ անկախ կոալիցիոն կամ ոչ կոալիցիոն կարգավիճակից, պետք է որ դեմ արտահայտվեն, վերջապես մենք կարողանանք կառավարությանն ասել՝ ընկեր ջան, եղբայր ջան, գործընկեր ջան, վերցրու փաթեթդ, գնա՛, կգաս ամբողջական ձեւով, նոր կքննարկենք։ Այսքանը, շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը՝ Սամվել Բալասանյան։

Ս.ԲԱԼԱՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, «Հարկերի մասին» այսօրվա ներկայացված օրենքի նախագիծը, ճիշտն ասած, եւ՛ հարցերի առումով, եւ՛ նաեւ ելույթների առումով մտահոգիչ էր։ Եվ այդ էր պատճառը, որ այսպիսի բուռն քննարկում ծավալվեց ԱԺ-ի լիագումար նիստում, որը շատ կարեւոր է, որովհետեւ այստեղ կան շատ մտահոգություններ։ Հիմնական խնդիրը, որը, ասենք, մտահոգում է, բնականաբար, այսօր ֆինանսական ճգնաժամի պայմաններում, երբ բոլոր երկրներում տալիս են արտոնություններ, չգիտես ինչու, մեր երկրում ընդհանրապես գնում է հարկերի հետ կապված ծանրացում, այդ բեռը ծանրացնում են։ Եվ դա պատահական չէ, որ միայն այս նախագծով չէ։ Օրինակ, ասենք, ես ներկայացրեցի եկամտահարկի հետ կապված օրենքի նախագիծ, որն ընդամենը խնդրեցի, որ 2 տարի հետաձգվի, մինչեւ այս տնտեսական ճգնաժամի այս փուլն անցնի, ես չգիտեմ ինչքան է տեւելու, բայց համապատասխան ձայներ չհավաքեց։ Այնուհետեւ մանր եւ միջին բիզնեսի հետ կապված նորից հարց բարձրացվեց իմ կողմից, որ բերեք այդպիսի ճանապարհով չգնանք։ Եվ ի՞նչ ստացվեց, որ ձեռնարկատիրական ընկերությունները, որոնք մեր երկրում 5 հազար էին հաշվվում, հիմա՝ 3200 են։

Միայն մի օրինակ բերեմ, որ, նու, ուղղակի հավաստի տվյալներ չեն, բայց, համենայնդեպս, ինչ-որ տվյալներ, ասենք, որը ես տիրապետում եմ, մոտ 500 մանր խանութներ, փոքր ձեռնարկություններ նորից լուծարվեցին։ Լա՛վ, հիմա գնում ենք ի՞նչ ճանապարհով։ Ճիշտն ասած, հիմա, որ հանձնաժողովն ասում է՝ 8 ամիս աշխատեցինք, լսումներ կազմակերպեցինք։ Երեւի քիչ եք աշխատել, պետք է 18 ամիս աշխատեիք, որպեսզի նման նախագիծ չներկայացվեր, որովհետեւ իրականության մեջ ի՞նչ է ստացվել։ Հիմա կառավարությունը, բնակարաբար, իր համար բերել է մի նախագիծ, ըստ որի նա ուզում է այն դոտացիաները, որոնք հատկացնելու են տեղական ինքնակառվարման մարմիններին, այսինքն՝ մեծ գումարներ բյուջեից, ուղղակի ասում է՝ դու գնա, ինչ հնարավորություն ունես  ժողովրդից հավաքիր, մեզանից մի քիչ հեռու մնա, եւ այդ դոտացիայի մասն իջեցնելու եմ։ Պարզ է, այսինքն՝ խնդրի հիմնական քաղաքականությունը, որ այսօր կառավարությունը ներկայացրել է, պարզ է։ Բայց, համենայնդեպս, մենք ժողովրդի ընտրյալներն ենք, պետք է հասկանանք, որ ո՞նց կարող ենք մենք այն գյուղացուն, որն ապրում է Աշոցքի սահմանամերձ գյուղում, մենք նման օրենքի նախագծով սկսենք հարկել, թե դու հողը չես կարող մշակել, դու պետք է եւս երկրորդ անգամ հարկվես։ Շատ հետաքրքիր է նաեւ այս տրամաբանությունը։

Ես գտնում եմ, որ այսօրվա դրությամբ անհնարին է նման ձեւով առաջ գնալ եւ հա բարձրացնել հարկերը ժողովրդի վրա։ Պետք է մենք հասկանանք, այո՛, կայանատեղերը, որոնք Երեւանում են, ո՞վ է բան ասել։ Կարելի է ինչ-որ տեղայնացված ասել, որ, այո՛, պետք է մենք կանոնակարգենք, որպեսզի նման բարձիթողի վիճակ չլինի։ Բայց այն, ինչ վերաբերում է, ասենք, մենք գնանք Ախուրյանի Կառնուտ գյուղում ինչ-որ կայանատեղի ստեղծենք եւ այդտեղ մենք կարողանանք հարկել նույն սահմանափակումներով, ես ուղղակի չգիտեմ։ Նույն օրենքով, նույն այս բերած ձեր նախագծով, որ մտածում ես, ուղղակի զարմանալի է, թե լա՛վ, այս նախագիծն ինչի՞ է բերվել։ Խնդիրը կայանում է նրանում, որ այսօր մենք պետք է հասկականք, որ…

Ես մի օրինակ բերեմ։ Հիմա Գյումրի քաղաքում ինձ հա դիմում են եւ նաեւ Շիրակի մարզի որոշ գյուղերից արդեն։ Ուրեմն, ինքնակամ շինությունների հետ կապված կա օրենքի նախագիծ, օրենք, որ նոր ընդունվել է, ոչ թե օրենք, կառավարության որոշում, երեւի 2006թ. մայիսի 18-ի որոշումն է, 918 որոշումն է, 912 որոշումն է, հիմա ես կառավարությանը հարց եմ բարձրացնելու, գրավոր դիմել եմ։ Եվ բնակիչներն ի՞նչ են ասում։ Խնդիրը կայանում է նրանում, որ մարդը երկրաշարժի պատճառով ինչ-որ տեղ իր համար ինքնակամ շինություն է սարքել երկրաշարժից հետո, ապրել է երկար տարիներ, հիմա այս որոշման համաձայն՝ պետք է նրան արդեն գանձեն, ասում են, թե դու պետք է ինքնակամ շինության համար փող մուծես, այնպիսի թվեր՝ 5 հազար դոլար, 3 հազար դոլար, չգիտեմ, թվեր, որ ո՞նց կարող է տնակի մեջ բնակվող բնակիչը, գյումրեցին մուծի։ Հնարավո՞ր է նման բան։  Ասում է՝ եթե չմուծեցիք, գիտե՞ք ինչ ենք անելու, մենք վերցնելու ենք ձեր ձեռքից, այլապես վարձակալությամբ ենք տալու։ Ո՞նց կարող է նման կամայականություններ սկսվել, եւ այս օրենքը կբերի այդպիսի կամայականությունների։ Այսինքն՝ կարող է գյուղապետը  տրամադրությունը լավ, իր համար  գա, մտնի գյուղ, ես օրինակն ասացի, գա իր կլուբի դուռը, այսինքն՝ ակումբի դուռը, մեքենաներին ասի՝ դու այստեղ իրավունք չունես կանգնեցնելու, ավագանիով ես ունեմ որոշում։ Կարո՞ղ է նման բան լինել։ Կարող է, չէ՞։ Բերեք խուսափենք նման բաներից։

Ասեմ, որ պետք է կարողանանք, այո՛, մեր վրա պետք է կարողանանք։ Պետք է կարողանանք մենք այսօր ժողովրդի կողքին կանգնել, գյուղացու կողքին կանգնել, որովհետեւ այս նախագիծը ոչ միայն քաղաքացուն է վերաբերում, այլ նաեւ ընդհանրապես ՀՀ բոլոր բնակիչներին։

Ես հորդորում եմ բոլորիդ, հարգելի գործընկերներ, ոչ թե 15 օրով հետ տանեն, այլ ընդհանրապես տանեն, որ ասում են՝ ախպեր ջան, առ, գնա՛, նոր լավ ասաց պրն Մինասյանը՝ առ, գնա՛։ Տարեք, վերամշակեք, լրամշակեք, բերեք, եւ Սահմանադրությանը համապատասխանի։ Այսօր բերել եք օրենքի նախագիծ, ասում եք՝ մենք հետո սրա ածանցյալն ենք բերելու։ Չկա՛ այդպիսի բան։ Ասում է, ես 10 տարի աշխատում եմ ԱԺ-ում, շատ օրենքների, նախգծերի հեղինակ եմ, առաջին անգամ եմ տեսնում նման բան, որ ասենք, չլինի սահմանում, սահմանումից հետո չլինի նկարագիր։ Այսինքն՝ պետք է նկարագրենք, չէ՞, ո՞ր մարդուց ի՞նչ ենք վերցնելու։ Ո՞վ է ասում, թե պետք է մենք չանենք։ Անենք 3 տարի հետո, 4 տարի հետո, այսինքն՝ ինչ-որ մի ժամանակ, երբ պետությունն արդեն կլինի այնպիսի վիճակում, որ մենք կարող ենք ամերիկյան մոդելով, եվրոպական մոդելով հարգել մեր ժողովրդին։ Բնական է, ի՞նչ է, հարկերից է ձեւավորվում մեր բյուջեն։

Ես հորդորում եմ, հարգելի գործընկերներ, ուղղակի միանաք, քանի որ ես անկախ պատգամավոր եմ,  մի ձայն ունեմ, ես դեմ եմ այս օրենքի նախագծին, միանանք, փորձենք հետ տանեն, հետո լրամշակված բերեն, ո՞վ է ասում չբերեն։ Բերեն այնպիսի օրենքի նախագիծ, որը հնարավորություն կտա հետագայում ինչ-որ տեղ հարցեր լուծելու համար։ Շնորհակալություն։

 (Այսպես է ավարտվում ձայնագրությունը)

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարգելի վարչապետ, հարգելի կառավարության անդամներ, հարգելի պատգամավորներ, հերթական նստաշրջանի չորսօրյա նիստերի յուրաքանչյուր չորեքշաբթի օրվա վերջին նիստում ՀՀ վարչապետը եւ կառավարության անդամները կանոնակարգի 105-րդ հոդվածով սահմանված կարգով պատասխանում են պատգամավորների գրավոր եւ բանավոր հարցերին:

Այս պահին մենք ունենք Սամվել Բալասանյանի եւ Անահիտ Բախշյանի գրավոր հարցերը, որոնց կառավարությունը պատասխանել է: Եթե պատգամավորները ցանկանում են հնչեցնել հարցերը, խնդրում եմ մոտենալ խոսափողին: Սամվել Բալասանյան` 2-րդ խոսափող:

Ս.ԲԱԼԱՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, հարգելի կառավարության անդամներ, հարցս վերաբերում է ինքնակամ շինություններին, որ ինձ են դիմել Գյումրի քաղաքի եւ նաեւ որոշ գյուղական համայնքի, ուրեմն, անօթեւան մնացած բնակիչներ, որոնց խնդիրը հետեւյալն է, որ վերջիններս մտահոգված են այն հանգամանքով, որ ստիպված են սահմանված սուղ ժամկետում զբաղվել ինքնակամ կառույցների օրինականացման գործընթացով, ինչպես նաեւ ինքնակամ կառույցների օրինականացման եւ տնօրինման կարգի համաձայն կատարել համապատասխան վճարումներ մեկամսյա ժամկետում:

Հիմա, փաստորեն, ասում է` հաշվիչը միացրած է, արդեն սկսվել է պրոցեսը, եւ կառավարությունից, ես դիմել եմ մեր բնակիչների խնդրանքով, ստացել եմ պատասխան: Ուրեմն, պատասխանը ստացվել է 2 գերատեսչություններից:

Առաջինը պատասխանել է Կադաստրի պետական կոմիտեն, որտեղ որեւէ բան չի ասվում, ուղղակի, բացատրվում է, փաստորեն, կառավարության 912 որոշումը, որը նաեւ ակնհայտ է, կարող ենք բացել համակարգիչը եւ կարդալ: Այսինքն` որեւէ խնդիր չի լուծում:

Իսկ քաղաքաշինության նախարարի հետ կապված, ուղղակի, ասեմ` հետեւյալ տողերն են գրել, որը հետաքրքրում է, որ կա համապատասխան, ուրեմն, կառավարության  որոշումը, որ մայիսի 18-ին է` ինքնակամ կառույցների օրինականացման եւ տնօրինման կարգը հաստատելու մասին 912 որոշումը` փաստարկված կարգով, ըստ որի նշված գործընթացի ժամկետային սահմանափակում նախատեսված չէ:

Այսինքն, եթե նախատեսված չէ, մեր մոտ պրոցես է սկսվել ինքնակամ շինությունների համար, եւ մարդիկ պետք է, փաստորեն, կամ հիմա այդ ամեն ինչը, գույքը հանձնեն, ասենք, տեղական ինքնակառավարման մարմինների տնօրինությանը, կամ պետք է ինչ-որ տեղ գումար վճարեն, եւ գումարները բավականին մեծ է` 5000 դոլար, 3000 դոլար, 10.000 դոլար:

Այսինքն` մարդը կառուցել է երկրաշարժից հետո եւ հիմա, փաստորեն, այս պահին ուզում է, որպեսզի նա կարողանա մինչեւ գոնե բնակարան ստանալը բնակվի, եւ հիմա կամ վարձակալությամբ պետք է ձեւակերպի կամ գումարը մուծի: Ուղղակի, այս հարցին, խնդրում եմ, լուծում տալ, որովհետեւ Երեւան քաղաքի հետ կապված կա որոշ արտոնություններ: Խնդրեմ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Արմեն Գեւորգյան` ՀՀ փոխվարչապետ, տարածքային կառավարման նախարար:

Ա.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Հարգելի պարոն Բալասանյան, խնդիրը, իրոք, ակտուալ է, նաեւ խնդիրը գոյություն ունի ոչ միայն Գյումրիում, այլ` հանրապետության ողջ տարածքում: Ցավոք սրտի, այնպես է ստացվել, որ ժամանակին մենք որոշակի լուծումներ կարողացել ենք օրենսդրորեն ամրագրել միայն Երեւան քաղաքում ինքնակամ այդ շինությունների օրինականացման գործընթացը կանոնակարգելու համար:

Ինչպես տեղյակ եք, կառավարությունը նախաձեռնությամբ հանդես է եկել նաեւ, որպեսզի բացի Երեւան քաղաքից այդ փաթեթը տարածվի նաեւ ողջ հանրապետության տարածքի համար, եւ այլ բնակավայրերում իրականացվող ինքնակամների մասով:

Ինչ վերաբերում է գումարներին, ես, ճիշտն ասած, իմ համար մի քիչ տարօրինակ էր հնչեցրած թվերը, որովհետեւ այդպիսի թվեր չպետք է լինեն: Ինչեւիցե, շաբաթ օրը ես լինելու եմ անձամբ Գյումրիում, մարզխորհրդի նիստ է տեղի ունենալու, եւ խոստանում եմ ձեզ, որ այնտեղ այս հարցը մանրամասն, բոլոր ներկայացուցիչների հետ կքննարկվի:

Համենայնդեպս, իմ բազմաթիվ այցելությունների ժամանակ ո՛չ քաղաքային իշխանությունները, ո՛չ այլ իշխանություններ մարզային նմանատիպ հարց չեն բարձրացրել: Այնուամենայնիվ, շաբաթ օրը կզբաղվենք:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող:

Ս.ԲԱԼԱՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Գեւորգյան, որ լինելու եք, մարզխորհրդի նիստ եք անցկացնելու, եւ պետք է ասեմ, որ հիմա, քանի որ 4000 բնակարաններ են կառուցվում միայն Գյումրիում, գոնե, ասենք, մենք գիտենք, որ ծրագիրը մինչեւ 2013 թվականը վերջանալու է, գոնե այս փուլով մի երեք տարի հետաձգվի, գոնե: Եթե, ճիշտն ասած, չգիտեմ, լավ է, որ նման օրենքի նախագիծ կա, որը բերվել է եւ, ասենք, այդ հարցին լուծում է տրվելու, իսկ, եթե չէ, գոնե երեք տարով հետաձգվի, որովհետեւ համաձայն որոշման, 912 որոշման, այնտեղ ժամանակի հետ կապված որեւէ խնդիր չունենք: Շնորհակալություն:

Ա.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Ես, եթե ճիշտ եմ հասկանում, հիմնական անհանգստությունը, հավանաբար, ես, քանի որ չէի ուզենա հիմա վերջնական բաներ ասել, տեղում ուսումնասիրելուց հետո կասեմ, ես ենթադրում եմ, որ հիմնական անհանգստությունը կապված է այն ինքնակամ շենք-շինությունների հետ, որոնք Գյումրիի գլխավոր հատակագծով, այսպես կոչված, կանաչ գոտիներում են կառուցված:

Եվ, հավանաբար, այդտեղ է, որ ինչ-որ ժամկետներ է քննարկվել, եւ քննարկվել է` ինչ պետք է անենք այդ շինությունների հետ: Բայց հավատացած եղեք, որ ոչ ոք Գյումրիում խնդիր չի դրել կառուցված շենքերը քանդելու` այն էլ սեղմ ժամկետներում: Այնպես որ, մեկ անգամ եւս ուզում եմ ձեզ հավաստիացնել, որ շաբաթ օրը տեղում ավելի մանրամասն կքննարկենք եւ, կարծում եմ, բոլոր լուծումները կգտնենք: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Անահիտ Բախշյան` 3-րդ խոսափող:

Ա.ԲԱԽՇՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իմ` կառավարությանն ուղղված հարցը, վերաբերում էր Մեղրի քաղաքի հիվանդանոցը Ագարակի հիվանդանոցի հետ միացնելուն կառավարության որոշմանը: Մեղրեցիները բազմաթիվ նամակներ են գրել, փաթեթ, որի մեկ օրինակն էլ ինձ էին ուղարկել, կառավարությանն էլ են ուղարկել:

Ես այդ որոշման, եւ մեղրեցիների նամակների հիման վրա հետեւյալ բանն եմ ուզում ասել, որի պատասխանը կուզեմ լսել պարոն վարչապետից: Ո՞րն էր պատճառը, որ Մեղրի քաղաքի բնակիչների փաստարկներում հիմնավորված բողոքները հաշվի չառնվեցին, եւ կառավարությունը կայացրեց հապճեպ որոշում, նամանավանդ Առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ եւ հակահամաճարակային տեսչության Սյունիքի մարզային կենտրոնի տրամադրած տեղեկանքի համաձայն, առաջին` Մեղրիի հիվանդանոցի ինֆեկցիոն, վիրաբուժական եւ մանկաբարձ-գինեկոլոգիական բաժանմունքները եւ դիահերձարանը տեղակայված են տիպային շենքում, որի վերանորոգումը ավելի քիչ ծախսեր կպահանջեր: Ագարակի հիվանդանոցը չունի այդ հնարավորությունները:

Ամենակարեւորը` Մեղրիի հիվանդանոցը ունի կեղտաջրերի մաքրման եւ վարակազերծման սարքավորումներ, որի աշխատանքը փոքր ներդրումներից հետո կարելի էր վերականգնել, իսկ Ագարակի հիվանդանոցը չունի, եւ այդ կոյուղաջրերը միանալով Ագարակ քաղաքի կոյուղաջրերին առանց վարակազերծման թափվում են Արաքս գետ:

Տարածաշրջանի բուժհիմնարկները առայժմ օգտվում են փորձագիտական բակ-լաբորատորիայից, ուստի նպատակահարմար է, առաջարկում են մեղրեցիները, տարածաշրջանի միակ ինֆեկցիոն բաժինը տեղակայել Մեղրիի հիվանդանոցում, քանի որ այդ լաբորատորիան ավելի մոտիկ կլինի ինֆեկցիոն բաժանմունքին:

Այնուհետեւ, կառավարության որոշման մեջ բացակայում է շտապ օգնության ծառայության եւ դիահերձարանի կառուցման հետ կապված խնդիրների լուծումը: Սյունիքի մարզպետը «Սյունյաց աշխարհ» թերթին հարցազրույց տալով նշել է, որ Մեղրիի հիվանդանոցի տարածքները գտնվելու են համայնքի տնօրինության տակ, այնինչ, ի պատասխան իմ նամակի առողջապահության նախարարը հայտնում է, որ Մեղրիի հիվանդանոցի մասնաշենքը ենթակա է օտարման:

Մեղրեցիները հայտնում են, ի դեպ, մի տխուր լուր, որ դեկտեմբերի 30-ին Մեղրիում Արարատ Համբարձումյանը սուր գործիքի հարվածից ստացել է վնասվածք, եւ մինչեւ Ագարակի հիվանդանոց հասցնելը արյունաքամ է եղել եւ մահացել:

Կարծում եմ, որ մեղրեցիների նամակում բերված փաստարկները բավարար էին, որպեսզի կառավարության այդ որոշումը չկայացվեր, կամ կայացնելուց հետո անդրադառնային նորից այդ որոշմանը,  եւ լսեին ժողովրդի հիմնավոր փաստարկները, որոնք մի ամբողջ փաթեթ են եւ կառավարության ձեռքում են: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի առողջապահության նախարար` Հարություն Քուշկյանը:

Հ.ՔՈՒՇԿՅԱՆ

-Մեծարգո ԱԺ-ի նախագահ, հարգելի գործընկերներ, ուղղակի, կուզենայի հենց սկզբից նշեի, որ նմանատիպ որոշումները խորը ուսումնասիրված են: Ուսումնասիրված են ոչ թե մեկ օր, ոչ թե երկու օր, ոչ թե երեք օր, այլ ամիսներ, տարիներ, եւ դրանք նպատակային կառավարության որոշումներ են, եւ առաջին հերթին ի նպաստ ազգաբնակչությանը:

Իհարկե, մենք չենք կարող հաշվի չառնել մեղրեցիների կարծիքը, նրանց ցանկությունները, եւ մեր ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ 15.000 բնակիչ ունեցող տարածաշրջանին սպասարկում են երկու հիվանդանոց, որոնք գտնվում են 10 կմ հեռավորության վրա եւ, կրկնում եմ, նույն ծառայություններն են կատարում` եւ՛ վիրաբուժական, եւ՛ մանկաբարձագինեկոլոգիական, եւ՛ ինֆեկցիոն, եւ մյուսը, մյուսը:

Այսինքն` մենք նպատակային եւ ճիշտ որոշում ենք կայացրել` հաշվի առնելով բոլոր անհրաժեշտությունները նման տարածաշրջանի համար, իհարկե, եւ խորհրդակցելով մարզի ղեկավարության հետ, եւ մարզպետի հետ: Բացի դրանից, հաշվի առնելով, որ կային տարաձայնություններ, հիմնականում տարաձայնությունները լինում են գլխավոր բժիշկների կողմից, որովհետեւ երկու գլխավոր բժշկից մնում է մեկը, եւ նմանատիպ բողոքներ են առաջանում, բնականաբար, եւ հիմնականում դրանք ներկայացվում են որպես ազգաբնակչության բողոք:

Դեկտեմբերի 30-ին մեր ԾԻԳ-ի տնօրենը իմ կողմից ուղարկվել է մարզ եւ հանդիպել է բուժհիմնարկների հետ, լուրջ խորհրդակցություն է այնտեղ անցկացվել, եւ մենք նոր առաջարկ ենք արել` մոտակա մեկ, երկու տարվա ընթացքում փոքր տիպային հիվանդանոց կառուցել Մեղրիում, որը որ կլուծի վերջնական բոլոր ծառացած խնդիրները: Եվ, նորից եմ ուզում կրկնել, որ որոշումը ծանրակշիռ, խորը մտածված եւ նպատակային կառավարության որոշում է:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող: Հիմնավոր:

Հ.ՔՈՒՇԿՅԱՆ

-Հիմնավոր:

Ա.ԲԱԽՇՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Քուշկյան, եթե անգամ դա հիմնավոր է, ես, թույլ տվեք, այնքան էլ չհամաձայնել դրա հետ, այնուամենայնիվ, հետեւյալ հարցը կա: Դուք գրել եք, որ Մեղրու հիվանդանոցի մասնաշենքի օտարում է նախատեսվում, արդյունքում` շենքերի պահպանման ծախսերի կրճատում: Մարզպետն ասում է` այդ շենքը հանձնվելու է համայնքին: Սա մեկ տարաձայնություն:

Եվ 2-րդը` կա Սյունիքի մարզային կենտրոնի սանիտարահիգիենիկ, հակահամաճարակային պետական հիգիենիկ տեսչության շատ կարեւոր փաստարկներն այն մասին, թե ինչու չէր կարելի այդ մասնաշենքը օտարել, այն շենքը, որը ավելի տիպային էր, ավելի համապատասխանում էր իր նպատակներին, քան Ագարակ տեղափոխված հիվանդանոցի շենքը: Խնդրեմ:

Հ.ՔՈՒՇԿՅԱՆ

-Շատ լավ: Ես, ուղղակի, չգիտեմ` դուք երբ եք եղել, այդ հիվանդանոցները ուսումնասիրել: Ես եղել եմ, դուք չեք պատկերացնում տարբերությունը շենքային ֆիզիկական առումով` այդ հիվանդանոցների:

Մեղրիի բժշկական կենտրոնը շատ վատ վիճակում է գտնվում, հենց դրա համար էլ, փուլային կարգով մենք տեղափոխում ենք ծառայությունները` թերապեւտիկ եւ մանկականը, Մեղրու պոլիկլինիկայի մասնաշենքը, եւ նոր հիվանդանոցը կառուցելուց հետո, հաշվի առնելով բոլոր ձեր այդ բերած դիտողությունները, կվերանան բոլոր խոչընդոտները: Այո, հենց դա էլ հաշվի առնելով, այո:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն Քուշկյան, նստեք: Գրավոր հարցերն ավարտվեցին, զբաղեցրեք ձեր տեղը:

Հիմա հերթագրում բանավոր հարցերով կառավարությանը դիմելու համար: Հերթագրում: Հերթագրվել է 28 պատգամավոր: Շատ ակնհայտ երեւում է ԱԺ-ի պատգամավորների ակտիվ աշխատանքը:

Առաջին հարցի իրավունքը` Արմեն Մարտիրոսյան: 3-րդ խոսափող:

Ա.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի կառավարություն, իհարկե, տեղյակ եք, որ ապրիլին բարձրանալու է գազի սակագինը, եւ նախատեսված հայտը 40 տոկոսն է բարձրացման: Պետք է նշել, որ բոլորիս համար պարզ է, որ գազի սակագինը բարձրացնելը իր հետ բերելու է մի շարք այլ ապրանքների եւ ծառայությունների գների թանկացման, եւ փորձագետները արդեն իսկ դրա մասին բարձրաձայնում են:

Առանց այդ էլ տնտեսական ճգնաժամի հետեւանքով, երբ արտասահմանից, արտերկրից նվազել են տրանսֆերտները, որոնք ուղարկվում էին բարեկամներին, արդեն իսկ մեր բնակչության կենսամակարդակը բավականին նվազել է եւ բավականին խնդիրների առջեւ են կանգնած, այդ թվում նաեւ սոցիալական առումով:

Արդյոք կառավարությունը պատրաստվո՞ւմ է ձեռնարկել որոշակի քայլեր, որոնք հնարավորություն կընձեռեին մեղմացնելու սոցիալական այդ հարվածը, որը սպասվում է, նամանավանդ որ նաեւ որոշ փորձագետներ կանխատեսում են, որ դրամի հետ կապված արժեզրկում հնարավոր է տեղի ունենա, եւ դա իր հերթին նոր գնաճի կարող է հանգեցնել:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Տիգրան Սարգսյան` ՀՀ վարչապետ:

Տ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Բնականաբար, գների մակարդակը, գնագոյացման գործընթացները գտնվում են կառավարության ուշադրության կենտրոնում, եւ մենք, բնականաբար, պետք է իրականացնենք միջոցառումներ, որոնք զսպեն գնաճը ՀՀ-ում: Եվ ուզում եմ նաեւ ձեզ տեղյակ պահեմ, որ այսօր Հանրապետության Նախագահի մոտ տեղի է ունեցել խորհրդակցություն հենց այս թեմայի շուրջ:

Գաղտնիք չէ, որ մենք 2009 թվականը ավարտել ենք բարձր գնաճով, այն կազմել է 6.5 տոկոս, եւ վերջին տարիների ընթացքում գնաճի մակարդակը բավականին բարձր է, եւ գնաճային ճնշումները բավականին բարձր են:

Աշխատանքները, որ մենք ծրագրավորում ենք, 4 ուղղություններով են իրականացվելու:

Առաջին ուղղությունը` դա Կենտրոնական բանկի լիազորությունների ներքո գտնվող ուղղությունն է` մոնիտար գործիքներով իրականացնել Կենտրոնական բանկի լիազորությունների շրջանակներում այնպիսի գործառույթներ, որոնք զսպելու են գնաճը:

2-րդը` հարկաբյուջետային գործոններն են, որոնք գտնվում են կառավարության լիազորությունների տիրույթում:

3-րդը` վարչական գներն են, որոնք գտնվում են ինչպես կարգավորիչ հանձնաժողովների լիազորությունների ներքո, այնպես էլ կառավարության գործառույթներում:

Եվ 4-րդը` դա շուկայական գործոններն են, շուկայական մրցակցությունը, մրցակցային դաշտի բարելավումը, որն իր հետեւից բերելու է ավելի բարենպաստ պայմաններ գնագոյացման առումով:

Եվ այս 4 ուղղություններով էլ պետք է մշակվեն համալիր միջոցառումներ, պետք է կոորդինացվի գործունեությունը կառավարության եւ Կենտրոնական բանկի, եւ հանձնաժողովների, որոնք հնարավորություն կընձեռեն զսպել գնաճային ճնշումները ՀՀ-ում: Այսինքն` մեր աշխատանքները այդ ուղղությամբ պետք է իրականացվեն, եւ համալիր միջոցառումներ պետք է իրականացվեն, որպեսզի մենք կարողանանք վերադառնալ ավելի ցածր գնաճային դաշտ: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Ա.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Որոշ տվյալներ կան, որ արդեն իսկ 1.5 տոկոս աճ է եղել այս տարվա ընթացքում արդեն, նմանատիպ հրապարակում կար, բայց հատկապես խոսքս այս պարագայում կվերաբերի ձեր 4-րդ դիտարկմանը` տնտեսական մրցակցությունը աշխուժացնելու առումով: Հասկանալի է, որ օպերատիվ շատ դժվար է լինելու կարճաժամկետ կտրվածքով քայլեր իրականացնել, բայց, այնուամենայնիվ, ի՞նչ առաջնահերթ խնդիրներ եք տեսնում, որպեսզի այդ առաջին ալիքը` սկզբնական շրջանի, հնարավոր լինի այդ 4-րդ գործոնով որոշակիորեն մեղմել: Շնորհակալություն:

Տ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Ամենաբացասական գործոնը, որ էապես ազդեց գնաճի մակարդակի վրա, դա դոլարիզացիայի մակարդակի կտրուկ բարձրացումն էր 2009 թվականին: Այն հասավ մինչեւ 70 տոկոս, եւ մենք տեսանք, որ եւ՛ տնտեսավարող սուբյեկտները, եւ՛ մեր քաղաքացիները փոխարկեցին իրենց խնայողությունները եւ դարձրեցին դոլարային, եւ արդյունքում պետության գործիքները գնաճի զսպման թուլացան: Եվ, բնականաբար, դոլարիզացիայի նվազումը կստեղծի ավելի բարենպաստ պայմաններ գնաճի դեմ պայքարելու համար:

Եվ իմպորտի մեծ ծավալի համեմատությունը արտահանման մեծ ծավալի հետ նշանակում է, որ փոխարժեքը ունենում է էական ազդեցություն գների  մակարդակի վրա: Եթե տեղի է ունենում ազգային արժույթի արժեզրկում, եւ այդ արժեզրկումը անցյալ տարի 20 տոկոսից ավել տեղի ունեցավ, եւ նաեւ իմպորտի ծավալները հաշվի առնելով, որ մեր սպառման մեջ իմպորտնի ապրանքների տեսակարար կշիռը բավականին մեծ է, դա անխուսափելիորեն ստեղծում է գնաճային ճնշումներ:

Ուրեմն, դոլարիզացիայի դեմ պայքարը ունի էական նշանակություն, դա նշանակում է, որ կանխիկ շրջանառության նվազեցումը եւ անկանխիկ շրջանառության ավելացումը, դրամական բազայի եւ զանգվածի ընդլայնումը` ի հաշիվ դոլարային գործառույթների, էապես կարող է նպաստել այս գործառույթի իրականացմանը:

2-րդ ուղղությունը` դա տնտեսական մրցակցության հանձնաժողովի գործունեության ակտիվացումն է, եւ այսօր էլ դրա մասին նախագահի մոտ խորհրդակցության ժամանակ հնչեցին առաջարկություններ, որ պետք է հանձնաժողովը նոր գործառույթներ իրականացնի բացահայտելու, ուրեմն, այն ընկերություններին, որոնք ունեն էական տեսակարար կշիռ այս կամ այն շուկայում, եւ նրանց գործառույթները պետք է գտնվեն խստագույն հսկողության տակ, որպեսզի իրենց դիրքը չչարաշահեն, եւ նմանատիպ այլ միջոցառումներ, որոնք, բնականաբար, մենք ձեզ հետ կքննարկենք նաեւ  ԱԺ-ում` մեր օրենսդրական նախաձեռնությունների շրջանակներում:  Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Գագիկ Գեւորգյան: Նախապատրաստվի Լարիսա Ալավերդյանը: 3-րդ խոսափող:
 

Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

- Շնորհակալություն: Հարցս ուղղում եմ կառավարությանը: 3 փոքր հարց ունեմ, 3-ն էլ կապված է հիմնականում տրանսպորտի հետ:

Մի 10 օր առաջ մենք մեր կոլեգայի հետ, ընկեր Արա Նռանյանի հետ եղել էինք Սյունիքի մարզում, Կապանում, հանդիպել էինք բեռնատար մեքենաների վարորդների հետ: 100-ից ավելի վարորդներ էին հավաքել, որոնք իրենց դժգոհությունն էին արտահայտում բարձր վարձավճարների հետ կապված` գործի պակասի դեպքում:

Ինչպես տեսանք, այս օրերին բողոքը տարածվել է նաեւ ՀՀ-ի տարբեր շրջաններում: Երեկ բողոքում էին Երեւանի վարորդները եւ օրինակ էին բերում, որ հարեւան երկրներում ավելի ցածր վարձավճարներ են մուծում այդ մեքենաները` Իրանում, Վրաստանում եւ Թուրքիայում:

2-րդ հարցս նորից կապված է բեռնատար մեքենաների հետ: Հայաստանը, ցավոք սրտի, դժվարությամբ կամ, կարելի է ասել, չի ներմուծվում նոր բեռնատար մեքենաներ` ավելի բարձր տարողականությամբ, որոնք այսօր եւ ապագայում Հայաստանը կանգնեցնելու են լուրջ դժվարությունների առջեւ:

Առաջարկներ կան, որպեսզի այդ մաքսավճարները, որ պետք է վճարվեն, առանց այն էլ այդ մեքենաների գումարները շատ բարձր են, գոնե ինչ-որ մի ձեւի կառավարությունը զեղչ անի, եւ հնարավորություն տա վարորդներին ձեռք բերելու նոր մեքենաներ: Հայաստանում գտնվող բոլոր մեքենաները, ցավոք սրտի, 30-ից, կարելի է ասել, մինչեւ 10 տարեկան մեքենաներ են:

3-րդ հարցս վերաբերում է տաքսի ծառայություններին, որոնց արգելվում է 10 տարեկանից ավելի տարիք ունեցող մեքենաներին շահագործել` նպատակ բերելով անվտանգության հարցը: Բայց միեւնույն ժամանակ նույն երթուղային տաքսիներում կան ավելի տարիքով մեքենաներ եւ նրանց շահագործումը չի արգելվում եւ, եթե օրինակ է բերվում, որ ուղեւորի կյանքի համար է մտածում, ապա այդ նույն 10 տարվա մեքենաները տեղափոխում են նաեւ իրենց ընտանիքները: Այդ դեպքում կարելի է բոլորովին արգելել այդ մեքենաների շահագործումը: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Գուրգեն Սարգսյան` ՀՀ տրանսպորտի եւ կապի նախարար:

Գ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցերի համար, եթե թույլ կտաք, ես վերջից սկսեմ` կապված այդ տարիքի հետ: Ինչպես գիտեք, այդ հարցը բազմիցս քննարկվել է, եւ որպես հիմք մեր բոլոր հիմնավորումների բերվում է այն հանգամանքը, որ տարբեր տիպի մեքենաներ տարբեր շահագործման ժամկետներով են արտադրվում արտադրողների կողմից:

Այդուհանդերձ, տաքսիների հետ կապված կա որոշում, այդ 10 տարին գերազանցող տաքսիների շահագործման հետ կապված այդ ծառայությունները մատուցելու առումով եւս որոշ ժամանակով երկարաձգել դրանց կողմից իրականացվող ծառայությունների մատուցումը: Էնպես որ, այդ հարցին մենք, երեւի, մի քիչ ավելի ուշ կանդրադառնանք:

Ինչ վերաբերում է բեռնատարների հետ կապված խնդիրներին, դրանք, պետք է նշեմ, որ մաքսատուրքերից ազատված են: Այսինքն` այդտեղ մաքսատուրքի խնդիր չկա, եւ այդ վճարները, որոնք իրականացվում են կոնկրետ դեպի Իրանի Իսլամական Հանրապետություն տեղափոխվելու ժամանակ, դրանք այն ճանապարհային վճարներն են, որոնք այնտեղ վճարվում են, ուրիշ պաշտոնական վճարներ նախատեսված չեն:

Խոսքը գնում է բեռնատար մեքենաների տեղափոխման մասին, բեռների տեղափոխման մասին: Ճիշտ հասկացա, չէ՞, հարցը: Այսինքն` այդ առումով զուտ մաքսատուրքեր նախատեսված չեն սահմանները անցնելու ժամանակ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն Սարգսյան, ավարտեցի՞ք հարցի պատասխանը:

Գ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Այո:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Առաջին հարցս վերաբերում էր վարձավճարներին, որոնք այդ բեռնատար մեքենաների վարորդները մուծում են պետությանը, որը կազմում է տարեկան մոտ մի 500 քանի հազար: Կարծեմ, տարբեր մարզերում, տարբեր գներ է: Իրենք հիմնականում բողոքում էին այդ վարձավճարները բարձր լինելուց, որովհետեւ աշխատանքի պակասություն կա:

2-րդը` մաքսավճարները, վերաբերում էր նոր բեռնատարներին, նոր բեռնատար մեքենաներին, որոնք պետք է ներմուծվի Հայաստան ու վաճառվի տեղի ժողովրդին:

Գ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Այդ խնդիրները հարկային բնույթ են կրում: Իսկ վարձավճար, ես այդպես էլ չհասկացա` բեռնատարը ո՞ւմ է վճարում, պետությանը վարձավճար չի վճարվում: Ուրեմն, միգուցե հարկի մասին է խոսքը` գույքահարկի կամ սոցիալական վճարի: Ո՞ր վճարի մասին է:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ես մի փոքր միջամտեմ, երեւի: Ես հորդորում եմ ձեզ` նիստից հետո կքննարկեք միասին, երեւի, պարոն Գեւորգյան, ճիշտ կլինի, թե չէ մենք կանոնակարգը խախտում ենք, 2-րդ անգամ հարց ու պատասխան չենք կարող անել:

Գ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Աբրահամյան, ես նույնպես ձեր կարծիքին եմ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պատգամավորներին խնդրում եմ տալ տեղեկատվություն մանրակրկիտ: Լարիսա Ալավերդյան` 3-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Ռուզաննա Առաքելյանը:

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Նախքան իմ հարցս հնչեցնելը ես ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել այն բոլոր հեռուստաալիքներին, որոնք որ ղեկավարվելով ՀՀ եւ ԼՂՀ-ի Սահմանադրությամբ եւ օրենքներով ցույց են տալիս ԼՂՀ-ի ճշմարիտ քարտեզը: Ես լավ հիշում եմ, որ «Դար 21» երաժշտական ալիքը արդեն երկար ժամանակ ցույց է տալիս այդ քարտեզը, եւ հորդորում եմ մնացածներին` խիզախեք այդ հայրենասիրական գործում եւ չվախենաք, վախենալու բան չկա, դա օրինական տարածքներ են, որոնք պատկանում են ԼՂՀ-ին:

Եվ հարցս վերաբերում է սեփականության իրավունքին: Բոլորը գիտեն, որ ես տարիներ շարունակ զբաղվում եմ այդ հարցով եւ հնչեցնում եմ, որ բնակելի, էսպես, տարածքները օտարվում են, հետագայում ոտնահարումները այդ իրավունքների չեն վերականգնվում, բայց տվյալ դեպքում ես գույքային իրավունքի այլ ասպեկտներն եմ ուզում հնչեցնեմ:

Մասնավորապես հայտնի է, որ այն ավանդները, որոնք որ, մինչեւ 1993 թվականի ավանդներին է խոսքը վերաբերում, որոնք, փաստորեն, կարոտ են վերադարձի, կոչվել են փոխհատուցում, եւ այս առումով որպես ժառանգություն հասու չեն դառնում ժառանգորդներին:

Այսինքն` միայն մեկ այդպես անհասկանալի փոփոխությունը, ես կարծում եմ, Սահմանադրությանը հակասող փոփոխությամբ, այն, ինչ որ, փաստորեն, մարդու սեփականության տեսակներից մեկն է, նրա ավանդը, այլեւս չի դառնում ժառանգության առարկա:

Այսինքն` ընդամենը տիկինը, եթե, հեռու մեզանից, ամուսինն է մահացել կամ հակառակը, կարող է կեսը ստանալ այդ ավանդների, իսկ մնացած ժառանգորդները ընդհանրապես զրկվում են այդ իրավունքից: Ես համոզված եմ, որ դա հակասում է Սահմանադրության առնվազն 2 հոդվածներին` 8-րդ եւ 31-րդ:

Եվ 2-րդ` էլի սեփականության կամ գույքային իրավունքը, դա թոշակներին է վերաբերում, այն թոշակներին, որոնք որ, փաստորեն, հասու չեն դառնում թոշակառուին, եթե նա չի ստանում այդ իր թոշակը համապատասխան վայրերից մինչեւ ամեն մի ամսվա ամսի 20-ը: Դրանից հետո իր սեփականությունը հանդիսացող այդ թոշակը ուղարկվում է, այսպես ասած, դեպոզիտ, եւ վերականգնվում են իր իրավունքները միայն մյուս ամսվա սկզբից:

Այդ երկուսը կարող են թվալ, թե, ուղղակի, մանրուքներ են: Իրականում, ես հիշեցնեմ, որ իրական ժողովրդավարությունը կայանում է այն երկրներում, որտեղ սեփականության իրավունքը պաշտպանված է լինում օրենքով եւ պատշաճ ձեւով` անգամ, այսպես կոչված, մանրուք թվացող դեպքերում: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Տիգրան Դավթյան` ՀՀ ֆինանսների նախարար:

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Ինչ վերաբերում է ավանդներին, ապա, իրոք, սեփականության իրավունքով այն ավանդները, որոնք որ անվանական էին, եւ որի փոխհատուցումը մենք նախատեսել ենք բյուջեով, եւ այս տարի նախատեսեցինք, այս տարվա բյուջեում մոտ 1.6 միլիարդ գումար, սա հենց վերադարձվում է մենակ ավանդատուին:

Եվ օրենսդրական խնդիր է եւ, կարծում եմ, այստեղ տրամաբանություն կա, որովհետեւ սեփականության իրավունքի խնդիր չի: Սա ավանդատուին, որն ունեցել է ավանդ խորհրդային տարիներին նպատակային եւ հասցեավորված փոխհատուցում է իրականացվում եւ, կարծում եմ, վերադարձ է իրականացվում: Կարծում  եմ, այստեղ տրամաբանական է, եւ այստեղ սեփականության իրավունքի խնդիր, իմ կարծիքով, երեւի, իրավաբանները ավելի ճիշտ կպատասխանեն այդ հարցին, չկա:

Ինչ վերաբերում է թոշակառուների հետ կապված, ապա այս խնդիրը, ըստ էության, արդեն լուծված է, եւ թոշակի չստանալու պարագայում, նաեւ այն դրույթը օրենքում, որտեղ որ նախատեսված է, որ թոշակը պետք է ստացվի անձամբ, այդ դրույթը արդեն չկա, եւ հնարավորություն կա այլ անձի միջոցով այդ թոշակը ստանալ: Չստանալու պարագայում, բնականաբար, նա վերադառնում է դեպոզիտ: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Ես առիթ ունեմ նախեւառաջ շնորհակալություն հայտնել, որ «Ժառանգության» առաջարկություններից մեկը բյուջեի մեջ, այդ ավանդների վերադարձը, իրոք, ընդունվել է, եւ շատ-շատ մարդիկ, իրոք, շնորհակալ են դրա համար: Բայց, բոլոր դեպքերում, ես կցանկանայի հստակեցնեի, որ ուզում է ավանդ լինի, թե ուզում է ինչ լինի, խոսքը վերաբերում է սեփականության մասին, գումարը, որն անձը դրել է, եւ դա իր սեփական եւ գույքային իրավունքներին է դա վերաբերում:

Կրկնում եմ, եթե դա փոխհատուցում է, նշանակում է դուք փոխհատուցում եք այն վնասը, որ նա կրել է այս տարիների ընթացքում` դրան հասանելի չլինելու պատճառով: Իրականում մենք պետք է հստակեցնենք, որ դա սեփականության իրավունքի վերականգնում է, մասնավորապես հետաձգված վերականգնում:

Ես կխնդրեի, որ դուք  այս հարցի, եթե արդեն գտնում եք, որ սպառիչ պատասխան եք տվել, ընկալեք իմ մեկնաբանությունը ինչպես անհամաձայնություն, եւ իմ խնդրանքը, որ ես խնդրում եմ` կառավարությունը հատուկ քննարկման նյութ դարձնի դա, որովհետեւ դա, կրկնում եմ, կոպիտ ոտնահարում է մարդու հիմնական իրավունքներից մեկի, եւ այն, ինչ վերաբերում է թոշակներին, ես ունեմ պատասխանը նախկինում սոցապ նախարարի, պարոն Համբարձումյանի, եթե չեմ սխալվում, որն ասում է, որ մենք դա արել ենք, որ դա հարմար լինի քաղաքացուն:

Այդքան պետք չի մտածել քաղաքացու մասին,  որ նա շուտ ստանա կամ ուշ ստանա: Սեփականության իրավունքը, սահմանադրական 31-րդ հոդվածը ասում է` իր հայեցողությամբ է տիրապետելու, սեփականությունը օգտագործելու եւ տնօրինելու, եւ կտակելու իրավունքը: Սահմանադրության  31-րդ հոդվածը ոտնահարվում է իմ նշած 2 դեպքերում: Սա ես ասում եմ նրա համար, որ ճիշտ ժամանակն եմ գտնում դրանք...

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Ասեմ, որ մեր ընկալումը մի քիչ այլ է, որ ես ասացի, բայց մենք պատրաստ ենք քննարկել ձեր հետ, ըստ էության, այդ խնդիրը: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ռուզաննա Առաքելյան: Նախապատրաստվի Արա Նռանյանը: 3-րդ խոսափող:

Ռ.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Վերջին ժամանակներս, հատկապես վերջին ժամանակները մենք շատ ենք խոսում մարզերի համաչափ զարգացման մասին, եւ այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ մեր մարզերը` հատկապես լեռնային շրջանների եւ սահմանամերձ շրջանների գյուղերը արդեն բավականին բարենորոգ վիճակում են, եւ մենք որեւէ մտահոգություն չունենք, որ մեր գյուղերը կարող են շարունակվել դատարկվել, մինչդեռ իրականությունը այլ է: Ես ինքս առիթ եմ ունեցել լինելու հատկապես լեռնային շրջաններում, տեսել եմ, որ, անշուշտ, ինչ-որ բաներ արվում է, բայց դեռեւս բավարար չէ մտածելու, որ մեր գյուղերը եւ մարզերը զարգացման պրոցեսի մեջ են:

Օրինակ ես բերեմ, որպեսզի ավելի հաստատեմ իմ ասածը: Աշոցքի շրջանում ես եղա մի քանի գյուղերում: Օրինակ` Գոգհովիտ գյուղում գազ չկա, գյուղի մի մասը ջուր չունի, բայց այնտեղ վերանորոգվել է մշակույթի կենտրոնը ինչ-որ չափով:

Ես ոչ թե դեմ եմ մշակութային օջախների վերանորոգմանը, ընդհակառակը` ես շատ կողջունեի, որ մեր մշակութային օջախները հատկապես մարզերում այն վիճակում լինեին, որ երիտասարդությունը այնտեղ ունենար ազատ ժամանցի տեղ, բայց այստեղ, իմ կարծիքով, խախտված է առաջնահերթությունները, որովհետեւ այդ նույն վերանորոգված մշակույթի կենտրոնը այսօր այդ գյուղում ծառայում է միայն հարսանիքի եւ թաղման արարողությունների համար:

Եվ չեմ ուզում այլ գյուղերի օրինակներ բերեմ, եթե հարկ է ես կբերեմ այդ օրինակները: Հարցս հետեւյալն է` կառավարության ի՞նչ փաստաթղթերում է ամրագրված առաջնահերթությունները, եւ գործընթացի մեջ այդ առաջնահերթությունները կիրառվու՞մ է, թե` ոչ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արմեն Գեւորգյան` ՀՀ փոխվարչապետ, տարածքային կառավարման նախարար:

Ա.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցադրման համար: Նախ` առնվազն իմ համար տարօրինակ է, որ կառավարությունը նմանատիպ դիրքորոշում է հայտնել, որ մենք համաչափության առումով բոլոր հարցերը լուծել ենք կամ մոտ ենք լուծմանը: Ընդհակառակը` համենայնդեպս ես` որպես տարածքային կառավարման նախարար եւ փոխվարչապետ բազմիցս ասել եմ եւ մեկ անգամ եւս նշում եմ, որ մենք դեռ շատ հեռու ենք համարելու, որ մենք տարածքներում բոլոր մեր խնդիրները լուծել ենք, եւ հատկապես սոցիալական կամ ենթակառուցվածքների առումով եւ այլն: Արձանագրենք, որ համենայնդեպս ինձ համար նմանատիպ դիրքորոշում ծանոթ չէ, կամ ես ծանոթ չեմ:

Ինչ վերաբերում է ձեր մատնանշած եւ՛ օրինակի մասով, եւ՛ ընդհանրապես մոտեցումներին, ուրեմն, ենթակառուցվածքների առումով այսօր ՀՀ-ի մարզերում իրականացվում են տարբեր ծրագրեր: Եթե խոսքը գնում է ձեր մատնանշած, ասենք` գազաֆիկացման եւ ջրամատակարարման հետ կապված, գազաֆիկացում, դուք գիտեք, որ մենք պետական բյուջեով միջոցներ չենք նախատեսում:

Գազաֆիկացումը իրականացվում է այլ ներգրավված  միջոցներով, եւ այսօրվա դրությամբ բացի «Հայռուսգազարդ»-ից, որը փոքրածավալ գազաֆիկացման ծրագրեր է իրականացնում, «Իֆատն» է իրականացնում գյուղատնտեսության այդ զարգացման ծրագիրը` Գյուղնախարարության, «Օպտեկի», «Օֆիթ» հիմնադրամի միջոցով 3 տարի առաջ ներգրավված վարկային ռեսուրսներով:

Ինչ վերաբերում է առաջնահերթությանը: Կոնկրետ ձեր մատնանշած գյուղում կամ գյուղերում, էսպես ասենք, բոլոր առաջնահերթությունները որոշում են համայնքները, եւ առաջին հերթին համայնքը` լինի դա համայնքի ղեկավարը կամ ավագանին, իրենք են առաջարկում` որ ծրագիրը իրականացվի առաջին հերթին, կամ 2-րդ հերթին: Հավատացած եղեք, որ, եթե մենք հնարավորություն ունենայինք, մենք բոլոր այդ ծրագրերը կիրականացնեինք  միաժամանակ:

Շիրակի մարզը, ի գիտություն, պարզապես, ձեզ ասեմ, որ այսօր մենք ունենք 4 մարզ, որտեղ անբավարար, այսպես ասենք, գազաֆիկացման մակարդակ ունենք: Սյունիքը` բնակավայրերի 25 տոկոսն է գազաֆիկացված, Վայոց ձորը` 27 տոկոսը, Արագածոտնը` 39 տոկոսը, Շիրակի մարզը` 42 տոկոսը եւ, եթե առաջիկայում պետությունը հնարավորություն ունի այլ միջոցներ ներգրավելու, իհարկե, առաջին հերթին այս 4 մարզերին ենք ուղղելու գազաֆիկացման ծրագրեր իրականացնելու համար: Սա գազաֆիկացման մասով` առաջնահերթության որոշման:

Ինչ վերաբերում է ջրամատակարարմանը, այնտեղ, որտեղ որ հնարավորություն կա ներգրավելու ռեսուրսներ, առաջնահերթության սկզբունքներից մեկն էլ հետեւյալն է` արդյոք համայնքը հնարավորություն ունի՞ համաֆինանսավորման կարգով մասնակցել այս կամ այն ծրագրերի իրականացմանը: Ցավոք, ժամանակը սպառվեց: Այսքանը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Ռ.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն նախարար, ես չասացի` կառավարությունը հայտարարել է, որ մարզերը համաչափ զարգանում են, ես ասացի` մենք բավականին շատ խոսում ենք այդ մասին, մինչդեռ իրականությունը ուրիշ պատկեր է մեր առջեւ ծառացնում:

Այդուհանդերձ, որքան էլ որ ես համաձայն եմ ձեզ հետ` այո, մարզերը պետք է իրենք իրենց խնդիրները կառավարության առջեւ ներկայացնեն` առաջնահերթությունների իմաստով, բայց ես մտածում եմ եւ կարծում եմ, որ կառավարությունը, եթե ինքը մշակում է հայեցակարգ` որեւէ իմաստով, որեւէ բնագավառի, անպայման պետք է ինքն էլ իր հերթին ունենա այդ առաջնահերթությունները: Այսինքն` ամեն ինչ թողնենք մարզի վրա, ի վերջո հայեցակարգը կառավարությունից է ելնում, եւ հայեցակարգում պետք է առաջնահերթություններ մատնանշվեն: Սա իմ անձնական կարծիքն է:

Ա.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Ես կարծում եմ, իմ պատասխանում ես նշեցի, որ մասնավորապես գազաֆիկացման հետ կապված ինչ առաջնահերթություններով կամ ինչ մոտեցումներով ենք առաջնորդվում կառավարությունում գազաֆիկացում անելու:

Եթե ձեզ անհանգստացնում է այն հանգամանքը, որ այն 2 խնդիրների հետ համատեղ մշակույթի տունն է վերանորոգվել, դա նշանակում է, որ կոնկրետ այդ պարագայում այդ համայնքում, ես համոզված եմ, որ մշակույթի տունը վերանորոգվել է կամ սոցներդրումների հիմնադրամի միջոցներով, կամ պետական բյուջեի միջոցներով, եթե այդ հնարավորությունը եղել է այդ պահին այդ համայնքում այդ ծրագիրը իրականացնելու, չիրականացնեի՞նք: Կարծում եմ` սխալ էր չիրականացնել: Իսկ, երբ որ հնարավորություն կլինի նաեւ գազաֆիկացում եւ ջրամատակարարման ծրագրեր իրականացնել, անպայման նույն բանը այնտեղ կանենք: Այսքանը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արա Նռանյան` 3-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Զարուհի Փոստանջյանը:

Ա.ՆՌԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, իմ հարցը վերաբերում է մի խնդրի, որին անդրադարձել են գրեթե բոլոր պատգամավորները անցած տարվա վերջին բյուջետային քննարկումների ժամանակ: Հետագայում մենք այդ հարցը նաեւ բարձրացրել ենք այստեղ, ԱԺ-ում` բյուջեն քննարկելիս: Վերջերս նաեւ այդ խնդրին անդրադարձան որոշ լրատվամիջոցներ, եւ ի վերջո նաեւ ՀՀ վարչապետը կառավարության վերջին նիստերից մեկի ժամանակ:

Խոսքը պետական կառավարման մարմինների արտաբյուջետային միջոցների մասին է եւ դրանց ծախսելու արդյունավետության մասին: Ճիշտ է, հնչել է մեկ, երկու գուցե պետական մարմինների անուն, սակայն շատ պետական մարմիններ կան, որոնք ունեն արտաբյուջետային միջոցներ` նույն Ֆինանսների նախարարությունը կարող ենք հիշատակել, ես ուզում եմ հիշեցնել անցած տարի նաեւ Էկոնոմիկայի նախարարության խնդիրը, որ մեր պատգամավորները բարձրացրեցին, նաեւ կարող եմ հիշեցնել նույն Ֆինանսների նախարարության վերահսկողական ծառայության պարգեւատրումը կառավարության պահուստային ֆոնդից եւ այլն:

Ստեղծվել է աբսուրդային մի իրավիճակ, երբ ԱԺ-ի պատգամավորները ունեն վերահսկողություն պետական բյուջեի նկատմամբ, սակայն արտաբյուջետային միջոցների ծախսելու եւ դրանց արդյունավետության վերաբերյալ տեղեկություններ պետք է ստանան լրատվամիջոցներից:

Ես կարծում եմ, որ գոնե տնտեսական ոլորտի երկու հանձնաժողովները ԱԺ-ի կարող են ունենալ որոշակի մեխանիզմ` այդ քննարկումները անցկացնել եւ գոնե տեղեկություններ ստանալ կառավարությունից տարբեր պետական կառավարման մարմինների արտաբյուջետային միջոցների ծախսման վերաբերյալ:

Ես նաեւ ուզում եմ այս հարցով դիմել ԱԺ-ի նախագահին, եւ կարծում եմ, որ, իսկապես, պատգամավորները իրավունք ունեն գոնե այդպիսի մի խորհրդակցություն ունենալ, որպեսզի ինֆորմացիա մենք ստանանք անմիջապես կառավարությունից, այլ ոչ թե լրատվամիջոցներից: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի ֆինանսների նախարար` Տիգրան Դավթյանը: Ես նույնպես պարոն վարչապետին հորդորում եմ, որ նման տեղեկատվություն նաեւ տրամադրի ԱԺ-ին:

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Ես միանգամից ասեմ, որ արտաբյուջետային միջոցների հետ կապված, եւ ընդհանրապես բյուջեի ծախսերի, բյուջեի հետ կապված մեր տեղեկատվությունը բաց է, եւ մասնավորապես այն տեղեկատվությունը, որը լրատվամիջոցները վերջերս ներկայացրեցին, վերցված էր հենց այդ բաց աղբյուրներից: Արդեն ինտերնետային կայքերից եւ Ֆինանսների նախարարության ինտերնետային կայքում, եւ կառավարության ինտերնետային կայքում այդ ամբողջ տեղեկատվությունը դուք կարող եք գտնել: Բացի դրանից, մենք առաջիկայում նախատեսում ենք ընդհանրապես բյուջետային ամբողջ ծախսերը տեղադրել ինտերնետային կայքում, որ անմիջապես տեսանելի լինի:

Այնպես որ, ինֆորմացիայի տեսակետից հենց լրատվամիջոցները օգտվում են այդ տեղեկատվությունից, այդ աղբյուրից: Եվ մենք ընդհանրապես ուզում ենք հիմա բազան ամբողջությամբ տեղադրել կայքում: Կարծում եմ, առաջիկայում, դա մեծ տեխնիկական խնդիր է, կհաջողվի, եւ ընդհանրապես այդ խնդիրը որպես այդպիսին հանենք տեղեկատվություն ստանալու առումով:

Ինչ վերաբերում է արտաբյուջետային միջոցներին, գիտեք, որ կառավարությունը վերջին նիստերից մեկում բավականին խիստ որոշում ընդունեց: Որոշման էությունը, ըստ էության, մենք արտաբյուջետային հաշիվների եւ միջոցների ռեժիմը սահմանեցինք նույն ռեժիմ, ինչպիսին նաեւ բյուջետային միջոցների ձեւավորման եւ ծախսման հետ այս պահի դրությամբ գոյություն ունի:

Այսինքն` այսուհետեւ արտաբյուջետային նախահաշիվները հաստատվելու են կառավարության կողմից: Ընթացակարգերը, ամբողջ բյուջետային գործընթացն արտաբյուջետային միջոցների հետ իրականացվելու է ճիշտ այնպիսի ռեժիմով, ինչպես իրականացվելու է բյուջետային միջոցների ընթացակարգերը, մասնավորապես վերաբաշխումները եւ այլն:

Այնպես որ, այդ առումով հավասարվեցին մոտեցումները եւ, կարծում եմ, որ այդ խստացումները, որոնք նաեւ ընդհանուր մեր քաղաքականության համատեքստում են իրականացվում` բյուջետային գործընթացների, արտաբյուջեների, գնումների գործընթացների եւ ընդհանրապես բյուջետային գործընթացի խստացումները առաջիկայում տեսանելի կլինեն, եւ մենք արդեն մի քանի քայլեր այդ ուղղությամբ արել ենք, եւ հատկապես արտաբյուջետային միջոցների ծախսելու առումով:

Եվ մասնավոր հարցը միանգամից պարզաբանեմ` Ֆինանսների նախարարությունը արտաբյուջետային հաշիվ չունի:  Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Ա.ՆՌԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն նախարար, այդ դեպքում ես ուզում եմ խնդրել ձեզ 2009 թվականի վերաբերյալ տեղեկություն տրամադրել մեզ բոլոր պետական կառավարման մարմինների կողմից արտաբյուջետային միջոցների ծախսման վերաբերյալ: Ես կարծում եմ, հատկապես, եթե նկատի ունենալ, որ դուք ասում եք` դրանք հրապարակային որեւէ պրոբլեմ այդ առումով չի առաջանա, մենք հետո կանդրադառնանք այդ խնդրին:

Եվ նաեւ կուզենայի որպես լրացում դուք ասեք` ինչպե՞ս եք վերաբերում ընդհանրապես արտաբյուջետային միջոցները կանոնակարգել եւ արգելել կամ կրճատել, որովհետեւ մենք ունենք պետական մարմիններ, որոնք բոլորովին տարբեր ձեւի են ձեւավորում այդ բյուջեները` սկսած Կադաստրից մինչեւ նույն` Ֆինանսների նախարարության այդ խրախուսման ֆոնդը, հիմա պայմանական անունը ոնց կասենք, դա չի կարեւորը: Ո՞նց եք վերաբերում, որ դրանք ընդհանրապես վերացնենք, եւ ամեն ինչը բերենք բյուջեի դաշտ: Շնորհակալություն:

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Կարծում եմ, այստեղ ծայրահեղությունների պետք է չգնալ, որովհետեւ ամեն մի արտաբյուջետային միջոց լուրջ հիմնավորում է ունեցել ժամանակին, եւ հիմա էլ են այդպիսի դեպքեր տեղի ունենում, որ պայմանավորված է ինչ-ինչ խնդիրների լուծում, որը բյուջետային ընթացակարգով ավելի դժվար կլինի իրականացնել, մասնավորապես Ֆինանսների նախարարության եւ կառավարության: Մենք պնդում ենք, որ արտաբյուջետային միջոցները բացվում են եւ ձեւավորվում են հստակ ժամանակահատվածում ինչ-որ կոնկրետ խնդիր լուծելու համար, սա նաեւ սահմանափակում է դրվում:

Ընդհանուր առմամբ, ասեմ, արտաբյուջետային միջոցները այդքան մեծ չեն, ընդհանուր բյուջեում նրանք կազմում են մոտավորապես 15 միլիարդի կարգի, որը ընդհանուր բյուջետային ծախսերի առումով այդքան մեծ ծավալ չի: Բայց, ինչեւիցե, ես ասեմ` խստացումները արդեն նախատեսված են, եւ ընթացակարգերը կլինեն այնպիսին, ինչպիսին նաեւ բյուջետային միջոցների գործընթացներում:

Իսկ ինչ վերաբերում է տեղեկատվությանը, մենք ձեզ, բնականաբար, կտրամադրենք անհրաժեշտ տեղեկատվություններ: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Զարուհի Փոստանջյան` 3-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Նաիրա Զոհրաբյանը:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Հարգելի կառավարություն, հարցս վերաբերում է Երեւան քաղաքում տեղակայված Ֆիրդուսի տոնավաճառի այնտեղ աշխատող անձանց խնդրին: Վերջերս նրանց են դիմել համապատասխան պետական մարմինները, եւ նրանց պարտադրում են, որպեսզի այդ տարածքում տեղադրվեն ՀԴՄ-ներ: Եվ փաստացի այդ տարածքը հնարավորություն չունի ՀԴՄ-ներ օգտագործելու, եւ ապրիլի 1-ից տարածքը արդեն ճանաչված է որպես իրացման գոտի, եւ ապրիլի 1-ից տարածքը պետք է, փաստորեն, իրացվի:

Հարց են հղել «Ժառանգություն» խմբակցությանը այդտեղ աշխատող քաղաքացիները եւ խնդրում են, որպեսզի նրանց աջակցեն` այս 2 ամիսների ընթացքում այդ ՀԴՄ-ները նրանք չտեղադրեն, եւ աշխատանքը իրենց շարունակեն անխափան: Ես կխնդրեի պատասխանել` արդյոք հնարավո՞ր է, որպեսզի այդ հարցում իրենց աջակցություն տրամադրեք, եւ նրանք անխոչընդոտ կարողանան այս 2 ամիսը եւս աշխատել եւ, փաստորեն, իրացման հետեւանքով արդեն այդ տոնավաճառը միեւնույն է չի գործելու:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Տիգրան Դավթյան: Տիկին Փոստանջյան, առաջարկում եմ գրավոր ձեզ պատասխանեն, եթե դեմ չեք:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Ես կցանկանայի պատասխան ստանալ, միայն կխնդրեի ժամկետները նշեին, որովհետեւ այդ քաղաքացիներին արդեն բավականին...

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն վարչապետն ասում է, որ մեկ շաբաթում ձեզ գրավոր կպատասխանեն:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Մեկ օրում գոնե:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ինչպե՞ս:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Մեկ օրում գոնե:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Մեկ օրո՞ւմ:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Որովհետեւ այդ մարդիկ, փաստորեն...

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն վարչապետ, դուք կարո՞ղ եք մեկ օրում պատասխանել:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Վաղը պատասխան ստանանք, որպեսզի այդ քաղաքացիները...

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ես, պարոն վարչապետ, առաջարկում եմ, որ ձեր ներկայացուցիչը բարձրանա ամբիոն եւ այնտեղից հայտարարի, որ գրավոր կպատասխանեք պատգամավորին: Երեւի, ճիշտ կլինի, թե չէ ես պատգամավորի եւ կառավարության միջեւ, իմ կարծիքով...
 
 

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Ձեզ հավաստիացնում ենք, որ հարցը նախեւառաջ ընկալվեց մեր կողմից, եւ մենք խոսք ենք տալիս հնարավորին սեղմ ժամկետներում այդ հարցը ամենայն մանրամասն քննարկել եւ ինչ-որ պատասխան տալ պատգամավորին եւ այդ մարդկանց: Եթե ընդունելի է` շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Այս պահի դրությամբ այնպիսի խնդիր է առաջացել, որ հարկային մարմինների աշխատակիցները բավականին ռեպրեսիվ գործողություններ են սկսել աշխատակիցների նկատմամբ, ես դրա համար եմ ասում, որ հրատապ է, գոնե սա էլ ձեր ուշադրության ներքո թող գտնվի, որպեսզի գոնե այս պահի դրությամբ կասեցվեն այդ ռեպրեսիաները:

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Կարծում եմ, այսօրվա ձեր հարցադրումից հետո այդ գործողությունները, եթե դրանք կային, մի քիչ ավելի կթուլանան, կմեղմանան:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն Դավթյան, ես խնդրում եմ, այս արժանապատիվ ամբիոնից արժանապատիվ հայտարարություն արվի: Կոնկրետ հիմա դուք կարո՞ղ եք հետաձգել, եթե ձեր ցանկությունով են մարդիկ հարկ տալիս, իմանանք մենք: Եթե կառավարությունը կարող է որոշել` ով պետք է հարկ տա կամ ում, հարկ տալը հետաձգենք 2, 3 ամսով, իմանանք, հասկանանք մի հատ, իրոք: Կատակի եք վերածում, լուրջ չի, իմ կարծիքով:

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Ես հայտարարեցի, որ մենք կքննարկենք, եւ ամենակարճ ժամկետում խնդրին կտանք համապատասխան լուծում:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող: Համեցեք, ձեր տեղը զբաղեցրեք, պարոն Դավթյան:

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցս եւ ենթահարցս ուղղված է արտաքին գործերի նախարարին: Պարոն Նալբանդյան, Սոչիում 2 նախարարների հանդիպումից հետո որոշ աղբյուրներ տեղեկություն տարածեցին, որ ԼՂՀ-ի հակամարտության կարգավորման սկզբունքների նախաբանում նշված է բանակցություններին ԼՂՀ-ի մասնակցության մասին: Ադրբեջանական կողմը անմիջապես հերքեց դա` ասելով, որ նման բան, ուղղակի, հնարավոր չէ: Կուզենայի ձեր մեկնաբանությունը:

Եվ 2-րդ ենթահարցս` օրերս Իսլամական կոնֆերանսի կազմակերպության 6-րդ խորհրդարանական վեհաժողովում ընդունվեց մի բանաձեւ, որով կոչ է արվել իսլամական կազմակերպության անդամ 51 երկրների ազգային խորհրդարաններին ճանաչել Խոջալուի դեպքերը որպես ցեղասպանություն:

Ես կուզենայի իմանալ` ի՞նչ է անում մեր Արտգործնախարարությունը, մեր ներկայացուցչությունները տվյալ 51 երկրներում, մասնավորապես Խոջալուի, եւ ոչ միայն Խոջալուի վերաբերյալ իրական տեղեկատվություն տարածելու, քանզի իսլամական կոնֆերանսի անդամ են աշխարհի խորհրդարանների մեկ քառորդը` 51 երկրներ, որպեսզի առնվազն նման գործընթացների վրա որոշակի ներազդեցություն ունենանք:
Շնորհակալ եմ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Էդվարդ Նալբանդյան` ՀՀ արտաքին գործերի նախարար:

Է.ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ

-Ինչ վերաբերում է Ղարաբաղի մասնակցության վերաբերյալ, ապա մենք բազմիցս նշել ենք, որ առանց Ղարաբաղի մասնակցության բանակցություններին անհնար է Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման համաձայնության գալ: Ինչ ադրբեջանցիներն են ասում, եւս մեկ անգամ ցույց է տալիս իրենց ապակառուցողական մոտեցման եւս մեկ դրսեւորում: Այս մեր մոտեցումը Ղարաբաղի մասնակցության վերաբերյալ ըմբռնում է գտնում, կարող եմ ասել, նաեւ եռանախագահ երկրների կողմից:

Իսլամական կոնֆերանսի վերաբերյալ բազմիցս ես հնարավորություն ունեցել եմ պատասխանել եւ նշել եմ, որ վերջին մոտավորապես 2 տարվա ընթացքում որեւէ միջազգային եւ տարածաշրջանային կազմակերպություն հայտարարություն չի արել, որը համահունչ չլինի մեր մոտեցումներին թե՛ Ղարաբաղի հարցի վերաբերյալ, թե՛ դրան վերաբերող այլ, ուրեմն, հարցերին:

Ինչ վերաբերում է իսլամական կոնֆերանսին, ապա այնտեղի որոշումները կատարվում են շատ անգամ առանց քվեարկության դնելու: Երբ որ հարց է բարձրացվում իսլամական կոնֆերանս մեկ երկրի կողմից, եւ դա վերաբերում է ինչ-որ հարցի, որը ոչ իսլամական ինչ-որ երկրի է վերաբերում, ապա դա, ուղղակի, ընդունվում է: Այնպես որ, այդ որոշումները ընդունվել են նախկինում էլ, հիմա էլ է ընդունվում:

Ինչ վերաբերում է առանձին երկրների իսլամական կոնֆերանս-անդամ երկրների հետ, Հայաստանը բավական ակտիվ եւ մեծ աշխատանք է տանում: Այդ նույն երկրները իսլամական կոնֆերանսից դուրս այլ դիրքորոշումներ են արտահայտում, եւ բազմիցս դրա մասին ապացուցվել է: Եթե դուք նայեք այլ որոշումների քվեարկությունները, դուք կտեսնեք, որ նույն իսլամական կոնֆերանս-անդամ պետությունները այլ ատյաններում քվեարկում են այլ կերպ: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող:

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Պարոն Նալբանդյան, այդուհանդերձ, այսօր արդեն նույն իսլամական կոնֆերանսի անդամ որոշ երկրներում արդեն իսկ բարձրացվել է ազգային խորհրդարանների մակարդակով Խոջալուի դեպքերը ցեղասպանություն որպես ճանաչելու հարցը եւ, ես կարծում եմ, որ մենք, իմ գնահատմամբ այդքան լավատես չպիտի լինենք եւ պիտի, այդուհանդերձ, բավականին ակտիվ աշխատենք միջազգային կառույցներում` համադրելով թե՛ մեր արտաքին գործերի գերատեսչության, թե՛ խորհրդարանի ներուժը:

Այսինքն` ես, լինելով ներկայացված միջազգային բազմաթիվ կառույցներում, չունեմ այդ լավատեսությունը, որ մեր աշխատանքը իրապես այդ միջազգային հանրության հետ գերգերազանց մակարդակի վրա է: Շնորհակալություն:

Է.ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ

-Չեմ կարծում, որ իմ պատասխանի մեջ ես հնչեցրեցի ինչ-որ լավատեսություն իսլամական կոնֆերանս կազմակերպության կողմից ընդունվող որոշումների վերաբերյալ, բայց ինչ որ վերաբերում է աշխատանքին` իսլամական կոնֆերանս երկրների հետ, ապա, իհարկե, մենք պետք է աշխատանքը ոչ միայն շարունակենք, այլ նաեւ ակտիվ աշխատանք տանենք այդ երկրների հետ:

Բազմաթիվ երկրների հետ, իսլամական կոնֆերանս-անդամ երկրների հետ մենք ունենք շատ սերտ բարեկամական հարաբերություններ: Այլ երկրների հետ, որտեղ մենք չունենք դեսպանություններ, որոնց հետ մենք չենք մինչեւ հիմա ակտիվ շփվել եւ հարաբերակցվել, ապա, իհարկե, մենք նախատեսում ենք համապատասխան քայլեր: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Վիկտոր Դալլաքյան: Նախապատրաստվի Սուքիաս Ավետիսյանը: 2-րդ խոսափող:

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Օրերս ԱԺ-ն հաստատեց մի կարեւորագույն վարկային համաձայնագիր, խոսքը վերաբերում է ընդհանուր արժողությամբ` ավելի քան 1.4 տասնորդական միլիարդ դոլար, հարավ-հյուսիս ճանապարհային ծրագրին, որի 500 մլն դոլարը հաստատվեց ԱԺ-ի կողմից: Ես կարծում եմ, որ այս ծրագիրը ճանապարհաշինարարական լրջագույն կոմունիկացիոն, աշխարհաքաղաքական եւ ռազմավարական նշանակություն ունի, նաեւ տնտեսական, եւ կարող է Հայաստանին դարձնել միջնորդ, տրանզիտ երկիր Իրանի, Վրաստանի միջեւ, նաեւ Իրան-Հայաստան երկաթուղու կառուցման դեպքում Հայաստանը տարածաշրջանում կարող է դառնալ լրջագույն գործոն:

Միաժամանակ նման աննախադեպ վարկային ծրագրի հաստատումը ենթադրում է նաեւ աննախադեպ վերահսկողական մեխանիզմների իրականացում: Ես ունեմ որոշակի մտահոգություններ եւ ուզում եմ մեջբերում անել: Կառավարության 2009 թվականի հոկտեմբերի 15-ի նիստում վարչապետը, դիմելով տրանսպորտի եւ կապի նախարարին, նշել է: Մեջբերում եմ.

«Պետք է հրաժարվել այն բոլոր ավանդույթներից, որ շինարարների միջավայրում ձեւավորվել են, ատկատների մասին է խոսքը, ձեր «Ճանշինի» պրոբլեմների մասին է խոսքը, բազմաթիվ բացահայտումներ են կատարվել»: Մեջբերման ավարտ:

Այսինքն` վարչապետը նշել է, եւ ես համաձայն եմ այդ գնահատականի հետ, որ այս բացասական երեւույթները, ի դեպ, դրանք ամբողջ շինարարության բնագավառին են բնորոշ, ավանդույթի են վերածվել: Հարց` ինչպիսի՞ մեխանիզմներ է նախատեսում կառավարությունը, որ նման բացասական երեւույթները, նման դատապարտելի երեւույթները 500 մլն դոլար կարեւորագույն ճանապարհային ծրագրի իրականացման համար չմսխվեն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի հարգարժան Ներսես Երիցյանը` ՀՀ էկոնոմիկայի նախարար:

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ուրեմն, մեկ օր տեւած քննարկման ընթացքում բազմիցս այդ հարցին անդրադարձանք: Ես հիշատակեցի կառավարության կողմից հավանության արժանացած, հաստատված ծրագիրը հարավ-հյուսիս մայրուղու, որտեղ հստակ նկարագրված է ամբողջ կառավարման համակարգը, որը, ըստ էության, գնահատումները տեխնիկական, ինժեներական դնում է պրոֆեսիոնալների վրա, այսինքն` դրանք քաղաքական միջամտությունից անկախ պետք է արվեն: Կառավարման խորհուրդը, հանրապետության վարչապետը իր որոշմամբ արդեն ստեղծել է:

Դա միջգերատեսչական խորհուրդ է, որը հիմնական որոշումները պետք է կայացնի եւ վերահսկի ծրագրի իրականացմանը, եւ այդ խորհրդում, Ասիական զարգացման բանկի հետ համատեղ այդ ծրագրերում նախատեսված է նաեւ լուրջ մասնակցային մեխանիզմներ` ոչ կառավարական հատվածի, եւ նաեւ մենք պառլամենտում պայմանավորվեցինք, որ ԱԺ-ն նույնպես իր մասնակցությունը կունենա այդ վերահսկողության գործընթացում:

Բայց բոլոր միջազգային կառույցները պնդում են, եւ այդ մեխանիզմը կա, որը մենք ակտիվացնելու ենք: Ամենալավ վերահսկողությունը դա անում են քաղաքացիները, եւ այն ծրագիրը, որ մենք ձեզ ներկայացրեցինք եւ հաստատեցինք, այնտեղ կան մոնիթորինգի ցուցանիշներ, որոնք կարելի է անզեն աչքով վերահսկել:

Այսինքն` այդ ճանապարհը պարտակել հնարավոր չի, ստանդարտները դրված են, մոնիթորինգի չափանիշները դրված են, եւ անընդհատ լինելու են քննարկման վերահսկողության առարկա ոչ միայն մարդկանց, ովքեր հավաքվում են մի սենյակում եւ այդ հարցն են քննարկում, այլ նաեւ ամբողջ հանրությունը հարցեր է տալու, եւ մենք ստիպված ենք լինելու դա պատասխանել, եթե չհամապատասխանի այն չափանիշներին, որոնք մենք դրել ենք: Իսկ պառլամենտում, ես կարծում եմ, հստակ ձեւակերպվեց, որ չափանիշները մեր դրած երազելի չափանիշներ են, եւ պետք է հասնել դրան:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արձագանքո՞ւմ եք, պարոն Դալլաքյան: 2-րդ խոսափող:

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Երիցյան, եթե դուք նկատեցիք, ես կոնկրետ մեջբերում կատարեցի հարգարժան վարչապետի արտահայտությունները, որ կան ձեւավորված դատապարտելի ավանդույթներ: Ես ուզում եմ ավելի կարծր արտահայտություն օգտագործել` կան գողեր: Հիմա, 500 մլն դոլար օգտագործելու համար ես կոնկրետ ձեզ առաջարկում եմ հետեւյալ վերահսկողական մեխանիզմները:

Ուրեմն, առաջինը, որպեսզի վարչապետը այս գործընթացը վերցնի իր անձնական վերահսկողության տակ` մեկ:

2-րդը` երեք ամիսը մեկ անգամ կառավարությունը աշխատանքների վերաբերյալ համապատասխան տեղեկանք ներկայացնի ԱԺ-ին եւ ԱԺ-ի բոլոր խմբակցությունների ներկայացուցիչներին:

3-րդ` ես առաջարկում եմ, որպեսզի մրցութային բոլոր հանձնաժողովների աշխատանքներին մասնակցեն ԱԺ-ի խմբակցությունների ներկայացուցիչները:

4-րդ` ես առաջարկում եմ, որ այս գործընթացին մասնակից դարձվի նաեւ արտախորհրդարանական ընդդիմությունը:

5-րդ` ես առաջարկում եմ, որպեսզի զանգվածային լրատվության միջոցների ներկայացուցիչները նույնպես կարողանան մասնակցել նիստերին: Ուղղակի մասնակցեն, ես չեմ ասում` որոշումներ ընդունեն:

Այսինքն` սրանք այնպիսի վերահսկողական մեխանիզմներ են, ես ընդգծեցի` վարկը բացառիկ է,  հետեւաբար բացառիկ պետք է լինի այս վարկի նկատմամբ իրականացվող վերահսկողությունը: Իմ մտահոգությունները սրանք են եւ, եթե Ռուսաստանում ասում էին, որ Ռուսաստանի պրոբլեմները հիմարները եւ ճանապարհներն են, Հայաստանի պրոբլեմները, իմ կարծիքով, կոռումպացված չինովնիկներն են, եւ նրանք պետք է ուշադիր լինեն, որ Հանրապետության Նախագահի առաջին այցելությունը 2010 թվականին, իմ գնահատականով, պատահական չի եղել Վերահսկիչ պալատ, եւ դա պետք է ունենա հետեւանքներ: Իմ կարծիքով, ավարտում եմ, գողերը պետք է հայտնվեն մեկուսարանում:  Շնորհակալություն:

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ես կարծում եմ, մեր գործընկեր Ասիական բանկը եւ մնացած բոլոր կառույցներն են, մենք իրենց հետ այդ մեխանիզմները բոլորը կքննարկենք եւ, եթե համատեղ համաձայնություն լինի, ապա կառավարման համակարգը... Բոլոր ձեր կետերի հետ, ըստ էության, մենք համաձայնվել ենք, այդ թվում ոչ միայն ԱԺ-ի հետ, այլ եռամսյակը մեկ, կարծում եմ, պետք է մենք հրապարակային տեղեկատվություն տանք բոլորին, թե ինչ ընթացքում է եւ ինչպես են դա իրականացնում:

Եվ նաեւ ես ձեզ համար հրապարակեցի երեկ, որ ամբողջ մրցութային արդյունքները մանրամասն գնահատումներով` ովքեր են մասնակցել, ինչու եւ այլն, դրանք նույնպես կդառնան, ուրեմն, թափանցիկ փաստաթղթեր` ըստ կանոնակարգի, որ Ասիական բանկը մեր առաջ դրել է:
 

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Զբաղեցրեք ձեր տեղը: Սուքիաս Ավետիսյան` 2-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Հեղինե Բիշարյանը: Ոնց որ նախարարները չեն ուզում այսօր ամբիոնից իջնեն, ի՞նչ կա:

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իմ հարցը վերաբերում է հակակարկտային կայաններին: Շիրակի մարզում հակակարկտային կայաններ ընդամենը տեղադրված են 16-ը, որից 11-ը` կառավարության կողմից, եւ 5-ը` անցած տարվա այդ 1.5 միլիարդ վնաս կրելուց հետո համայնքները սկսեցին իրենք տեղադրել: Եվ ինձ համար զարմանալի էր, երբ որ 2010 թվականի բյուջեի մեջ մենք տեսանք, որ հակակարկտային կայանների շահագործման համար միայն Արմավիրի մարզի արգենտինյան սարքավորումների շահագործման համար է գումար նախատեսված:

Եվ, երբ որ գրավոր հարց-առաջարկություն արվեց բյուջեի նախագծի վերաբերյալ, ես, ճիշտն ասած, ինձ համար, համենայնդեպս, տարօրինակ պատասխան ստացա, որ համապատասխան ենթակառույցներ չլինելու պատճառով հնարավոր չէ գումար նախատեսել այդ հակակարկտային կայանների շահագործման համար:

Ճիշտն ասած, ես երեք հարց եմ ուզում տալ կառավարությանը: Եթե համապատասխան ենթակառույցներ չկան, ապա ի՞նչ ձեւով են նախորդ տարիներին շահագործվել այդ հակակարկտային կայանները` մեկ:

 2-րդը` ի՞նչն է պատճառը, որ «Զենիդ» տիպի տեղական արտադրության հակակարկտային կայանների համար չեք նախատեսում շահագործման գումարներ, նախատեսում եք արգենտինյան սարքավորումների:

Եվ 3-րդը` ի՞նչ ձեւով է ուզում կառավարությունը խրախուսել այն համայնքներին, որոնք սեփական ուժերով տեղադրում են հակակարկտային կայաններ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Մհեր Շահգելդյան` ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարար:

Մ.ՇԱՀԳԵԼԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Հարցը խիստ կարեւոր է եւ այսօր ունի եւ՛ սոցիալական, եւ՛ հանրային հնչեղություն, գտնվում է ՀՀ-ի պետական բարձրագույն ղեկավարության ուշադրության կենտրոնում: Կառավարությունը, ինչպես դուք տեղյակ եք, ընդունել է համապատասխան որոշում 2008 թվականին, նախագահի կողմից հաստատվել է մթնոլորտային երեւույթների վրա ակտիվ ներազդման հայեցակարգը եւ ռազմավարությունը, եւ ներկայումս կառավարությունը հաստատել է նաեւ արդեն 2010, 2011 թվականներին Հակակարկտային պաշտպանության զարգացման ծրագիրը, որտեղ հստակորեն նշված է` որտեղ, քանի կայան, ինչ տիպի կայաններ են տեղադրվելու:

Հիմա, ըստ էության, հարցերին պատասխանեմ, սա ընդհանուր կաեւորագույն խնդիրներն էին: Ուրեմն, անցյալ տարի, 2009 թվականին արդեն իսկ Արարատի մարզում տեղադրվել են 12 կայաններ: Այս տարի նախատեսվում է մոտավորապես 800 մլն դրամի շրջանակներում ներդրումներ այս համակարգի զարգացման եւ ընդարձակման գործում, որոնք վերաբերելու են մի շարք մարզերի: Այս գումարների մի մասը, ուրեմն, արտասահմանյան դրամաշնորհներ են, եւ մի մեծ մասը, սա պետական, ուրեմն, գումարներ են ներդրվում, բյուջետային միջոցներ:

Խնդիրը հետեւյալն է` հակակարկտային կայանների տեղադրումը, բուն կայանների տեղադրումը անմիջականորեն առնչվում է եւ պայմանավորված է նաեւ ռադիոլոկացիոն կայանների տեղադրմամբ: Ներկայումս ռադիոլոկացիոն 2 կայան է տեղադրված, որոնք ունեն իրենց ծածկման տարածքը, եւ այս տեսանկյունից ահա այս տրամաբանությամբ ենք մենք մոտենում հակակարկտային կայանների տեղադրմանը:

Հակակարկտային կայանների տեղադրման խնդիրը նաեւ անմիջականորեն ուսումնասիրվում է հետեւյալ տարբերակով` որտեղից են գալիս կարկտաբեր ամպերը` արտասահմանից, որովհետեւ դրանք նաեւ սահմանային բնույթ ունեն, եւ 2-րդ` Հայաստանում դրանց օջախները:

Ինչ վերաբերում է Շիրակի մարզին, Շիրակի մարզը, որտեղ զարգացման ծրագիրը գտնվում է կառավարության ուշադրության կենտրոնում, նախատեսվում է հակակարկտային կայանների տեղադրում ռադիոլոկացիոն կայանի տեղադրումից հետո: Քանի որ ռադիոլոկացիոն կայանը այսօր Շիրակի մարզում չկա, կառավարելը լինում է շատ դժվար, կամ, ըստ էության, ցածր արդյունավետությամբ: Սակայն, այսօր, արդեն իսկ քննարկումների ընթացքում, ուրեմն, ֆինանսներ են փնտրվում եւ գտնվելու են` հետագայում Շիրակի մարզում նույնպես տեղադրելու համար:

Շիրակի մարզում առկա հակակարկտային կայանները տեղադրված են փորձնական եղանակով, եւ այդ տեսանկյունից ահա դրանք ոչ ռադիոլոկացիոն կայանների ազդեցության տարածքում են գտնվում: Խնդիրը այսօր իսկ շարժման մեջ է: Ես եւս  մեկ անգամ ուզում եմ կրկնել, որ մոտավորապես 800 մլն դրամի ներդրումներ է նախատեսվում եւ կատարվում է արդեն 2010 թվականին, եւ նախատեսվում են նաեւ 2011 թվականին: Հետագայում...

Ես, երեւի, արդեն ընթացքում կպատասխանեմ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող:

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Պարոն Շահգելդյան, պարզ է, որ կարկտաբեր ամպերը հիմնականում Թուրքիայից  են գալիս, ցավոք սրտի, Շիրակ դաշտավայր, եւ իմ հարցը, ուղղակի, վերաբերում է սրան: Եթե 16 հակակարկտային կայան տեղադրված է Շիրակի մարզում, եւ այդ 16 հակակարկտային կայանները շահագործվել են նախորդ տարիներին եւ բավականին արդյունավետ, հիմա, եթե ռադիոլոկացիոն ցանցը չի բավարարում` ինչու՞ մենք համայնքներին չենք ասում, որ իզուր տեղը 7 մլն դրամ չտրամադրեն հակակարկտային կայաններ տեղադրելու համար, չէ՞ որ արդեն սկսել են տեղադրել:

Ուրեմն, այս դեպքում կառավարությունը պետք է համայնքներին ասի, որ գիտե՞ք, հարգելիներս, այդ 7 մլն դրամը մի տրամադրի այդ հակակարկտային կայաններ տեղադրելու համար: Բայց ես հաստատ համոզված եմ եւ ճշտել եմ, որ այսօրվա գործող ռադիոլոկացիոն ցանցի պայմաններում հնարավոր է շահագործել:

Ուղղակի, ես ասում եմ` ի՞նչն է դժվար, ընդամենը 15 մլն դրամ է կազմում 16 հակակարկտային կայանների շահագործումը մի տարում: 15 մլն դրամ տայինք, համայնքներին նորից շահագրգռեինք` լրացուցիչ տեղադրեին հակակարկտային կայաններ:

Մ.ՇԱՀԳԵԼԴՅԱՆ

-Պարոն Ավետիսյան, ուրեմն... Ներողություն, պարոն Սուքիասյան: Պարոն Ավետիսյան, ուրեմն, Շիրակի մարզում տեղադրված են եղել...

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Էս արտասահմանցիները չեն թողնում աշխատենք, էսպես ո՞նց կլինի:

Մ.ՇԱՀԳԵԼԴՅԱՆ

-Ուրեմն, Շիրակի մարզում տեղադրված են եղել փորձնական կայաններ: Ինչպես ես արդեն տեղեկացրեցի, 15 մլն դրամի տեղադրումը կամ տրամադրումը դժվար չէ, եթե կառավարությունը տրամադրում է շատ ավելին` 800 մլն-ի շրջանակներում:

2-րդ խնդիրը` սա փորձնական է եղել, եւ այսօր մենք փնտրում ենք միջոցներ ընդլայնելու համար եւ՛ Շիրակի մարզում, եւ՛ մնացած այլ մարզերում: Այս ընթացքում աշխատանքներ են կատարվում մարզերի եւ համայնքների հետ, գյուղապետերի հետ, մարզպետների հետ, քննարկվում են բոլոր հնարավորությունները: Խնդիրը հետեւյալն է, որ այս ոլորտում պետք է իրականացվի կենտրոնացված քաղաքականություն:

Ռադիոլոկացիոն կայանների տեղադրման դեպքում այս կայանների աշխատանքը կլինի շատ ավելի բարձր: Ահա սա է մեր մոտեցումները: Եվ, բնականաբար, եւ՛ շահագործումը, եւ՛ ընդլայնումը սա, ուղղակի, ժամանակի խնդիր է, քայլ առ քայլ ծրագրերը իրականացվելու են: Գոյություն ունի 2008, 2012 թվականի ծրագիր, 2010 թվականի տեղադրման ծրագիր կա, 2011 թվականի տեղադրման ծրագիր կա:

Եվ եւս մեկ խնդիր, որ դուք բարձրացրեցիք: Հիմնական մեր ուղղությունը կայանում է նրանում, սա նաեւ կարող է խթանել ներքին արտադրողին, տեղական արտադրողին հատկապես, քանի որ խոսքը վերաբերում է բարձր տեխնոլոգիաներին, եւ այս խնդիրը մենք նաեւ դիտարկում ենք որպես հնարավորություն, տեղական արտադրողի զարգացում` հնարավորությունների, եւ այնուհետեւ արտահանման հնարավորությունների զարգացում, այսինքն` խնդիրը կոմպլեքս է դիտարկվում:

Այնպես որ, ծրագիրը հաստատված է, այս տարի բյուջետային  միջոցներով եւ գրանտներով դրվելու է, եկող տարի նույնպես, եւ մենք շարունակում ենք աշխատել ընդլայնելու համար: Այս խնդրով մի շարք խորհրդակցություններ են տեղի ունեցել եւ՛ մարզպետների, եւ՛ տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ համատեղ: Եթե ավելի մանրամասն խնդիրներ կլինեն, մենք պատրաստ ենք տրամադրել բոլոր թղթերը, քարտեզները եւ նաեւ նյութերը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հեղինե Բիշարյան` 3-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի պատգամավոր Շիրակ Թորոսյանը:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Քանի որ բավականին...

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Քանի որ ջերմ հարաբերություններ է, ուզում եմ այս ջերմ մթնոլորտի վրա իմ շնորհակալությունը հայտնել պարոն Քուշկյանին` մշտապես պարկեշտ վերաբերմունքի համար: Հիմա ձեւակերպեմ իմ հարցը: Հարցս վերաբերում է, կարծում եմ, պարոն Նալբանդյանին:

Սոչիում Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Լավրովի նախաբանի համաձայնեցման հետ կապված հայտարարությունից հետո, ադրբեջանցիները պնդում են, որ բանակցությունները մոտենում են ավարտին: Արդյոք սա համապատասխանո՞ւմ է ճշմարտությանը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Իհարկե, ոչ: Էդվարդ Նալբանդյան` ՀՀ արտաքին գործերի նախարար:

Է.ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ

-Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար պարոն Լավրովի հայտարարությունը այն մասին, որ ընդհանուր ըմբռնում կա նախաբանի վերաբերյալ, քննարկվող, ուրեմն, առաջարկությունների փաստաթղթի, իհարկե, չեմ կարծում, որեւէ մեկին հնարավորություն է տալիս եզրակացության գալ, որ արդեն ավարտին ենք մոտենում:

Մեկ-մեկ ադրբեջանցիները ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացի վերաբերյալ հայտարարություններ են անում եւ տպավորություններ են թողնում, որ իրենք իրենց հետ են բանակցում եւ հետո հայտարարություներ են անում:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Եվ ուզում եմ իմանալ նաեւ` ի՞նչ նախաբանի մասին է խոսքը:

Է.ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ

-Եթե, իհարկե, պայմանավորվածություն լիներ կողմերի միջեւ հրապարակել մանրամասները նախաբանի, ապա դա կարվեր: Բայց ես կարող եմ ասել, որ այդ նախաբանը համահունչ է, օրինակ` Աթենքում կայացված արտաքին գործերի նախարարների 56 երկրների, ԵԱՀԿ անդամ երկրների նախարարների հայտարարությանը, որտեղ առաջին անգամ ամրագրվեց ինքնորոշման իրավունքը նաեւ: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Շիրակ Թորոսյան` 2-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Լիլիթ Գալստյանը:

Շ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան կառավարություն, ես կարծում եմ, որ այս խոսափողը մենք պետք է ոչ միայն օգտագործենք կառավարության առջեւ հարցեր եւ պահանջներ դնելու, այլ նաեւ, երբ որ այդ հարցերն ու պահանջները կյանքի են կոչվում, շնորհակալություն հայտնելու համար:

Այս կապակցությամբ ուզում եմ նշել, որ Նոյեմբերյանի տարածաշրջանի մի շարք համայնքներ, որոնք տասնամյակներ շարունակ զրկված էին խմելու ջրի հնարավորությունից, այսօր այնտեղ լայն շինարարական աշխատանքներ են ընթանում մի շարք համայնքներում խմելու ջրով ապահովելու հետ կապված, եւ այդ համայնքների բնակիչները վերջապես կունենան մշտական խմելու ջուր: Այս խնդիրը տասնամյակներ շարունակ ծառացած էր այդ ազգաբնակչության առջեւ, այսօր կառավարությունը, փաստորեն, փորձում է լուծում տալ` սկսելով այդ աշխատանքները:

Անցյալ տարի, ես այդ հարցը բարձրացրել էի, նաեւ ես էի այդ հարցը բարձրացրել, փոխվարչապետ պարոն Գեւորգյանը հավաստիացրեց, որ Ասիական զարգացման բանկի վարկային գումարների հաշվին այս խնդիրը կաշխատեն լուծել առաջիկայում, եւ այսօր, փաստորեն, այդ լուծման գործընթացը սկսվել է, որի համար շնորհակալություն:

Իսկ այժմ ուզում եմ հնչեցնել իմ հարցը: 2009 թվականի սեպտեմբերի 1-ին ՀՀ Նախագահը իր ելույթում նշեց, որ ջավախքահայության առջեւ ծառացած մի շարք հիմնախնդիրների լուծման համար հետեւողական աշխատանքներ պետք է կատարել: Մասնավորապես Նախագահը նշեց Հայ Առաքելական եկեղեցուն Վրաստանում կարգավիճակ տալու, եւ հայոց լեզուն Ջավախքում տարածաշրջանային լեզու ճանաչելու կարեւոր հիմնախնդիրները:

Օգտվելով առիթից մեկ անգամ եւս ողջ ջավախքահայության անունից շնորհակալություն եմ հայտնում Նախագահին` հիրավի այս շատ կարեւոր խնդիրները բարձրաձայնելու եւ դրանց լուծման անհրաժեշտությունը պահանջելու համար:

Հարցս հետեւյալն է` հունվարի 26-ին Հայաստանում էր գտնվում Վրաստանի վարչապետի գլխավորած միջկառավարական հանձնաժողովը վրացական հանձնաժողովի, հայ-վրացական միջկառավարական հանձնաժողովի նիստի համար: Արդյոք այդ քննարկումներին, միջկառավարական հանձնաժողովի քննարկումների օրակարգում ընդգրկվե՞լ էին այս 2 կարեւորագույն հարցերը կամ այլ հարցեր, որոնք ծառացած են ջավախքահայության առջեւ եւ հրատապ լուծման անհրաժեշտություն ունեն: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Տիգրան Սարգսյան` ՀՀ վարչապետ:

Տ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Բնականաբար, այդ հարցերը մշտապես գտնվում են բանակցային գործընթացի օրակարգում, եւ համապատասխան հանձնարարականներ են տրված մեր գերատեսչություններին, որ աշխատանքները շարունակվեն:

Առաջին պայմանավորվածությունը, որ մենք ձեռք ենք բերել եւ արձանագրել ենք փաստաթղթում կայանում է նրանում, որ մենք այսուհետեւ կասկածամտությամբ չենք նայելու այն հանգամանքին, որ հայկական դպրոցների հայոց լեզվի ուսուցիչների նկատմամբ ՀՀ-ն ունենալու է առանձնակի մոտեցում, կազմակերպելու է նրանց համար վերապատրաստման դասընթացներ ՀՀ-ում, ինչը այդ ուղղությամբ առաջին պայմանավորվածությունն էր, որն արձանագրվեց:

2-րդ կարեւորագույն արձանագրությունը, որ նույնպես արտացոլվել է մեր համատեղ արձանագրության մեջ, կայանում է նրանում, որ մեր մշակույթի 2 երկրների նախարարությունները, ուրեմն, համատեղ աշխատանքներ են կատարելու, եւ հայկական եկեղեցիների առումով վերականգնման աշխատանքները, որ իրականացվելու են, այդ թվում նաեւ Վրաստանի ֆինանսական միջոցների հաշվին, եւ այդ աշխատանքները նույնպես եւ՛ դրական են գնահատվել, եւ՛ արձանագրվել են փաստաթղթում:

Կան մեկ տասնյակ այլ կարեւորագույն հարցեր, որոնք մշտապես գտնվում են հանրության ուշադրության ներքո եւ, բնականաբար, դեռեւս բանավեճը շարունակվում է այդ հարցերի շուրջ, այդ թվում նաեւ եկեղեցու կարգավիճակի հարցը, ընդ որում եկեղեցու կարգավիճակի հարցը վերաբերում է ոչ միայն Հայ Առաքելական եկեղեցուն, այլ Վրաստանի տարածքում գործող նաեւ այլ եկեղեցիներին է այդ խնդիրը վերաբերում:

Եվ այստեղ դեռեւս Վրաստանի իշխանությունները հստակ ձեւակերպում չեն առաջարկել, որ մենք կարողանայինք արձանագրել նաեւ մեր երկկողմ միջկառավարական հանձնաժողովների նիստում, եւ այդ առումով հանձնարարականներ են տրված մեր համապատասխան գերատեսչություններին, որպեսզի շարունակեն աշխատանքները: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող:

Շ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն վարչապետ, ես, իհարկե, ուրախ եմ, որ որոշակի տեղաշարժ նկատվում է այս խնդիրներում, ինչ-որ թեկուզ եւ համեմատության մեջ, գլոբալ հարցերի, կարեւոր հարցերի հետ համեմատության մեջ այս հարցերը, ասենք, ուսուցիչների վերապատրաստման հարցը փոքր-ինչ ավելի փոքր եւ ցածր տեղում է, հասկանալի է, բայց, այնուամենայնիվ, տեղաշարժ է:

Ես հուսով եմ, որ կառավարությունն ամեն ինչ կանի, որպեսզի ի վերջո հայ-վրացական հարաբերությունների օրակարգային կարեւոր խնդիրների շարքում դիտվեն ջավախքահայության խնդիրները, եւ կհորդորեի առաջին հերթին հենց լեզվի խնդիրը, լեզվի կարգավիճակի խնդրին անդրադառնալ, որ գա ժամանակ, եւ մենք ունենանք Ջավախքում 2-րդ պետական լեզու` հայերենը, որն ընդունված է ամբողջ աշխարհում, քաղաքակիրթ աշխարհում, շատ երկրներում այդ օրինակը ունենք:

Իմ մտահոգությունը, պարոն վարչապետ, կայանում էր նրանում, որ մամուլում այս միջկառավարական հանձնաժողովի նիստից հետո հայտնվեցին լուրեր, թե Ջավախքի հարցը մասնավոր հարց է եւ օրակարգում չի եղել: Չեմ ուզում անձնավորել, բայց նաեւ իմ Վրաստան մեկնելու, հայրենիք մեկնելու հարցը մասնավոր հարց է, դրա համար օրակարգում չի ընդգրկվել: Իհարկե, հետո պարզվեց, որ այդպիսի հայտարարություն չի եղել: Շնորհակալություն:

Տ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Այդպիսի բան չի կարող լինել, որ միջկառավարական հանձնաժողովի նիստերի ժամանակ մենք չանդրադառնանք այն հարցերին, որոնք մտահոգում են եւ՛ ՀՀ քաղաքացիներին, եւ՛ ջավախքահայերին: Դա, իհարկե, այդպիսի բան չի կարող լինել, որովհետեւ այդ հարցերը բարձրացվում են եւ՛ մեր կողմից, եւ՛ մեր վրացի գործընկերների կողմից, որովհետեւ հասկանալի է, որ, եթե իրենց տարածքում կան խնդիրներ, ապա նրանք էլ որոնում են այդ խնդիրների լուծման եղանակները, եւ առանց փոխադարձ երկխոսության այդ խնդիրները լուծումներ չեն կարող գտնել:

Դրա համար, այդ երկխոսությունը բավականին բաց երկխոսություն է, մենք փոխադարձ փաստարկները լսելու կարողություն ունենք, հասկանալու փաստարկները, դեմ եւ կողմ փաստարկները, եւ մեր առջեւ դրված է խնդիր` գտնել լուծումներ, փոխադարձ, ընդունելի լուծումներ, եւ մենք հետեւողական այդ աշխատանքը պետք է տանենք առաջ, եւ համոզված եմ, որ մոտակա տարիների ընթացքում մենք կարձանագրենք առաջընթաց, ինչպես որ, ասենք, եկեղեցիների վերականգնման գործում:

Դա ես համարում եմ բավականին լուրջ ձեռքբերում, որ արդեն իսկ որոշակի գումարներ են հատկացվում հայկական եկեղեցիների վերականգնման համար` Վրաստանի տարածքում: Դա բավականին լուրջ առաջընթաց է, եւ համոզված եմ` մնացած բոլոր հարցերում, որտեղ դեռեւս մենք չունենք նմանատիպ մոտեցումներ, բայց մենք կկարողանանք գտնել ընդունելի լուծումներ մեզ համար: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Լիլիթ Գալստյան` 3-րդ խոսափող:

Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ եւ կառավարություն, դեռեւս 2008 թվականի տարեմուտին, երբ քննարկվում էր 2009 թվականի բյուջեն, ես եւ իմ գործընկերներից ոմանք հարց բարձրացրեցինք` փորձելով ճշտել, հստակեցնել, թե ինչ կողմնորոշիչներով եւ չափորոշիչներով է ուղեկցվում կառավարությունը` սահմանելով աշխատավարձերը:

Մեր մտահոգության հիմնական առարկան այն էր, որ բյուջետային հատվածում տարբեր ոլորտների աշխատավարձերի միջեւ անթույլատրելի բաժանումներ կան եւ  երբեմն դրանք հասնում են 3-10 անգամվա, եւ նաեւ արտաբյուջետային միջոցների գոյությունը, որի մասին քիչ առաջ իմ գործընկերը խոսեց:

Ըստ էության, մեր այդ հարցադրումը կառավարության կողմից ըմբռնումով, այսպես ասած, մոտեցվեց, եւ մենք ունեցանք պատասխան, որ 2009 թվականին, առհասարակ, հայեցակարգային վերաբերմունք կդրսեւորի կառավարությունը աշխատավարձերի սահմանման ուղղությամբ, բայց մենք 2009 թվականին ունեցանք ոչ թե կոնցեպտուալ հայեցակարգային մոտեցում աշխատավարձերին, այլ ունեցանք հատվածական մոտեցում, ասենք թե, դատավորների աշխատավարձերի բարձրացման տեսքով, կամ տեսանք, թե արտաբյուջետային միջոցներից ինչպես են մարդիկ իրենք իրենց ինքնախրախուսում 1 միլիոնանոց ժամացույցներով:

Իմ հիմնական մտահոգության գոտում շարունակում է մնալ մշակույթի ոլորտը: Մենք այսօր մշակույթի ոլորտում ունենք թատրոնների, գրադարանների, համերգային կազմակերպությունների շուրջ 3 հազար աշխատողներ, որոնց աշխատավարձը 30.000-45.000-ի շրջանակներում է: Ես պարբերաբար այս հարցը բարձրացնում եմ, եւ նաեւ այս անգամ եմ բարձրացնում այս հարցը եւ ուզում եմ հասկանալ, թե մեր կառավարությունը` սահմանելով այս աշխատավարձը նվազագույն զամբյուղի եւ նվազագույն բյուջեի, ի՞նչ մեթոդաբանությամբ է ուղեկցվում եւ որո՞նք են այն հաշվարկները, որ թույլ են տալիս մեր կառավարությանը մտածել, որ 35-45.000-ով կարելի է մեկ ամսում ոչ թե ապրել, այլ գոյատեւել: Առաջին հարցս դա է:

Եվ 2-րդ հարցս` արդյոք 2010 թվականին մեր հայրենի կառավարության Հակաճգնաժամային սոցիալական քաղաքականության կամ Աղքատության հաղթահարման ծրագրերում տեղ կգտնե՞ն աշխատավարձերի վերանայման հայեցակարգային խնդիրներ, եւ կարո՞ղ ենք ակնկալել, որ հատկապես իմ նշած, ուրեմն, այս գոտու` մշակույթի ոլորտի աշխատավարձերը վերատեսության կենթարկվեն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի ֆինանսների նախարար Տիգրան Դավթյանը:

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իրոք, մենք այստեղ խնդիր ունենք, եւ այն անհամամասնությունները, որ կան աշխատավարձի եւ աշխատանքի վարձատրություն մասով, իհարկե, առկա են այս կամ այն ոլորտներում, եւ դա պայմանավորված է եղել տարբեր ժամանակահատվածներում այս կամ այլ ոլորտի հետ կապված առանձին մոտեցումներով, եւ որոշ դեպքերում այդ աշխատավարձի եւ վարձատրության չափերը սահմանվել են առանձին օրենքներով, հատկապես նոր կառույցների ձեւավորման պարագայում: Այսինքն` սա իր պատմական բացատրությունն ունի:

Բայց, իրոք, իրավիճակը այստեղ այնքան էլ բարվոք չի այն առումով, որ արդարության սկզբունքը ոչ միշտ է պահպանված: Այդ առումով այդ խնդիրը հայտնի է, եւ կառավարությունը համաձայնվել է, եւ նաեւ ԱԺ-ում էլ այդ քննարկումները եղավ, եւ մեր մոտեցումը հստակ է, որ պետք է մշակվի, եւ այդ աշխատանքներն արդեն առաջին փուլով կատարվել են, ընդհանուր հայեցակարգ, որտեղ սկզբունքները պարզ եւ հասկանալի կներկայացվեն, եւ այդ հայեցակարգի հիմքի վրա, հայեցակարգն ընդունելու պարագայում մենք արդեն կկարողանանք կոնկրետ գործողություններ անել:

Այդպես էլ նախատեսված էր, սակայն անցյալ տարի ճգնաժամային տարի էր, եւ այնքան հաջող տարի չէր այդպիսի գործողություններ անելու պարզ պատճառներով, եւ այս տարի էլ նույնպես, գիտեք, որ մենք աշխատավարձի բարձրացումներ, ըստ էության, այս տարվա բյուջեով չենք նախատեսել, խնդիր էր եղել միայն պահպանել այն մակարդակը, որը մենք ունեինք:

Բայց, համոզված եմ, որ մենք առաջիկայում, սա օրակարգային խնդիր է, այդ հայեցակարգը ամենայն մանրամասն, նախագիծն արդեն պատրաստ է, կրկնեմ, կանդրադառնանք դրան եւ, կարծում եմ, առաջիկայում մենք լուծումներ կգտնենք այդ խնդրին, որովհետեւ, իրոք, խնդիր այստեղ մենք ունենք:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Ես, կարծես թե, 3-րդ տարին է ուզում եմ շնորհակալություն ասել այս ըմբռնումի համար, եւ հույս ունենանք, որ 2011 թվականին, երբ որ բյուջեի նախագիծը կբերեք, 2010 թվականի բյուջեի նախագիծը, այլեւս դրանք չեն լինի հեռանկարային առաջարկություններ, ծրագրեր:

Եվ ուզում եմ հիշեցնել կառավարության 2008-2012 թվականների Ծրագրային միջոցառումների ծրագիրը, որով 2009 թվականին օրենքով կառավարությունը ստանձնել էր, ուրեմն, պատասխանատվություն` 2009-ին օրենքով  սահմանելու կենսաապահովման նվազագույն զամբյուղի կազմը, կառուցվածքը եւ նվազագույն բյուջեի չափը:

Այսինքն` այդ օրենքի նախագիծը դուք դեռ, կառավարությունը դեռ 2009 թվականին պետք է բերեր խորհրդարան, որը չի բերել: Փորձում եմ ըմբռնումով եւ ճգնաժամին վերագրելով մեղավորությունը, այսպես ասած, ըմբռնումով մոտենալ, բայց ես մշակույթի ոլորտի անունից եւ, կարծում եմ, մեր շատ պատգամավորների անունից, պարզապես, հորդորում եմ ունենալ այդ վերաբերմունքը, որ մշակույթի ոլորտը նույնքան կարեւոր է, որքան կրթությունը, առողջապահությունը եւ այլն, եւ բոլորովին կարիք չկա սոցիալական անհամերաշխության լրացուցիչ երանգ բերել մեր հասարակություն` այդ մարդկանց աղքատության շեմին պահելով 30-35.000 աշխատավարձով:

Տ.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Միակ բանը, որ կարող եմ ասել, իրոք, այդ խնդիրները կար, եւ խնդիրը առկա է, ուղղակի, ժամանակային առումով, պայմանավորված ճգնաժամով, մի փոքր ավելի տեղափոխվեց:

(Այսպես է ավարտվում ձայնագրությունը):