Հոդված 1. «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի (5 մայիսի 1998 թվականի, ՀՕ-221, այսուհետ` Օրենք) 1-ին հոդվածի 1-ին պարբերությունում «ինչպես նաեւ» բառերից հետո լրացնել «վարչական ակտերի,» բառերը:

Հոդված 2. Օրենքի 2-րդ հոդվածում`

1) վերնագրից հանել «դատական» բառը.

2) 1-ին մասի 6-րդ կետի վերջակետը փոխարինել միջակետով.

3) 1-ին մասում  լրացնել նոր 7-րդ կետ հետեւյալ բովանդակությամբ.

«7)  վարչական ակտերը (այդ թվում` վարչական տույժ նշանակելու մասին որոշումները)` ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձանցից որոշակի դրամական գումարներ բռնագանձելու մասով:»:

Հոդված 3. Օրենքի 4-րդ հոդվածում «թերթն է» բառից հետո լրացնել «, իսկ սույն օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով նախատեսված դեպքում` վարչական ակտը» բառերը:

Հոդված 4. Օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ եւ 5-րդ կետերում «թերթում» եւ «թերթի» բառերից հետո համապատասխանաբար լրացնել «կամ վարչական ակտում» եւ «կամ վարչական ակտի» բառերը:

Հոդված 5. Օրենքի 7-րդ հոդվածի 2-րդ պարբերությունում «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ կայացվել է վարչական ակտը» բառերը, իսկ 3-րդ պարբերությունում «թերթի» բառից հետո`  «կամ վարչական ակտի» բառերը:

Հոդված 6. Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում «թերթով» բառից հետո լրացնել «վարչական ակտով» բառերը:

Հոդված 7. Օրենքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ մասում «թերթով» բառից հետո լրացնել «կամ  վարչական ակտով» բառերը:

Հոդված 8. Օրենքի 12-րդ հոդվածի 2-րդ պարբերության 1-ին կետում «թերթ» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտ» բառով:

Հոդված 9. Օրենքի 22-րդ հոդվածում`

1) վերնագրում  «ակտի» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտի» բառերը.

2) լրացնել 6-րդ մաս հետեւյալ բովանդակությամբ.

«Վարչական ակտը կայացրած մարմինը իր նախաձեռնությամբ կամ պարտապանի դիմումով իրավունք ունի հետաձգելու կամ տարաժամկետելու վարչական ակտի կատարումը, փոփոխելու դրա կատարման եղանակն ու կարգը:   Վարչական ակտը կայացրած մարմինը կարող է հետաձգել կամ տարաժամկետել վարչական ակտի կատարումը, եթե պարտապանը պատրաuտ է տրամադրելու պահանջին համարժեք ապահովում, եւ ակնհայտ է, որ բացակայում է հարկադիր կատարման անհրաժեշտությունը, քանի որ ողջամիտ ժամկետում վարչական ակտը կկատարվի կամովին:

Վարչական ակտի կատարումը հետաձգելու կամ տարաժամկետելու, կատարման եղանակը եւ կարգը փոփոխելու մաuին դիմումները ակտը կայացրած մարմինը քննում է դրանք uտանալու oրվանից տաuնoրյա ժամկետում: Պարտապանը պատշաճ ձեւով տեղեկացվում է դիմումի քննության ժամանակի եւ վայրի մաuին: Նրա չներկայանալն արգելք չէ դիմումի քննության համար:

Վարչական ակտի կատարումը հետաձգելու կամ տարաժամկետելու, կատարման եղանակն ու կարգը փոխելու մաuին դիմումի ըuտ էության քննությունը չի կաuեցնում կատարողական վարույթը:

Վարչական ակտի կատարումը հետաձգելու կամ տարաժամկետելու, կատարման եղանակը եւ կարգը փոփոխելու մաuին վարչական ակտը կայացրած մարմինը կայացնում է որոշում, որը եռօրյա ժամկետում ուղարկվում է պարտապանին: Վարչական ակտի կատարումը հետաձգելու կամ տարաժամկետելու, կատարման եղանակը եւ կարգը փոփոխելու մաuին որոշումը կարող է բողոքարկվել:»:

Հոդված 10. Օրենքի 23-րդ հոդվածում`

1) վերնագրում  «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտի» բառերը.

2) լրացնել նոր 1.1-րդ մաս հետեւյալ բովանդակությամբ.

«1.1. Վարչական ակտը կարող է կատարման ներկայացվել մեկ տարվա ընթացքում` սկսած այն օրվանից, երբ օրինական ուժի մեջ է մտել վարչական ակտը:».

3) 2-րդ մասում «թերթերը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտերը» բառերը:

Հոդված 11. Օրենքի 26-րդ հոդվածում լրացնել նոր 3-րդ մաս հետեւյալ բովանդակությամբ.

«3.Եթե կատարված վարչական ակտը ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն փոփոխվել կամ վերացվել է, ապա որոշում է կայացվում` գույքը պատապանին լրիվ կամ մասնակի վերադարձնելու մասին, իսկ եթե ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն փոփոխվել կամ վերացվել է ի կատար չածված վարչական ակտը, ապա որոշում է կայացվում` բեկանված վարչական ակտով լրիվ կամ մասնալի բռնագանձումը դադարեցնելու մասին:»:

Հոդված 12. Օրենքի 28-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ պարբերությունում «թերթում» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտում» բառերը:

Հոդված 13. Օրենքի 29-րդ հոդվածի 7-րդ մասում «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը» բառերը:

Հոդված 14. Օրենքի 30-րդ հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերում  «թերթ» եւ «թերթի» բառերից հետո համապատասխանաբար լրացնել « կամ վարչական ակտը» եւ «կամ վարչական ակտի» բառերը:

Հոդված 15. Օրենքի 31-րդ հոդվածում`

1) վերնագրում «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը» բառերը.

2) լրացնել նոր 1.1-րդ մաս հետեւյալ բովանդակությամբ.

«1.1. Եթե ստացված վարչական ակտը չի համապատասխանում օրենքով վարչական ակտին ներկայացված պահանջներին կամ, եթե լրացել է այն կատարման ներկայացնելու ժամկետը, ապա  հարկադիր կատարողը վարչական ակտը վերադարձնում է պահանջատիրոջը:».

3) 2-րդ մասում «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը» բառերը.

4) 3-րդ մասում «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը» բառերը:

Հոդված 16. Օրենքի 32-րդ հոդվածի 2-րդ մասում «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը» բառերը:

Հոդված 17. Օրենքի 35-րդ հոդվածի`

1) վերնագրում «թերթի» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտի» բառերը.

2)  լրացնել նոր 5-րդ մաս հետեւյալ բովանդակությամբ.

«5. Վարչական ակտի մեջ նշված պահանջները պարզ չլինելու դեպքում հարկադիր կատարողն իրավունք ունի դիմել ակտը կայացրած մարմնին` պարզաբանելու համար, որը քննում է հարկադիր կատարողի դիմումը այն ստանալու օրվանից 10-օրյա ժամկետում: Հարկադիր կատարողը, վարչական ակտը կայացրած մարմինը եւ պարտապանը պատշաճ ձեւով տեղեկացվում են դիմումի քննության ժամանակի եւ վայրի մասին: Նրանց չներկայանալն արգելք չէ դիմումի քննության համար: Քննության արդյունքներով կայացվում է որոշում, որը կարող է բողոքարկվել:»:

Հոդված 18. Օրենքի 36-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում «դատարանի» բառից հետո լրացնել « կամ վարչական ակտը կայացրած մարմնի» բառերը:

Հոդված 19. Օրենքի 37-րդ հոդվածի 1-ին մասի`

1) 6-րդ կետում «դատարանը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը կայացրած մարմինը» բառերը.

3) լրացնել նոր 8-րդ կետով հետեւյալ բովանդակությամբ.

«8) կատարման ենթակա վարչական ակտի դեմ հայց է ներկայացվել վարչական դատարան:»:

Հոդված 20. Օրենքի 38-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում «դատարան» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը կայացրած մարմնին» բառերը:

Հոդված 21. Օրենքի 41-րդ հոդվածի`

1) 1-ին մասի 1-ին կետում «թերթը» բառից հետո լրացնել « կամ վարչական ակտը» բառերը.

2)  3-րդ մասի 1-ին պարբերությունում լրացնել  նոր նախադասություն հետեւյալ բովանդակությամբ.

«Կատարողական վարույթը ավարտվելու դեպքում վարչական ակտը, այն ավարտելու մասին նշումով, վերադարձնում է ակտը կայացրած մարմնին:».

3) 3-րդ մասի 2-րդ պարբերությունում լրացնել նոր նախադասություն հետեւյալ բովանդակությամբ.

«Կատարողական վարույթն ավարտելը եւ վարչական ակտը այն կայացրած մարմնին վերադարձնելն արգելք չէ ակտը նոր կատարման ներկայացնելու համար:»:

Հոդված 22. Օրենքի 42-րդ հոդվածում`

1)1-ին մասի 1-ին կետում «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը» բառերը.

2) 1-ին մասի 6-րդ կետում «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ բեկանվել է վարչական ակտը» բառերը:

Հոդված 23. Օրենքի 43-րդ հոդվածի 2-րդ եւ 3-րդ մասերում  «թերթի» եւ «թերթով» բառերից հետո համապատասխանաբար լրացնել «կամ վարչական ակտի» եւ «կամ վարչական ակտով» բառերը:

Հոդված 24. Օրենքի 48-րդ հոդվածում վերնագրում եւ 1-ին մասում «թերթում» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտում» բառերը:

Հոդված 25. Օրենքի 50-րդ հոդվածում 1-ին մասի 2-րդ պարբերությունում «թերթի» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտի» բառերը:

Հոդված 26. Օրենքի 53.1-րդ հոդվածում 1-ին մասում եւ 3-րդ մասի 4-րդ պարբերությունում «թերթին» եւ «թերթում» բառերից հետո համապատասխանաբար լրացնել «կամ վարչական ակտին» եւ «կամ վարչական ակտում»բառերը:

Հոդված 27. Օրենքի 58-րդ հոդվածի 1-ին մասում «(թերթերի)» բառից հետո  լրացնել «կամ վարչական ակտի» բառերը:

Հոդված 28. Օրենքի 60-րդ հոդվածի «թերթով» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտով» բառերը:

Հոդված 29. Օրենքի 67-րդ հոդվածում`

1) 4-րդ  մասի առաջին նախադասությունը հանել, «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը» բառերը, իսկ «դատական կարգով» բառերը հանել:

2) 5-րդ  մասի «թերթը» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտը» բառերը:

Հոդված 30. Օրենքի 70-րդ հոդվածի 1-ին մասում «տնտեսական» բառը փոխարինել  «ընդհանուր իրավաuության առաջին ատյանի» բառերով:

Հոդված 31. Օրենքի 72-րդ հոդվածի 2-րդ մասում «Դատական» բառը փոխարինել «Հարկադիր կատարման ենթակա» բառերով:

Հոդված 32. Օրենքի 72.1-րդ հոդվածի`

1) 1-ին մասը ուժը կորցրած ճանաչել.

2) 2-րդ մասում «թերթը,» բառից հետո լրացնել « ,ինչպես նաեւ վարչական ակտի բեկանման հետեւանքով» բառերը:

Հոդված 33. Օրենքի 73-րդ հոդվածում «թերթով» բառից հետո լրացնել «կամ վարչական ակտով» բառերը:

Հոդված 34. Անցումային դրույթներ

1. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող տասներորդ օրվանից:

2. Սույն օրենքը տարածվում է սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո կայացված վարչական ակտերի վրա:

Հիմնավորում

«Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Վարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարույթի մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Արխիվային գործի մասին»  Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն եւ լրացում կատարելու մասին», «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին»,  Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Իրավական ակտերի մասին»  Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Ֆինանսական համակարգի հաշտարարի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Բնապահպանական եւ բնօգտագործման վճարների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հանրային ծառայությունների կարգավորման պարտադիր վճարների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության  օրենքների նախագծերի ընդունման վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսդրության բարելավման նախագծերի հիմքում դրված են ինչպես հիշյալ օրեսդրության կիրառման գործընթացում ի հայտ եկած հիմնախնդիրները լուծելու, այնպես էլ` միջազգային իրավական չափանիշներին ազգային  օրենսդրությունը համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությունը, քանի որ դատաիրավական բարեփոխումների նախորդ  փուլում կյանքի կոչված նորամուծությունները դեռեւս բավարար չեն նշված ոլորտների օրենսդրությունն ավարտուն եւ ամբողջական համարելու համար: Ըստ էության, վերոհիշյալ նախագծերով առաջարկվում է ապահովել դատաիրավական բարեփոխումների շարունակականությունը եւ, միաժամանակ, շտկել ու վերանայել իրենց չարդարացրած խնդիրները:

Հայաստանի Հանրապետության վարչական դտավարության օրենսգրքի ընդունմամբ, ինչպես նաեւ Հայաստնաի Հանրապետության քաղաքացիական  դատավարության օրենսգրքում կատարված մեծածավալ ու էական փոփոխություններով հիմք դրվեց քաղաքացիական դատավարությունից վարչական դատավարությունը տարանջատելու եւ, ըստ էության, արդարադատության նոր տեսակ հիմնադրելու գործընթացին: Վարչական դատավարության ստեղծումը նպաստեց սահմանադրական բարեփոխումների ոգուն համապատասխան մարդու իրավունքների դատական պաշտպանության առավել կատարյալ դատական համակարգի ձեւավորման եւ պետական կառավարման ոլորտում կամայականությունների կտրուկ նվազման գործընթացին:

Կարելի է փաստել, որ նշված օրենսդրությունների կտրվածքով ընդհանուր առմամբ նախորդ փուլի դատաիրավական բարեփոխումները էական դրական դերակատարում են ունեցել եւ հիմնականում համապատասխանել են այդ ոլորտի օրեսդրական կարգավորումներին ներկայացվող պահանջներին:

Ինչպես հայտնի է, դատաիրավական բարեփոխումների վերջին շրջանում նախապատվությունը տրվեց, այսպես  կոչված, մասնագիտացված քրեական եւ քաղաքացիական դատարանների լուծարմանը, այդ դատարաններին ընդդատյա բոլոր գործերի քննությունը վերապահվեց ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարաններին: Այս դեպքում արդեն նախանշվեց մասնագիտացումն ապահովել հենց ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանների շրջանակում:

Այս եւ մի շարք այլ ինստիտուցիոնալ փոփոխություններ կարող են արդյունավետ գործել միայն այն դեպքում, երբ  դրանք կուղեկցվեն համապատասխան դատավարական լուծումներով:

Երկու օրենսգրքերի վերլուծությունը, թերեւս, բերում է այն եզրահանգման, որ դրանցում առկա են մի շարք ոչ լիարժեք ու երբեմն էլ հակասական լուծումներ, ինչի արդյուքնում վնասվում է ինչպես դատավարության մասնակիցների իրավունքների պաշտպանության արդյունավետությունը, այնպես էլ դատարանների բնականոն գործունեությունը:

Մասնավորապես, մտահոգող են ընդհանուր իրավասության դատարանների եւ վարչական դատարանի ոչ համաչափ ծանրաբեռնվածությունը, առանձին իրավական նորմերում առկա ոչ հստակ ձեւակերպումները, դատվարական անավարտ ու ոչ ամբողջական լուծումները եւ այլն:

Մեկ տարուց ավել վարչական դատարանների, ինչպես նաեւ քաղաքացիական դատվարության օրենսդրությունում կատարված փոփոխություններից հետո դատական ատյանների գործունեության վերլուծությունը վկայում է այն մասին, որ այս օրենսդրությունը կարիք ունի ոչ միայն խմբագրական այլեւ` բովանդակային էական փոփոխությունների:

«Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատվարության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենք: Վարչական դատարանների ստեղծմամբ, ինչպես արդեն նշվեց, սկզբնավորվեց  արդարադատության նոր տեսակի ներդրումը: Այն լուրջ ձեռքբերումների հետ մեկտեղ, ուղեկցվել է որոշ խնդիրներով, որոնք  համակարգված տեսքով ունեն հետեւյալ պատկերը.

-վարչական դատավարությանը` առանձին բնույթի գործերով խիստ բնորոշ է գրավոր դատաքննության ինստիոտուտը, ինչը հաջողությամբ կիրառվում է Սահմանադրական դատարանի գործունեությունում: Գրավոր դատաքննության հաջողված տարբերակներ կարելի է հանդիպել նաեւ արտասահմանյան բազմաթիվ երկրների վարչական դատավարություններում:

Գրավոր դատաքննության ինստիտուտի ամրագրումը նախագծում ոչ միայն բխում է քաղաքացու շահերից, այլեւ` էապես կնպաստի վարչական դատարանների անհարկի ծանրաբեռնավածությունը թեթեւացնելուն,

-հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ  սկզբունքորեն վարչական դատավարությունն էապես չի տարբերվում քաղաքացիական դատավարությունից, Օրենսգրքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասում ամրագրվել է դրույթ, որի համաձայն . «Վարչական դատարանում վարչական գործերով դատավարության կարգը սահմանվում է սույն օրենսգրքով եւ Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքով, իսկ սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում նաեւ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով այնքանով, որքանով դրա նորմերը իրենց էությամբ կիրառելի են (muatatis mutandis) վարչական դատավարության նկատմամբ եւ չեն հակասում սույն օրենսգրքին եւ վարչական դատավարության էությանը»:

Նշված ձեւակերպումը բավարար չափով հստակ չէ եւ անհարկի անորոշության տեղիք է տալիս, քանի որ այն բովանդակում է ներքին հակասություն. մի կողմից հստակ ամրագրված է, որ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի դրույթները կիրառվում են միայն կոնկրետ սահմանված դեպերում, մյուս կողմից` տեղ է թողնվում «muatatis mutandis»  (այնքանով որքանով) սկզբունքով այդ օրենսդրության  նորմերը կիրառելու համար:

Երկու տարբերակն էլ բավարար չափով հիմնավորված չեն, քանի որ նաեւ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի նորմերը բավարար չափով չեն կարող ներառել վարչական դատավարության` իրավական կարգավորման բոլոր հարցադրումները: Ուստի անհրաժեշտություն է առաջացել վարչական դատավարության օրենսգրքում բոլոր կարգավորումները ներառելը,

-դատավարական իրավահաջորդության ինստիտուտը վարչական դատավարությունում  էապես տարբերվում է քաղաքացիական դատավարության նույնանուն ինստիտուտից: Ենթադրվում է, որ համպարփակ իրավահաջորդության դեպքում հարկ է բացառել հայցվորի կողմից համաձայնություն ստանալը, այլապես գոյություն չունեցող դատավարության անձի մասնակցությամբ ընթանալու է դատավարություն, ինչի արդյունքում կայացվելու է վարույթը կարճելու մասին դատական ակտ: Բնականաբար, հիշյալ իրավիճակը ինքստինքյան հանգեցնում է դատավարության սկզբունքների խախտմանը:

Տվյալ դեպքում նախագծով սահմանված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի 2-րդ մասն ուժը կորցրած ճանաչել,

-նախագծով հստակեցվել է ներկայացուցչին տրվող լիազորագրի բովանդակությունը եւ նրանց լիազորությունները: Հիշյալ մոտեցումը կբացառի անբարեխիղճ ներկայացուցիչների մասնակցության հնարավորությունը,

-վարչական դատավարությունում հաշտության համաձայնությունը չի համարվում, որպես գործի վարույթը կարճելու հիմք (Օրենսգրքի 90-րդ հոդված), սակայն գիտագործնական հետզոտությունները եւ միջազգային փորձի բավականին խորը ուսումնասիրությունը վկայում են այն մասին, որ դա եւս պետք է համարվի վարչական դատվարության ավարտի ինքնուրույն տեսակ: Ուստի նախագծում ամրագրվել է ինչպես հաշտության համաձայնությունը կարգավորող նոր հոդված, այնպես էլ այն որպես գործի վարույթը կարճելու հիմք,
 
-դատական պրակտիկայում բազմաթիվ են դեպքերը, երբ գործի քննության ժամանակ պարզ է դառնում, որ վարչական ակտը սպառել է իրեն , այն արդեն կատարվել է եւ ավարտվել է, իսկ ներկայացված դիմումով վեճն, ըստ էության, դարձել է առարկայազուրկ: Այդպիսի դեպքերում դատարանը հարկադրված քննում է վեճն ըստ էության, մերժում է դիմումը` պահանջի  առարկայազուրկ լինելու հիմքով, ինչի արդյուքնում արդարադատության իրականացումը, թերեւս, դառնում է ինքնանպատակ:

Այս առընչությամբ օրեսգիրքը լրացվել է նոր ինստիտուտով, մասնավորապես գործի կարճման հիմքերը համլրվել են նոր հիմքով, ըստ որի, վարույթը ենթակա կլինի կարճման, եթե վեճը սպառված է`,

-կանոնակարգվել է միմյանց հետ կապված մի քանի պահանջներով գործերի ընդդատությունը:   Նախ, սահմանվել  է հիմնական պահանջին ներկայացվող չափանիշները, իսկ, այնուհետեւ, դրույթ, ըստ որի ընդդատությունը կորոշվի այն հաշվով, թե որ դատարանին է ընդդատյա տվյալ հիմնական պահանջը:

Պահանջների միացման վերաբերյալ մոտեցումը հնարավորություն կտա զերծ պահել դատական համակարգն անհարկի քաշքշուկներից եւ կիրառման մեջ դնել կողմերի խախտված իրավունքների պաշտպանության առավել գործուն իրավական ընթացակարգեր: Տվյալ դեպքում կարող են այլ նոր խնդիրներ առաջանալ` կապված օրենքների միատեսակ կիրառման, մի դատավարության շրջանակներում մի քանի դատավարության նորմեր կիրառելու եւ այլ հարցադրումների առընչությամբ, բայց դրանք լուծելի են եւ չեն կարող խոչընդոտել արդարադատության բուն գործընթացին:

-վճարման կարգադրություն արձակելու գործերի վարույթ գրեթե նույնությամբ նախատեսված է ինչպես Հայաստանի Հանրապետության  քաղաքացիական, այնպես էլ` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով (համապատասխանաբար` 361-րդ եւ 27-րդ գլուխներ):

Սակայն, լուծումը ոչ թե պարզապես այդ գործերն ընդհանուր իրավասության դատարաններին վերապահելն է, այլ` ընդհանրապես այդ վարույթի  տեսակը վերացնելն է, ինչպես արվել է ներկայացված նախագծերում, այդպես ստացվում է, որ վճարման կարգադրությունն ընկալում ենք, որպես սոսկ տեխնիկական բնույթի գործառույթ, սակայն փորձում ենք դա վերապահել ընդհանուր իրավասության դատարաններին:

Նախ, այդ գործերի վարույթն ամբողջովին չի կարելի վերապահել ընդհանուր իրավասության դատարաններին, քանզի հակնդդեմ հայց ներկայացնելու դեպքում քննության առարկան դառնում է վարչական ակտի օրինականությունը, ինչը հենց վարչական դատարանի խնդիրն է: Բացի այդ, դատարանը կոչված է արդեն իսկ ծագած վեճի վերաբերյալ գործ քննելու, դատարանը վեճի առկայությունը բացահայտելու մարմին չէ:

-նախագծով ներկայացված վարչական ակտի հիման վրա ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձի բռնագանձում իրականացնելու պահանջներով վարչական դատարան դիմելու իրավունքի բացառումը, եւս բխում է վերը նշված հիմնավորումից,

- Վարչական դատավարության սկզբունքների շրջանակը թերի է: Ըստ էության, ամրագրված չէ այնպիսի հիմնադրույթ, ինչպիսին է` հրապարակայնությունը:

Սակայն հրապարակայնության վերաբերյալ վերջինիս ձեւակերպումը տարբերվում է ՀՀ դատական օրենսգրքի 20-րդ հոդվածի ձեւակերպումից. մասնավորապես, այդ հոդվածում ամրագրված է . «գործի` դռնփակ նիստում քննված մասին եւ որդեգրման գործին անձը  կարող է ծանոթանալ միայն դատական ակտը կայացրած դատարանի որոշմամբ»: Այս կարգի հակասության դեպքում անհարկի խնդիր է առաջանալու, թե դրանցից որը պետք է գործի, ուստի հարկ է այդ հարցին եւս անդրադառնալ: Բացի այդ, տրամաբանակ կլնի, որպեսզի չհրապարակվեն դատական ակտի այն մասերը, որոնք հիմք են հանդիսացել դռնփակ դատական քննության համար: Այս վերջին դրույթն իր ամրագրումն է ստացել ՀՀ քրեական դատավարության 16-րդ հոդվածի 4-րդ մասով:

-Ավանդաբար, արդարադատության դեմ ուղղված հանցագործությունների վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի համապատասխան նորմերի դիսպոզիցիաներում վարչական դատավարությունն անտեսված է, իսկ վարչական դատվարության օրենսգրքի բոլոր այն դրույթները, որոնցով ընդհանրացված ձեւով պատասխանատվություն է սահմանված, պարզապես որեւէ իրավական արժեք չունեն եւ չեն գործում: Օրինակ, օրենսգրքի 7-րդ հոդվածում խոսվում է թարգմանչին ակնհայտ սխալ թարգմանություն կատարելու համար նախատեսված քրեական պատասխանատվության մասին, մինչդեռ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 338-րդ հոդվածով քրեական պատասխանատվություն է սահմանված բացառապես քրեական եւ քաղաքացիական գործերով թարգմանչի կողմից ակնհայտ սխալ թարգմանություն կատարելու համար:

Այս դեպքոմ, անհրաժեշտություն է առաջանում «ՀՀ քրեական օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքում` վերը նշված նորմում կատարել համապատասխան խմբագրումներ` նկատի ունենալով նաեւ վարչական դատավարությունը:

-«Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Վարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարությի մասին ՀՀ օրենքում փոփոխություն եւ լրացումներ կատարվել են վերջիններս` վերոհիշյալ նախագծերի հետ համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությունից:

«Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրեսնգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենք:

Քաղաքացիական դատավարության օրենսդրության մեջ առկա որոշ խնդիրները համակարգված տեսքով ունեն հետեւյալ պատկերը.

-հարկ է հետեւողականորեն վերացնել ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում եւ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում առկա կրկնությունները, որոնք, ըստ էության, հակասություններ են»

-անհիմն սահմանափակված է դատավորին ինքնաբացարկ հայտնելու ինստիտուտը: Ըստ Օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի, դատավորն ինքնաբացարկ է հայտնում իր նախաձեռնությամբ կամ գործին մասնակցող անձի միջնորդությամբ` մինչեւ դատաքննությունը սկսվելը: Սահմանված են որոշ բացառություններ, որոնք հնարավորություն են տալիս ինքնաբացարկ հայտնել  նաեւ դատաքննության հետագա փուլում, սակայն այդ ինստիտուտը կարող է լիարժեք գործել միայն այն դեպքում, երբ ինքնաբացարկ, առանց որեւէ վերապահումի, հայտնվում է մինչեւ դատաքննության ավարտը: Ուստի ներկայացված նախագծով 21-րդ հոդվածի 2-րդ կետում սահմանվել է, որ ինքնաբացարկը կարող է հայտնվել մինչեւ դատաքննության ավարտը:

Բացի այդ, հարկ է միասնական մոտեցում ապահովել հիշյան ինստիտուտի առնչությամբ, մասնավորապես թույլատրելի չէ, երբ մի դեպքում ամրագրվում է ինքնաբացարկի, իսկ մեկ այլ դեպքում` բացարկի ինստիտուտը: Ուստի նախագծով համապատասխանություն է ապհովվել Օրենսգրքի 21-րդ եւ 28-րդ հոդվածների դրույթների միջեւ,

-գործող օրենսդրությամբ իրավաչափ լուծում չի տրված նաեւ  հայցվորի իրավունքների ծավալին. հայցվորը պետք է ունենա իրական հնարավորություն փոխելու հայցի հիմքը կամ առարկան, ավելացնելու կամ նվազեցնելու հայցային պահանջների չափը, հրաժարվելու հայցից մինչեւ դատարանում դատաքննության ավարտը, քանի որ հակառակ դեպքում, դա անհարկի քաշքշուկների տեղիք է տալիս եւ խախտում արդարադատության մատչելիության սկզբունքը: Այս փոփոխությունը եւս սահմանված է նախագծում,

- վերանայվել է նաեւ քաղաքացիական գործերով (բնականաբար, դա կվերաբերի նաեւ վարչական գործերին, քանի որ առկա է օրենսդրական հղում ՀՀ քաղաքացիական դատավրության օրենսգրքի վրա) պետական տուրքի վճարման հիմքերը, մասնավորապես, օրենսգրքի 70-րդ հոդվածում կատարված փոփոխությամբ առաջարկվում է պետական տուրք գանձել միայն գործն ըստ էության լուծող որոշումների բողոքարկման համար: Իսկ մյուս դատական ակտերի բողոքարկման դեպքում պետական տուրքի գանձումը կարելի է թողնել  անփոփոխ. դա նախատեսված է «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքում կատարված փոփոխությամբ.

-բազմաթիվ դեպքերում ամրագրված չէ դատական որոշ ակտերի բողոքարկման ժամկետը, օրինակ, Օրենսգրքի 77-րդ եւ 221-րդ հոդվածներում: Ուստի ներկայացված նախագծում նախատեսվել է համապատասխանաբար բողոքարկման 7-օրյա եւ 15-օրյա ժամկետներ,

-դատավարության կողմերի իրավական կարգավիճակը ոչ միշտ է համապատասխանում դատավարություան սկզբունքներով ամրագրված պահանջներին: Օրինակ, հայցադիմումի պատասխան ուղարկելը օրենսդրությամբ ամրագրված է ոչ թե որպես պատասխանողի իրավունք, այլ` պարտականություն: Բնականաբար, հիմնավորված չէ պատասխանողին պարտավորեցնել անվերապահորեն պատասխանելու հայցադիմումին: Տվյալ դեպքուկ ապացուցման պարտականության պարտականությունը անհամարժեք է ընկալվել. դրանից ոչ թե ենթադրվում է, որ կողմը պարտավոր է անվերապահորեն ապացուցել իր կողմից բերված փաստարկները կամ հերքել մյուս կողմի փաստարկները, այլ` որ այդ դատավարական գործողությունը բացառապես ինքն է պարտավոր անել, եթե դրա անհրաժեշտությունը տեսնում է. դրանով է պայմանավորված Օրենսգրքի 95-րդ հոդվածում առաջարկվող փոփոխությունը:

-Օրենսգրքի 103-րդ հոդվածում կատարված փոփոխությկամբ վերանայվել է հայցը կամ դիմումը առանց քննության թողնելու հիմքերը: Ըստ էության, գործող հիմքերը համարժեքորեն չեն արտացոլում հայցը կամ դիմումը առանց քննության թողնելու ինստիտուտի նպատակաուղղվածությունը: Նույն կերպ վերանայվել են գործի վարույթի կարճման հիմքերը: Վերը նշված հիմնավորմամբ, որպես կարճման հիմք օրենսգրքի 109-րդ հոդվածում նախատեսվել է նաեւ այն դեպքը, երբ վեճն  ըստ էության սպառվել է,

-Օրենսգրքում որոշ դեպքերում համարժեքորեն ամրագրված չեն դատաքննության փուլում հայցվորի դերը: Մասնավորապես, այն հանգամանքը, որ  հայցվորը հանդիսանում է քաղաքացիական գործի քննության նախաձեռնողը եւ վերջինիս բացակայության դեպքում անիմաստ է դատաքննություն իրականացնելը: Պատշաճ կարգով իրազեկված հայցվորի բացակայությամբ գործ  քննելը հանգեցնում է նրան, որ դատարանն ակամա իր պաշտպանության տակ է վերցնում հայցվորի պաշտպանությունը: Դրանով է պայմանավորված օրենսգրքի 118-րդ հոդվածում կատարված փոփոխությունը,

-գործի քննության ավարտին առնչվող հարաբերությունների իրավական կարգավորման չափանիշները եւս վերանայվել են նախագծով: Առավել տրամաբանական եւ հիմնավորված է թվում, ինչպես նաեւ կոռուպցիոն ռիսկերի նվազեցմանը կարող է ուղղված լինել այն մոտեցումը, երբ դատարանը գործի քննությունն ավարտելուց հետո, հեռանա վճիռ կայացնելու եւ նույն օրը հրապարակի վճռի եզրափակիչ մասը:

-կողմերի իրավունքների պաշտպանությունը պետք է իրատեսական լինի եւ չուղեկցվի անհարկի ձեւականություններով: Այսպես, գործող օրենսդրության համաձայն դատավորը պարտավոր է գործը դատաքննություն նշանակելու մասին որոշումը ուղարկել գործին մասնակցող  անձանց, մինդեռ առավել հիմնավորված է համարվում այն մոտեցումը, ըստ որի կողմը պատշաճ կարգով ծանուցվում է գործը դատաքննության նշանակելու որշման մասին,

-առանձին դեպքերում դատական ակտերի բողոքարկման համար սահմանված ժամկետները իրատեսկանա չեն: Այսպես, վերաքննիչ դատարանի կողմից բողոքը վերադարձնելու վերաբերյալ որոշումը բողոքարկելու համար նախագծով սահմանվել է 15-օրյա ժամկետ:

-նախագծով վերանայվել է նաեւ նոր հանգամանքներով դատարան դիելու համար ժամկետների հաշվարկման կարգը եւ փոփոխություն է կատարվել 204.22-րդ հոդվածում: Գործող օրենսդրությամբ, օրինակ, ժամկետը հաշվարկելու սկիզբ է համարվում Սահմանադրական դատարանի որոշումն ուժի մեջ մտնելը: Տվյալ դեպքում անտեսվել էր այն հանամանքը, որ Սահմանադրակն դատարանի առանձին որոշումներով սահմանված են դրանց ուժի մեջ մտնելուավելի ուշ ժամկետներ, այսինքն`որոշումը ամբողջությամբ մտնում է ուժի մեջ, սակայն դրա որոշ դրույթներ գործում են որոշ ժամանակ անց: Ընդ որում, այդ ժամկետը հաճախ սամանվում է, որպեսզի օրենսդիրը հնարավորություն ունենա լուծելու օրենսդրական վակուումով պայմանավորված խնդիրները: Ի դեպ, որպեսզի նոր եկած հանգամանքներով բողոք բերելու պարագայում դատարանը լուրջ խոչընդոտների առաջ չկանգնի` կապված գործի ոչնչացման հետ, անհրաժեշտություն է առաջացել փոփոխություն կատարելու «Արխիվային գործի մասին» ՀՀ օրեքում` այն համապատասխանեցնելով  քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 204.10-րդ  հոդվածի հետ.

-նախագծով հստակեցվել է նաեւ վերաքննիչ բողոք բերելու եւ բողոքը վարույթ ընդունելու հիմքերը, մասնավրապես դրանք նույնացվել են վճռաբեկ բողոքի եւայն վարությ ընդունելու հիմքերի հետ,

-հայեցակարգային լուրջ խնդիր է վերաքնության իրավունքից հրաժաարվելու համաձայնագրի վերաբերյալ դրույթի նկատմամբ հստակ մոտեցում դրսեւորելը: Ըստ գործող օրենսդրության (213-րդ հոդված), վերաքննիչ բողոքը ենթակա է վերադարձման, եթե գործին մասնակցող անձանց միջեւ առկա է վերաքննության իրավունքի հրաժարվելու վերաբերյալ համաձայնություն:

Նշված դրույթը, ըստ էության, հակասահմանադրական է, քանի որ Սահմանդրությամբ ամրագրված դատական պաշտպանության իրավունքը սահմանափակելու հիմքերը հստակ ամրագրված են Սահմանադրության 43-րդհոդվածով:  Ընդ որում, դրանք ընդհանուր ոչինչ չունեն համաձայնության հիման վրա սահմանափակումներ ամրագրելու հետ, ուստի այդ կետը նախագծով ուժը կորցրած է ճանաչվել,

-նախագծով վերականգնվել է գործին մասնակից չդարրձված այն անձնաց, որոնց իրավունքների եւ պարտականությունների վերաբերյալ եւս դատական ակտ է կայացվել, դատական ակտը բողոքարկելու իրավունքը եւ հստակ սահմանվել է վերջիններիս իրավունքները վճռաբեկ դատարանում գործի քննության ընթացքում,

-էական բարեփոխումների անհարժեշտությւոն կա, հատկապես կապվծ վճռաբեկ բողոքների ընդունելիության ինստիտուտի հետ: Ձեւավորված կարծիքի համաձայն, քաղաքացիական դատավարության օրենսդրությամբ ամրագրված հիմքերը ոչ միայն բացառում են արդարդատության մատչելիության սկզբունքի հետեւողական կկրառումը, այլեւ բովանդակում են կոռուպցիոն էական ռիսկերը:

Հատկապես լուրջ վերանայման կարիք ուներ առերեւույթ այնպիսի դատական սխալի մատնանշումը, որը կարող է առաջացնել կամ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ: Բնականաբար, դատական ակտի որոշակիության եւ կայունության սկզբունքը նշված դեպքում անհամարժեք է ներկայացվել, քանի որ գրեթե բացառվել է նյութական եւ դատավարական իրավունքի խախտման հիմքովբողոքարկման իրավական հնարավորությունը, ուստի նշված հիմնավորումից ելնելով` փոփոխությւոն է կատարվել օրենսգրքի 234-րդ հոդվածում, որի  1-ին կետի 3–րդ ենթակետը շարադրվել է նոր խմբագրությամբ:

Հարկ ենք համարում նշել, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության եւ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերը զերծ չեն նաեւ բազմաթիվ խմբագրական թերություններից, որոնք եւս հայտնի չափով խոչընդոտում են արդարադատության բնականոն իրականացմանը, ուստի նախագծերում  իրականացված մի շարք փոփոխություններն էլ նպատակաուղղված են նշված թերությունների վերացմանը:

Միաժամանակ, հարկ է նշել նաեւ, որ կից ներկայացված նախագծերում կատարված փոփոխություններն անհրաժեշտ են առաջարկվող օրենսդրական մի շարք դրույթների լիարժեք կիրառման համար: