Հոդված 1. «Պետական կառավարչական հիմնարկների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի (2001 թվականի հոկտեմբերի 23-ի, ՀՕ-247) 7-րդ հոդվածի 1-ին մասում «սահմանադրական դատարանի նախագահը.» բառերից հետո լրացնել «Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի հիմնարկինը` Մարդու իրավունքների պաշտպանը.» բառերով:

Հոդված 2.   Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

««Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին», «Պետական կառավարչական հիմնարկների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի ընդունման վերաբերյալ

«Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագիծը ներկայացվում է ի կատարումն Եվրոպական կառույցների հետ համագործակցությունը համակարգող միջգերատեսչական հանձնաժողովի 2008թ. նոյեմբերի 21-ի որոշմամբ հաստատված: Եվրոպական հարեւանության քաղաքականության Հայաստան-ԵՄ գործողությունների ծրագրի շրջանակներում 2009-2011 թթ. իրականացվելիք գերակա խնդիրների եւ առաջնահերթ միջոցառումների ցանկի «Իրավական բնույթի գործողությունների խումբ» բաժնի 16-րդ կետի:

«Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» ՀՀ օրենքում առաջարկվող փոփոխություններն ու լրացումները նպաաակաուղղված են այս հաստատության ամրապնդմանը` «Ազգային կառույցների մասին» Փարիզյան սկզբունքների հաշվառմամբ:

1. ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի հաստատությունը հիմնվել է ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված մարդու իրավունքների արդյունավետ պաշտպանության նպատակով եւ ի կատարումն մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Եվրոպայի խորհրդի առջեւ ստանձնած պարաավորություննեոի 2004 թվականին: Տվյալ կառույցին վերաբերող ՀՀ օրենքի հիմքում դրվել են մարդու իրավունքների պաշտպանություն իրականացնող ազգային կառույցների վերաբերյալ ՄԱԿ-ի կողմից երաշխավորված սկզբունքները, որոնք մշակվել եւ ընդունվել են 1993 թվականին Փարիզում եւ հայտնի են «Փարիզյան սկզբունքներ» անվանումով:

Նկատի ունենալով` «որ մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային կառույցներին վերաբերվող Փարիզյան սկզբունքներով հատկապես կարեւորված է նման կառույցների անկախությունը պետական մարմիններից, տեղական ինքնակառավարման մարմիններից ու դրանց պաշտոնատար անձանցից, ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածով ամրագրվել է. «Պաշտպանը չի ենթարկվում պետական կամ տեղական ինքնակառավարման որեւէ մարմնի կամ պաշտոնատար անձի»:

Մարդու իրավունքների պաշտպանություն իրականացնող ազգային կառույցի լիարժեք անկախության անհրաժեշտությունը թելադրված է այն խնդիրներով, որոնք ենթակա են լուծման տվյալ կառույցի միջոցով: Պաշտպանը, համաձայն ՀՀ օրենքի, «իրականացնում է պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց կողմից մարդու խախտված իրավունքների եւ ազատությունների պաշտպանությունը» (հ. 2):

Սա նշանակում է, որ Պաշտպանի վերահսկողությունից չի կարող դուրս մնալ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման որեւէ մարմին կամ պաշտոնատար անձ, ինչը չի երաշխավորվում, եթե այս կամ այն չափով Պաշտպանը կախում կունենա տվյալ մարմնից կամ պաշտոնատար անձից:

Նկատի ունենալով, որ իր խնդիրներն ու ֆունկցիաները Պաշտպանը չի կարող միայնակ իրականացնել, օրենքը Պաշտպանին եւ իր աշխատակազմին դիտում է որպես մեկ միասնական ազգային կառույց, ամրագրելով նրանց անկախության երաշխիքները:

Այդուհանդերձ, նախորդ տարիների աշխատանքային փորձի ընդհանրացումը եւ վերլուծությունը հիմք է տափս պնդելու, որ Պաշտպանի եւ իր աշխատակազմի գործունեության` օրենսդրությամբ նախատեսված երաշխիքները բավարար չեն ազգային կառույցի արդյունավետ գործունեության ապահովման համար:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը եւ նկատի ունենալով Մարդու իրավունքների պաշտպանի հաստատության դերը հասարակության մեջ ժողովրդավարության սկզբունքների անշեղ իրացման գործում« նախագծով առաջարկվում են նոր մոտեցումներ` ուղղված այս ինստիտուտի հետագա զարգացմանը:

Մասնավորապես, ներկայացվող նախագծի ընդունմամբ.

ա/ կհսաակեցվեն Պաշտպանի գործունեության սկզբունքները.

բ/ «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» ՀՀ օրենքի դրույթները կհամապատասխանեցվեն 2005թ. խմբագրությամբ ՀՀ Սահմանադրության դրույթներին.

գ/ Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանի եւ Եվրոպայի Խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատարի համագործակցության: Մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիային կից թիվ 14 արձանագրությունով նախատեսված իրավական կարգավորման փորձի հաշառմամբ սահմանվում են ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի եւ դատական համակարգի փոխգործակցության կառուցակարգեր.

դ/ կհստակեցվեն Պաշտպանի եւ նրա աշխատակազմի գործունեության սոցիալական երաշխիքները.

ե/ կհստակեցվեն Պաշտպանի աշխատակազմի եւ աշխատակազմի աշխատակիցների իրավական կարգավիճակը:

Օրենսդրական նախաձեռնությունը մշակելիս նկատի ենք ունեցել միջազգային իրավական փորձը:

2. «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» եւ «Պետական կառավարչական հիմնարկների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի ընդունումը պայմանավորված է «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի ընդունմամբ: