Ðá¹í³Í 1© §Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Ù³ëÇݦ 2018 Ãí³Ï³ÝÇ ÑáõÝí³ñÇ 16¬Ç Ðú¬58¬Ü ûñ»ÝùÇ ¥³ÛëáõÑ»ï` úñ»Ýù¤ 5¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ©

1© 2¬ñ¹ Ù³ëÇ 3¬ñ¹ Ï»ïÇó §« »Ã» ¹ñ³Ýóáí ݳ˳ï»ëí³Í ¿ ÝÙ³Ý ëïáõ·Ù³Ý Ñݳñ³íáñáõÃÛáõݦ µ³é»ñÁ ѳݻɩ

2© 2¬ñ¹ Ù³ëÇ 4¬ñ¹ »õ 5¬ñ¹ Ï»ï»ñÇó §« »Ã» ³Û¹ å³Ûٳݳ·ñáí ݳ˳ï»ëí³Í ¿ ÝÙ³Ý ëïáõ·Ù³Ý Ñݳñ³íáñáõÃÛáõݦ µ³é»ñÁ ѳݻɩ

3© 2¬ñ¹ Ù³ëáõÙ Éñ³óÝ»É Ýáñ` 6¬ñ¹ Ï»ï©

§Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓÁ §Ð³Ýñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳñ·³íáñáÕ Ù³ñÙÝÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»ÝùÇ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇÝ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ »õ å³Ûٳݳ·ñáí ѳݹÇë³ÝáõÙ ¿ ϳñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ« ÙdzÛÝ Ñ³Ýñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïÇ Ï³ñ·³íáñÙ³Ý Ù³ëÇÝ ûñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ý »õ å³Ûٳݳ·ñÇ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ Ï³ï³ñáõÙÝ ëïáõ·»Éáõ ѳٳñ©¦©

4© 2¬ñ¹ Ù³ëáõÙ Éñ³óÝ»É Ýáñ` 7¬ñ¹ Ï»ï©

§Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓÁ Çñ³í³Ï³Ý ³Ïïáí »õ ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý å³Ûٳݳ·ñáí ѳݹÇë³ÝáõÙ ¿ å»ï³Ï³Ý »õ¥Ï³Ù¤ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ¥·áõÛùǤ ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÇã« ÙdzÛÝ Ñ³í³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý Ñ»ï ϳåí³Í` ëáõÛÝ Ï»ïáí ݳ˳ï»ëí³Í Çñ³í³Ï³Ý ³ÏïÇ »õ å³Ûٳݳ·ñÇ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ Ï³ï³ñáõÙÝ ëïáõ·»Éáõ ѳٳñ:¦©
5© 3¬ñ¹ Ù³ëÇ ³é³çÇÝ Ý³Ë³¹³ëáõÃÛ³Ý §1¬ÇÝ Ù³ëáí« 2¬ñ¹ Ù³ëÇ 1¬ÇÝ »õ 2¬ñ¹ Ï»ï»ñáí¦ Ãí»ñÁ »õ µ³é»ñÁ ÷á˳ñÇÝ»É` §1¬ÇÝ »õ 2¬ñ¹ Ù³ë»ñáí¦ Ãí»ñáí »õ µ³é»ñáí« ÇÝãå»ë ݳ»õ »ñÏñáñ¹ »õ »ññáñ¹ ݳ˳¹³ëáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ѳݻÉ:

Ðá¹í³Í 2© úñ»ÝùÇ 32¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ Ù³ëáõÙ §« µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ûñ»Ýùáí ·³ÕïÝÇù ѳٳñíáÕ ï»Õ»Ï³ïíáõÃ۳ݦ µ³é»ñÁ ѳݻÉ:

Ðá¹í³Í 3© úñ»ÝùÇ 36¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ Ù³ëÇ 2¬ñ¹ Ï»ïÇ©

1© 2¬ñ¹ ݳ˳¹³ëáõÃÛ³Ý §¹»åùáõÙ »õ¦ µ³é»ñÁ ѳݻɩ

2© Éñ³óÝ»É Ýáñ` »ññáñ¹ ݳ˳¹³ëáõÃÛáõÝ©

§²ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ å³ñáõݳÏáÕ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³ÝÁ ѳßí»ùÝÝáÕÁ ϳñáÕ ¿ ͳÝáÃ³Ý³É §²ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ å³ßïå³ÝáõÃÛ³Ý Ù³ëÇݦ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñ»Ýùáí ë³ÑÙ³Ýí³Í å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ å³Ñå³Ýٳٵ©¦:

Ðá¹í³Í 4© êáõÛÝ ûñ»ÝùÝ áõÅÇ Ù»ç ¿ ÙïÝáõÙ å³ßïáÝ³Ï³Ý Ññ³å³ñ³ÏÙ³Ý ûñí³Ý ѳçáñ¹áÕ ï³ëÝ»ñáñ¹ ûñÁ:

ÐÆØܲìàðàôØ

§Ð²ÞìºøÜÜÆâ ä²È²îÆ Ø²êÆܦ úðºÜøàôØ öàöàÊàôÂÚàôÜܺð ºì Èð²òàôØܺð βî²ðºÈàô زêÆܦ úðºÜøÆ Ü²Ê²¶ÌÆ ÀܸàôÜزÜ

ÀÝóóÇÏ Çñ³íÇ׳ÏÁ »õ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ

гٳӳÛÝ ÐÐ ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛ³Ý 198¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ Ù³ëÇ« гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÝ ³ÝÏ³Ë å»ï³Ï³Ý Ù³ñÙÇÝ ¿« áñÁ ѳÝñ³ÛÇÝ ýÇݳÝëÝ»ñÇ »õ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý áÉáñïáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ ¿ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ å»ï³Ï³Ý µÛáõç»Ç »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ µÛáõç»Ý»ñÇ ÙÇçáóÝ»ñÇ« ëï³ó³Í ÷á˳éáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áõ í³ñÏ»ñÇ« å»ï³Ï³Ý »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý û·ï³·áñÍÙ³Ý ûñÇݳϳÝáõÃÛ³Ý »õ ³ñ¹Ûáõݳí»ïáõÃÛ³Ý Ýϳïٳٵ:

гٳӳÛÝ ÐÐ ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛ³Ý 198¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 4¬ñ¹ Ù³ëÇ« гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Édz½áñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ« ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ï³ñ·Á »õ »ñ³ßËÇùÝ»ñÁ ë³ÑÙ³ÝíáõÙ »Ý §Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Ù³ëÇݦ ûñ»Ýùáí ¥³ÛëáõÑ»ï` úñ»Ýù¤:

Ü»ñϳ ¹ñáõÃÛ³Ùµ ³éϳ »Ý ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ ϳñ·³íáñáÕ ûñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É ÙÇ ß³ñù áõëáõÙݳëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñ« áñáÝù ³Ýóϳóí»É »Ý ÙÇç³½·³ÛÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó: ²ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ íϳÛáõÙ »Ý« áñ úñ»ÝùáõÙ Ï³Ý áñáß³ÏÇ ³Ýѳٳå³ï³ë˳ÝáõÃÛáõÝÝ»ñ INTOSAI ëï³Ý¹³ñïÝ»ñÇ Ñ»ï« Ù³ëݳíáñ³å»ë гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ³ÝϳËáõÃÛ³Ý ëϽµáõÝùÝ»ñÇ Ù³ëáí:

êáõÛÝ Ü³Ë³·ÍÇ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ å³Ûٳݳíáñí³Í ¿ гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Édz½áñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñëï³Ï»óٳٵ« í»ñçÇÝÇë ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óíáÕ Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛ³ÝÝ áõ ëïáõ·Ù³ÝÁ í»ñ³µ»ñáÕ Édz½áñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÁݹɳÛÝٳٵ« ÇÝãå»ë ݳ»õ ѳÝñ³ÛÇÝ ýÇݳÝëÝ»ñÇ »õ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý áÉáñïáõ٠ó÷³ÝóÇÏáõÃ۳ݫ Ññ³å³ñ³Ï³ÛÝáõÃÛ³Ý »õ ѳßí»ïíáճϳÝáõÃÛ³Ý ëϽµáõÝùÝ»ñÇ ³Ùñ³åݹٳٵ: سëݳíáñ³å»ë©

1© Àëï úñ»ÝùÇ 5¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ Ù³ëÇ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ` гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ ¿ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ å»ï³Ï³Ý µÛáõç»Ç »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ µÛáõç»Ý»ñÇ ÙÇçáóÝ»ñÇó ýÇݳÝë³íáñíáÕ å»ï³Ï³Ý »õ ï»Õ³Ï³Ý ÇÝùݳϳé³í³ñÙ³Ý Ù³ñÙÇÝÝ»ñáõÙ: ²ÛëÇÝùÝ` гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÝ Çñ³í³ëáõ ¿ ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É Ý³»õ гÝñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳñ·³íáñáÕ Ñ³ÝÓݳÅáÕáíáõÙ ¥³ÛëáõÑ»ï` гÝÓݳÅáÕáí¤` ·Ý³Ñ³ï»Éáí í»ñçÇÝÇë ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»ÝáõÃÛáõÝÁ ϳñ·³íáñáÕ Çñ³í³Ï³Ý ³Ïï»ñáí ϳ٠ù³Õ³ù³ódzÇñ³í³Ï³Ý ѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõÙ ÏÝùí³Í ·áñͳñùÝ»ñáí ë³ÑÙ³Ýí³Í ã³÷³ÝÇßÝ»ñÇ »õ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ å³Ñå³ÝáõÙÁ:

´³óÇ ³Û¹« å»ïù ¿ Ý߻ɫ áñ гٳӳÛÝ §Ð³Ýñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳñ³·³íáñáÕ Ù³ñÙÝÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»ÝùÇ 6¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ Ù³ëÇ« ѳÝñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïáõ٠ϳñ·³íáñáõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ ¿ гÝÓݳÅáÕáíÁ« Ñ»ï»õ³µ³ñ ѳÝñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïáõ٠ͳ·áÕ Ñ³ñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳñ·³íáñáÕ ûñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ý å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ å³Ñå³ÝáõÙÁ ÝáõÛÝå»ë ¹³éÝáõÙ ¿ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ³é³ñ³Ï³:

سëݳíáñ³å»ë« ïíÛ³É ¹»åùáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ³é³ñϳ ¿ ѳݹÇë³ÝáõÙ Ñ»Ýó ѳÝñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïáõ٠ϳñ·³íáñáõÙÁ« áñÇ Ýå³ï³ÏÝ ¿ ϳñ·³íáñáÕ Ù³ñÙÝÇ ÏáÕÙÇó ûñ»ÝùÝ»ñáí ë³ÑÙ³Ýí³Í Çñ Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ »õ å³ñï³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óٳٵ ѳí³ë³ñ³Ïßé»É ëå³éáÕÝ»ñÇ »õ ѳÝñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïáõ٠ϳñ·³íáñíáÕ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ ³ÝÓ³Ýó ¥³ÛëáõÑ»ï` γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓÇÝù¤ ߳ѻñÁ« γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ³Ýó ѳٳñ ëï»ÕÍ»É ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ùdzï»ë³Ï å³ÛÙ³ÝÝ»ñ« Ýå³ëï»É Ùñó³Ïó³ÛÇÝ ßáõϳݻñÇ Ó»õ³íáñÙ³ÝÝ áõ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ »õ ËÃ³Ý»É é»ëáõñëÝ»ñÇ ³ñ¹Ûáõݳí»ï û·ï³·áñÍáõÙÁ:

Àݹ áñáõÙ« ѳßíÇ ³éÝ»Éáí ݳ»õ ³ÛÝ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ« áñ ѳÝñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïáõ٠ͳ·áÕ Ñ³ñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳñ·³íáñáÕ ûñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³Ó³ÛÝ« гÝÓݳÅáÕáíÝ áõÝÇ Î³ñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ³Ýó ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ýϳïٳٵ ÑëÏáÕáõÃÛáõÝ ¥Ý»ñ³éÛ³É` Ùßï³¹Çï³ñÏáõÙ¤ ³Ý»Éáõ Çñ³íáõÝù »õ å³ñï³Ï³ÝáõÃÛáõÝ« Ñ»ï»õ³µ³ñ гÝÓݳÅáÕáíáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÇë ѳßí»ùÝÝáÕÁ å»ïù ¿ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ³é³ñϳ ¹³ñÓÝÇ Ý³»õ гÝÓݳÅáÕáíÇ ÏáÕÙÇó ÑëÏáÕáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ ·áñÍÁÝóóÁ ÝáõÛÝå»ë:

úñÇݳϫ »Ã» ¹Çï³ñÏ»Ýù гÝÓݳÅáÕáíÇ 2019 Ãí³Ï³ÝÇ ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý Ñݳñ³íáñ ëó»Ý³ñÁ« ³å³ ëï³óíáõÙ ¿« áñ гÝÓݳÅáÕáíÇÝ å»ï³Ï³Ý µÛáõç»Çó ѳïϳóí³Í ÙÇçáóÝ»ñÇ ¥792«5 ÙÉÝ ¹ñ³Ù¤ ÙdzÛÝ 99 ïáÏáëÁ µ³ÅÇÝ ¿ ÁÝÏÝáõÙ §Ð³Ýñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïÇ Ï³ñ·³íáñáõÙ¦ 1064 µÛáõç»ï³ÛÇÝ Íñ³·ñÇÝ« Ñ»ï»õ³µ³ñ ϳñ»ÉÇ ¿ åݹ»É« áñ гÝÓݳÅáÕáíáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÁ ¿³å»ë å³Ûٳݳíáñí³Í ¿ ѳÝñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïÇ Ï³ñ·³íáñÙ³Ý áõëáõÙݳëÇñáõÃÛ³Ùµ` ѳßíÇ ³éÝ»Éáí ³Û¹ áÉáñïáõ٠гÝÓݳÅáÕáíÇ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ·áñͳéáõÛÃÝ»ñÁ: Àݹ áñáõÙ« гÝÓݳÅáÕáíÇ µÛáõç»ï³ÛÇÝ áã ýÇݳÝë³Ï³Ý ³ñ¹ÛáõÝù³ÛÇÝ óáõó³ÝÇßÝ»ñÇ ¹Çï³ñÏáõÙÁ ÝáõÛÝå»ë íϳÛáõÙ ¿« áñ ѳßí»ùÝÝáÕÝ»ñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÃÇñ³ËÝ»ñÁ å»ïù ¿ ÉÇÝ»Ý Î³ñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ³Ýó ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ýϳïٳٵ гÝÓݳÅáÕáíÇ ÑëÏáÕ³Ï³Ý ·áñͳéáõÛÃÝ»ñÁ« Ý»ñ³éÛ³É` Ùßï³¹Çï³ñÏáõÙÝ»ñÁ:

Àݹ áñáõÙ« ¹Çï³ñÏ»Éáí гÝÓݳÅáÕáíÇ 2020 Ãí³Ï³ÝÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Íñ³·ÇñÁ« å³ñ½ ¿ ¹³éÝáõÙ« áñ гÝÓݳÅáÕáíÝ Çñ Ñ»ñÃÇÝ ë³ÑÙ³Ý»É ¿ ³é³çݳѻñÃáõÃÛáõÝÝ»ñ« áñáÝù íϳÛáõÙ »Ý« áñ ϳéáõÛóÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ³ñ¹Ûáõݳí»ïáõÃÛáõÝÁ ϳ۳ÝáõÙ ¿ ϳñ·³íáñÙ³Ý ³ÝÓ³Ýó ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ýϳïٳٵ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ÉdzñÅ»ùáõÃÛ³Ùµ »õ ûñÇݳϳÝáõÃÛ³Ùµ: سëݳíáñ³å»ë« ϳñ»õáñ»Éáí γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ³Ýó Ý»ñ¹ñáõÙ³ÛÇÝ Íñ³·ñ»ñÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ»óÙ³Ý »õ ·ÝáõÙÝ»ñÇ ÙáÝÇÃáñÇÝ·Ç ·áñÍÁÝóóÁ« í»ñçÇÝÝ»ñÇë Ù³ëáí Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ë³Ï³·Ý³ÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ« ïñ³Ù³¹ñí³Í ÉÇó»Ý½Ç³Ý»ñÇ Ù³ëáí å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ Ï³ï³ñ³Ý ÑëÏáÕáõÃÛáõÝÁ »õ ³ÛÉÝ:

ºí »Ã»« ³Ûë ³Ù»ÝÇÝ Ñ³í»É»Ýù ݳ»õ ³ÛÝ ÷³ëïÁ« áñ гÝÓݳÅáÕáíÇ ÏáÕÙÇó ѳëï³ïí³Í γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓÇÝù Çñ»Ýó ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõ٠ջϳí³ñíáõÙ »Ý §¶ÝáõÙÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»ÝùÇ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý å³Ñ³ÝçÝ»ñáí« »õ áñ ³Û¹ ³Ù»ÝÇ å³ïß³× Ï³ï³ñÙ³Ý Ýϳïٳٵ å»ï³Ï³Ý ÑëÏáÕáõÃÛáõÝÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ݳ»õ гÝÓݳÅáÕáíÇ Ùßï³¹Çï³ñÏáõÙÝ»ñÇ ÙÇçáóáí« ³å³ ³ÏÝѳÛï ¿ ¹³éÝáõÙ ³ÛÝ ³ÝËáõë³÷»ÉÇ ëó»Ý³ñÁ« Áëï áñÇ ó³Ýϳó³Í å³ñ³·³Ûáõ٠ѳßí»ùÝÝáÕÁ гÝÓݳÅáÕáíáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÇë å»ïù ¿ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ³é³ñϳ ¹³ñÓÝÇ Ð³ÝÓݳÅáÕáíÇ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ·áñͳéáõÛÃÁ:

Üßí³ÍÁ ³é³í»É ïñ³Ù³µ³Ý³Ï³Ý ¿ ¹³éÝáõÙ« »Ã» ѳßíÇ ³éÝ»Ýù« áñ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ûµÛ»ÏïÇ« ïíÛ³É ¹»åùáõÙ` гÝÓݳÅáÕáíáõ٠ѳßí»ùÝÝáÕÁ å³ñï³íáñ ¿ ÏÇñ³é»É ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý §í»ñ³Ï³ï³ñáõÙ¦ ÁÝóó³Ï³ñ· ¥ÑÇÙù` úñ»ÝùÇ 33¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ« 3¬ñ¹ Ù³ëÇ 7¬ñ¹ Ï»ïÁ¤« áñáí ѳßí»ùÝÝáÕÁ í»ñ³ñï³¹ñáõÙ ¿ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ûµÛ»ÏïÇ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñÁ« ³ÛëÇÝùÝ` γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ³Ýó ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ýϳïٳٵ Ùßï³¹Çï³ñÏáõÙÁ:

²Û¹ ³éáõÙáí« Ñ³ñÏ ¿ ÑÇß³ï³Ï»É гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ÏáÝÏñ»ï Édz½áñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ¸ñ³Ýó ß³ñùáõÙ å»ïù ¿ Ýᯐ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó Ùáï гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ÏáÕÙÇó ëïáõ·áõÙ ³Ý»Éáõ Çñ³í³ëáõÃÛáõÝÁ« áñÁ ϳñáÕ ¿ ÏÛ³ÝùÇ Ïáãí»É ÙdzÛÝ ³ÛÝ ¹»åùáõÙ« »ñµ ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ ¿ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ áñ»õ¿ å»ï³Ï³Ý Ù³ñÙÝáõÙ« ïíÛ³É ¹»åùáõ٠гÝÓݳÅáÕáíáõÙ:

²éѳë³ñ³Ï« Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó Ùáï гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ÏáÕÙÇó ëïáõ·áõÙ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ Çñ³í³ëáõÃÛáõÝÁ ë³ÑÙ³Ýí³Í ¿ ÐÐ ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛ³Ý 198¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ Ù³ëáí: Àݹ áñáõÙ« úñ»ÝùÇ 5¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 2¬ñ¹ Ù³ëáí ë³ÑÙ³Ýí»É »Ý ³ÛÝ µáÉáñ ¹»åù»ñÁ« »ñµ гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ áñ»õ¿ å»ï³Ï³Ý Ù³ñÙÝáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÇë ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõ٠ϳñáÕ ¿ ëïáõ·áõÙ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó Ùáï« ³Û¹ ÃíáõÙ` Ù³ëݳíáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ùáï:
ê³Ï³ÛÝ« Áëï ³Û¹ Çñ³í³Ï³ñ·³íáñÙ³Ý ¥úñ»ÝùÇ 5¬ñ¹ Ñá¹í³Í¤« ëïáõ·áõ٠ϳñáÕ ¿ Çñ³Ï³Ý³óí»É ÙdzÛÝ ³ÛÝ ¹»åùáõÙ« »ñµ γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓÇ Ï³Ýáݳ¹ñ³Ï³Ý ϳåÇï³ÉÇ 50¬Çó ³í»ÉÇ ïáÏáëÁ å»ï³Ï³Ý ϳ٠ѳٳÛÝù³ÛÇÝ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ ¿« ³ÛëÇÝùÝ` µáÉáñ ³ÛÝ ³Û¹ ¹»åù»ñáõÙ« »ñµ γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓÇ Ï³Ýáݳ¹ñ³Ï³Ý ϳåÇï³ÉÇ 50¬Çó ³í»ÉÇ ïáÏáëÁ Ù³ëݳíáñ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛáõÝ ¿« ³å³ гÝÓݳÅáÕáíáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÇë гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÝ ³Û¹ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ áñ»õ¿ ëïáõ·áõÙ ³Ý»Éáõ Çñ³í³ëáõÃÛáõÝ ãáõÝÇ:

Ødzųٳݳϫ ѳßíÇ ³éÝ»Éáí ݳ»õ ³ÛÝ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ« áñ γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ³Ýó ßñç³Ý³ÏÝ Çñ Ù»ç Áݹ·ñÏáõÙ ¿ ³í»ÉÇ ß³ï Ù³ëݳíáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñ« ù³Ý å»ï³Ï³Ý ϳ٠ѳٳÛÝù³ÛÇÝ« Ñ»ï»õ³µ³ñ« ϳñ»ÉÇ ¿ ³ñӳݳ·ñ»É« áñ úñ»Ýùáí гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ гÝÓݳÅáÕáíáõÙ §Ñ³Ýñ³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áÉáñïáõ٠ϳñ·³íáñٳݦ ·áñÍÁÝóóÇ Ýϳïٳٵ ÉdzñÅ»ù ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ µ³í³ñ³ñ Édz½áñáõÃÛáõÝ ãáõÝÇ:

ºÉÝ»Éáí í»ñ³·ñÛ³ÉÇó` ³ñӳݳ·ñíáõÙ ¿« áñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ѳٳå³ï³ëË³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ »õ Éñ³óáõÙÝ»ñ ϳï³ñ»É úñ»ÝùáõÙ« áñÁ гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇÝ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ Ïï³ Ð³ÝÓݳÅáÕáíáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÇë ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ëïáõ·áõÙ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É Î³ñ·³íáñíáÕ µáÉáñ ³ÝÓ³Ýó Ùáï« Ý»ñ³éÛ³É` Ù³ëݳíáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ùáï:

2© Ødzųٳݳϫ ³ñӳݳ·ñíáõÙ ¿« áñ úñ»ÝùÇ 5¬ñ¹ Ñá¹í³Íáí ³ñ¹»Ý ë³ÑÙ³Ýí³Í ¹»åù»ñáõÙ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó Ùáï ݳ˳ï»ëíáÕ ëïáõ·áõÙÝ»ñÇ ·áñÍÁÝóóÁ ÝáõÛÝå»ë áõÝÇ áñáß³ÏÇ ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñ: سëݳíáñ³å»ë« úñ»Ýùáí ݳ˳ï»ëí³Í ¹»åù»ñáõÙ ¥ûñÇݳÏ` Ù³ëݳíáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÁ ëï³ó»É ¿ µÛáõç»ï³ÛÇÝ í³ñÏ« ϳ٠¹ñ³Ù³ßÝáñÑ Ï³Ù å»ï³Ï³Ý »ñ³ßËÇù »õ ³ÛÉݤ ëïáõ·áõ٠ϳñáÕ ¿ ÉÇݻɫ »Ã» å»ïáõÃÛ³Ý Ï³Ù Ñ³Ù³ÛÝùÇ »õ Ù³ëݳíáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ÙÇç»õ ÏÝùí³Í å³Ûٳݳ·ñáí ݳ˳ï»ëí³Í ¿ ÝÙ³Ý ëïáõ·Ù³Ý Édz½áñáõÃÛáõÝ: ´³óÇ ³Û¹« ³Û¹áõѳݹ»ñÓ Ñݳñ³íáñ ëïáõ·Ù³Ý ¹»åùáõ٠гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Ý»ñϳ۳óáõóÇãÁ ëïáõ·Ù³Ý ÁÝóóùáõÙ ãÇ Ï³ñáÕ ýǽÇϳå»ë ·ïÝí»É ëïáõ·íáÕ ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý Ùáï« ³ÛëÇÝùÝ` ëïáõ·áõÙÁ å»ïù ¿ ϳ½Ù³Ï»ñåÇ ÙÇÙdzÛÝ Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ³ß˳ï³í³ÛñáõÙ:

²Ûë ³éáõÙáí« Ñ³ñÏ ¿ Ý߻ɫ áñ ݳËÏÇÝáõÙ ïñí³Í µÛáõç»ï³ÛÇÝ í³ñÏ»ñÇ« ¹ñ³Ù³ßÝáñÑÝ»ñÇ Ï³Ù »ñ³ßËÇùÝ»ñÇ »õ ûñ»Ýùáí ݳ˳ï»ëí³Í ÙÛáõë ¹»åù»ñáõÙ áñ»õ¿ å³Ûٳݳ·ñáõÙ Çñ³Ï³Ýáõ٠ݳ˳ï»ëí³Í ã¿ ëïáõ·Ù³Ý Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ: ö³ëïáñ»Ý« Çñ³Ï³ÝáõÙ ³Ûë Çñ³íáõÝùÁ ÏñáõÙ ¿ ËÇëï ë³Ñٳݳ÷³Ï µÝáõÛÃ: ²ÛÝ Ó»õ³Ï³Ý ¿ »õ ϳñáÕ ¿ í»ñ³µ»ñ»É ÙdzÛÝ Ñ»ï³·³ÛáõÙ ÏÝùí»ÉÇù å³Ûٳݳ·ñ»ñÇÝ ¥»Ã» ³Û¹ Ýáñ å³Ûٳݳ·ñ»ñáõ٠ݳ˳ï»ëí»Ý ÝÙ³Ý Édz½áñáõÃÛáõÝÝ»ñ¤:

ÆëÏ ÇÝã í»ñ³µ»ñáõÙ ¿ ëïáõ·Ù³Ý ûµÛ»ÏïáõÙ ýǽÇϳå»ë ѳÛïÝí»Éáõ ³ñ·»ÉùÇÝ« ³å³ ³ÏÝѳÛï ¿« áñ ³Ûë ¹»åùáõÙ úñ»Ýùáí ݳ˳ï»ëí³Í áã µáÉáñ ÁÝóó³Ï³ñ·»ñÝ »Ý ÏÇñ³éí»Éáõ ѳßí»ùÝÝáÕÇ ¥ëïáõ·áÕǤ ÏáÕÙÇó: úñÇݳÏ` ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ëïáõ·áÕÁ ãÇ Ï³ñáճݳÉáõ §½Ýݻɦ ¥úñ»Ýùáí ë³ÑÙ³Ýí³Í ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ÁÝóó³Ï³ñ·¤ ³ÛÝ ³ÏïÇíÁ« áñÁ Ó»éù ¿ µ»ñí»É µÛáõç»ï³ÛÇÝ í³ñÏÇ ÙÇçáóÝ»ñáí ϳ٠ûñÇݳÏ` ëïáõ·áÕÁ ãÇ Ï³ñáճݳÉáõ ¹Çï³ñÏáõÙ Çñ³Ï³Ý³óݻɫ ³ÛÝ ¿` ëïáõ·Ù³Ý ûµÛ»ÏïáõÙ ³Ï³Ý³ï»ë ÉÇÝ»É ëïáõ·Ù³Ý ûµÛ»ÏïÇ å³ï³ë˳ݳïáõ ³ÝÓ³Ýó ÏáÕÙÇó ëïáõ·Ù³Ý ³é³ñϳÛÇÝ í»ñ³µ»ñáÕ ·áñÍÁÝóóÇ Ï³Ù ÁÝóó³Ï³ñ·Ç ϳï³ñÙ³ÝÁ©

²ÛëåÇëáí« »ÉÝ»Éáí Ýßí³Í ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÇó« ³ñӳݳ·ñíáõÙ ¿ ݳ»õ ³ÛÝ ÷³ëïÁ« áñ гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ áñ»õ¿ å»ï³Ï³Ý Ù³ñÙÝáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÇë úñ»Ýùáí ë³ÑÙ³Ýí³Í ϳñ·áí Ù³ëݳíáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ùáï ÉdzñÅ»ù »õ µ³í³ñ³ñ ëïáõ·áõÙ ãÇ Ï³ñáÕ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É:

лï»õ³µ³ñ« ܳ˳·ÇÍÁ ³Ý¹ñ³¹³éÝáõÙ ¿ ݳ»õ áã ÙdzÛÝ Î³ñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ³Ýó Ùáï Ñݳñ³íáñ ëïáõ·áõÙÝ»ñÇ ³ÝóϳóÙ³Ý Ýáñ Édz½áñáõÃÛáõÝ ³í»É³óÝ»ÉáõÝ« ³ÛÉ»õ` úñ»Ýùáí ³ñ¹»Ý ë³ÑÙ³Ýí³Í ³é³ÝÓÇÝ ¹»åù»ñáõÙ Ù³ëݳíáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ùáï ëïáõ·áõÙÝ»ñ ϳ½Ù³Ï»ñå»Éáõ ·áñÍáõÙ »Õ³Í ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÁ í»ñ³óÝ»ÉáõÝ:

3© Ødzųٳݳϫ úñ»ÝùÇ 32¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ Ù³ëÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ« гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇÝ ³éó³Ýó ѳë³Ý»ÉÇ »Ý ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ûµÛ»ÏïÝ»ñÇÝ ¥ëïáõ·Ù³Ý ûµÛ»ÏïÝ»ñÇݤ å³ïϳÝáÕ Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ³é³ñϳÛÇÝ ¥ëïáõ·Ù³Ý ³é³ñϳÛÇݤ ³éÝãíáÕ ¿É»ÏïñáݳÛÇÝ ßï»Ù³ñ³ÝÝ»ñÁ« µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ûñ»Ýùáí ·³ÕïÝÇù ѳٳñíáÕ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý: ÐÇÙݳϳÝáõÙ ³Û¹ Çñ³í³Ï³ñ·³íáñáõÙÁ ·áñÍݳϳÝáõÙ ãÇ Çñ³óíáõÙ« áñáíÑ»ï»õ ³Û¹ ¿É»ÏïñáݳÛÇÝ ßï»Ù³ñ³ÝÝ»ñÝ Çñ»Ýó Ù»ç å³ñáõݳÏáõÙ »Ý ³ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ« ÇëÏ ûñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ùµ гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇÝ ïñí³Í ã¿ §²ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ å³ßïå³ÝáõÃÛ³Ý Ù³ëÇݦ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñ»Ýùáí ë³ÑÙ³Ýí³Í å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ å³Ñå³Ýٳٵ ѳٳå³ï³Ë³Ý ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý Ñ³ë³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝ: ØÇÝã¹»é« ³Û¹ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝÁ ËÇëï ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ »õ ¹ñ³ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ µ³ó³ë³µ³ñ ¿ ³Ý¹ñ³¹³éÝáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý Ýå³ï³ÏÝ»ñÇ íñ³:

гٻٳïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ å»ïù ¿ Ý߻ɫ áñ ä»ï³Ï³Ý í»ñ³ÑëÏáÕ³Ï³Ý Í³é³ÛáõÃÛ³ÝÁ ¥³ÛëáõÑ»ï` äì̤ ѳٳӳÛÝ §ä»ï³Ï³Ý í»ñ³ÑëÏáÕ³Ï³Ý Í³é³ÛáõÃÛ³Ý Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»ÝùÇ 6¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 6¬ñ¹ Ù³ëÇ 5¬ñ¹ Ï»ïÇ« ³ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÁ ѳë³Ý»ÉÇ »Ý äì̬ÇÝ:

Æ ¹»å« ѳñÏ ¿ Ý߻ɫ áñ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõÙ ·áñÍáÕ Çñ³í³Ï³ñ·³íáñáõÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ« å»ï³Ï³Ý ·³ÕïÝÇù ѳٳñíáÕ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝÁ ѳë³Ý»ÉÇ ¿ ѳßí»ùÝÝáÕÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ »õ ·áñÍݳϳÝáõÙ áñ»õ¿ ËáãÁݹáï ãÇ ÉÇÝáõÙ:

²ÛëåÇëáí« ³ñӳݳ·ñíáõÙ ¿« áñ ³ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ å³ñáõݳÏáÕ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝÁ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõ٠ѳë³Ý»ÉÇ ã¿ Ñ³ßí»ùÝÝáÕÝ»ñÇÝ: лï»õ³µ³ñ« ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ëáõÛÝ Ü³Ë³·Íáí Éñ³óáõ٠ϳï³ñ»É úñ»ÝùáõÙ »õ §²ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ å³ßïå³ÝáõÃÛ³Ý Ù³ëÇݦ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñ»Ýùáí ë³ÑÙ³Ýí³Í å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ å³Ñå³Ýٳٵ ³ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ýϳïٳٵ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý Ýå³ï³Ïáí ï³É ÉdzñÅ»ù ѳë³Ý³ÉÇáõÃÛáõÝ Ñ³ßí»ùÝÝáÕÝ»ñÇÝ:

4© Ødzųٳݳϫ ѳñÏ ¿ Ý߻ɫ áñ úñ»ÝùÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý Ñ³ÝÓÝ³Í å»ï³Ï³Ý »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý û·ï³·áñÍÙ³Ý Ýϳïٳٵ ãáõÝÇ ÉdzñÅ»ù ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ Çñ³í³ëáõÃÛáõÝ: ØÇÝã¹»é« Áëï ·áñÍáÕ ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛ³Ý 198¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ 1¬ÇÝ Ù³ëÇ« гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ Édz½áñí³Í ¿ ѳßí»ùÝÝ»É å»ï³Ï³Ý »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý û·ï³·áñÍáõÙÁ:

Üßí³Í ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý áã ÉdzñÅ»ù Édz½áñáõÃÛáõÝÁ å³Ûٳݳíáñí³Í ¿ úñ»ÝùáõÙ ³éϳ ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñáí: سëݳíáñ³å»ë« û»õ úñ»Ýùáí гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ ϳñáÕ ¿ ѳßí»ùÝÝ»É áñ»õ¿ å»ï³Ï³Ý Ù³ñÙÝÇ ýÇݳÝë³ï³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ« ë³Ï³ÛÝ ë³Ñٳݳ÷³Ïí³Í ¿ ѳٳå³ï³ëË³Ý Ù³ñÙÝÇ ³ÛÝåÇëÇ ÑëÏáÕ³Ï³Ý ·áñͳéáõÛÃÝ»ñÇ Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛ³Ùµ« ÇÝãåÇëÇù »Ý ÏáÝó»ëdzÛÇ ¹»åùáõÙ å»ï³Ï³Ý »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ï³é³í³ñÙ³Ý ÑÇٳݹñÇ /å»ïáõÃÛáõÝ Ï³Ù Ñ³Ù³ÛÝù/ Édz½áñ Ù³ñÙÝÇ ÑëÏáÕ³Ï³Ý Ï³Ù í»ñ³ÑëÏáÕ³Ï³Ý ·áñͳéáõÛÃÝ»ñÁ:

²Ûë ³éáõÙáí« Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÇë Édz½áñ Ù³ñÙÝáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÇë ãÇ Ï³ñáÕ ëïáõ·»É ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñãÇ ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ` ϳåí³Í ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ »õ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ Ñ»ï:

²ÛëåÇëáí« ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ úñ»ÝùáõÙ ë³ÑÙ³Ý»É å»ï³Ï³Ý »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÇ ÉdzñÅ»ù ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý Édz½áñáõÃÛáõÝ« Ý»ñ³éÛ³É Ñ³í³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñãÇ ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ëïáõ·Ù³Ý Ñݳñ³íáñáõÃÛ³Ùµ« ³ÝÏ³Ë í»ñçÇÝÇë ϳ½Ù³Ï»ñå³Çñ³í³Ï³Ý ϳñ·³íÇ׳ÏÇó:

I© îíÛ³É µÝ³·³í³éáõÙ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ »õ ÙÇç³½·³ÛÇÝ ÷áñÓÁ

²ñï³ùÇÝ å»ï³Ï³Ý ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý áÉáñïáõÙ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ë³ÑÙ³ÝÙ³Ý ÇÙ³ëïáí г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý »õ ºíñáå³Ï³Ý ØÇáõÃÛ³Ý ÙÇç»õ ÏÝùí³Í §Ð³Ù³å³ñ÷³Ï »õ ÁݹɳÛÝí³Í ·áñÍÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³Ó³Ûݳ·ñǦ 24¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ« ³ÛÝ Ï³Û³ÝáõÙ ¿ гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ` áñå»ë г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý` ³áõ¹Çï Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ñ³ëï³ïáõÃÛ³Ý ¹»ñÇ Ñ»ï³·³ ³Ùñ³åݹáõÙÁ` Ù³ëݳíáñ³å»ë ¹ñ³ ýÇݳÝë³Ï³Ý« ϳ½Ù³Ï»ñå³Ï³Ý »õ ·áñͳéÝ³Ï³Ý ³ÝϳËáõÃÛ³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó` ³ñï³ùÇÝ ³áõ¹ÇïÇ ¥INTOSAI¤ ÙÇç³½·³ÛÝáñ»Ý ÁݹáõÝí³Í ëï³Ý¹³ñïÝ»ñÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳Ý:

²Ûë ³éáõÙáí« Ñ³ñÏ ¿ Ý߻ɫ áñ ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÝÇ ³ÝϳËáõÃÛ³Ý ÑÇÙݳ¹ñáõÛÃÝ»ñÁ ë³ÑÙ³Ýí³Í »Ý INTOSAI ÏáÕÙÇó ѳëï³ïí³Í ISSAI¬P 1 ÈÇÙ³ÛÇ hÑéã³Ï³·ñáí »õ ISSAI¬P 10 Ø»ËÇÏáÛÇ Ñéã³Ï³·ñáí:

´³óÇ ³Û¹« úñ»ÝùÇ »õ Ýßí³Í ëï³Ý¹³ñïÝ»ñÇ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáõÃÛ³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É ÙÇ ß³ñù ÙÇç³½·³ÛÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñ Ý»ñϳ۳óñ»É »Ý Çñ»Ýó ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÁ« Áëï áñÇ úñ»ÝùáõÙ Ï³Ý ÙÇ ß³ñù ¹ñáõÛÃÝ»ñ« áñáÝù ã»Ý µËáõÙ INTOSAI ëï³Ý¹³ñïÝ»ñÇó: سëݳíáñ³å»ë©

1© гÝÓݳÅáÕáíÇ ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÉdzñÅ»ù ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõ٠γñ·³íáñíáÕ ³ÝÓ³Ýó ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ëïáõ·Ù³Ý Édz½áñáõÃÛ³Ý ë³ÑÙ³ÝÙ³Ý Ù³ëáí©

ÈÇÙ³ÛÇ Ñéã³Ï³·Çñ« µ³ÅÇÝ 18« Ù³ë 3© ¬ ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó å»ïù ¿ ³áõ¹ÇïÇ »ÝóñÏí»Ý µáÉáñ å»ï³Ï³Ý ýÇݳÝë³Ï³Ý ·áñͳéÝáõÃáõÝÝ»ñÁ` ³ÝÏ³Ë Ýñ³ÝÇó« û ÇÝã Ï»ñåáí »Ý ¹ñ³Ýù ³ñï³óáÉí³Í å»ï³Ï³Ý µÛáõç»áõÙ: ä»ï³Ï³Ý µÛáõç»áõÙ ãÝ»ñ³éí³Í ýÇݳÝëÝ»ñÇ Ï³é³í³ñáõÙÁ ãå»ïù ¿ ¹áõñë Ùݳ ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÝÇ ÏáÕÙÇó ϳï³ñíáÕ ³áõ¹ÇïÇ ßñç³Ý³ÏÝ»ñÇó:

Ø»ËÇÏáÛÇ Ñéã³Ï³·Çñ« ëϽµáõÝù 3© ¬ ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ ÇÝëïÇïáõïÝ»ñÁ å»ïù ¿ Édz½áñí³Í ÉÇÝ»Ý ³áõ¹ÇïÇ »ÝóñÏ»É å»ï³Ï³Ý é»ëáõñëÝ»ñÇ Ï³Ù ÙÇçáóÝ»ñÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ ³ÝÏ³Ë ëï³óáÕÇ Ï³Ù ß³Ñ³éáõÇ Ï³½Ù³Ï»ñå³Çñ³í³Ï³Ý Ó»õÇó:

ºØ §êƶز¦ Íñ³·ñÇ ÐРѳÝñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý ëϽµáõÝùÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É »É³Ï»ï³ÛÇÝ ½»ÏáõÛó ¬ §Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ å»ïù ¿ ٳݹ³ï áõݻݳ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó ëïáõ·»Éáõ« áñå»ë½Ç ï»ëÝÇ« û ÇÝãå»ë »Ý å³Ûٳݳ·ñáí Ý»ñ·ñ³í³Í ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÝ û·ï³·áñÍ»É Ñ³Ýñ³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñÁ »õ ³ñ¹Ûáù ³ÏÝϳÉíáÕ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇÝ Ñ³ë»É »Ý: ²áõ¹ÇïÇ ³é³ñϳ ϳñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Ý³»õ áã ýÇݳÝë³Ï³Ý ϳ٠áã ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ: úñ»ÝùÁ ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙ ¿ ÏáÝó»ëdzݻñÇ Ï³Ù Ñ³Ýñ³ÛÇݬٳëݳíáñ ѳٳ·áñͳÏóáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ýϳïٳٵ ³áõ¹Çï ³Ý»Éáõ гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Ù³Ý¹³ïÁ¦:

2© úñ»Ýùáí ë³ÑÙ³Ýí³Í ¹»åù»ñáõÙ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó Ùáï ëïáõ·áõÙ Çñ³Ï³Ý³Ýó»ÉÇë ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝÁ /ëïáõ·áõÙÁ/ ë³Ñٳݳ÷³ÏáÕ ¹ñáõÛÃÝ»ñÇ í»ñ³óÙ³Ý Ù³ëáí /ÙdzÛÝ Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ³ß˳ï³í³ÛñáõÙ »õ ÙdzÛÝ« »Ã» å³Ûٳݳ·ñáí ݳ˳ï»ëí³Í ¿ ëïáõ·Ù³Ý Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ/©

ÈÇÙ³ÛÇ Ñéã³Ï³·Çñ« µ³ÅÇÝ 10« Ù³ë 2 ¬ ò³Ýϳó³Í ³áõ¹ÇïÇ ï»ë³ÏÇ Ñ³Ù³ñ ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÇÝÁ å»ïù ¿ áñáßÇ` ³ñ¹Ûáù Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ ³áõ¹ÇïÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ³áõ¹ÇïÇ »ÝóñÏíáÕ Ï³éáõÛóáõÙ« û` ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÝáõÙ:

ºØ §êƶز¦ Íñ³·ñÇ ÐРѳÝñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý ëϽµáõÝùÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É »É³Ï»ï³ÛÇÝ ½»ÏáõÛó ¬ Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ Çñ³í³ëáõÃÛáõÝ ãáõÝÇ Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ å»ï³Ï³Ý ϳ٠ѳٳÛÝù³ÛÇÝ µÛáõç»ï³ÛÇÝ ÙÇçáóÝ»ñÇó ãýÇݳÝë³íáñíáÕ å»ï³Ï³Ý »õ ï»Õ³Ï³Ý ÇÝùݳϳé³í³ñÙ³Ý Ù³ñÙÇÝÝ»ñáõÙ »õ ÑÇÙݳñÏÝ»ñáõÙ« ÇÝãå»ë ݳ»õ ѳÝñ³ÛÇÝ ·áñͳéáõÛà Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ` í³ñÏ»ñ« ¹ñ³Ù³ßÝáñÑÝ»ñ ϳ٠ëáõµëǹdzݻñ ëï³óáÕ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó Ùáï« ³Û¹ ÃíáõÙ` ³Ûó»É»Éáõ ¹ñ³Ýó ï³ñ³ÍùÝ»ñ ¥5¬ñ¹ Ñá¹í³Í« 1¬2 Ù³ë»ñ¤:

3© гßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ³é³ñϳÛÇÝ í»ñ³µ»ñáÕ ³ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ å³ñáõݳÏáÕ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý Ñ³ë³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÝ ³å³Ñáí»Éáõ Ù³ëáí©

ÈÇÙ³ÛÇ Ñéã³Ï³·Çñ« µ³ÅÇÝ 10« Ï»ï 1© ¬ ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇÝ å»ïù ¿ ѳë³Ý»ÉÇ ÉÇÝ»Ý ýÇݳÝë³Ï³Ý ϳé³í³ñÙ³Ý Ñ»ï ϳåí³Í µáÉáñ ·ñ³ÝóáõÙÝ»ñÁ »õ ÷³ëï³ÃÕûñÁ« »õ å»ïù ¿ ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ Édz½áñí³Í ÉÇÝ»Ý µ³Ý³íáñ ϳ٠·ñ³íáñ Ï»ñåáí å³Ñ³Ýç»É Ýñ³Ýó ÏáÕÙÇó ³ÝÑñ³Å»ßï ѳٳñíáÕ ó³Ýϳó³Í ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝ:

ÈÇÙ³ÛÇ Ñéã³Ï³·Çñ µ³ÅÇÝ 10 Ï»ï 3© ¬ úñ»ÝùÁ ϳ٠²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÇÝÁ ¥³é³ÝÓÇÝ ¹»åù»ñáõÙ¤ å»ïù ¿ ë³ÑÙ³ÝÇ ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÝÇÝ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý ïñ³Ù³¹ñÙ³Ý Ï³Ù ÷³ëï³ÃÕûñÇ »õ ѳßí»ïíáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ý»ñϳ۳óÙ³Ý í»ñçݳųÙÏ»ïÝ»ñ:

Ø»ËÇÏáÛÇ Ñéã³Ï³·ñÇ 4¬ñ¹ ëϽµáõÝù© ¬ úñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ùµ ë³ÑÙ³Ýí³Í å³ñï³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ å³ïß³× Ï³ï³ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ« ²áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ å»ïù ¿ µáÉáñ ³ÝÑñ³Å»ßï ÷³ëï³ÃÕûñÇÝ »õ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³ÝÁ ųٳݳÏÇÝ« ³Ý˳÷³Ý« áõÕÇÕ »õ ³Ýí׳ñ ѳë³Ý»ÉÇáõÃÛ³Ý µ³í³ñ³ñ Édz½áñáõÃÛáõÝÝ»ñ áõݻݳÝ:

ºØ §êƶز¦ Íñ³·ñÇ ÐРѳÝñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý ëϽµáõÝùÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É »É³Ï»ï³ÛÇÝ ½»ÏáõÛó ¬ Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇÝ µ³ÝϳÛÇÝ Ï³Ù ûñ»Ýùáí ë³ÑÙ³Ýí³Í ³ÛÉ ï»ë³ÏÇ ·³ÕïÝÇù ¥³ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ¤ å³ñáõݳÏáÕ ¿É»ÏïñáݳÛÇÝ ßï»Ù³ñ³ÝÝ»ñÇ ³éó³Ýó ѳë³Ý»ÉÇáõÃÛ³Ý Çñ³í³ëáõÃÛáõÝÁ ûñ»Ýùáí Ñëï³Ï ë³ÑÙ³Ýí³Í ã¿ ¥32¬ñ¹ Ñá¹í³Í« 1¬ÇÝ Ù³ë¤:

²ØÜ ³áõ¹ÇïÇ µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ù³ñÙÝÇ ·»ñ³½³ÝóáõÃÛ³Ý Ï»ÝïñáÝÇ §Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ³ÝϳËáõÃ۳ݫ ϳñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ »õ áñ³ÏÇ ³å³ÑáíÙ³Ý ³Ùñ³åÝ¹Ù³Ý Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ¦ ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý ½»ÏáõÛó ¬ öá÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ϳï³ñ»É Ðä Ù³ëÇÝ »õ ÙÛáõë ûñ»ÝùÝ»ñáõÙ« áñå»ë½Ç гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Ñ³Ù³ñ ë³ÑÙ³ÝíÇ Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ·áñͳñùÝ»ñÇ »õ Íñ³·ñ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý Ñ³ë³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝ:

4© ä»ï³Ï³Ý »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý Ñ³ÝÓÝ»Éáõ ·áñÍÁÝóóÇ ÉdzñÅ»ù ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõ٠ϳé³í³ñãÇ ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ ëïáõ·»Éáõ Édz½áñáõÃÛáõÝ ë³ÑٳݻÉáõ Ù³ëáí©

ºØ §êƶز¦ Íñ³·ñÇ ÐРѳÝñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý ëϽµáõÝùÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É »É³Ï»ï³ÛÇÝ ½»ÏáõÛó ¬ §Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÁ å»ïù ¿ ٳݹ³ï áõݻݳ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó ëïáõ·»Éáõ« áñå»ë½Ç ï»ëÝÇ« û ÇÝãå»ë »Ý å³Ûٳݳ·ñáí Ý»ñ·ñ³í³Í ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÝ û·ï³·áñÍ»É Ñ³Ýñ³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñÁ »õ ³ñ¹Ûáù ³ÏÝϳÉíáÕ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇÝ Ñ³ë»É »Ý: ²áõ¹ÇïÇ ³é³ñϳ ϳñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Ý³»õ áã ýÇݳÝë³Ï³Ý ϳ٠áã ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ: úñ»ÝùÁ ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙ ¿ ÏáÝó»ëdzݻñÇ Ï³Ù Ñ³Ýñ³ÛÇݬٳëݳíáñ ѳٳ·áñͳÏóáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ýϳïٳٵ ³áõ¹Çï ³Ý»Éáõ гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Ù³Ý¹³ïÁ¦:

²ÛëåÇëáí« Ü³Ë³·Íáí Ý»ñϳ۳óí³Í ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÝ áõ Éñ³óáõÙÝ»ñÁ µËáõÙ »Ý INTOSAI ëï³Ý¹³ñïÝ»ñÇ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇó« »õ µ³óÇ ³Û¹ ܳ˳·Íáí Éñ³óáõóÇã Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñ »Ý ëï»ÕÍíáõ٠ѳÝñ³ÛÇÝ ýÇݳÝëÝ»ñÇ »õ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý áÉáñïáõÙ ÁݹɳÛÝ»É Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Édz½áñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ »õ í»ñ³óÝ»É »Õ³Í ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÁ« ÇÝãÝ ³Ýßáõßï ¹ñ³Ï³Ý ϳñáÕ ¿ ³Ý¹ñ³¹³éÝ³É Ñ³Ýñ³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñÇ Ï³é³í³ñÙ³Ý ·áñÍáõ٠ó÷³ÝóÇÏáõÃ۳ݫ ѳßí»ïíáճϳÝáõÃÛ³Ý

»õ Ññ³å³ñ³Ï³ÛÝáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý íñ³:

Àݹ áñáõÙ« г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý 2020¬2022 Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇ å»ï³Ï³Ý ÙÇçݳųÙÏ»ï ͳËë»ñÇ Íñ³·ÇñÁ »Ýó¹ñáõÙ ¿ Ñ»ï»õÛ³É ù³Õ³ù³Ï³Ý Ýå³ï³ÏÝ»ñÁ©

¬ Ù³ÏñáïÝï»ë³Ï³Ý ϳÛáõÝ ÙÇç³í³ÛñÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáÕ µÛáõç»ï³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñÇ ¥Ùáõïù»ñǤ ѳٳå³ñ÷³Ï »õ Çñ³ï»ë³Ï³Ý ·Ý³Ñ³ïáõÙ«

¬ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí ϳï³ñíáÕ Í³Ëë»ñÇ` í³ñÇó í»ñ Ùáï»óٳٵ ·Ý³Ñ³ïáõÙ«

¬ ѳë³Ý»ÉÇ µÛáõç»ï³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñÇ »õ å³Ñ³ÝçíáÕ Í³Ëë»ñÇ Ý»ñ¹³ßݳÏáõÃÛ³Ý ³å³Ñáíáõ٠ѳٳå³ï³ëË³Ý Ù»Ë³ÝǽÙÝ»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ:

ºÉÝ»Éáí í»ñá·ñÛ³ÉÇó« å³ñ½ ¿ ¹³éÝáõÙ« áñ гÝÓݳÅáÕáíáõÙ ÉdzñÅ»ù ѳßí»ùÝÝáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÁ« ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõ٠ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ³é³ñϳÛÇÝ í»ñ³µ»ñáÕ ³ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÁ ѳßí»ùÝÝáÕÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ÉdzñÅ»ù ѳë³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÝ ³å³Ñáí»ÉÁ« ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÇ ÉdzñÅ»ù ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ« ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ·áñÍÇù³Ï³½ÙÇ áñáß³ÏÇ ³ÝѳñÏÇ ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÇ í»ñ³óáõÙÁ µËáõÙ »Ý »ñÏñÇ å»ï³Ï³Ý ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ß³Ñ»ñÇó:

II© ²é³ç³ñÏíáÕ ÉáõÍáõÙÝ»ñÁ

ܳ˳·ÍÇ ÁݹáõÝٳٵ ³é³ç³ñÏíáõÙ ¿ ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ ϳñ·³íáñáÕ ûñ»Ýë¹ñáõÃÛ³Ý µ³ñ»É³íáõÙ` ÝϳïÇ áõݻݳÉáí INTOSAI ëï³Ý¹³ñïÝ»ñáí гßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ³ÝϳËáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ ë³ÑÙ³Ýí³Í ã³÷áñáßÇãÝ»ñÁ: ²ÛÝ« ³Ýßáõßï« Ïµ³ñÓñ³óÝÇ Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ·áñÍÁÝóóÇ ³ñ¹Ûáõݳí»ïáõÃÛáõÝÁ« ÇÝãÝ Çñ Ñ»ñÃÇÝ Ïµ³ñÓñ³óÝÇ Ñ³Ýñ³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñÇ Ï³é³í³ñÙ³Ý »õ û·ï³·áñÍÙ³Ý Ã³÷³ÝóÇÏáõÃÛáõÝÁ« Ññå³ñ³Ï³ÛÝáõÃÛáõÝÝ áõ ѳßí»ïíáճϳÝáõÃÛáõÝÁ:

سëݳíáñ³å»ë« ³é³ç³ñÏíáõÙ ¿ Ñ»ï»õÛ³É ÉáõÍáõÙÝ»ñÁ©

¬ гÝÓݳÅáÕáíÇ ýÇݳÝë³ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛáõÝÁ ¹³ñÓÝ»É ÉdzñÅ»ù »õ ³ÙµáÕç³Ï³Ý:

¬ ä»ï³Ï³Ý »õ ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ѳí³ï³ñÙ³·ñ³ÛÇÝ Ï³é³í³ñÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ ¹³ñÓÝ»É Ñ³ßí»ùÝÝ»ÉÇ:

¬ гßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ·áñÍÁÝóóáõÙ ï³É ѳßí»ùÝÝáÕÝ»ñÇÝ Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ³é³ñϳÛÇÝ í»ñ³µ»ñÛ³É ³ÝÓÝ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ñ³ë³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝ:

¬ Ð³Ý»É Ñ³ßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõÙ ³é³ÝÓÇÝ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó Ùáï ëïáõ·áõÙÝ»ñ ³Ý»Éáõ ·áñÍÁÝóóáõÙ ³éϳ ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÁ ¥ëïáõ·áõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ÙdzÛÝ Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ ³ß˳ï³í³ÛñáõÙ« ëïáõ·áõÙÝ Çñ³Ï³Ý³Ýó»É« »Ã» å³Ûٳݳ·ñáõ٠ݳ˳ï»ëí³Í ¿ ÝÙ³Ý Ñݳñ³íáñáõÃÛáõݤ:

III© γñ·³íáñÙ³Ý Ýå³ï³ÏÁ »õ µÝáõÛÃÁ

ܳ˳·ÍÇ Ï³ñ·³íáñÙ³Ý ³é³ñÏ³Ý ³ñï³ùÇÝ å»ï³Ï³Ý ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý ·áñÍÁÝóóÇ µ³ñ»É³íáõÙÝ ¿« áñÇ ³ñ¹ÛõáÝùáõ٠ϵ³ñÓñ³Ý³ ѳÝñ³ÛÇÝ ýÇݳëÝ»ñÇ »õ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý áÉáñïáõ٠ó÷³ÝóÇÏáõÃ۳ݫ Ññ³å³ñ³Ï³ÛÝáõÃÛ³Ý »õ ѳßí»ïíáճϳÝáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ:

IV© ܳ˳·ÍÇ Ùß³ÏÙ³Ý ·áñÍÁÝóóáõÙ Ý»ñ·ñ³íí³Í ÇÝëïÇïáõïÝ»ñÁ »õ ³ÝÓÇù

ܳ˳·ÇÍÁ Ùß³Ïí»É ¿ ÐÐ ²½·³ÛÇÝ ÅáÕáíÇ ýÇݳÝë³í³ñϳÛÇÝ »õ µÛáõç»ï³ÛÇÝ Ñ³ñó»ñÇ Ùßï³Ï³Ý ѳÝÓݳÅáÕáíÇ å³ï·³Ù³íáñ ²ñï³Ï سÝáõÏÛ³ÝÇ ÏáÕÙÇó:

V© ²ÏÝϳÉíáÕ ³ñ¹ÛáõÝùÁ

ܳ˳·ÍÇ ÁݹáõÝٳٵ ³ÏÝϳÉíáõÙ ¿ ³å³Ñáí»É ²ñï³ùÇÝ å»ï³Ï³Ý ѳßí»ùÝÝáõÃÛ³Ý áÉáñïÇ í»ñ³µ»ñÛ³É ÐÐ ûñ»Ýë¹ñáõÃÛáõÝÁ µ³ñ»É³íáõÙ` ³ÛÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ݻóÝ»Éáí INTOSAI ëï³Ý¹³ñïÝ»ñÇÝ:

î»Õ»Ï³Ýù ·áñÍáÕ ûñ»ÝùÇ ÷á÷áËíáÕ Ñá¹í³ÍÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É

гñ·»ÉÇ° å³ñáÝ ØÇñ½á۳ݫ

Իϳí³ñí»Éáí ÐÐ ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛ³Ý 109¬ñ¹ Ñá¹í³Íáí« §²½·³ÛÇÝ ÅáÕáíÇ Ï³Ýáݳϳñ·¦ ë³Ñٳݳ¹ñ³Ï³Ý ûñ»ÝùÇ 65¬ñ¹ »õ 67¬ñ¹ Ñá¹í³ÍÝ»ñáí« ûñ»Ýë¹ñ³Ï³Ý ݳ˳ӻéÝáõÃÛ³Ý Ï³ñ·áí Ò»½ »Ýù Ý»ñϳ۳óÝáõÙ §Ð³ßí»ùÝÝÇã å³É³ïÇ Ù³ëÇݦ ûñ»ÝùáõÙ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ »õ Éñ³óáõÙÝ»ñ ϳï³ñ»Éáõ Ù³ëÇݦ ûñ»ÝùÇ Ý³Ë³·ÇÍÁ:

ÐÐ ²½·³ÛÇÝ ÅáÕáíÇ ³ß˳ï³Ï³ñ·Ç 25¬ñ¹ Ï»ïÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ` ëáõÛÝ ·ñáõÃÛ³ÝÁ ÏóíáõÙ »Ý©

1© ûñ»ÝùÇ Ý³Ë³·ÇÍÁ«

2© ûñ»ÝùÇ Ý³Ë³·ÍÇ ÁݹáõÝÙ³Ý ÑÇÙݳíáñáõÙÁ«

3© ·áñÍáÕ ûñ»ÝùÇ ÷á÷áËíáÕ Ñá¹í³ÍÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É ï»Õ»Ï³ÝùÁ:

ܳ˳·ÍÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ½»ÏáõóáÕ` ÐÐ ²Ä å³ï·³Ù³íáñ ²ñï³Ï سÝáõÏÛ³Ý:

ÊݹñáõÙ »Ýù ûñ»ÝùÇ Ý³Ë³·ÇÍÁ ë³ÑÙ³Ýí³Í ϳñ·áí ¹Ý»É ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Ù»ç:

²Ä ä²î¶²Ø²ìàðܺð`

²ðî²Î زÜàôÎÚ²Ü
ì²ð¸²Ü ²Â²´ºÎÚ²Ü
вز¼²êä ¸²ÜƺÈÚ²Ü
ºðæ²ÜÆΠвÎà´Ú²Ü
îƶð²Ü àôÈÆʲÜÚ²Ü
ºÔÆÞº êàÔàØàÜÚ²Ü