ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ԱՇԽԱՏԱԿԱԶՄԻ ՂԵԿԱՎԱՐ-ԳԼԽԱՎՈՐ ՔԱՐՏՈՒՂԱՐ
ՊԱՐՈՆ ԱՌՆԱԿ  ԱՎԵՏԻՍՅԱՆԻՆ

Հարգելի պարոն Ավետիսյան

Ձեզ ենք ներկայացնում Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովում առաջին ընթերցմամբ ընդունված «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և «Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթի (Պ-877-25.02.2021-ՊԻ-011/1) վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության առաջարկությունները.

1. «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով (այսուհետ՝ Նախագիծ) «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) 48-րդ հոդվածում դատական սանկցիաների շարքում նախատեսվել է նաև որոշակի դատավարական իրավունքների իրականացման սահմանափակումը: Այս դատական սանկցիան ամրագրվել է նաև ՀՀ քրեական, քաղաքացիական և վարչական դատավարության օրենսգրքերում կատարվող լրացումներով։

Այս կապակցությամբ անհրաժեշտ է նշել, որ Ազգային ժողովի կողմից առաջին ընթերցմամբ ընդունված ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի նոր նախագծով սկզբունքի մակարդակով ամրագրվել է ոչ իրավաչափ վարքագծի արգելքը, որը պահանջում է վարույթի մասնավոր մասնակիցներից և վարույթին օժանդակող անձանցից իրենց իրավունքներից օգտվել և իրենց պարտականությունները կատարել բարեխղճորեն, և արգելում է իրավունքի չարաշահումը, որը վնաս է հասցնում այլ անձանց կամ արդարադատության շահերին:

Նախագիծը չի սահմանափակվում միայն սկզբունքի ամրագրմամբ, այլ նախատեսում է նաև իրավունքների չարաշահում թույլ տված անձի նկատմամբ սահմանված դեպքերում նրա վարքագծին համաչափ դատական սանկցիայի կիրառում, եթե այն չկիրառելը կարող է վտանգել վարույթի բնականոն ընթացքը:

Հետևաբար, տարիներ շարունակ քննարկված և Ազգային ժողովի կողմից առաջին ընթերցմամբ ընդունված ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագծով ամրագրված որոշակի իրավունքների սահմանափակման դատական սանկցիայի ամրագրումը համարվել է ընդունելի և այս առումով դրական է գնահատվում Նախագծով նման սանկցիայի ամրագրումը, որը իրապես կարող է նպաստել գործի քննության արդյունավետությանը:

Այդուհանդերձ, թեև նման դատական սանկցիայի նախատեսման անհրաժեշտությունը քրեական դատավարության օրենսգրքում անհրաժեշտ է, կարծում ենք ՀՀ քաղաքացիական և վարչական դատավարության օրենսգրքերում նման դատական սանկցիայի ամրագրման անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Այսպես, Օրենսգրքի 47-րդ հոդվածի իմաստով դատավարական իրավունքների չարաշահումը ցանկացած դատական սանկցիա կիրառելու պայման է: Հետևաբար, քաղաքացիական կամ վարչական դատավարությունում դատավարական իրավունքների չարաշահում թույլ տալը կարող է այլ դատական սանկցիաներ կիրառելու հիմք հանդիսանալ, իսկ այս վարույթներում դատավարական իրավունքների սահմանափակումը կարող է մրցակցության և տնօրինչականության սկզբունքների սահմանափակում դիտարկվել:

Բացի այդ, դատավարական իրավունքների իրականացման սահմանափակման դեպքերը կարող են լուծվել դատավարական օրենսդրությամբ, սակայն ոչ թե սանկցիայի, այլ համապատասխան դատավարական այլ հետևանքների ձևով, ինչը առավել ընդունելի է: Օրինակ, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 152-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն՝ նույն հիմքով միջնորդություն կրկին ներկայացնելն արգելվում է: Նախկինում մերժված միջնորդությունը նույն հիմքով ներկայացվելու դեպքում չի քննարկվում։

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ գործին մասնակցող անձի միջնորդությունը կարող է մերժվել, եթե այն ներկայացվել է միջնորդություն ներկայացնելու իրավունքի չարաշահմամբ՝ ակնհայտորեն նպատակ հետապնդելով խափանելու դատական նիստը, ձգձգելու գործի դատական քննությունը:

Այսպիսով, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով հստակ նախատեսված է դատավարական այս իրավունքների չարաշահման համար վրա հասնող հետևանքները՝ այդ իրավունքների իրացման սահմանափակման ձևով: Ընդ որում, նման սահմանափակումներ կիրառելու հետ մեկտեղ դատական սանկցիա կիրառելը պարտադիր չէ, այսինքն, դատարանի հայեցողությունն է այս իրավունքների իրականացումը սահմանափակելու պարագայում կիրառել դատական սանկցիա կամ սահմանափակվել ՔԴՕ-ով նախատեսված հետևանքները կիրառելով:

Ամփոփելով ամբողջ վերոգրյալը` առաջարկում ենք ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում կատարված փոփոխությունները պահպանել, իսկ ՀՀ քաղաքացիական և վարչական դատավարության օրենսգրքերում կատարված փոփոխությունների նախագծերը հանել փաթեթից:

2. Օրենսգրքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասում լրացվել է Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից առանձնակի բարդություն ունեցող քրեական գործերի բաշխման առանձնահատկությունները սահմանելու կարգավորումը:

Նախ, հարկ է նշել, որ կիրառվող «առանձնակի բարդության գործեր» հասկացությունը անորոշ է և տարընկալումների տեղիք կարող է տալ։ Այս հասկացությունից պարզ չէ, թե ինչ գործեր են առանձնացվելու: Ընդ որում, Օրենսգրքում գործերի առանձնացումը հստակ է` անչափահասների, Հայաստանի Հանրապետություն անօրինական տեղափոխված և անօրինական պահվող երեխաների վերադարձի, ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման գործեր:

Թեև նշված ձևակերպումն օգտագործվում է նաև Օրենսգրքի 42-րդ հոդվածի 2-րդ մասում, որի ուժով դատավորի վարույթում առանձնակի բարդության գործի առկայության դեպքում դատավորը կարող է դիմել Բարձրագույն դատական խորհուրդ՝ առաջարկելով իր անուն-ազգանունը ժամանակավորապես հանել բաշխման ցանկից կամ սահմանել իրեն բաշխվելիք գործերի առանձին տոկոսաչափ: 

Այդուհանդերձ, այս դրույթի համաձայն գործի առանձնակի բարդությունը գնահատվում է դատավորի կողմից։ Միաժամանակ, նման լիազորություն սահմանելու դեպքում կարիք է առաջանալու ամրագրել նաև որոշակի չափանիշներ, ըստ որոնց հնարավոր կլինի տարանջատել առանձնակի բարդության գործերը այլ գործերից։

Բացի այդ, հարկ է նշել, որ առանձին տեսակի գործերի քննության հարցը լուծված է Օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 3-րդ մասով, համաձայն որի՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը քաղաքացիական և քրեական մասնագիտացման դատավորներից կարող է ընտրել դատավորներ, որոնք, ի լրումն համապատասխան մասնագիտացման գործերի, քննում են առանձին տեսակի (անչափահասների, Հայաստանի Հանրապետություն անօրինական տեղափոխված և անօրինական պահվող երեխաների վերադարձի, ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման և այլն) գործեր։

Հետևաբար, Բարձրագույն դատական խորհուրդը կարող է ընտրել առանձին դատավորների այլ գործերի քննության համար: Ուստի, առաջարկում ենք զերծ մնալ Օրենսգրքի 40-րդ հոդվածի փոփոխությունից:

3. Վերոգրյալ փոփոխությունների իրացման համար Նախագծով Օրենսգրքի 89-րդ հոդվածում լրացվել են Բարձրագույն դատական խորհրդի հետևյալ լիազորությունները.

18.5) առանձնակի բարդություն ունեցող քրեական գործերի քննության արդյունավետությունը և դատավարության մասնակիցների իրավունքների և օրինական շահերի պահպանումն ապահովելու նպատակով և ելնելով արդարադատության շահերից, իրավասու դատարանի համապատասխան մասնագիտացման (ենթամասնագիտացման) դատավորների կազմից ընտրում է այդ գործերի քննության համար վիճակահանության մասնակից դատավորների՝ հաշվի առնելով վերջիններիս կողմից նախկինում նմանատիպ գործեր քննած լինելու հանգամանքը և այդ ընթացքում դատական նիստի բնականոն ընթացքը ապահովելու դրսևորած հմտությունները.

Ինչպես նշեցինք, նմանատիպ լիազորություն Օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասում արդեն առկա է: Բացի այդ, առանձնակի բարդություն ունեցող գործեր քննող դատավորների համար այնպիսի չափանիշ սահմանելը, ինչպիսին է նման գործեր քննած լինելը և նման գործերով դատական նիստի բնականոն ընթացքը ապահովելն է, չի կարող ամբողջությամբ երաշխավորել այս գործերի արդյունավետ քննությունը:

18.6) վերցնում է սույն մասի 18.5-րդ կետով սահմանված չափանիշներին համապատասխանող գործը այն դատավորներից, ովքեր դրսևորել են նման գործեր քննելու իրենց մոտ անհրաժեշտ հմտությունների բացակայությունը.

Նման լիազորության սահմանումը խնդրահարույց է, քանի որ առանց Օրենսգրքով նախատեսված և հստակ սահմանված հիմքի դատավորից գործը վերցնելը խնդրահարույց է ինչպես միջազգային չափանիշների, այնպես էլ դատավորների անկախության սկզբունքի ապահովման տեսանկյունից: Հարկ է նշել նաև, որ օգտագործվող «ովքեր դրսևորել են նման գործեր քննելու անհրաժեշտ հմտությունների բացակայություն» արտահայտությունը  անորոշ է։ Ավելին, հետապնդվող իրավաչափ նպատակը՝ ողջամիտ ժամկետում գործի քննության ապահովումը, կարող է չիրացվել, նկատի ունենալով, որ գործի քննությունը պետք է նորից սկսվի և նոր քննության ընթացքում կրկին կիրառվեն իրավունքի չարաշահմանը բնորոշ գործողություններ, որոնց հաղթահարումը առաջին հերթին դատավորի պրոֆեսիոնալիզմից է կախված և ոչ օրենսդրական կարգավորումներից։

Միաժամանակ, առաջարկվում է նշված լիազորությունները նախատեսելու փոխարեն Օրենսգրքի ընդհանուր նորմերին համապատասխան իրականացնել առանձնացված գործերի վերաբաշխում:

4. Նախագծով Օրենսգրքի 89-րդ հոդվածում լրացվել են Բարձրագույն դատական խորհրդի նաև հետևյալ լիազորություններ, որոնց կապակցությամբ հարկ է նշել.

18.2) ապահովում է դատարանների աշխատանքի կազմակերպումը՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում մարդու իրավունքների և ազատությունների ու օրինական շահերի, պետության և իրավաբանական անձանց իրավունքների ու օրինական շահերի պաշտպանության, գործերը արագ քննելու և լուծելու նպատակով.

Դատարանների աշխատանքի կազմակերպումը ապահովելը դատարանի նախագահի խնդիրն է: Նման լիազորության ամրագրման դեպքում դատարանի նախագահի լիազորություններին վերաբերող նորմերն ևս պետք է փոխվեն: Բացի այդ, արդյոք նման լիազորությունը բխում է Բարձրագույն դատական խորհրդի կարգավիճակից: Ուստի առաջարկվում է Նախագծից հանել այս դրույթը:

18.3) սահմանում է դատարանների կողմից ակտերի կայացման և գործողությունների կատարման օրենքով չնախատեսված ուղենիշային ժամկետները.

Քանի որ Օրենսգրքի 89-րդ հոդվածի 1-ին մասի 28-րդ կետում արդեն իսկ նախատեսված է Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից` ըստ գործերի առանձին տեսակների և բարդության գործի քննության ուղենշային ժամկետի սահմանումը, նշված փոփոխությունը նպատակահարմար է իրականացնել այդ լիազորության սահմաններում:

18.4) պարբերաբար ամփոփում է դատական պրակտիկան և վիճակագրությունը և ամփոփման արդյունքների հիման վրա տալիս օրենքների կիրառման խորհրդատվական բնույթի պարզաբանումներ.

Դատական պրակտիկան և վիճակագրությունը ամփոփելու գործառույթը Դատական Դեպարտամենտին է տրված, որը հանդիսանում է Բարձրագույն դատական խորհրդի աշխատակազմ, ուստի նման առանձին լիազորության ամրագրման անհրաժեշտությունը հարկ է քննարկման առարկա դարձնել: Բացի այդ, նման փոփոխություն իրականացնելու պարագայում անհրաժեշտ է փոփոխություններ կատարել նաև Օրենսգրքի 19-րդ հոդվածի 1-ին մասում, որի համաձայն` դատարանների գործունեության արդյունավետությունը, թափանցիկությունը և հանրության առջև հաշվետվողականությունն ապահովելու նպատակով Դատական դեպարտամենտը հավաքում և վարում է դատական վիճակագրություն` Կառավարության սահմանած կարգով:

Ինչ վերաբերում է օրենքների կիրառման խորհրդատվական բնույթի պարզաբանումներ տալու լիազորությանը, ապա այն լայն է ձևակերպված և անհասկանալի է թե օրենքների ինչ շրջանակ է ներառում: Բացի այդ, դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկող մարմնի կողմից, օրինակ դատավարական օրենսգրքերի կիրառման մեկնաբանություն տալը կարող է անհամաչափ միջամտություն գնահատվել:

Ուստի, առաջարկվում է այս լիազորությունը սահմանափակել կատարված ուսումնասիրությունների վերաբերյալ զեկույցի հրապարակմամբ:

5. Օրենսգրքի 89-րդ հոդվածում կատարված լրացումը, այն է.

«44.1) որոշում է կայացնում դատավորին լրացուցիչ վերապատրաստման ուղարկելու մասին՝ սահմանելով այն չափանիշները, որոնցով նրա հմտությունները կատարելագործվելու կարիք ունեն.» համադրելով Նախագծով Օրենսգրքի 140.1-րդ հոդվածի 1-ին մասի նոր խմբագրության հետ, որի համաձայն՝ Գնահատման ընդհանուր արդյունքներով դատավորի գործունեությունը ցածր կամ միջին գնահատվելու դեպքում Դատավորների գործունեության գնահատման հանձնաժողովը դիմում է Բարձրագույն դատական խորհրդին դատավորին լրացուցիչ վերապատրաստման ուղարկելու մասին առաջարկով՝ նշելով այն չափանիշները, որոնցով նրա հմտությունները կատարելագործվելու կարիք ունեն, հարց է ծագում, թե ինչու պետք է Դատավորների գործունեության գնահատման հանձնաժողովը դիմի Բարձրագույն դատական խորհրդին դատավորին լրացուցիչ վերապատրաստման ուղարկելու մասին առաջարկով, եթե այդ հանձնաժողովն է իրականացնում գնահատում և հստակ ուրվագծում այն չափանիշները, որոնցով վերապատրաստման կարիք կա:

 Ընդ որում, ստացվում է, որ գնահատման արդյունքներով ցածր կամ միջին գնահատական ստացած լինելու դեպքում էլ Բարձրագույն դատական խորհրդի հայեցողությունն է լինելու որոշել թե ինչ հմտությունների մասով կատարելագործման կարիք կա:

Բացի այդ, դատավորին լրացուցիչ վերապատրաստման ուղարկելու լիազորությունը Բարձրագույն դատական խորհրդին վերապահելու հետ մեկտեղ, լուծված չէ լրացուցիչ վերապատրաստման անմիջական հետևանքը հանդիսացող արտահերթ գնահատման որոշում կայացնելու հարցը, ինչը վերապահված է մնալու Գնահատման հանձնաժողովին:

Առաջարկվում է ձեռնպահ մնալ նման փոփոխությունից:

6. Նախագծով Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 6-րդ մասում էական կարգապահական խախտման հիմքերի շարքում լրացվել է նոր հիմք՝ 1.1-րդ կետով, որից ստացվում է, որ.

 Էական կարգապահական խախտում է՝

 1) սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված խախտումը, որը հանգեցրել է Սահմանադրությամբ կամ Հայաստանի Հանրապետության վավերացրած միջազգային պայմանագրերով ամրագրված՝ մարդու իրավունքների և (կամ) ազատությունների հիմնարար խախտման կամ դատական իշխանության հեղինակազրկման.

1.1) Սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված խախտումը, որը հանգեցրել է.

ա. արդարադատության շահի կոպիտ ոտնահարման` առաջացնելով անդառնալի հետևանքներ.

բ. կասկածյալի, մեղադրյալի, ամբաստանյալի կամ դատապարտյալի քրեական վարույթից կամ քրեական պատասխանատվությունից խուսափելուն.

Մինչդեռ հարկ է նշել, որ էական կարգապահական խախտումը բնորոշելիս էական է հասկացությունների հնարավոր որոշակիության ապահովումը:

Ինչ վերաբերում է «բ» կետով սահմանված հիմքին, ապա, այն, ըստ էության կարգապահական այլ խախտումների մեջ է տեղավորվում:

Առաջարկվում է ձեռնպահ մնալ այս հոդվածի փոփոխություններից:

7. Օրենսգիրքը լրացվել է 148.1-րդ հոդվածով, որի արդյունքում դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցով Բարձրագույն դատական խորհուրդ դիմում կարող է ներկայացնել ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձը՝ իր մասնակցությամբ կոնկրետ գործով, եթե առերևույթ առկա է էական կարգապահական խախտման հիմք:

Նախ այս անձանց դիմումները կարող են հանդիսանալ կարգապահական պատասխանատվության առիթ Օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի իմաստով, որոնց հիման վրա կարգապահական վարույթ հարուցելու իրավունք ունեցող սուբյեկտները կարող են հարուցել վարույթ, ուստի նման փոփոխության անհրաժեշտությունը հիմնավորված չէ:

Բացի այդ, հարկ է նշել, որ նման կառուցակարգը չի բխում կարգապահական վարույթի էությունից, քանի որ կարգապահական պատասխանատվության վարույթ հարուցելու մարմինների շրջանակը հստակ է, և մինչև Բարձրագույն դատական խորհրդին միջնորդություն ներկայացվելը, ընթանում է վարույթ և հավաքվում են անհրաժեշտ ապացույցները:

Իսկ նման դեպքում առանց որևէ ֆիլտրի միանգամից ԲԴԽ-ին դիմելը, կհանգեցնի նման դիմումների անսահմանափակ մուտք ԲԴԽ, հատկապես այն պարագայում, երբ այս Նախագծով նման դիմումները վարույթ ընդունելու, դրանք վերադարձնելու կամ դրանց ընդունումը մերժելու հետ կապված դրույթները բացակայում են:

Բացի այդ, կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելը ԲԴԽ-ի հիմնական լիազորությունը չէ և նշված լիազորության իրականացման կապակցությամբ նման ծավալի բողոքներով ԲԴԽ-ին ծանրաբեռնելը նպատակահարմար չի թվում:

Ընդ որում, 143-րդ հոդվածի 1-ին մասում կատարված լրացմամբ այս սուբյեկտների վրա դրվել է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի առկայության ապացուցման պարտականություն, ինչը անհնարին է թվում, քանի որ այս դիմողները չեն հանդիսանում կարգապահական վարույթ հարուցողներ և չեն կարող ունենալ բավարար տվյալներ նման պարտականությունը պատշաճ իրականացնելու համար:

Ավելին, Նախագծով այս դիմողներին հնարավորություն է տրված հանդես գալ զեկուցմամբ և հարցեր ուղղելու դատավորին, ինչը կարծում ենք աննպատակահարմար է և կարող է հանգեցնել մի շարք խնդիրների` ընդհուպ դատավորի անկախության սահմանափակման:

Վերոգրյալով պայմանավորված նման ինստիտուտը պահպանելու դեպքում առաջարկում ենք սահմանել այս դիմումները վարույթ ընդունելու հատուկ պայմաններ` սահմանափակելով դրանց անսահմանափակ մուտքը Բարձրագույն դատական խորհուրդ, ինչպես նաև լուծել ապացուցման պարտականության բաշխման հարցը, բացառել դիմողների կողմից դատավորին հարցեր ուղղելը:

8. Օրենսգրքի 146-րդ հոդվածում կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթների շարքում լրացվել է Հայաստանի Հանրապետության Վճռաբեկ դատարանի կայացրած ակտի ուսումնասիրության արդյունքում առերևույթ կարգապահական խախտման հատկանիշներ պարունակող արարքի հայտնաբերումը, մինչդեռ այս լրացումը ուղիղ հակասության մեջ է մտնում Օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 7-րդ մասի հետ, համաձայն որի դատական ակտի բեկանումը կամ փոփոխումը ինքնին հիմք չէ այդ ակտը կայացրած դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար:

Հատկապես, որ Վճռաբեկ դատարանը նպաստում է  իրավունքի զարգացմանը, շատ հաճախ ստորադաս դատական ատյանի կողմից կայացված դատական ակտի բեկանումը և փոփոխումը կարող է կապված լինել այդ գործառույթի իրացման հետ: Ուստի, նման դեպքում պետք է զերծ մնալ կարգապահական վարույթ հարուցելուց:

Առաջարկվում է նշված փոփոխությունը հանել Նախագծից:

9. Նախագիծը չի պարունակում անցումային դրույթներ վերոնշյալ մի շարք լրացումների գործնական իրացումն ապահովելու համար:

10. Առաջարկվում է Նախագծին հարակից ՀՀ քաղաքացիական և վարչական դատավարության օրենսգրքերում փոփոխությունների նախագծերը հանել, իսկ «ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծում կատարել հետևյալ փոփոխությունները.

1. Ոչ իրավաչափ վարքագծի արգելքի սկզբունքը չի կարող տարածվել նաև դատական նիստին ներկա գտնվող այլ անձանց նկատմամբ, քանի որ վերջիններս դատավարության սուբյեկտներ չեն և չունեն դատավարական իրավունքներ և պարտականություններ։

2. Նախագծով լրացվող 20.1-րդ հոդվածի 3-րդ մասում «դատավարական սանկցիա» ձևակերպումը պետք է փոխարինել «դատական սանկցիա» ձևակերպմամբ՝ նկատի ունենալով գործող ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում կիրառվող հասկացությունը:

3. Նախագծով լրացվող 314.4-րդ հոդվածի վերնագիրը անհրաժեշտ է շարադրել հետևյալ կերպ` «Դատավարական իրավունքների իրականացման սահմանափակումը»:

4. Նախագծով լրացվող 314.4-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-5-րդ կետերում գործածվող ձևակերպումներն անհրաժեշտ է համապատասխանեցնել ՀՀ գործող քրեական դատավարության օրենսգրքում կիրառվող ձևակերպումներին, մասնավորապես, շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ.

«3) քրեական գործին կցելու և հետազոտելու համար նյութեր ներկայացնելը.

4) քրեական գործի նյութերին ծանոթանալը և դրանցից ցանկացած ծավալի տեղեկություններ դուրս գրելը.

5) ելույթ ունենալը.»։

Նույն հոդվածի 3-րդ մասում «լիազոր ներկայացուցիչ» ձևակերպումն անհրաժեշտ է համապատասխանեցնել ՀՀ գործող քրեական դատավարության օրենսգրքին՝ այն փոխարինելով «ներկայացուցիչ» բառով։

11. Հնարավոր տարընկալումներից խուսափելու նպատակով, առաջարկում ենք «Պետական տուրքի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի 3-րդ հոդվածի «Բարձրագույն դատական խորհուրդը՝ ելնելով դիմողի գույքային դրությունից» բառերը փոխարինել «Բարձրագույն դատական խորհուրդը` սույն օրենքի 9.2-րդ հոդվածում նշված գործերով` ելնելով կողմերի գույքային դրությունից» բառերով:

ԱՐՍԵՆ ԹՈՐՈՍՅԱՆ