1. Նախագծի 1-ին հոդվածի վերաբերյալ նշենք, որ բավականին խնդրահարույց է այն միտքը, որ օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների իրականացման միջնորդությունները քննվում են միայն Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից։ Ստացվում է, որ այդ միջնորդություններն ամբողջ Հանրապետության տարածքում քննվելու են միայն մայրաքաղաքի դատարանի կողմից, դեռ ավելին՝ քրեական գործերով մասնագիտացման են համարվում միայն Շենգավիթի, Կենտրոնի և Ավանի նստավայրերը։ Բանն այն է, որ մի շարք փոփոխություններ ուղղված են հենց նրան, որ քաղաքացիական մասնագիտացման դատավորները չքննեն օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների իրականացման միջնորդությունները։ Առանց վիճակագրական տվյալների առկայության էլ դժվար չէ պատկերացնել, թե ինչ ծանրաբեռնվածություն է սպասվելու վերը նշված 3 նստավայրերին, որոնք պետք է քննեն Հանրապետության ամբողջ տարածքից ներկայացվող միջնորդությունները։ Ընդ որում, դա հավելյալ և չհիմնավորված բեռ է նաև նման միջնորդություն ներկայացնելու իրավասություն ունեցող մարզային մարմինների համար։ Ուստի առաջարկում ենք հրաժարվել այն գաղափարից, որ օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների իրականացման միջնորդությունները պետք է քննվեն միայն Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի կողմից։
  2. Նախագծի 4-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ նախադասությունը հանել, ինչի արդյունքում Բարձրագույն դատական խորհուրդը (այսուհետ՝ «ԲԴԽ») զրկվում է մինչդատական քրեական վարույթի նկատմամբ դատական վերահսկողության շրջանակներում ներկայացված միջնորդությունների և օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ իրականացնելու մասին միջնորդությունների բաշխման, վերաբաշխման առանձնահատկությունները, ինչպես նաև դրանք քննող դատավորների ցանկը սահմանելու իրավասությունից։ Կարծում ենք, որ ամեն դեպքում հաշվի առնելով դատարանների և դատավորների ծանրաբեռնվածությունը՝ ԲԴԽ-ն առնվազն պետք է ունենա այդպիսի միջնորդություններ քննող առանձին դատավորների ցանկ սահմանելու կամ մի դատավորի մոտ կուտակված միջնորդությունների վերաբաշխման իրավասություն։ Ենթադրվում է, որ փոփոխության նպատակը քաղաքացիական մասնագիտացման դատավորների կողմից օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների իրականացման միջնորդությունների քննումը բացառելն է։ Սակայն չպետք է հարցին մոտենալ այն կանխավարկածով, որ ԲԴԽ-ն հնարավոր է հաշվի չառնի դատավորների մասնագիտական և մասնագիտացման առանձնահատկությունները։ Ուստի առաջարկում ենք գործող կարգավորումը չհանել Օրենսգրքից։
  3. Նախագծի 5-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 45-րդ հոդվածի վերնագրից հանել «և օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ իրականացնելու մասին միջնորդություններ քննող դատավորներին» բառերը։ Այս փոփոխությունն անտրամաբանական է թվում, քանի որ նույն հոդվածի 3-րդ մասը այդպիսի միջնորդություններ քննող դատավորների համար նախատեսում է հավասարաչափ բաշխման չափանիշներից նվազնեցման տոկոսաչափ սահմանելու հնարավորություն։ Ուստի վերնագրում հոդվածի բովանդակության մեջ առկա դրույթների վերաբերյալ նշում պարունակելը, գտնում ենք, խնդիր չի առաջացնում։

Կարծում ենք նաև, որ Վճռաբեկ դատարանի նախագահի համար 60%-ի չափով նվազեցում նախատեսելը ողջամիտ չէ՝ հաշվի առնելով Վճռաբեկ դատարանի նախագահի առանձնահատուկ լիազորությունների բացակայությունը, ինչպես նաև ստորադաս դատարանների դատավորների համեմատությամբ ոչ շատ ծանրաբեռնվածությունը։ Ուստի առաջարկում ենք Վճռաբեկ դատարանի նախագահի համար սահմանված նվազեցման տոկոսի չափը թողնել անփոփոխ կամ առնվազն դարձնել այդ թիվը 40 տոկոս։

  1. Նախագծի 6-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 51-րդ հոդվածի 6-րդ մասում կատարել լրացում, ըստ որի՝ դատավորի նկատմամբ քրեական հետապնդման հարուցման և տվյալ գործով մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատախազական հսկողություն իրականացնելու հնարավորություն կտրվի նաև գլխավոր դատախազի տեղակալին։ Կարծում ենք, որ այդ դրույթի նախատեսումն իրավաչափ չէ, քանի որ միայն գլխավոր դատախազին նման իրավասություն վերապահելը պայմանավորված է դատավորի կարգավիճակի առանձնահատկությամբ և դատավորի անձեռնմխելիության լրացուցիչ երաշխիքի սահմանման անհրաժեշտությամբ[1]։ Ուստի առաջարկում ենք հրաժարվել նման կարգավորման նախատեսումից։
  2. Նախագծի 7-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 53-րդ հոդվածում կատարել փոփոխություններ, որոնց արդյունքում դատավորը, որը քրեական հետապնդման չի ենթարկվում, հնարավորություն չի ունենա նախապես տեղեկանալու իր մասնակցությամբ բոլոր քննչական գործողությունների անցկացման մասին։ Նախատեսվող փոփոխության անհրաժեշտությունն ընդհանրապես անհասկանալի է՝ հաշվի առնելով, որ եթե դատավորը քրեական հետապնդման չի ենթարկվում, չկա նախաքննության շահերի ապահովման կամ գաղտնիության պահպանման անհրաժեշտություն։ Դեռ ավելին, դատավորին իր մասնակցությամբ քննչական գործողությունների անցկացման մասին նախապես տեղեկացնելը պարտադիր է՝ հաշվի առնելով ներկայումս դատավորների ծանրաբեռնվածությունը։ Առաջարկում ենք գործող կարգավորումը թողնել նույնը։
  3. Նախագծի 8-րդ հոդվածով նախատեսվում է ուժը կորցրած ճանաչել Օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 4-րդ և 5-րդ մասերը, ինչի արդյունքում բացառվում է դատավորի վարքագծի կանոնների վերաբերյալ խորհրդատվական մեկնաբանությունների տրամադրումը։ Դրա նպատակն անհասկանալի է, քանի որ այդպիսի մեկնաբանությունների առկայությունն ունի միայն դրական նշանակություն և կոչված է նպաստելու այդ վարքագծի կանոնների հասցեատերերի կողմից այդ կանոնների պահմպանմանը։ Ուստի առաջարկում ենք գործող կարգավորումը թողնել անփոփոխ։
  4. Նախագծի 9-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասում ավելացնել նոր 15-րդ և 16-րդ կետեր։ Դրանցով նախատեսվում է դատավորի վարքագծի կանոնների թվում ավելացնել այնպիսի պարտավորություններ, որոնք այլ օրենքներով արդեն իսկ սահմանված են։ Ստացվում է, որ այդ լրացումներն օրենսդրության մեջ ստեղծում են անհարկի կրկնություն։ Մյուս կողմից, դատավորի վարքագծի կանոններն ընդհանուր առմամբ ամբողջացնում են օրինակելի դատավորի կերպարը և նրա վարքագիծն իր լիազորություններն իրացնելիս։ Իսկ այդ կանոնների հիմքում, ինչպես շատ երկների օրենսդրության մեջ, ընկած են դատավորների վարքագծի Բանգալորյան սկզբունքները, որտեղ նման պարտավորությունները չեն դիտվում որպես վարքագծի կանոններ։ Ուստի առաջարկում ենք բացառել այդ նորմերի նախատեսումը որպես դատավորի վարքագծի կանոններ կամ առնվազն այդ դրույթները նախատեսել Օրենսգրքի այլ հոդված(ներ)ում։
  5. Նախագծի 10-րդ հոդվածով նախատեսվում է ուժը կորցրած ճանաչել 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 10-րդ և 11-րդ կետերը։ Նախ 11-րդ կետն արդեն իսկ ուժը կորցրած է ճանաչվել։ Իսկ ինչ վերաբերում է 10-րդ կետին, ապա կարծում ենք, որ նման մոտեցումը սխալ է, քանի որ պատշաճ մասնագիտական պատրաստվածության ու հմտությունների շարունակական կատարելագործման ապահովումը հանդիսանում է Բանգալորյան սկզբունքներից որակավորում և ջանասիրություն սկզբունքի դրսևորում։ Ուստի առաջարկում ենք հրաժարվել 10-րդ կետն ուժը կորցրած ճանաչելու գաղափարից։

Նույն հոդվածի 14-րդ կետը նախատեսվում է շարադրել հետևյալ խմբագրությամբ՝ «զերծ մնալ այնպիսի գործողություններ ձեռնարկելուց, որոնք նպատակ են հետապնդում ստեղծել ինքնաբացարկի հիմքեր»։ Գտնում ենք, որ ներկայիս ձևակերպումն ավելի հավասարակշռված է և առաջարկում թողնել այն գործող տեսքով։

Նախատեսվում է նույն հոդվածում ավելացնել նոր 18-րդ կետ, ըստ որի՝ «ինքնաբացարկի հիմքերի առկայության դեպքում դրանք բացահայտել կողմերին, ինչպես նաև սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում և կարգով հայտնել ինքնաբացարկ»։ Կարծում ենք, որ նման դրույթի նախատեսումը ևս ստեղծում է անհարկի կրկնություն, քանի որ այդպիսի պարտավորություն դատավորի համար սահմանված է Օրենսգրքի 71-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, ինչպես նաև դատավարական օրենսգրքերով։

  1. Նախագծի 11-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 73-րդ հոդվածի 1-ին մասից հանել «եթե ողջամտորեն կարող է ընկալվել, որ այն կապված է իր պաշտոնեական պարտականություններն իրականացնելու հետ» բառերը։ Կարծում ենք, որ այս գաղափարն անհարկի սահմանափակում է դատավորի կողմից սեփական անկաշկանդ կյանքով ապրելու հնարավորությունը։ Բանն այն է, որ նախատեսվող փոփոխությամբ դատավորին կարգելվի նվերներ ընդունել ընդհանրապես։ Սա, մեղմ ասած, անտրամաբանական է, քանի որ բնական է, որ ոչ բոլոր նվերները դատավորին կարող են կախվածության մեջ գցել կամ նրա համար պարտավորվածություն առաջացնել։ Ուստի առաջարկում ենք հրաժարվել նման ոչ իրավաչափ կարգավորում նախատեսելու գաղափարից։ Նույնը վերաբերում է նաև այլ հանրային ծառայողների մասով այս նույն սահմանափակումը նախատեսելուն։
  2. Նախագծի 13-րդ հոդվածի 2-րդ կետով առաջարկվում է Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի կազմում ընդգրկել հասարակական կազմակերպությունների կողմից առաջադրվող 2 իրավաբան գիտնական, ինչը բացարձակապես անընդունելի ենք համարում և առաջարկում հանել այս կարգավորումները Նախագծից։

Նույն հոդվածով նախատեսվում է փոփոխել Ուսումնական հանձնաժողովի կազմը (Օրենսգրքի 77-րդ հոդվածի 5-րդ մաս): Գտնում ենք, որ արդարացված չէ Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի կազմում ընդգրկված դատավորների մեջ տարբերակել քրեական և քաղաքացիական մասնագիտացման դատավորների, սակայն նույն տարբերակումը չտարածել Ուսումնական հարցերի հանձնաժողում ընդգրկված դատավորների նկատմամբ:

Գտնում ենք, որ դատավորների Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովում ընդգրկված դատավորների համար այնքան կարևոր չէ մասնագիտացումը, որքան Ուսումնական հարցերի հանձնաժողովում ընդգրկված դատավորների համար: Բանն այն է, որ դատավորի կարգապահության կամ էթիկայի վերաբերյալ հարցերն ընդհանրական են և գնահատման կարող են ենթարկվել համապատասխան հանձնաժողովի դատավոր անդամի կողմից՝ անկախ իր ունեցած մասնագիտացումից: Իսկ ինչ վերաբերում է ուսումնական հարցերին, ապա այդ բնագավառում առավել նպատակահարմար է տարբեր մասնագիտացման դատավորների ներգրավումը համապատասխան հանձնաժողովում: Ուստի առաջարկում ենք Ուսումնական հարցերի հանձնաժողովի դատավոր անդամների համար ևս նախատեսել այն պահանջը, որ նրանք ունենան մասնագիտական տարբեր ուղղվածություններ:

Մյուս կողմից, առաջարկում ենք Ուսումնական հարցերի ու Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովների դատավոր անդամներին ընտրել ոչ թե գործող, այլ պաշտոնաթող դատավորների թվից: Բանն այն է, որ նման մոտեցում կիրառում են բազմաթիվ արտասահմանյան երկրներ, օրինակ՝ Միացյալ Նահանգներում: Դեռ ավելին՝ պաշտոնաթող դատավորների ներուժն օգտագործվում է նաև գործող դատավորների ծանրաբեռնվածությունը թեթևացնելու համար: Նշենք նաև, որ գործող դատավորը, որն ընդգրկված է հանձնաժողովներից մեկի կազմում, չի բացառվում, որ որոշումներ կայացնելիս կամ քվեարկելիս ունենա կաշկանդվածություն՝ կարծելով, որ արտահայտած բացասական դիրքորոշումը հետագայում կարող է դրսևորվել նաև իր նկատմամբ: Կարծում ենք, որ նման ենթադրություններ պաշտոնաթող դատավորները դժվար թե ունենան, ինչպես նաև էթիկայի, կարգապահության և մասնագիտական որակների բարելավման հարցերում վերջիններս ավելի մեծ փորձառություն ունեն:  Ուստի առաջարկում ենք, Էթիկայի և կարգապահական հարցերի և Ուսումնական հարցերի հանձնաժողովներում դատավոր անդամների ընտրությունը կատարել պաշտոնաթող դատավորների թվից:

Ինչ վերաբերում է Դատավորների գործունեության գնահատման հանձնաժողովի ձևավորման գաղափարին, ապա այն միանշանակ անընդունելի է, քանի որ վտանգում է դատավորների անկաշկանդ գործունեությունը և անկախությունը: Բանն այն է, որ դատավորը չպետք է կաշկանդված լինի իր գործունեությունը գնահատող որևէ այլ անձի կարծիքով, քանի որ յուրաքանչյուր դատական գործ իր բնույթով ու հատկանիշներով եզակի է, իսկ քննվող իրավիճակին գնահատական տալը կատարվում է դատավորի ներքին համոզման հիման վրա, որը դարձյալ, սուբյեկտիվ է: Այդ հանձնաժողովի ստեղծման նպատակներից է նաև նյութական կամ դատավարական նորմի խախտում կամ դատավորի վարքագծի կանոնների խախտում հայտնաբերելու դեպքում խախտման վերաբերյալ տեղեկությունները դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու համար Էթիկայի և կարգապահական հարցերի հանձնաժողովին տրամադրելը: Նյութական կամ դատավարական նորմի խախտում հայտնաբերվում է Վերաքննիչ կամ Վճռաբեկ դատարանների կողմից ստորին ատյանի դատարանի կայացրած դատական ակտի վերանայման վարույթում: Ստացվում է, որ յուրաքանչյուր բեկանված գործ դատական ակտը կայացրած դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթ հարուցելու հիմք է: Կարծում ենք, որ այդպիսի իրավիճակն անթույլատրելի է: Իսկ նյութական կամ դատավարական նորմերի՝ թույլ տրված կոպիտ խախտումների դեպքում դատավորի նկատմամբ կարգապահական վարույթի հարուցում հնարավոր է այլ եղանակով: Ուստի առաջարկում ենք հրաժարվել նման հանձնաժողով ձևավորելու և նրան նման լիազորություն վերապահելու գաղափարից:

  1. Նախագծի 1-ին հոդվածով առաջարկվում է Օրենսգրքի 89-րդ հոդվածի 1-ին մասի 27-րդ կետով նախատեսել ԲԴԽ-ի՝ դատավորների ներքին աշխատանքային կարգապահության կանոնները սահմանելու իրավասություն։ Սա, մեղմ ասած, հակասահմանադրական կարգավորում է։ ԲԴԽ-ն չի հանդիսանում դատական իշխանության վերադաս, այլ ընդհակառակը, կոչված է երաշխավորելու դատարանների և դատավորների անկախությունը (Սահմանադրության 173-րդ հոդված)։ Ուստի առաջարկում ենք զերծ մնալ ԲԴԽ-ի համար նման իրավասություն սահմանելու և առհասարակ որևէ մարմնի այդ լիազորությունը վերապահելու գաղափարից։
  2. Նախագծի 20-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ խմբագրվում է Օրենսգրքի 94-րդ հոդվածի 6-րդ մասը։ Դրանով մասնավորապես առաջարկվում է դատավորի և ԲԴԽ անդամին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ ԲԴԽ որոշմների ընդունման շեմը 2/3-ից իջեցնել 1/2+1 ձայնի։ Այս քայլը, մեր համոզմամբ, արդարացված չէ, քանի որ տվյալ նորմը մեկ անգամ ևս ապահովում է դատավորի գործունեության երաշխիքները՝ նրանով, որ նմանաբնույթ որոշումների կայացման համար որակյալ մեծամասնություն է պահանջում, այլ ոչ թե պարզ։ Այսինքն, գործի փաստերն այնքան անվիճելի պետք է լինեն, որ որոշմանը կողմ քվեարկի ԲԴԽ անդամների ընդհանուր թվի առնվազն 2/3-ը։ Ըստ այդմ, առաջարկում ենք այդ շեմը թողնել անփոփոխ։
  3. Նախագծի 22-րդ հոդվածով նախատեսվում է դատավորների տարիքային նվազագույն շեմն իջեցնել մինչև 25 տարեկան, իսկ պարտադիր մասնագիտական ստաժի տարիների քանակը 5-ից իջեցնել 3 տարի։ Նման գաղափարն անթույլատրելի է, քանի որ քիչ է անգամ գործող կարգավորմամբ սահմանված 28 տարին լրացած լինելը։ Գտնում ենք նաև, որ դատավոր դառնալու համար անհրաժեշտ է մասնագիտական գործունեության հարուստ փորձ՝ ելնելով դատավորի առանձնահատուկ կարգավիճակից ու բարձր պատասխանատվությունից։ Նորավարտ երիտասարդները կամ մասնագիտական հարթակում իրենց առաջին քայլերը կատարող մասնագետները պատրաստ չեն նման բարձր պատասխանատվությամբ աշխատանքի թե՛ կենսափորձի, թե՛ մասնագիտական պատրաստվածության բացի պատճառով։ Նույն խնդիրն առկա է նաև Նախագծի 27-րդ հոդվածով առաջարկվող՝ դատավորների հավակնորդների ցուցակում ընդգրկվելու իրավունք ունեցող իրավագիտության բնագավառում գիտնական աստիճան ունեցող անձի ստաժի նվազեցման մասով։ Ուստի առաջարկում ենք լրջորեն վերանայել Նախագծում տեղ գտած այս փոփոխությունները։
  4. Նախագծի 25-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքում ավելացնել նոր 105.1-ին հոդված, որի 5-րդ մասի համաձայն՝ գրավոր քննության արդյունքները դատական կարգով կարող են բողոքարկվել ընթացակարգային խախտումների հիմքով, եթե դրանք բողոքարկվել են Բողոքարկման հանձնաժողովին։ Անհասկանալի է, թե ինչու է քննության արդյունքների դատական կարգով բողոքարկման իրավունքն անհարկի սահմանափակման ենթարկվել։ Խնդիրն այն է, իրավագիտության մեջ գոյություն ունեն բազմաթիվ ինստիտուտներ հարցեր ու իրավիճակներ, որոնց վերաբերյալ առկա են ոչ միատեսակ մոտեցումներ։ Ուստի բողոքարկման հիմք կարող են հանդիսանալ, օրինակ՝ օրենսդրական որևէ նորմի վերաբերյալ մոտեցման կամ մեկնաբանման տարբերությունները։ Ըստ այդմ՝ առաջարկում ենք չսահմանափակել գրավոր քննության արդյունքների դատական կարգով բողոքարկման հիմքերը։
  5. Նախագծի 30-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 2-րդ մասն ուժը կորցրած ճանաչել, ինչպես նաև նույն հոդվածի 3-րդ և 7-րդ մասերից հանել վերջին նախադասությունները։ Այդ փոփոխությունների նպատակներն անհասկանալի են, ինչպես նաև հարց է առաջանում, թե ինչու են բացառվում համապատասխան իրավիճակները։ Ըստ այդմ, առաջարկում ենք վերանայել այս հոդվածով նախատեսվող փոփոխությունները։
  6. Նախագծի 33-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 123-րդ հոդվածում կատարել փոփոխություններ, որոնց արդյունքում իջեցվում են համապատասխան ցենզերն այն իրավաբան-գիտնականների համար, որոնք ցանկանում են որպես դատավոր աշխատանքի անցնել վերաքննիչ դատարանում։ Այս մասով ևս առաջարկում ենք ձեռնպահ մնալ պահանջների մեղմացումից։ Նույնը վերաբերում է նաև Նախագծի 35-րդ հոդվածին, որով մեղմացվում են վճռաբեկ դատարանի դատավորի նշանակման չափանիշները։
  7. Նախագծի 37-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 134-րդ հոդվածի 1-ին մասում կատարել փոփոխություն, ըստ որի՝ վճռաբեկ դատարանի պալատի նախագահի համար առնվազն երեք տարի տվյալ դատարանում աշխատած լինելու պարտադիրության չափանիշը հանվում է։ Կարծում ենք, որ վճռաբեկ դատարանի պալատի նախագահի համար վճռաբեկ դատարանում գործունեության ժամկետի որոշակի ցենզ այնուամենայնիվ անհրաժեշտ է սահմանել։

Սույն կետում շարադրվածը վերաբերելի է նաև Նախագծի 38-րդ հոդվածի 1-ին կետին, որով առաջարկվում է վճռաբեկ դատարանի նախագահի  թեկնածուին ներկայացվող պահանջների շարքից հանել վճռաբեկ դատարանում առնվազն երեք տարվա դատավորի փորձառությունը։

  1. Նախագծի 39-րդ հոդվածով առաջարկվող փոփոխությունների համաձայն՝ Օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 4-րդ մասից (բացառությամբ սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերի, դատավորների գործունեության գնահատման արդյունքները և այդ կապակցությամբ ձեռք բերված տվյալներն ու տեղեկությունները գաղտնի են և չեն կարող օգտագործվել այլ նպատակներով) հանվում են «չեն կարող օգտագործվել այլ նպատակներով» բառերը, ինչը որևէ կերպ արդարացված չէ։ Ըստ այդմ, առաջարկում ենք վերականգնել նախկին խմբագրությունը։
  2. Նախագծի 46-րդ հոդվածով Օրենսգրքի 150-րդ հոդվածում նախատեսվող փոփոխությունների վերաբերյալ նշենք, որ զուգահեռ վարույթների դեպքում, (տվյալ դեպքում՝ քրեական և կարգապահական վարույթներ) եթե շարունակվում է դրանցից որևէ մեկը, ապա մյուսը ենթակա է կարճման, այլ ոչ թե կասեցման, ընդ որում՝ պետք է շարունակվի քրեական գործի քննությունը։ Դա մի կողմից նպատակ ունի բացառել միևնույն արարքի համար կրկնակի պատասխանատվության ենթարկվելը, մյուս կողմից անձի կողմից նույն արարքի (այդ թվում՝ արարքի բացակայության) հարցը քննվում է մի դեպքում բարձր, մյուս դեպքում՝ ավելի ցածր ապացուցողական չափանիշներ ունեցող վարույթներում։ Ուստի առաջարկում ենք քննարկվող հոդվածի 3-րդ մասում «կասեցնել» բառը փոխարինել «կարճել» բառով։
  3. Նախագծի 47-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 151-րդ հոդվածի 8-րդ մասը շարադրել նոր խմբագրությամբ։ Այստեղ առաջարկում ենք ներառել Սահմանադրության 65-րդ հոդվածի բովանդակությունը, ըստ որի՝ ոչ ոք պարտավոր չէ ցուցմունք տալ իր, ամուսնու կամ մերձավոր ազգականների վերաբերյալ, եթե ողջամտորեն ենթադրելի է, որ այն հետագայում կարող է օգտագործվել իր կամ նրանց դեմ (Օրենսգրքում «ոչ ոք» բառերը փոխարինելով «վկան» բառով)։
  4. Նախագծի 49-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգիրքը լրացնել նոր 156.1-ին հոդվածով։ Այդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է հետևյալը․ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ կամ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու միջնորդությունը մերժելու որոշման դեմ համապատասխանաբար դատավորի կամ կարգապահական վարույթ հարուցած մարմնի բողոքը քննում է Բարձրագույն դատական խորհուրդը, եթե ի հայտ է եկել այնպիսի էական ապացույց կամ հանգամանք, որը բողոքարկողը նախկինում չի ներկայացրել իր կամքից անկախ հանգամանքներով և որը ողջամտորեն կարող էր ազդել որոշման վրա: Ստացվում է, որ նշված որոշման բողոքարկումը հնարավոր է միայն սահմանված կոնկրետ դեպքում։ Կարծում ենք, որ նշված կարգավորումն անարդարացի է, և հնարավոր են բազմաթիվ իրավիճակներ, երբ անձն ունենա որոշումը բողոքարկելու և բողոքարկման արդյունքում այդ որոշման վերացման օրինական ակնկալիք, սակայն բողոքարկմանը խոչընդոտի այդ էական ապացույցի կամ հանգամանքի բացակայությունը։ Ուստի առաջարկում ենք չսահմանափակել բողոքարկման հնարավորությունը կամ գոնե սահմանել ողջամիտ սահմանափակումներ։ Ավելին, «էական»-ն այստեղ որևէ կերպ չի սահմանվում, հետևաբար այս սահմանումը տալիս է լայն հայեցողության հնարավորություն։

Առաջարկում ենք նույն հոդվածի 4-րդ մասում «կողմերը ծանուցվում են» բառերը փոխարինել «կողմերը պատշաճ կարգով ծանուցվում են» բառերով։

Ինչ վերաբերում է քննարկվող հոդվածի 7-րդ մասին, ապա դրա համաձայն՝ բողոքի քննության արդյունքներով Բարձրագույն դատական խորհուրդը կայացնում է բողոքարկվող որոշումն անփոփոխ թողնելու կամ որոշումը մասնակի կամ ամբողջությամբ վերացնելու մասին որոշում: Որոշումն ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և վերջնական է։ Առաջարկում ենք հստակեցնել՝ ԲԴԽ որոշումը ենթակա՞ է արդյոք դատական կարգով բողոքարկման, թե՞ ոչ։

 

  1. «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի 8-րդ հոդվածով նախատեսվում է նշյալ օրենքի 25-րդ հոդվածի 2-րդ մասը շարադրել նոր խմբագրությամբ և ավելացնել նոր 2.1-ին մաս, որով Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին տրվում են նոր իրավասություններ։ Մասնավորապես, պահանջել և ստանալ բանկային և այլ գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ թե՛ Հանրապետությունում գործող, թե՛ օտարերկրյա բանկերից։ Քրեադատավարակն օրենսդրության համաձայն՝ բանկային գաղտնիք կազմող տվյալներ կարելի ստանալ բացառապես դատարանի որոշման հիման վրա։ Դեռ ավելին՝ այդ անձիք պետք է գործով ներգրավված լինեն որպես կասկածյալ կամ մեղադրյալ, իսկ նրանց առնչվող իրավաբանական անձանց վերաբերյալ բանկային գաղտնիք համարվող տեղեկությունները կարելի ստանալ միայն այն պարագայում, երբ տվյալ իրավաբանական անձի գործունեությունը ղեկավարվել, կառավարվել կամ այլ կերպ ուղորդվել է կասկածյալի կամ մեղադրյալի կողմից։ Ուստի առաջարկում ենք վերանայել այդ կարգավորումները։

Առաջարկում ենք բանկային և հարակից ոլորտների գաղտնիքի պահպանման ինստիտուտը թողնել անփոփոխ։ Նույնը վերաբերում է նաև փաթեթում ընդգրկված այլ նախագծերի համապատասխան կարգավորումներին։

 

  1. «Հանրային ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածում հանրային ծառայողների՝ առհասարակ որևէ տեսակի նվեր ստանալու արգելքի սահմանումը, ինչպես նշվել է վերևում, խիստ խնդրահարույց ու վիճելի է՝ թե նման արգելքի սահմանման, թե՛ այդ նորմի կիրառության տեսանկյուններից։ Այստեղ առաջարկում ենք թողնել գործող իրավակարգավորումները։
  2. Նախագծի 3-րդ հոդվածով առաջարկվող կարգավորումներով՝ հայտարարատու պաշտոնատար անձանց հետ համատեղ չբնակվող չափահաս ընտանիքի անդամները ևս համարվում են հայտարարատու պաշտոնատար անձ։ Ավելին, բացարձակապես անհասկանալի ու անհիմն է պաշտոնատար անձանց հետ համատեղ չբնակվող ծնողներին, քույրերին և եղբայրներին ևս հայտարարատու դարձնելը։ Առաջարկում ենք այս իրավակարգավորումները հանել նախագծերի փաթեթից և թողնել դրանք այժմ «Հանրային ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում գործող տեսքով։

 

  1. «Սահմանդրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի նախագծով նախատեսվում է վերոնշյալ օրենքի 9-րդ հոդվածի 6-րդ մասում կատարել լրացում, ըստ որի՝ Սահմանադարական դատարանի դատավորի նկատմամբ քրեական հետապնդման դեպքում այդ քրեական գործով մինչդատական վարույթի նկատմամբ հսկողության իրավունք կունենա նաև գլխավոր դատախազի տեղակալը։ Այստեղ ևս նշենք, որ այդ դրույթի նախատեսումը, մեր համոզմամբ, իրավաչափ չէ, քանի որ միայն գլխավոր դատախազին նման իրավասություն վերապահելը պայմանավորված է դատավորի կարգավիճակի առանձնահատկությամբ և դատավորի անձեռնմխելիության լրացուցիչ երաշխիքի սահմանման անհրաժեշտությամբ։ Ուստի առաջարկում ենք հրաժարվել նման կարգավորման նախատեսումից։
  2. Նույն հոդվածի 10-րդ մասում նախատեսվում է կատարել լրացում, որի արդյունքում՝ Սահմանադրական դատարանի դատավորը, ով քրեական հետապնդման չի ենթարկվում, հնարավորություն չի ունենա նախապես տեղեկանալու իր մասնակցությամբ քննչական գործողությունների անցկացման մասին։ Նախատեսվող լրացման անհրաժեշտությունն ընդհանրապես անհասկանալի է՝ հաշվի առնելով, որ եթե Սահմանադրական դատարանի դատավորը քրեական հետապնդման չի ենթարկվում, ապա չկա նախաքննության շահերի ապահովման կամ գաղտնիության պահպանման անհրաժեշտություն։ Առաջարկում ենք գործող կարգավորումը թողնել անփոփոխ։
  3. Առաջարկում ենք անփոփոխ թողնել նաև սահմանադրական օրենքի 14-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերը, քանի որ գործող իրավակարգավորումն սպառիչ է։
  4. Նախագծի 15-րդ հոդվածով նախատեսվող փոփոխության անթույլատրելիության մասին արդեն նշվել է սույն փաստաթղթում։ Այն ևս առաջարկում ենք հանել փաթեթից։
  5. Նախագծով նախատեսվում է սահմանադրական օրենքը լրացնել նոր 84.1-ին հոդվածով, որի 1-ին մասով սահմանվում է որ զուգաեռ վարույթների առկայության դեպքում կարգապահական վարույթը կասեցվում է։ Սրա վերաբերյալ վերևում ևս նշել ենք, որ մի վարույթի շարունակումը պետք է հանգեցնի մյուսի կարճմանը, այլ ոչ թե կասեցմանը։

 

  1. Փաթեթում ներառված՝ «Բանկային գաղտնիքի մասին», «Ապահովագրության և ապահովագրական գործունեության մասին» և «Արժեթղթերի շուկայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքներում փոփոխություններն ու լրացումները բացարձակապես անընդունելի են՝ հաշվի առնելով հատկապես այն հանգամանքը, որ հայտարարատու պաշտոնատար անձնաց շրջանակը փաթեթի գործող տեսքով ընդունմամբ բազմապատկվում է՝ ներառելով պաշտոնատար անձանց ընտանիքների բազմաթիվ անդամների։ Եվ, ինչպես արդեն նշվել է, անթույլատրելի է խնդրո առարկա գաղտնիքի բացահայտումն առանց դատարանի որոշման՝ այն էլ համապատասխան վարույթի շրջանակերում։ Առաջարկում ենք հրաժարվել ֆինանսաբանկային համակարգի կարևորագույն տարրերից մեկը՝ գաղտնիության երաշխիքը ոտնահարելուց։

 

  1. Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծով նախատեսվում է 284-րդ հոդվածի 2-րդ մասում կատարել փոփոխություն, ըստ որի՝ Հանրապետության ամբողջ տարածքում բոլոր օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների իրականացման թույլտվություն տալու իրավասությունը վերապահվում է Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանին։ Կարծում ենք՝ հաշվի չեն առնվել այն բոլոր խոչընդոտներն ու անհարմարությունները (յուրաքանչյուր անգամ մարզերից մայրաքաղաք գալը, Երևանի քրեական գործեր քննող դատարանների գերբեռնվածությունը և այլն), որոնք կառաջանան նման կարգավորման արդյունքում։ Առաջարկում ենք նշված նախագիծը հանել փաթեթից։

 

  1. Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացում կատարելու մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին կետն առաջարկում ենք հանել, քանի որ համապատասխան փոփոխությունն արդեն կատարված է գործող օրենսգրքում։

 

  1. Առաջարկում ենք փաթեթից հանել «Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագիծը՝ նոր տուրքեր չսահմանելով նրա համար, ինչը մինչ այժմ արդարացիորեն եղել է անվճար և չբարձրացնելով գործող մյուս տուրքը։

 

[1] http://datalex.am/?app=AppCaseSearch&case_id=13229323905401509, 44(ա)