ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆԸ «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-301-17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3011 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3012 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3013 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքը ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3014 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3015 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3016 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Հանրաքվեի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3017 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Հանրաքվեի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին»սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3018 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-3019 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Պետական պաշտոններ եւ պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-30110 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-30111 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-30112 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Տեղական հանրաքվեի մասին» օրենքում լրացում եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-30113 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0) եւ «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-30114 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0) վերաբերյալ Ազգային ժողովի պատգամավորներ Վահագն Հովակիմյանի, Արփինե Դավոյանի, Հակոբ Ասլանյանի եւ Արմեն Խաչատրյանի կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-301-17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3011 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3012 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3013 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքը ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3014 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3015 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3016 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Հանրաքվեի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3017 - 17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Հանրաքվեի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին»սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3018 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-3019 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Պետական պաշտոններ եւ պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-30110 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-30111 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-30112 -17.06.2022-ՊԻ-011/0), ««Տեղական հանրաքվեի մասին» օրենքում լրացում եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Պ-30113 -17.06.2022-ՊԻ-011/0) եւ «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն (փաստաթղթային կոդ` Պ-30114 -17.06.2022-ՊԻ-011/0) (այսուհետ միասին` Նախագծերի փաթեթ) (այսուհետ միասին` Նախագծերի փաթեթ) մասնագիտական փորձաքննության են ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական վարչությունում: Նախագծերի փաթեթը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության: Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծերի փաթեթին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին տեղեկանքը:
ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏ ԼԻԴԻՅԱ ՄՆԱՑԱԿԱՆՅԱՆ
11.07.2022թ.
Նախագծերի փաթեթի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (այսուհետ՝ Սահմանադրություն) եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը. 1. «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (այսուհետ՝ Նախագծի) 2-րդ հոդվածի 5-րդ (ըստ տրամաբանական հաջորդականության 6-րդ) կետով Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրեսնգրքի (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) 8-րդ հոդվածի 11.1-ին մասը շարադրվում է նոր խմբագրությամբ, որի առաջին պարբերության համաձայն՝ «Ազգային ժողովի ընտրությունների, ինչպես նաեւ համամասնական ընտրակարգով անցկացվող համայնքների ավագանիների ընտրությունների ժամանակ կառավարության կողմից ընտրված մասնագիտացված կազմակերպությունը՝ համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների դեպքում, իրականացնում է ընտրական տեղամասերից քվեարկության ընթացքի եւ քվեարկության արդյունքների ամփոփման գործընթացի տեսանկարահանում եւ միաժամանակյա համացանցային հեռարձակում՝ ուղիղ ժամանակային ռեժիմում՝ հատուկ ստեղծված կայքի (կայքերի) միջոցով: Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը մասնագիտացված կազմակերպության հետ կնքում է համապատասխան պայմանագիրը:»: Վերոնշյալ կարգավորման վերաբերյալ հարկ ենք համարում նշել հետեւյալ. Նախ՝ քննարկվող փոփոխությունը խնդրահարույց է իրավական որոշակիության տեսանկյունից: Մասնավորապես՝ հասկանալի չէ՝ ինչ եղանակով է Կառավարության կողմից ընտրվելու մասնագիտացված կազմակերպությունը: Հիմք ընդունելով նշվածն՝ առաջարկում ենք իրավական որոշակիության ապահովման նպատակով սահմանել Կառավարության կողմից մասնագիտացված կազմակերպության ընտրությանը վերաբերելի կարգավորումներ, մասնավորապես՝ մասնագիտացված կազմակերպությանը ներկայացվող որոշակի պայմաններ, չափանիշներ, որոնց համապատասխանության դեպքում Կառավարության կողմից կընտրվի մասնագիտացված կազմակերպությունը կամ մասնագիտացված կազմակերպության ընտրության որեւէ եղանակ, կարգ: Սույն առաջարկը բխում է հասցեատեր սուբյեկտների կողմից համապատասխան վարքագիծ դրսեւորելու հնարավորության ապահովման պահանջից: Բացի այդ, Նախագծի 2-րդ հոդվածի 5-րդ (ըստ տրամաբանական հաջորդականության 6-րդ) կետով Օրենսգրքի 8-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 11.1-ին մասի առաջին պարբերությամբ Կառավարության կողմից ընտրված մասնագիտացված կազմակերպության համար նախատեսված է ընտրական տեղամասերից քվեարկության ընթացքի եւ քվեարկության արդյունքների ամփոփման գործընթացի տեսանկարահանում եւ միաժամանակյա համացանցային հեռարձակում իրականացնելու պարտականություն: Մինչդեռ, հասկանալի չէ՝ համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների առկայության պայմանի սահմանումը նշված պարտականության իրականացման համար: Վերոնշյալ կարգավորումից բխում է, որ համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների բացակայության դեպքում Կառավարության կողմից ընտրված մասնագիտացված կազմակերպությունը կարող է չիրականացնել իր ընտրական տեղամասերից քվեարկության ընթացքի եւ քվեարկության արդյունքների ամփոփման գործընթացի տեսանկարահանման եւ միաժամանակյա համացանցային հեռարձակման պարտականությունը: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք բացառել Կառավարության կողմից ընտրված մասնագիտացված կազմակերպության համար նախատեսված ընտրական տեղամասերից քվեարկության ընթացքի եւ քվեարկության արդյունքների ամփոփման գործընթացի տեսանկարահանման եւ միաժամանակյա համացանցային հեռարձակման պարտականության իրականացման համար սահանված՝ համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների առկայության պայմանը՝ ընտրությունների անցկացման հրապարակայնության պահանջի ապահովման նպատակով:
2. Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՍԴՈ-1176 որոշմամբ արձանագրում է, որ օրենսդրությունն ստատիկ երեւույթ չէ, այն կարող է եւ պետք է ենթարկվի դինամիկ փոփոխության՝ մշտապես կատարելագործվելով տնտեսական զարգացմանը, տեղի ունեցող միջազգային ինտեգրման գործընթացներին, հասարակական հարաբերությունների վերափոխմանն ու մի շարք այլ գործոններին համահունչ: Միեւնույն ժամանակ, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը կարեւորում է օրենսդրական փոփոխությունների գործընթացի կայունությունն ու ներդաշնակությունը, օրենքների փոփոխման հիմնավորվածությունն ու օբյեկտիվ անհրաժեշտությունը, ինչը հնարավորություն է ընձեռում իրավունքի սուբյեկտին իր վարքագիծը համապատասխանեցնել փոփոխվող օրենսդրական նորմերին` թույլ չտալով իրավակիրառ մարմինների կողմից ցուցաբերված սուբյեկտիվիզմի դրսեւորում եւ հայեցողության ընդլայնում: Մեջբերված որոշման լույսի ներքո հարկ ենք համարում անդրադառնալ Նախագծերի փաթեթով սահմանված մի շարք կարգավորումների, որոնցով կատարվող փոփոխությունները կարող են խնդրահարույց լինել օրենսդրական փոփոխությունների գործընթացի կայունության, փոփոխման հիմնավորվածության եւ օբյեկտիվ անհրաժեշտության տեսանկյունից.
Հանձնաժողովի համացանցային կայքն օգտագործվում է նաեւ ընտրությունների վերաբերյալ տեղեկատվության հրապարակման, թեկնածուների, կուսակցությունների (կուսակցությունների դաշինքների) առաջադրման եւ գրանցման, դիտորդների, զանգվածային լրատվության միջոցների ներկայացուցիչների հավատարմագրման, ինչպես նաեւ տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների անդամների գրանցման համար։ 2. Հանձնաժողովի համացանցային կայքում գրանցվելիս կուսակցությունները (կուսակցությունների դաշինքները) հասարակական կազմակերպությունները, զանգվածային լրատվության միջոցները Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովից ստանում են մշտական օգտահաշիվ, որի միջոցով կարող են իրականացնել հետագա գրանցումները։ Մեծամասնական ընտրակարգով առաջադրված թեկնածուների օգտահաշիվները գործում են միայն մինչեւ համապատասխան ընտրությունների արդյունքների պաշտոնական հրապարակումը։ (…)»: Ստացվում է, որ «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» 2021 թվականի մայիսի 7-ի ՀՕ-202-Ն սահմանադրական օրենքով Օրենսգիրքը լրացվել է 8.1-ին մասով, այն ուժը մեջ է մտել ընդամենը 2022 թվականի hունվարի 1-ից եւ Նախագծի 3-րդ հոդվածով նախատեսվում է ուժը կորցրած ճանաչել՝ առանց օբյեկտիվ անհրաժեշտության շեշտման: Քննարկվող փոփոխությունը կատարելու միտումը անհասկանալի է նաեւ այն հիմքով, որ Օրենսգրքի 8.1-ին հոդվածը համապատասխան կարգավորումներ է սահմանում Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի համացանցային կայքում պարունակվող տեղեկատվության շրջանակի, տվյալ կայքի օգտագործման նպատակների եւ այլնի վերաբերյալ: Արդյունքում՝ կարող ենք նշել, որ սույն կետում ներկայացված փոփոխությունը եւս խնդրահարույց է Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի արտահայտած դիրքորոշման շրջանակներում:
3. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսվում է Օրենսգրքի 8-րդ հոդվածում՝ «7-րդ մասից հանել «, ստացիոնար բուժում իրականացնող բժշկական հաստատությունում գտնվող ընտրողների» բառերը.»: Նախագծի 4-րդ հոդվածով նախատեսվում է ուժը կորցրած ճանաչել Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 7-րդ մասը, որը վերաբերում է Ազգային ժողովի ընտրությունների ժամանակ ստացիոնար բուժում իրականացնող բժշկական հաստատության ղեկավարի քվեարկության օրվանից ոչ ուշ, քան 7 օր առաջ՝ մինչեւ ժամը 14.00-ն, ստացիոնար բուժման մեջ գտնվող եւ քվեարկության օրը տեղամասային կենտրոն ինքնուրույն ներկայանալու հնարավորություն չունեցող, ստացիոնար բժշկական հաստատությունում քվեարկությանը մասնակցել ցանկացող ընտրողների ցուցակը լիազոր մարմին ներկայացնելու պարտականությանը: Նախագծի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսվում է ուժը կորցրած ճանաչել Օրենսգրքի 11-րդ հոդվածի 8-րդ մասը: Նախագծի 31-րդ հոդվածով նախատեսվում է ուժը կորցրած ճանաչել Օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, որը սահմանում է Ազգային ժողովի ընտրությունների ժամանակ ստացիոնար բուժում իրականացնող բժշկական հաստատություններում ստացիոնար բուժման մեջ գտնվող, քվեարկության օրը տեղամասային կենտրոն ինքնուրույն ներկայանալու հնարավորություն չունեցող ընտրողների եւ ռազմաբժշկական հաստատությունում ստացիոնար բուժման մեջ գտնվող զինծառայող ընտրողների համար քվեարկությունը ստացիոնար բժշկական եւ ռազմաբժշկական հաստատությունում` շրջիկ արկղի միջոցով կազմակերպելու հնարավորությունը: Ընդհանրացնելով Նախագծի մեջբերված հոդվածների առնչությամբ առկա դիտարկումը՝ ընդգծենք, որ ստացիոնար բուժման մեջ գտնվող անձանց համար գործող Օրենսգրքով սահմանված առանձնահատկությունները՝ պայմանավորված այդ անձանց քվեարկությանը ընդհանուր կարգով ներկայանալուն խոչընդոտող օբյեկտիվ հանգամանքներով, այդ թվում՝ շրջիկ արկղի միջոցով քվեարկությանը մասնակցելու վերաբերյալ կարգավորումները փոփոխվում են՝ ուժը կորցրած ճանաչելու կամ հանելու միջոցով: Արդյունքում՝ Սահմանադրության 48-րդ հոդվածում ամրագրված ընտրական իրավունքը կյանքի կոչելու լծակ ստացիոնար բուժման մեջ գտնվող անձանց համար Նախագծով չի տրվում: Հետեւապես՝ կարող ենք եզրահանգել, որ Նախագծի վերոշարադրյալ դրույթներում նախատեսված փոփոխությունները հանգեցնում են ստացիոնար բուժման մեջ գտնվող անձանց ընտրական իրավունքի գործնական իրականացման հնարավորության բացակայությանը, ինչի տեսանկյունից Նախագիծը, կարծում ենք, որ վերանայման կարիք ունի: Միաժամանակ նշենք, որ Օրենսգրքով շրջիկ արկղի միջոցով քվեարկությանը մասնակցելու հնարավորություն ընձեռված է ձերբակալված ընտրողների համար: Մասնավորապես՝ Օրենսգրքի 12-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն՝ «Ձերբակալված անձանց պահելու վայրի ղեկավարն ընտրողների ցուցակը քվեարկության օրը կազմում եւ հանձնում է ձերբակալված անձանց պահելու վայրում շրջիկ արկղի միջոցով քվեարկություն կազմակերպող տեղամասային ընտրական հանձնաժողովի անդամին:»: Օրենսգրքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Ձերբակալված ընտրողները քվեարկությանը մասնակցում են Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի սահմանած կարգով` շրջիկ արկղի միջոցով: Ձերբակալված ընտրողների քվեարկությունը կազմակերպվում է այն հաշվարկով, որ ավարտվի մինչեւ ժամը 18.00-ն:»: Այսպիսով՝ անհասկանալի է՝ ինչով է պայմանավորված «շրջիկ արկղի միջոցով» քվեարկությունն իրականացնելու գործող կառուցակարգի առկայության պարագայում ստացիոնար բուժման մեջ գտնվող անձանց համար այդ հնարավորության բացառումը: 4. Նախագծի 3-րդ հոդվածով նախատեսվում է ուժը կորցրած է ճանաչել Օրենսգրքի 8.1-ին հոդվածը: Արդյունքում ուժը կորցրած է ճանաչվում «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի համացանցային կայքը (այսուհետ նաեւ՝ Հանձնաժողովի համացանցային կայք)» ձեւակերպումը: Դրանից բխում է, որ Օրենսգրքում այլեւս չկա որեւէ կարգավորում, որը կփաստեր՝ «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի համացանցային կայք» եւ «Հանձնաժողովի համացանցային կայք» եզրույթները նույն միտքն են արտահայտում, արդյունքում Օրենսգրքում առկա են երկու տարբեր եզրույթներ, որոնք նույն միտքն են արտահայտում: Վերոգրյալը հիմք ընդունելով՝ իրավական շփոթից խուսափելու եւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջը պահպանելու նպատակով առաջարկում ենք կա՛մ Օրենսգրքում կիրառել նշված եզրույթներից միայն մեկը, կա՛մ Օրենսգրքով սահմանել, որ «Հանձնաժողովի համացանցային կայք» եզրույթը «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի համացանցային կայք» եզրույթի կրճատ տարբերակն է: 5. Նախագծի 4-րդ հոդվածի 4-րդ կետով նախատեսված փոփոխության արդյունքում Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 4-րդ մասը ձեւակերպվում է հետեւյալ կերպ՝ «Ազգային ժողովի ընտրությունների ժամանակ տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների անդամները եւ տեխնիկական սարքավորումն սպասարկող մասնագետները կարող են ընդգրկվել այն ընտրական տեղամասի՝ ըստ գտնվելու վայրի ընտրական տեղամասի ընտրողների ցուցակում, որտեղ նշանակված են տեղամասային ընտրական հանձնաժողովի անդամներ կամ տեխնիկական սարքավորումն սպասարկող մասնագետներ՝ ժամանակավորապես հանվելով ըստ հաշվառման վայրի ընտրողների ցուցակից։ Տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների անդամներին ըստ գտնվելու վայրի ընտրական տեղամասի ընտրողների ցուցակներում ընդգրկելու մասին դիմումը լիազոր մարմին կարող է ներկայացվել նաեւ նրան նշանակող կուսակցության կամ ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի նախագահի կողմից` տեղամասային ընտրական հանձնաժողովի անդամի, տեխնիկական սարքավորումն սպասարկող մասնագետի դիմումի հիման վրա, քվեարկության օրվանից ոչ ուշ, քան 12 օր առաջ` մինչեւ ժամը 14.00-ն: Դիմումի ձեւը սահմանում է Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը»: Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ « Ազգային ժողովի ընտրությունների դեպքում այլ համայնքի հաշվառում ունեցող ընտրողները քվեարկության օրվանից ոչ ուշ, քան 12 օր առաջ՝ մինչեւ ժամը 14:00-ն, լիազոր մարմնի կամ նրա համապատասխան ստորաբաժանման ղեկավարին (այսուհետ` լիազոր մարմին) ներկայացնում են դիմում` ըստ հաշվառման վայրի ընտրողների ցուցակից ժամանակավորապես դուրս գալու մասին` նշելով քվեարկության օրը գտնվելու վայրի հասցեն » Նախ նշենք, որ Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ եւ 4-րդ մասերի եւ Նախագծի 4-րդ հոդվածի 4-րդ կետի կարգավորումներից բխում է, որ 1) տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների անդամները եւ 2) տեխնիկական սարքավորումն սպասարկող մասնագետները սեփական դիմումով կարող են ընդգրկվել ըստ գտնվելու վայրի ընտրական տեղամասի ընտրողների ցուցակում: Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 4-րդ մասը եւ Նախագծի 4-րդ հոդվածի 4-րդ կետը առանձին կարգավորում է նախատեսում միայն տեղամասային ընտրական հանձնաժողովի անդամների համար՝ ըստ գտնվելու վայրի ընտրական տեղամասի ընտրողների ցուցակներում ընդգրկելու մասին՝ դիմումը լիազոր մարմնին ներկայացնելու հնարավորություն նախատեսելով նաեւ նրան նշանակող կուսակցության կամ ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի նախագահին: Այսինքն՝ Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 4-րդ մասի ուժով միայն տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների անդամներին համապատասխան ցուցակում ընդգրկելու մասին դիմում (ըստ գտնվելու վայրի ընտրական տեղամասի ընտրողների ցուցակներում ընդգրկելու մասին) լիազոր մարմնին կարող է ներկայացվել նաեւ նրան նշանակող կուսակցության կամ ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի նախագահը՝ տեղամասային ընտրական հանձնաժողովի անդամի դիմումի հիման վրա: Նախագծի 4-րդ հոդվածի 4-րդ կետով նախատեսված փոփոխության արդյունքում ստացվում է կուսակցության կամ ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի նախագահը տեղամասային ընտրական հանձնաժողովի անդամի կամ տեխնիկական սարքավորումն սպասարկող մասնագետի դիմումի հիման վրա կարող է միայն տեղամասային ընտրական հանձնաժողովի անդամներին ընդգրկել ըստ գտնվելու վայրի ընտրական տեղամասի ընտրողների ցուցակներում: Տվյալ պարագայում հասկանալի չէ տեխնիկական սրքավորումն սպասարկող մասնագետը ինչ դիմում պետք է ներկայացնի տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների անդամներին (այլ ոչ թե իրենց) ըստ գտնվելու վայրի ընտրական տեղամասի ընտրողների ցուցակներում ընդգրկելու համար: Հիմք ընդուընելով վերոգրյալը՝ առաջարկում ենք համապատասխան փոփոխությունը կատարել հստակ՝ ապահովելով մտքի միանշանակ ընկալումը: 6. Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ եւ 3.1-ին մասերը սահմանում են կարգավորումներ ընտրողների՝ ըստ հաշվառման վայրի ընտրողների ցուցակից ժամանակավորապես դուրս գալու վերաբերյալ: Ընդ որում՝ Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ մասը կարգավորում է քվեարկության օրն իրենց հաշվառման վայրում չգտնվելու, իսկ 3.1-ին մասը՝ տեղաշարժման (հենաշարժական) դժվարություններ ունենալու դեպքերում ընտրողների՝ ըստ հաշվառման վայրի ընտրողների ցուցակից ժամանակավորապես դուրս գալը: Այս համատեքստում անհրաժեշտ է անդրադառնալ Նախագծի 4-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 3.1-ին մասին, որը սահմանում է. «( ) Այլ անձի անունից դիմում ներկայացվելու դեպքում անձը պարտավոր է ներկայացնել լիազորագիր ( )»: Օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ մասում նույնպես առկա է նմանատիպ կարգավորում. «( ) Այլ անձի անունից դիմում ներկայացնելու դեպքում դիմումատուն պարտավոր է ներկայացնել նոտարական վավերացմամբ հաստատված լիազորագիր ( )»: Այսպես՝ ստացվում է, որ վերոնշյալ երկու դեպքում էլ անհրաժեշտ է լիազորագիր, սակայն մի դեպքում՝ նոտարական վավերացումը պարտադիր պայման է, իսկ մյուս դեպքում՝ ոչ: Առաջարկում ենք վերոգրյալ երկու դեպքերի համար սահմանել նույնական կարգավորումներ՝ լիազորագրերի համար նախատեսել կա՛մ նոտարական վավերացման պահանջ, կա՛մ երկու դեպքում էլ նշված պահանջի բացակայություն: 7. Նախագծի 5-րդ հոդվածի 2-րդ կետով եւ 35-րդ հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ կետերով նախատեսվող փոփոխությունների համատեքստում կարծում ենք՝ անհարժեշտ է նաեւ Օրենսգրքի 11-րդ հոդվածի 4-րդ մասում «1200-ից ավելի» ձեւակերպման մեջ «1200» թիվը փոխարինել «1000» թվով: 8. Օրենսգրքի 19-րդ հոդվածի 1.3-ին մասը սահմանում է «քաղաքական գովազդ» հասկացությունը եւ դրա վերաբերյալ կարգավորումները: Հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ Նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին կետով վերոնշյալ դրույթն ուժը կորցրած է ճանաչվում՝ առաջարկում ենք Օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետից հանել «, այդ թվում՝ քաղաքական գովազդի հրապարակման» բառերը, ինչպես նաեւ ուժը կորցրած ճանաչել «Գովազդի մասին» օրենքի 1-ին հոդվածի 4-րդ մասը: 9. Նախագծի 18-րդ հոդվածով Օրենսգրքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 26-րդ հոդվածի 5-րդ մասում առաջարկում ենք համապատասխանաբար ուղղել կատարված հղումները: Մասնավորապես՝ «2-րդ եւ 3-րդ մասերում» ձեւակերպումն փոխարինել «3-րդ եւ 4-րդ մասերում» ձեւակերպմամբ՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ Նախագծի 18-րդ հոդվածով Օրենսգրքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 26-րդ հոդվածի 5-րդ մասում սահմանված կարգավորումը վերաբերում է նույն հոդվածի 3-րդ եւ 4-րդ մասերում չնշված ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձանց: 10. Նախագծի 19-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 3-րդ մասը սահմանում է. «Եթե վերահսկիչ-վերստուգիչ ծառայության եզրակացությամբ նշվում է, որ նախընտրական քարոզչության համար սույն հոդվածի 1-ին մասով սահմանված ուղղություններով մատուցված ապրանքը կամ ծառայությունը ( )»: Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի, ինչպես նաեւ «Առեւտրի եւ ծառայությունների մասին» օրենքի վերլուծությունից բխում է, որ Հայաստանի Հանրապետության օրեսնդրությամբ կիրառվում են «ապրանքի մատակարարում», «աշխատանքի կատարում» եւ «ծառայության մատուցում» եզրույթները: Հետեւաբար ապրանքի առնչությամբ «մատուցված» բառը կիրառելը նպատակահարմար չէ: Առաջարկում ենք Նախագծի 19-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 3-րդ մասում «մատուցված ապրանքը կամ ծառայությունը» բառերը փոխարինել «մատակարարված ապրանքը, կատարված աշխատանքը կամ մատուցված ծառայությունը» բառերով: 11. Նախագծի 19-րդ հոդվածի 3-րդ կետով Օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, շարադրվում է նոր խմբագրությամբ: Հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 19-րդ հոդվածի 3-րդ կետով Օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 4-րդ մասը առանց որեւէ փոփոխության՝ նույնությամբ շարադրում է Օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 4-րդ մասը: Հետեւաբար, առաջարկում ենք վերանայել Նախագծի 19-րդ հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսված փոփոխությունը: Միաժամանակ նշենք նաեւ, որ Նախագծով Օրենսգրքի մի շարք ծավալուն դրույթներ ամբողջությամբ նոր խմբագրությամբ են շարադրվում այն դեպքում, երբ նշված դրույթներում կատարվում են որոշ փոփոխություններ կամ լրացումներ: 12. Նախագծի 21-րդ հոդվածի 3-րդ կետով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում նախատեսվում է լրացնել նոր՝ 4.1-ին մաս՝ «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը ուժը կորցրած է ճանաչում դիտորդական կազմակերպության հավատարմագրումը, եթե՝ 1) հավատարմագրվելուց հետո ի հայտ են եկել այնպիսի հանգամանքներ, որոնց առկայության պայմաններում հավատարմագրման վերաբերյալ դիմումը կմերժվեր. 2) Կազմակերպությունը աջակցում է որեւէ թեկնածուի, ընտրություններին մասնակցող որեւէ կուսակցության:»: Նախագծի 21-րդ հոդվածի 3-րդ կետով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 4.1-ին մասի 2-րդ կետում սահմանված կարգավորման անհրաժեշտությունը, կարծում ենք՝ բացակայում է հետեւյալ հիմնավորմամբ. Նախագծի 21-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում նոր խմբագրությամբ շարադրվող 4-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը մերժում է դիտորդների հավատարմագրման մասին դիմումը, եթե՝ ( ) 2) կազմակերպության (համատեղ դիմումի դեպքում՝ կազմակերպություններից որեւէ մեկի) կանոնադրական նպատակները չեն բավարարում սույն օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին եւ 2-րդ կետերի պահանջները. ( ):»: Օրենսգրքի 30-րդ հոդվածում սահմանված է դիտորդական առաքելության իրավունքը, որի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ «Ընտրությունների ժամանակ դիտորդական առաքելության իրավունք ունեն` ( ) 2) Հայաստանի Հանրապետության այն հասարակական կազմակերպությունները, որոնց կանոնադրական նպատակներն ընտրությունները նշանակելու օրվան նախորդող նվազագույնը մեկ տարի ներառում են ժողովրդավարության եւ մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցեր, որոնց կառավարման մարմնի կազմում, բացառությամբ ժողովի, որեւէ ներկայացուցիչ չի մասնակցում տվյալ ընտրություններին թեկնածուի կարգավիճակով, եւ որոնք չեն աջակցում թեկնածուներին կամ ընտրություններին մասնակցող կուսակցություններին։» Այսպես՝ Օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում սահմանված ընտրությունների ժամանակ դիտորդական առաքելության իրավունք ունեցող հասարակական կազմակերպությանը ներկայացվող պահանջներից է թեկնածուներին կամ ընտրություններին մասնակցող կուսակցություններին չաջակցել: Նշված պահանջին չբավարարելը Նախագծի 21-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում նոր խմբագրությամբ շարադրվող 4-րդ մասի 2-րդ կետում նախատեսված է որպես դիտորդների հավատարմագրման մասին դիմումների մերժման հիմք: Հարկ է նկատել, որ Նախագծի 21-րդ հոդվածի 3-րդ կետով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 4.1-ին մասի 1-ին կետում դիտորդական կազմակերպության հավատարմագրումն ուժը կորցրած ճանաչելու հիմք է սահմանված հավատարմագրվելուց հետո այնպիսի հանգամանքների ի հայտ գալը, որոնց առկայության պայմաններում հավատարմագրման վերաբերյալ դիմումը կմերժվեր: Հիմք ընդունելով վերոշարադրյալը, կարծում ենք՝ կազմակերպության կողմից որեւէ թեկնածուի կամ ընտրություններին մասնակցող որեւէ կուսակցությանն աջակցելը այնպիսի հանգամանք է, որի առկայության դեպքում դիտորդների հավատարմագրման մասին ներկայացված դիմումը կմերժվեր: Հետեւաբար, կազմակերպության կողմից որեւէ թեկնածուի կամ ընտրություններին մասնակցող որեւէ կուսակցության աջակցելու վերաբերյալ տեղեկությունների ի հայտ գալու դեպքում Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը ուժը կորցրած է ճանաչում դիտորդական կազմակերպության հավատարմագրումը՝ Նախագծի 21-րդ հոդվածի 3-րդ կետով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 4.1-ին մասի 1-ին կետում ամրագրված իրավադրույթի ուժով, այն է՝ «հավատարմագրվելուց հետո ի հայտ են եկել այնպիսի հանգամանքներ, որոնց առկայության պայմաններում հավատարմագրման վերաբերյալ դիմումը կմերժվեր.»: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ կարծում ենք՝ Նախագծի 21-րդ հոդվածի 3-րդ կետով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 4.1-ին մասի 1-ին կետում դիտորդական կազմակերպության հավատարմագրումն ուժը կորցրած ճանաչելու նախատեսված հիմքն իր մեջ ներառում է Նախագծի 21-րդ հոդվածի 3-րդ կետով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 4.1-ին մասի 2-րդ կետում սահմանված դեպքերը: 13. Նախագծի 23-րդ հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված է Օրենսգրքի 35-րդ հոդվածում՝ «4-րդ մասը լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ 3-րդ կետով. «3) նախընտրական քարոզչության կազմակերպման նպատակով՝ ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների (կուսակցությունների դաշինքների), ինչպես նաեւ մեծամասնական ընտրակարգով ընտրվող համայնքի ղեկավարի եւ ավագանու անդամի թեկնածուների անունից կնքելու քաղաքացիաիրավական պայմանագրեր:»: Նախագծի 23-րդ հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված լրացման անհարկի լայն ձեւակերպման արդյունքում պարզ չէ՝ լիազոր ներկայացուցչին վերապահված քաղաքացիաիրավական պայմանագրեր կնքելու իրավասությունն ինչ շրջանակ է իրենից ենթադրում, արդյոք պայմանագրեր կնքելու իրավասությունը վերաբերելի է յուրաքանչյուր տեսակի քաղաքացիաիրավական հարաբերության եւ կարող է կապված չլինել ընտրական գործընթացի հետ: Օրենքի կանխատեսելիության պահանջի պահպանման անհրաժեշտությամբ պայմանավորված՝ առաջարկում ենք Նախագծի քննարկվող հատվածը ձեւակերպել բավարար հստակությամբ՝ որոշակիացնելով վերապահված իրավասության շրջանակն ու դեպքերը (առնչությունը ընտրական գործընթացի հետ): 14. Նախագծի 14-րդ հոդվածով Օրենսգրքի 20-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 4-րդ մասի համաձայն՝ «4. Ազգային ժողովի եւ 70 000-ից ավելի ընտրող ունեցող համայնքների ավագանու ընտրությունների ժամանակ հանրային ռադիոն եւ հանրային հեռուստատեսությունը ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների (կուսակցությունների դաշինքների) նախընտրական ծրագրերի մասին հաղորդումներ կամ թողարկումներ հրապարակելիս պարտավոր են ապահովելով անկողմնակալություն, հավասարակշռվածություն, գնահատականներից զերծ տեղեկատվություն եւ հավասար պայմաններ:»: Առաջարկում ենք մեջբերված կարգավորումը ձեւակերպել այնպես, որ հասկանալի լինի հանրային ռադիոյի եւ հանրային հեռուստատեսության կողմից ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների (կուսակցությունների դաշինքների) նախընտրական ծրագրերի մասին հաղորդումներ կամ թողարկումներ հրապարակելու պարտականության առկայությունը, միաժամանակ առաջարկում ենք վերաշարադրելիս ապահովել մտքի կապակցվածությունը: 15. Նախագծի 30-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 50-րդ հոդվածում՝ «1-ին մասը լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ երրորդ պարբերությամբ. «Ընտրական տեղամասում քվեարկության արդյունքների վերահաշվարկի պահանջ կարող է ներկայացվել Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի պատճառաբանված որոշմամբ՝ ընտրության արդյունքներն անփոփելու ժամկետից մինչեւ 3 օր առաջ:». Առաջարկում ենք վերանայել մեջբերված նորմում կիրառված «մինչեւ 3 օր առաջ» ձեւակերպումն այն հիմնավորմամբ, որ ընտրության արդյունքների վերահաշվարկի հիմքն, ըստ էության, կարող է ծագել ընտրության արդյունքների ամփոփման գործընթացում, իսկ մինչեւ այդ պահը Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի կողմից վերահաշվարկի պահանջ ներկայացնելու անհրաժեշտությունն ու հնարավոր հիմքերի առկայության կանխավարկածը պարզ չեն: 16. Նախագծի 34-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսվում է Օրենսգրքի 59-րդ հոդվածում՝ «5-րդ մասի առաջին նախադասությունը շարադրել հետեւյալ խմբագրությամբ. «5. Քվեաթերթիկները տպագրվում են ինքնաբացարկի համար սույն օրենսգրքով սահմանված առավեագույն ժամկետի ավարտից հետո՝ լիազոր մարմնի՝ ընտրողների թվի վերաբերյալ քվեարկության օրվանից 15 օր առաջ տրամադրած տեղեկանքի հիման վրա, որ հնարավոր լինի ապահովել քվեարկությունը:»: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Օրենսգրքով նախատեսված են նաեւ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահի, նախագահի տեղակալի, հանձնաժողովի քարտուղարի, կենտրոնական կամ ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի անդամի կողմից ինքնաբացարկ հայտնելու առնչությամբ կարգավորումներ՝ առաջարկում ենք Նախագծի 34-րդ հոդվածի 1-ին կետով Օրենսգրքի 59-րդ հոդվածի 5-րդ մասի նոր խմբագրությամբ շարադրվող առաջին նախադասության «ինքնաբացարկի համար» ձեւակերպումը հստակեցնել՝ մասնավորապես թվարկելով Օրենսգրքով նախատեսված ինքնաբացարկի դեպքերի որ շրջանակին է այդ նորմը վերաբերում՝ իրավական շփոթի ռիսկը բացառելու ու կարգավորման կանխատեսելիությունն ապահովելու նպատակներով: 17. Նախագծի 78-րդ հոդվածով սահմանված է՝ Օրենսգրքի 144-րդ հոդվածն ուժը կորցրած ճանաչել: Օրենսգրքի 144-րդ հոդվածում եզրափակիչ մասը եւ անցումային դրույթներն են, որոնք արդեն իսկ սպառված են եւ բնույթով ուղղորդող կարգավորումներ են: Հետեւապես այս փոփոխությունը կատարելու հիմնավոր նպատակը հասկանալի չէ: 18. Նախագծի 24-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենսգրքի 41-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 8-րդ մասը սահմանում է. «Ընտրությունների ժամանակ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը՝ իր սահմանած ժամանակացույցին համապատասխան, կարող է կազմակերպել ընտրությունների անցկացման վերաբերյալ գործնական դասընթացներ ընտրական հանձնաժողովների անդամների համար»: Վերոգրյալի կապակցությամբ նշենք, որ նախ՝ ընտրական հանձնաժողովների անդամների համար գործնական դասընթացներ կազմակերպելու համար սահմանված ժամկետը, այն է՝ «ընտրությունների ժամանակ», չափազանց անորոշ է: Արդյունքում հասկանալի չէ՝ երբվանից է սկսում վերոնշյալ ժամկետի հաշվարկը եւ երբ է այն ավարտվում, հետեւաբար հասկանալի չէ նաեւ, թե Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի կողմից կազմված ժամանակացույցերը ինչ ժամկետի համար պետք է կազմվեն: Բացի այդ՝ Նախագծով նախատեսվում է ընտրական հանձնաժողովների անդամների համար ընտրությունների անցկացման վերաբերյալ գործնական դասընթացները դարձնել հայեցողական, այլ ոչ պարտադիր: Այս առումով նշենք, որ Նախագծերի փաթեթի եւ դրան կից ներկայացված հիմնավորման վերլուծությունից հասկանալի չէ, թե ինչով է պայմանավորված նշված դրույթի սահմանումը: Նշված դրույթից բխում է, որ ընտրությունների անցկացումը վերապահվում է անձանց, ովքեր կարող են գործնականում ընտրությունների անցկացման փորձ չունենալ, ինչը կարող է հանգեցնել ընտրությունների անցկացման ընթացքում բազմաթիվ սխալների եւ խնդիրների: 19. Նախագծի 25-րդ հոդվածի 1-ին մասով Օրենսգրքի 42-րդ հոդվածի 3-րդ մասը նոր խմբագրությամբ շարադրելու արդյունքում վերանում են Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամների համար սահմանվող մասնագիտական եւ աշխատանքային ստաժին վերաբերող բոլոր պահանջները: Նախագծերի փաթեթին կից ներկայացված հիմնավորմամբ որպես նշված փոփոխության պատճառ նշված է. «Ընտրական օրենսգրքի (42-րդ հոդված) գործող կարգավորումները Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամի թեկնածուների համար սահմանում են լրացուցիչ պահանջներ, ինչի հնարավորությունը Սահմանադրությունը չի նախատեսում»: Մինչդեռ Սահմանադրության 195-րդ հոդվածի 4-րդ մասը սահմանում է. « Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամ կարող է ընտրվել բարձրագույն կրթություն ունեցող եւ պատգամավորին ներկայացվող պահանջներին համապատասխանող յուրաքանչյուր ոք:» Սահմանադրության 194-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ «Ընտրական հանձնաժողովների համակարգը, ընտրական հանձնաժողովների լիազորությունները, կազմավորման եւ գործունեության կարգը, գործունեության երաշխիքները սահմանվում են Ընտրական օրենսգրքով:» Այսպես՝ ստացվում է, որ Սահմանադրությամբ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամների համար սահմանված է ընդհանուր պահանջ՝ բարձրագույն կրթություն եւ պատգամավորի համար սահմանված պահանջներին համապատասխանություն, միաժամանակ Սահմանադրության 194-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված է ընտրական հանձնաժողովի, որի կազմի մեջ ընդգրկվում է նաեւ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը, կազմավորման կարգը՝ ըստ Ընտրական օրենսգրքի: Հետեւաբար Ընտրական օրենսգրքով կարող են նախատեսվել Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամի համար լրացուցիչ պահանջներ: Բացի այդ նշենք, որ Նախագծով նախատեսվում է Կոռուպիցայի կանխարգելման հանձնաժողովի մի շարք իրավասություններ փոխանցել Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովին, նվազեցնել անդամի ընտրության համար նախատեսված պահանջները՝ միաժամանակ նախատեսելով ավելի բարձր վարձատրություն, որի համար, կարծում ենք, անհրաժեշտ է լրացուցիչ հիմնավորում: 20. Նախագծի 40-րդ հոդվածի 1-ին կետով Օրենսգրքի 71-րդ հոդվածի 1-ին մասի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 12-րդ կետի համաձայն՝ «12) դեմ քվեարկված քվեաթերթիկների թիվը (տողը նշվում է մեկ թեկնածու, մեկ կուսակցություն (կուսակցությունների դաշինք) քվեարկվելու դեպքում)»: Վերոնշյալ կարգավորման վերաբերյալ հարկ ենք համարում նշել հետեւյալը. «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 16-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ «1. Նորմատիվ իրավական ակտում նորմի կիրառման համար թվարկված բոլոր պայմանների առկայությունը պարտադիր է, եթե իրավական ակտում` ( ) 2) նշված նորմի կիրառումը պայմանավորված է միայն ստորակետերով բաժանված պայմաններով, կամ ( ):»: Նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ «Նորմատիվ իրավական ակտում նորմի կիրառման համար թվարկված բոլոր պայմաններից բավական է միայն մեկի կամ թվարկված պայմաններից առնվազն մեկի առկայությունը, եթե իրավական ակտում` 1) նշված նորմի կիրառումը պայմանավորված է «կամ» շաղկապով բաժանված պայմաններով, կամ ( ):»: Վերոնշյալ կարգավորման «թեկնածու» բառից հետո դրված «,» կետադրական նշանն առաջարկում ենք փոխարինել «կամ» շաղկապով՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 16-րդ հոդվածում սահմանված նորմատիվ իրավական ակտում որոշ շաղկապների կամ բառերի կիրառության վերաբերյալ կանոնները, մասնավորապես՝ մեկ թեկնածու եւ մեկ կուսակցություն (կուսակցությունների դաշինք) քվեարկելու դեպքերի միաժամանակյա առկայության պարտադիրությունը բացառելու նպատակով: 21. Նախագծի 57-րդ հոդվածով Օրենսգրքի 118-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 3-րդ կետը նոր խմբագրությամբ շարադրելու արդյունքում ստացվում է. «Համայնքի ղեկավարի ընտրությունը համարվում է չկայացած ( ) մինչեւ քվեարկության ավարտը թեկնածուներից մեկի մահվան դեպքում ( )»: Գործող Օրենսգրքի 118-րդ հոդվածի 6-րդ մասի 3-րդ կետը սահմանում է. «Համայնքի ղեկավարի ընտրությունը համարվում է չկայացած ( ) մինչեւ քվեարկության ավարտը միակ թեկնածուի մահվան դեպքում ( )»: Նշենք, որ գործող կարգավորման պատճառը եւ նպատակը հասկանալի են, քանի որ նույնիսկ ընտրությունը շարունակելու դեպքում համայնքի ղեկավար չի ընտրվում, հետեւաբար ընտրությունը չկայացած համարելը տրամաբանական է: Մինչդեռ Նախագծով սահմանված կարգավորումով նշված դեպքում, բացի մահացած թեկնածուից, առկա են նաեւ այլ թեկնածուներ, հետեւաբար ընտրությունը շարունակելու դեպքում համայնքի ղեկավար կարող է ընտրվել: Այս դեպքում նոր ընտրություն է նշանակվում, ինչի արդյունքում ընտրության անցկացման ժամանակահատվածը երկարում է, ինչպես նաեւ նոր ընտրության համար ծախսվող ռեսուրսները նույնպես աճում են, ինչը եւ՛ պետության, եւ՛ թեկնածուների համար խնդրահարույց է: Ամփոփելով վերոգրյալը՝ կարող ենք նշել՝ Նախագծով սահմանվող դրույթը չի բխում ո՛չ պետության, ո՛չ համայնքի, ո՛չ էլ մնացած թեկնածուների շահերից, հետեւաբար հասկանալի չէ, նշված փոփոխության հիմնավոր նպատակը: 22. Նախագծի 66-րդ հոդվածով Օրենսգրքի 131-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 4-րդ մասը սահմանում է. «Կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) ընտրական ցուցակի գրանցման մասին ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի որոշումը Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը կարող է անվավեր ճանաչել՝ իր անդամների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն 2/3-ով ընդունված որոշմամբ»: Կարծում ենք, որ անհրաժեշտ է Օրեսնգրքով ավելի մանրամասն կարգավորել Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի վերոնշյալ նոր իրավասությունը, մասնավորապես նշելով՝ ինչ հիմքերի առկայության դեպքում Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը կարող է անվավեր ճանաչել ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի որոշումը: Այս համատեքստում հարկ է անդրադառնալ նաեւ Նախագծի 67-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենսգրքի 132-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 6-րդ մասին, այն է. «Կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) ընտրական ցուցակի, ընտրական ցուցակում ընդգրկված թեկնածուի գրանցումը մերժելու մասին ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի որոշումը Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը կարող է անվավեր ճանաչել՝ իր անդամների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն 2/3-ով ընդունված որոշմամբ»: Այսպես՝ Օրենսգրքի 132-րդ հոդվածի 1-ին մասով սպառիչ սահմանվում են այն բոլոր հիմքերը, որոնց առկայության դեպքում ընտրական հանձնաժողովը մերժում է կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) ընտրական ցուցակի գրանցումը: Նախագծի 67-րդ հոդվածի 2-րդ կետով կատարվող լրացման արդյունքում ստացվում է, որ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը իր հայեցողությամբ կարող է անվավեր ճանաչել ընտրական ցուցակում ընդգրկված թեկնածուի գրանցումը մերժելու մասին որոշումը նույնիսկ եթե առկա են Օրենսգրքով սահմանված մերժման հիմքեր: Վերոգրյալը հիմք ընդունելով՝ առաջարկում ենք հանել Նախագծի 67-րդ հոդվածի 2-րդ կետը: Նույնը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 68-րդ հոդվածի 2-րդ կետին: 23. Նախագծի 70-րդ հոդվածով կատարվող փոփոխության արդյունքում Օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 1-ին մասն ունենում է հետեւյալ տեսքը. « ( ) Սույն օրենսգրքով սահմանված իրավունքները եւ պարտականությունները համամասնական ընտրակարգով ընտրվող համայնքի ավագանու անդամի թեկնածուի վրա տարածվում են մինչեւ համամասնական ընտրակարգով ընտրվող համայնքի ավագանու անդամներին մանդատներ տրամադրելու արձանագրության կազմումը ընտրվելու մասին ընտրական հանձնաժողովի որոշման վիճարկման համար սահմանված ժամկետի ավարտը, իսկ այդ որոշման վիճարկման դեպքում` մինչեւ դատական ակտի ընդունումը»: Այսպես՝ վերոնշյալ փոփոխության արդյունքում Օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջը կապակցված միտք չի արտահայտում, հետեւաբար առաջարկում ենք վերանայել Նախագծի 70-րդ հոդվածով կատարվող փոփոխության ձեւակերպումը: 24. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով նախատեսված լրացման արդյունքում «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 19-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը ձեւակերպվում է հետեւյալ կերպ՝ «Համայնքի ավագանու անդամը չի կարող միաժամանակ` (...) լինել համայնքի ղեկավար, համայնքի ղեկավարի պաշտոնակատար (բացառությամբ համամասնական ընտրակարգով ձեւավորված ավագանու)»: Նշված ձեւակերպումից բխում է, որ համայնքի ավագանու անդամի համար նախատեսված սահմանափակումների ընդհանուր դրույթներով համայնքի ավագանու անդամի համար նախատեսված անհամատեղելիության նշված պահանջը չի տարածվում համամասնական ընտրակարգով ձեւավորված ավագանու վրա: Հարկ է նկատել, որ համամասնական ընտրակարգով ընտրվող ավագանի ունեցող համայնքներում տեղական ինքնակառավարման առանձնահատկությունները նախատեսված են «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 5-րդ գլխում, որի մեջ ներառված 54-րդ հոդվածն արդեն իսկ բովանդակում է համայնքի ղեկավարի՝ միաժամանակ համայնքի ավագանի լինելու պահանջը: Հետեւաբար, անկախ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով նախատեսված լրացումը կատարելու հանգամանքից, համամասնական ընտրակարգով ձեւավորված համայնքի ավագանու անդամի՝ համայնքի ղեկավար լինելու կարգավորումն արդեն իսկ նախատեսված է «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 5-րդ գլխի հատուկ դրույթներում: 25. «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «1. Նորմատիվ իրավական ակտի կարգավորումը չպետք է դուրս գա իր առարկայի շրջանակներից:»: 1) «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 2-րդ հոդվածով նախատեսվում է «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 22-րդ հոդվածում համայնքի ավագանու անդամի լիազորությունների վաղաժամկետ դադարեցմանը եւ դադարմանը վերաբերող կարգավորումները տարածել միայն մեծամասնական ընտրակարգով ընտրված համայնքի ավագանու անդամների վրա: Մինչդեռ, հարկ է նկատել, որ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի կարգավորման առարկան բովանդակող 1-ին հոդվածով սահմանված է «Սույն օրենքը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետությունում տեղական ինքնակառավարման հասկացությունը, սկզբունքները, մարմինները, համայնքի պարտադիր խնդիրները, տեղական ինքնակառավարման մարմինների լիազորությունները, դրանց իրավական, տնտեսական, ֆինանսական հիմքերն ու երաշխիքները, տեղական ինքնակառավարման առանձնահատկությունները համամասնական ընտրակարգով ընտրվող ավագանի ունեցող համայնքներում, ինչպես նաեւ կարգավորում է պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների փոխհարաբերությունները»: Նշված դրույթի բովանդակությունից բխում է, որ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքը սահմանում է տեղական ինքնակառավարմանը վերաբերող ընդհանուր կարգավորումներ, իսկ ոլորտի առանձնահատուկ կարգավորումներ նախատեսված են միայն համամասնական ընտրակարգով ընտրվող ավագանի ունեցող համայնքների համար, հետեւաբար մեծամասնական ընտրակարգով ձեւավորվող համայնքի ավագանուն վերաբերելի առանձնահատկություններ տվյալ օրենքով սահմանելու անհրաժեշտությունը բացակայում է: Բացի այդ նույն օրենքի 69-րդ եւ 70-րդ հոդվածներն արդեն իսկ բովանդակում են համամասնական ընտրակարգով ընտրվող ավագանու եւ ավագանու անդամների լիազորությունների վաղաժամկետ դադարեցման եւ դադարման վերաբերյալ կարգավորումներ՝ որպես ընդհանուր դրույթներով սահմանված կարգավորումներից տարբերվող հատուկ դրույթներ: 2) Բացի այդ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի կարգավորման առարկան հստակ սահմանում է այն հարաբերությունների շրջանակը, որոնք պետք է կարգավորվեն նշված օրենքով: Տվյալ հարաբերությունների կազմում բացակայում է մեծամասնական ընտրակարգին վերաբերող առանձնահատկությունները, համայնքի ղեկավարի արտահերթ ընտրությունները: Հետեւաբար նշված նախագծի 13-րդ հոդվածով լրացվող 76.1-ին հոդվածը եւս դուրս է «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի կարգավորման առարկայի շրջանակից: Ընտրական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Ազգային ժողովի եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններն անցկացվում են պարբերաբար՝ Սահմանադրությամբ եւ սույն օրենսգրքով սահմանված ժամկետներում»: «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրության կարգը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգրքով»: Տվյալ պարագայում համայնքի ղեկավարի արտահերթ ընտրությունները, արտահերթ ընտրությունների անցկացման ժամկետները դուրս են «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի կարգավորման առարկայի շրջանակներից եւ ընդգրկվում են Ընտրական օրենսգրքի կարգավորման առարկայի շրջանակներում, եւ չեն համապատասխանում վերը նշված իրավական ակտերին: Նույն դիտարկումները վերաբերելի են նաեւ Նախագծի 77-րդ հոդվածով Օրենսգրքի 142.3-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրված 3-րդ մասին, որով համայնքի ղեկավարի արտահերթ ընտրությունների անցկացումը նախատեսվում է սահմանել «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքով: 26. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 4-րդ հոդվածով «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 64-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրելու արդյունքում, վերջինս վերնագրվում է «Ավագանու առաջին նշտաշրջանի անցկացումը» վերտառությամբ: Մինչդեռ նշված հոդվածը ավագանու առաջին նստաշրջանից զատ կարգավուրումներ ունի նաեւ ավագանու առաջին նիստի եւ հաշվիչ հանձնախմբի վերաբերյալ: «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Նորմատիվ իրավական ակտը ունենում է վերնագիր, որը համապատասխանում է նորմատիվ իրավական ակտի բովանդակությանը»: Հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 4-րդ հոդվածով «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 64-րդ հոդվածի վերնագիրը չի համապատասխանում նույն հոդվածի բովանդակությանը՝ առաջարկում ենք նշված դրույթի կարգավորումները համապատասխանեցնել «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջներին: 27. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 4-րդ հոդվածով «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի նոր խմբագրությամբ շարադրված 64-րդ հոդվածի 5-րդ մասով սահմանված է՝ «Նիստը նախագահողը հայտարարում է առաջին նստաշրջանի օրակարգը՝ 1) հաշվիչ հանձնախմբի ստեղծում, 2) Համայնքի ղեկավարի ընտրություն»: Նշված դրույթների բովանդակությունից բխում է, որ առաջին նստաշրջանի օրակարգում ներառված են երկու հարց՝ հաշվիչ հանձնախմբի ստեղծումը եւ համայնքի ղեկավարի ընտրություն: Մինչդեռ նշենք, որ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Ավագանու խմբակցությունները ստեղծվում են նորընտիր ավագանու առաջին նստաշրջանի բացման օրը` հետեւյալ սկզբունքին համապատասխան (...)»: Նշված դրույթի բովանդակությունից բխում է, որ առաջին նստաշրջանի բացման օրն են ստեղծվում ավագանու խմբակցությունները, հետեւաբար հասկանալի չէ՝ նշված հարցի բացակայությունը առաջին նստաշրջանի օրակարգում: 28. Առաջարկում ենք «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 5-րդ հոդվածում նշված «ավելացնել» բառը փոխարինել «լրացնել» բառով՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ նորմատիվ իրավական ակտում լրացումներ կատարվում են լրացում կատարելու միջոցով: Սույն առաջարկը բխում է «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 33-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջից: 29. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 9-րդ հոդվածով «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 71-րդ հոդվածի 1-ին մասում նշված «Համամասնական ընտրակարգով ընտրված» բառերը նշելն ավելորդ է, քանի որ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 71-րդ հոդվածը ներառված է «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 5-րդ գլխում, որի կարգավորումները վերաբերում է բացառապես համամասնական ընտրակարգով ընտրված ավագանուն: 30. Նախագծի 21-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածի 2-րդ մասը շարադրել նոր խմբագրությամբ, որով նախատեսվում են հետեւյալ կարգավորումները՝ «Սույն մասում նշված հասարակական կազմակերպություններն իրենց դիտորդների համար կազմակերպում եւ անցկացնում են ընտրական օրենսդրության ու կազմակերպության դիտորդների վարքագծի կանոնների ուսուցում: (...) Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը մերժում է դիտորդների հավատարմագրման մասին դիմումը, եթե՝ դիմումը չի պարունակում նշում կազմակերպության դիտորդների վարքագծի կանոնների ընդունման կամ ուսուցման մասին. »: Նշված կարգավորումներից բխում է, որ հասարակական կազմակերպությունների համար պարտականություն է նախատեսված իրենց դիտորդների համար կազմակերպության վարքագծի կանոնների ուսուցումը: Այսինքն՝ վարքագծի կանոնների ուսուցումը հասարակական կազմակերպությունների համար իմպերատիվ պահանջ է, ուստիեւ դրա վերաբերյալ նշման առկայությունը դիտորդների հավատարմագրման մասին դիմումում եւս պարտադիր է, սակայն վարքագծի կանոնների ընդունման վերաբերյալ նշման անհրաժեշտությունը դիմումի մեջ հասկանալի չէ, քանզի հավատարմագրման դիմում ներկայացնելիս հասարակական կազմակերպությունները արդեն իսկ ներկայացրել են դիտորդների վարքագծի կանոնները (հիմք՝ Նախագծի 21-րդ հոդվածով Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրված 2-րդ մասի 2-րդ պարբերություն): Հետեւաբար՝ հասկանալի չէ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի կողմից դիտորդների հավատարմագրման մասին դիմումի մերժման հիմք նախատեսել նաեւ դիմումում կազմակերպության դիտորդների վարքագծի կանոնների ընդունման մասին նշման բացակայությունը: 31. ««Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքը ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով նախատեսվում է ուժը կորցրած ճանաչել «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» 2021 թվականի մայիսի 7-ի 9-ի ՀՕ-208-Ն օրենքը: Վերոնշյալ կարգավորման վերաբերյալ հարկ ենք համարում նշել հետեւյալը. Նախ՝ առաջարկում ենք ««Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքը ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածում ուղղել վրիպակը՝ «9-ի» թիվը հանել: Բացի այդ, հարկ է նկատել, որ «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» 2021 թվականի մայիսի 7-ի ՀՕ-208-Ն օրենքն ուժի մեջ է մտնում 2023 թվականի հունվարի 1-ից: «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 36-րդ հոդվածի 1-ին մասում նախատեսված են նորմատիվ իրավական ակտի գոծողության դադարեցման եղանակները, մասնավորապես՝ նորմատիվ իրավական ակտն ուժը կորցրած, անվավեր կամ չեղյալ ճանաչելու միջոցով: «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 38.1-ին հոդվածի համաձայն՝ «Նորմատիվ իրավական ակտը չեղյալ է ճանաչվում իրավաստեղծ մարմնի, դրա իրավահաջորդի կամ համապատասխան լիազորություններով օժտված մարմնի համապատասխան նորմատիվ իրավական ակտով, եթե այլեւս նպատակահարմար չէ ընդունված, սակայն դեռեւս ուժի մեջ չմտած ակտի կիրառումը:» Այսպես՝ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքով սահմանվում է նորմատիվ իրավական ակտի գործողության դադարեցման առանձին եղանակ՝ արդեն ընդունված, սակայն դեռեւս ուժի մեջ չմտած նորմատիվ իրավական ակտի համար: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք ««Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» նախագծով «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» 2021 թվականի մայիսի 7-ի ՀՕ-208-Ն օրենքի գործողությունը դադարեցնել չեղյակ ճանաչելու միջոցով: Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ ««Հանրաքվեի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծին: 32. «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածում «(այսուհետ՝ Օրենք)» ձեւակերպումն առաջարկում ենք հանել՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքին այլեւս հղում չի կատարվում: Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ ««Հանրաքվեի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածին եւ «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածին: Միաժամանակ նշենք, որ «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը Նախագծերի փաթեթում ներառելու անհրաժեշտության մասին հիմնավորումը Նախագծերի փաթեթին կից ներկայացված հիմնավորման մեջ բացակայում է: 33. «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի վերնագրում «ԼՐԱՑՈՒՄ» բառն առաջարկում ենք փոխարինել «ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ» բառով՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծով կատարվում է երկու լրացում, ինչպես նաեւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասում սահմանված պահանջը, այն է՝ «Նորմատիվ իրավական ակտը ունենում է վերնագիր, որը համապատասխանում է նորմատիվ իրավական ակտի բովանդակությանը:»: 34. «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածում առաջարկում ենք «Հայաստանի Հանրապետության» բառերը հանել՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասը՝ «Օրենքի լրիվ անվանումը հիշատակելիս հետեւյալ հաջորդականությամբ ներառվում են օրենքի վերնագիրը, օրենքի ընդունման տարին, ամիսը (տառերով), ամսաթիվը, հերթական համարը եւ «օրենք» բառը: Օրենքի կրճատ անվանումը հիշատակելիս դրանում նշվում է օրենքի վերնագիրը:»: 35. «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի 2-րդ կետով «Հանրային ծառայության մասին» օրենքի 31-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 1.1-ին մասի համաձայն՝ «Սույն հոդվածի 1-ին մասում սահմանված բացառությունից չեն կարող օգտվել քաղաքական պաշտոններ, պետական վարչական պաշտոններ, ինքնավար պաշտոններ եւ հայեցողական պաշտններ զբաղեցնող հանրային ծառայողները:»: Վերոնշյալ կարգավորման վերաբերյալ հարկ ենք համարում նշել հետեւյալը. «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված լրացման արդյունքում «Հանրային ծառայության մասին» օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին մասը ձեւակերպվում է հետեւյալ կերպ. «Հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձինք (բացառությամբ համայնքի ավագանու անդամների) եւ հանրային ծառայողները չեն կարող զբաղեցնել իրենց կարգավիճակով չպայմանավորված պաշտոն պետական կամ տեղական ինքնակառավարման այլ մարմիններում (բացառությամբ ավագանու անդամի), որեւէ պաշտոն` առեւտրային կազմակերպություններում, զբաղվել ձեռնարկատիրական գործունեությամբ, կատարել վճարովի այլ աշխատանք, բացի գիտական, կրթական եւ ստեղծագործական աշխատանքից: Համայնքի ավագանու անդամների այլ պաշտոններ զբաղեցնելու սահմանափակումները նկարագրված են «Տեղական ինքնակառավարման մասին» եւ «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքներում:»: Հարկ է նկատել, որ «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին կետով «Հանրային ծառայության մասին» օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին մասում նախատեսված լրացման արդյունքում «Հանրային ծառայության մասին» օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին մասում սահմանված է երկու բացառություն, մասնավորապես քննարկվող դրույթը վերաբերում է հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց, բացառությամբ համայքնի ավագանու անդամի, ինչպես նաեւ սահմանված պետական կամ տեղական ինքնակառավարման այլ մարմիններում, բացառությայամբ ավագանու անդամի, պաշտոն զբաղեցնելուն: Հետեւաբար հասկանալի չէ՝ «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի 2-րդ կետով «Հանրային ծառայության մասին» օրենքի 31-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 1.1-ին մասում սահմանված կարգավորումը ո՞ր բացառությանն է վերաբերում: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք վերանայել «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի 2-րդ կետով «Հանրային ծառայության մասին» օրենքի 31-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 1.1-ին մասում սահմանված կարգավորումը՝ իրավական որոշակիության ապահովման նպատակով: 36. «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին կետով «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 77-րդ հոդվածի 13-րդ մասի 2-րդ կետի «ա» ենթակետը նախատեսվում է շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ «ա. նշանակել ընտրությունների վերաքվեարկություն,»: Վերոնշյալ կարգավորման վերաբերյալ հարկ ենք համարում նշել հետեւյալ. «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով կատարվող լրացումների արդյունքում «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենք 77-րդ հոդվածի 13-րդ մասը ձեւակերպվում է հետեւյալ կերպ՝ «Սույն հոդվածում նշված գործերով Սահմանադրական դատարանն ընդունում է հետեւյալ որոշումներից որեւէ մեկը. 1) Ազգային ժողովի ընտրությունների արդյունքներով ընդունված որոշումը թողնել ուժի մեջ. 2) անվավեր ճանաչել Ազգային ժողովի ընտրությունների արդյունքներով ընդունված որոշումը եւ ա. նշանակել ընտրությունների վերաքվեարկություն, բ. սահմանել մանդատների բաշխման կարգ, գ. նշանակել ընտրությունների երկրորդ փուլ:»: Օրենսգրքի 95-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը սույն օրենսգրքի 75-րդ հոդվածով սահմանված կարգով եւ ժամկետում ամփոփում է ընտրությունների արդյունքները եւ ընդունում հետեւյալ որոշումներից մեկը. 1) Ազգային ժողով ընտրվելու եւ մանդատների բաշխման մասին. 2) Ազգային ժողովի պատգամավորների մանդատների նախնական բաշխման մասին. 3) առանձին ընտրական տեղամասերում վերաքվեարկություն նշանակելու մասին. 4) Ազգային ժողովի ընտրություններն անվավեր ճանաչելու եւ ընտրությունների վերաքվեարկություն նշանակելու մասին. 5) Ազգային ժողովի ընտրությունների վերաքվեարկությունն անվավեր ճանաչելու մասին: Այդ դեպքում Հանրապետության նախագահը նշանակում է Ազգային ժողովի նոր հերթական ընտրություն:»: Հարկ ենք համարում նշել, որ Սահամանդրական դատարանի կողմից Ազգային ժողովի ընտրությունների արդյունքներով ճանաչված որոշումն անվավեր ճանաչելու դեպքում ընդունված որոշումների բովանդակությունը կհանգի փակուղու: Մասնավորապես՝ Ազգային ժողովի ընտրությունների վերաքվեարկությունը վիճարկվելու դեպքում Սահմանադրական դատարանը Ազգային ժողովի ընտրությունների արդյունքներով ընդունված որոշումն անվավեր ճանաչելու դեպքում կարող է կրկին նշանակել վերաքվեարկություն: Դիտարկման տրամաբանությունը վերաբերելի է նաեւ «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետին: 37. «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին կետով «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 17-րդ հոդվածի 1-ին մասում լրացվող նոր՝ 4-րդ մասում առաջարկում ենք «ինքնաարձակման» բառը փոխարինել «ինքնաբացարկի» բառով՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ «ինքնաարձակում» եզրույթ չի կիրառվում: 38. Նախագծի վերնագրում «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ» բառերից հետո անհրաժեշտ է լրացնել «ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ» բառը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 34-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջը, այն է. «Նորմատիվ իրավական ակտում փոփոխություն կամ լրացում կարող է կատարվել միայն նույն տեսակի եւ բնույթի նորմատիվ իրավական ակտով: Օրենսգրքերում փոփոխություն կամ լրացում կատարվում է օրենքով»: Նույնը վերաբերելի է նաեւ ««Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Հանրաքվեի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», ««Հանրաքվեի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին»սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերին: 39. Նախագծի վերնագրում առաջարկում ենք հանել «ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ՕՐԵՆՔ» բառերը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջը, այն է. «( ) Սահմանադրական օրենք հանդիսացող օրենսգրքի կրճատ անվանումը հիշատակելիս դրանում նշվում է օրենսգրքի վերնագիրը»: 40. Նախագծի 1-ին հոդվածում Օրենսգրքի լրիվ անվանումը շարադրելիս առաջարկում ենք այն շարադրել ճիշտ հերթականությամբ եւ հանել «ՀՕ-54-Ն» ձեւակերպումը՝ պահպանելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջը, այն է. «Սահմանադրական օրենք հանդիսացող օրենսգրքի լրիվ անվանումը հիշատակելիս դրանում հետեւյալ հաջորդականությամբ ներառվում են օրենքի ընդունման տարին, ամիսը (տառերով), ամսաթիվը, օրենսգրքի վերնագիրը եւ «սահմանադրական օրենք» բառերը ( )»: Նույնը վերաբերելի է նաեւ «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածին, «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածին: 41. Նախագծի 2-րդ հոդվածում կետերը շարադրելիս առաջարկում ենք կետերի համարակալումը ճիշտ հերթականությամբ կատարել: Մասնավորապես՝ նշված հոդվածում առկա են մի քանի «5)» համարակալմամբ կետեր: Նույնը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 4-րդ հոդվածում կետերի, 13-րդ հոդվածի կետերի համարակալմանը: 42. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 5-րդ կետում առաջարկում ենք պահպանել դասական թվականների գրելաձեւի կանոնները եւ «11.1-րդ» ձեւակերպումը փոխարինել «11.1-ին» ձեւակերպմամբ: Նույնը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 3-րդ հոդվածում «8.1-րդ», 4-րդ հոդվածի 2-րդ կետում «3.1-րդ», 12-րդ հոդվածի «2.1-րդ» եւ այլ հոդվածներում առկա նմանատիպ ձեւակերպումներին: 43. Նախագծի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետում առաջարկում ենք «երկրորդ» բառը փոխարինել «երրորդ» բառով՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ Օրեսնգրքի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասում լրացվում է նոր՝ երրորդ նախադասություն: Նույնը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 51-րդ հոդվածի 4-րդ կետում նշված «երկրորդ» բառին: 44. Նախագծի 5-րդ հոդվածի 2-րդ կետում առաջարկում ենք «մինչեւ 1000» ձեւակերպումից հետո շարադրել «բառերով» բառը: 45. Նախագծի 13-րդ հոդվածի 2-րդ կետից առաջարկում ենք հանել երկրորդ «հանել» բառը: 46. «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 17-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջը պահպանելու համար Նախագծի 19-րդ հոդվածի 1-ին կետում կատարվող հղումն առաջարկում ենք հստակեցնել՝ նշելով, որ փոփոխությունը կատարվում է 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետին հաջորդող պարբերությունում: Հղումն անհրաժեշտ է հստակեցնել նաեւ Նախագծի 18-րդ հոդվածով նոր խմբագրությամբ շարադրվող Օրենսգրքի 26-րդ հոդվածի 5-րդ մասում եւ Նախագծի 59-րդ հոդվածում: 47. Նախագծի 20-րդ հոդվածում «Հոդված 20.» ձեւակերպումն առաջարկում ենք համապատասխանեցնել Նախագծի մյուս հոդվածների շարադրանքի ձեւին: Նույնը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 20-րդ հոդվածով Օրենսգրքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 28-րդ հոդվածի, Նախագծի 73-րդ հոդվածով Օրենսգրքում նոր խմբագրությամբ շարադրվող 140-րդ հոդվածում հոդվածի, Նախագծի 76-րդ հոդվածով Օրենսգրքում նոր խմբագրությամբ շարադրվող 142.2-րդ հոդվածի համարի եւ վերնագրի գրելաձեւերին: 48. Նախագծի 54-րդ հոդվածն ունի ընդամենը մեկ կետ, հետեւաբար առաջարկում ենք նշված կետի համարակալումը վերացնել, եւ Նախագծի 54-րդ հոդվածը շարադրել մեկ պարբերությամբ: 49. Նախագծի 68-րդ հոդվածն ունի միայն մեկ համարակալված 2-րդ կետ: Առաջարկում ենք խմբագրել Նախագծի 68-րդ հոդվածը՝ ուշադրություն դարձնելով համարակալմանը, ինչպես նաեւ նույն հոդվածի 2-րդ կետում հստակ հղում կատարելով այն դրույթին, որտեղ կատարվում է լրացումը: 50. Նախագծի 76-րդ հոդվածով Օրեսնգրքում նոր խմբագրությամբ շարադրվող 142.2-րդ հոդվածի 4-րդ մասում առաջարկում ենք «Հայաստանի Հանրապետության» բառերը հանել՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջը: Նույնը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 77-րդ հոդվածի 1-ին կետով Օրեսնգրքում 142.3-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 3-րդ մասի եւ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի «Հայաստանի Հանրապետության» բառերին: 51. Նախագծի 80-րդ հոդվածի վերնագիրն առաջարկում ենք հանել՝ հիմք ընունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 8-րդ մասի պահանջը, այն է. «Օրենսդրական ակտի հոդվածները ունենում են վերնագրեր, բացառությամբ փոփոխություն կամ լրացում նախատեսող օրենսդրական ակտերի»: 52. ««Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի վերնագրից առաջարկում ենք հանել երկրորդ «ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ» բառերը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջը, այն է. «Նորմատիվ իրավական ակտը ունենում է վերնագիր, որը համապատասխանում է նորմատիվ իրավական ակտի բովանդակությանը», ինչպես նաեւ այն հանգամանքը, որ նշված նախագծով նախատեսվում է կատարել միայն փոփոխություններ: Վերոգրյալը հիմք ընդունելով առաջարկում ենք «Պետական պաշտոններ եւ պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի վերնագրում «ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ» բառը փոխարինել «ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ» բառով, ««Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի եւ ««Տեղական հանրաքվեի մասին» օրենքի նախագծի վերնագրերում «ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄ» բառերը հանել: 53. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 3-րդ հոդվածի 2-րդ կետում «ավելացնել» բառն առաջարկում ենք փոխարինել «լրացնել» բառով՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 33-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջը: Նույնը վերաբերելի է նաեւ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 5-րդ հոդվածի եւ 13-րդ հոդվածի, «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի, «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածի «ավելացնել» բառերին: 54. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 5-րդ հոդվածում «64.1» ձեւակերպումն առաջարկում ենք փոխարինել «64.1-ին» ձեւակերպմամբ: 55. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 9-րդ հոդվածում «71-րդ հոդվածի 1-ին մասը» բառերն առաջարկում ենք փոխարինել «71-րդ հոդվածով»՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 71-րդ հոդվածը մասերի բաժանված չէ: 56. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 11-րդ հոդվածում առաջարկում ենք «հոդված 74-ը» բառերը փոխարինել «74-րդ հոդված» բառերով: 57. «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 13-րդ հոդվածում «Օրենքը ավելացնել 76.1.-րդ հոդվածով՝ հետեւյալ շարադրությամբ՝» բառերն առաջարկում ենք փոխարինել «Օրենքը լրացնել 76.1-ին հոդվածով՝ հետեւյալ բովանդակությամբ՝» բառերով: 58. «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածում «2.1.» թիվն առաջարկում ենք փոխարինել «2.1-ին» թվով: Նույնը վերաբերելի է նաեւ «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 6-րդ հոդվածում շարադրված «212.1.» թվին: 59. «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 4-րդ հոդվածում «209» թվից հետո առաջարկում ենք շարադրել «-րդ» ձեւակերպումը: Նույնը վերաբերելի է նաեւ «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 5-րդ հոդվածի «212» թվին: 60. «Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 5-րդ հոդվածի 3-րդ կետում Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարության օրենսգրքի 212-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետի «ա» ենթակետին հղում կատարելիս առաջարկում ենք ենթակետի համարը շարադրել չակերտների մեջ: 61. ««Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածում առաջարկում ենք «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ» ՀՀ օրենսգրքում» բառերը փոխարինել «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրեսնգրքում» բառերով՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 21-րդ հոդվածի 2-ր մասի պահանջը: 62. Նախագծերի փաթեթի մի շարք հոդվածներում առկա են տեխնիկական խնդիրներ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի մի շարք հոդվածների տեսանկյունից, վրիպակներ, մտքի կապակցվածության առնչությամբ խնդիրներ, որոնց սույն եզրակացությամբ անդրադարձ է կատարվել օրինակների տեսքով: Ուստի՝ առաջարկում ենք տեխնիկական տեսանկյունից վերախմբագրել Նախագծերի փաթեթը՝ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի պահանջները պահպանելու նպատակով, ինչպես նաեւ ապահովել կարգավորումների հստակությունը, մտքի կապակցվածությունը: Եզրահանգում
Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ Նախագծերի փաթեթով սահմանված կարգավորումները կարող են խնդրահարույց լինել Սահմանադրության 48-րդ, 79-րդ հոդվածների տեսանկյունից: Միաժամանակ՝ առաջարկում ենք ներկայացված դիտարկումների հիման վրա ապահովել Նախագծերի փաթեթի համապատասխանությունը Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգրքին, ինչպես նաեւ «Տեղական ինքնակառավարման մարմինների մասին», «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքների պահանջներին:
ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարողներ՝ Ա. Ղազարյան (հեռ.` 011-513-248), Ն. Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248), Կ. Մանուկյան (հեռ.` 011-513-248) 08.07.2022թ.
Նախագծերի փաթեթին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության մասին Նախագծերի փաթեթի ընդունմամբ, կարծում ենք՝ առաջանալու է այլ օրենքներում փոփոխություն կամ լրացում կատարելու անհրաժեշտություն: Մասնավորապես՝ «Գովազդի մասին» եւ «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում: Այսպես՝ Նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին կետով կատարվող փոփոխությամբ նախատեսվում է Օրենսգրքից հանել «քաղաքական գովազդ» հասկացությունը եւ դրա վերաբերյալ կարգավորումները, հետեւաբար անհրաժեշտ է նաեւ ուժը կորցրած ճանաչել «Գովազդի մասին» օրենքի 1-ին հոդվածի 4-րդ մասը: Նշենք նաեւ, որ Նախագծի 76-րդ հոդվածով Օրենսգրքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 142.2-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանվում է, որ համայնքի ղեկավարի ընտրությունն անցկացվում է նորընտիր ավագանու առաջին նստաշրջանի ընթացքում: Հարկ է նկատել նաեւ, որ Նախագծով կատարվող փոփոխության արդյունքում Օրենսգրքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 142.2-րդ հոդվածում այլեւս չի կիրառվում «նիստ» բառը: Մինչդեռ «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենք 17-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանվում է. «Կառավարությունը կրճատում է ավագանու լիազորությունների ժամկետը, եթե «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142.2-րդ հոդվածով սահմանված կարգով նիստը գումարելուց հետո ( )»: Վերոգրյալը հիմք ընդունելով՝ կարծում ենք՝ անհրաժեշտ է համապատասխան փոփոխություններ կատարել նաեւ «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում՝ հստակեցնելով հղումը: Նախագծերի փաթեթին առնչվող Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է:
ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարողներ՝ Ա. Ղազարյան (հեռ.` 011-513-248), Ն. Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248), Կ. Մանուկյան (հեռ.` 011-513-248) 08.07.2022թ.
Ներկայացված Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է. - համամասնական ընտրակարգով տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների պարագայում, անկախ նրանից, թե ընտրողների թիվը որքան է, կուսակցությունների (կուսակցությունների դաշինքների) համար նախատեսել առանձին քվեաթերթիկներ՝ այսպիսով վերացնելով քվեարկության ընթացքում գրիչների օգտագործումը? Այս մոտեցումը ներդնելու նպատակով առաջարկվում է կուսակցությունների (կուսակցությունների դաշինքների) եւ վերջիններիս համամասնական ցուցակների առաջին երեք թեկնածուների ինքնաբացարկի ժամկետը սահմանել ոչ ուշ, քան քվեարկության օրվանից 15 օր առաջ? Այդպիսով ընտրական հանձնաժողովներին հնարավորություն տալով ավելի շուտ սկսել քվեաթերթիկների տպագրման գործընթացը, - համամասնական ընտրակարգով տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների ժամանակ տեխնիկական հնարավորությունների առկայության պայմաններում իրականացնել տեղամասերում քվեարկության ընթացքի միաժամանակյա համացանցային հեռարձակում, - սահմանել, որ համամասնական ընտրակարգով տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների ժամանակ կուսակցությունների (կուսակցությունների դաշինքների) նախընտրական հիմնադրամները ձեւավորվեն Հայաստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկում? Այդպիսով, միաժամանակ մի քանի համայնքների ավագանու ընտրություններին մասնակցող կուսակցություններին հնարավորություն կտրվի ունենալ մեկ նախընտրական հիմնադրամ, - «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքով սահմանել համամասնական ընտրակարգով ձեւավորված նորընտիր ավագանու առաջին նստաշրջանի անցկացման կարգը? Առաջին նստաշրջանի անցկացման մանրամասնեցված կարգ սահմանելով հնարավոր կլինի խուսափել այն խնդիրներից, որոնք ի հայտ եկան 2021 թվականին կայացած համամասնական ընտրակարգով տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների արդյունքում ձեւավորված ավագանիների առաջին նիստերի ընթացքում, - ՀՀ Վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանել, որ համամասնական ընտրակարգով ձեւավորված ավագանու առաջին նստաշրջանում համայնքի ղեկավարի ընտրության հետ կապված հայցերը եւս ընտրական վեճեր են եւ, որ դրանք պետք է քննվեն ու լուծվեն հատուկ՝ արագացված կարգով, կոլեգիալ կազմով, - Ազգային ժողովի ընտրությունների ժամանակ հիվանդանոցներում ստացիոնար բուժման մեջ գտնվող ընտրողների քվեարկության համար նախատեսված շրջիկ արկղերի կիրառումից առաջարկվում է հրաժարվել, եւ շրջիկ արկղերը կիրառել միայն Ազգային ժողովի ընտրությունների քվեարկության օրը ձերբակալված անձանց պահման վայրում գտնվող ընտրողների համար, - Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամի թեկնածուի համար Ընտրական օրենսգրքով սահմանված լրացուցիչ պահանջներն առաջարկվում է հանել, ու այդ մասով կարգավորումները դարձնել Սահմանադրությանը համահունչ? Միեւնույն ժամանակ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամների համար Ընտրական օրենսգրքով նախատեսելով անհամատեղելիության լրացուցիչ պահանջներ? Մասնավորապես, որ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամը պաշտոնավարման ընթացքում իրավունք չունի լինել հասարակական կազմակերպության անդամ՝ բացառությամբ սպորտային եւ մշակույթային հասարակական կազմակերպությունների, - վերանայել Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամների վարձատրության չափերը? Առաջարկվող գործակիցները ավելի համահունչ են Սահմանադրությամբ նախատեսված անկախ մարմնի սահմանադրաիրավական կարգավիճակին, -հրաժարվել ընտրությունների ֆինանսական վերահսկողությունը Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի կարգավորման տիրույթ տեղափոխելու գաղափարից, - «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով սահմանել, որ ավագանու անդամի եւ հանրային ծառայության պաշտոնի անհամատեղելիությունը տարածվի միայն քաղաքական, պետական վարչական, ինքնավար եւ հայեցողական պաշտոններ զբաղեցնող հանրային ծառայողների նկատմամբ, - լուծել նաեւ ընտրական համակարգի օրենսդրությանը վերաբերվող մի շարք խնդիրներ, որոնք իրենց բնույթով տեխնիկական են, սակայն որակյալ ընտրություններ կազմակերպելու տեսանկյունից պակաս կարեւոր չեն: Նախագծերի փաթեթը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրներ չի պարունակում: Նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ դիտողություններ եւ առաջարկություններ չկան: Եզրահանգում
Նախագծերի փաթեթը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնահարցերի տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:
ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ ԱՐԹՈՒՐ ԹԱՄԱԶՅԱՆ (հեռ.` 011 513-668) 23.06.2022թ.
ՀՀ ԱԺ պատգամավորների կողմից ներկայացվել են «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերը (այսուհետ՝ Նախագծերի փաթեթ): 2021 թվականին կայացած ՀՀ Ազգային ժողովի արտահերթ եւ համամասնական ընտրակարգով տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների ընթացքում ի հայտ եկան բազմաթիվ խնդիրներ: Համամասնական ընտրակարգով տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների արդյունքում ձեւավորված ավագանիների առաջին նիստերի ընթացքում ի հայտ եկած խնդիրները ցույց տվեցին, որ այդ գործընթացի օրենսդրական կարգավորումները թերի են? Նոր ձեւավորված ավագանիների առաջին նիստերի շուրջ ծագած դատական վեճերի իրավակիրառ պրակտիկան ցույց տվեց, որ վարչական դատավարության օրենսդրությունը թերի է եւ պետք է լրացվի? Ներկայացված Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է՝
Նախագծերի փաթեթը սոցիալ, կրթական, առողջապահական հիմնախնդիրներ չի պարունակում: Նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ դիտողություններ եւ առաջարկություններ չկան: Եզրահանգում
Նախագծերի փաթեթը սոցիալական հիմնահարցերի տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:
ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ, ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ՝ ԼԻԼԻԹ ՄԱՐԿՈՍՅԱՆ Կատարող՝ Մ. Դալլաքյան (հեռ.՝ 011-513-235, 12-35) 01.07.2022թ.
|
