ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆԸ «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ՝ Պ-127-29.12.2021-ԱռՀ-011/0) վերաբերյալ Ազգային ժողովի պատգամավորներ Նարեկ Զեյնալյանի եւ Լուսինե Բադալյանի կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ՝ Պ-127-29.12.2021-ԱռՀ-011/0) (այսուհետ՝ Նախագիծ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական վարչությունում:  Նախագիծը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության:  Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին տեղեկանքը:         ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ               ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏ                                        ԼԻԴԻՅԱ ՄՆԱՑԱԿԱՆՅԱՆ     17.01.2022թ.  Իրավական փորձաքննության արդյունքները Նախագծի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը (այսուհետ նաեւ՝ Սահմանադրություն) եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը. 1.  Նախագծի 1-ին հոդվածով «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին» օրենքի (այսուհետ նաեւ՝ Օրենք) 41-րդ հոդվածի 3-րդ մասը շարադրվում է նոր խմբագրությամբ՝ «3. Ախտաբանաանատոմիական դիահերձումներն իրականացվում են հիվանդությունների հետմահու ախտորոշման եւ մահվան պատճառը որոշելու նպատակով, միայն հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում: Ախտաբանաանատոմիական դիահերձումների ամցկացման կարգը սահմանում է Կառավարությունը:»: Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորման համաձայն վերոնշյալ փոփոխությունը հիմնավորվում է հետեւյալ կերպ՝ «Արտահիվանդանոցային  բջջաբանական եւ հյուսվածքաբանական (ձեւաբանական) տեսակներով գործունեություն իրականացնողները դուրս են վերահսկողությունից, քանի որ դրանք գործում են հիվանդանոցներից դուրս: Ասվածի հիմնավորումն այն է, որ Հայաստանի Հանրապետության  առողջապահական  եւ աշխատանքի տեսչական մարմինը, համաձայն  Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2018 թվականի հունիսի 11-ի N 755-Լ որոշման հավելվածի 11-րդ կետի 3-րդ ենթակետի եւ Կառավարության 2008 թվականի մարտի 27-ի N 276-Ն որոշման,  կարող է միայն հիվանդանոցային բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների լիցենզիայի պայմանների եւ պահանջների նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնել:»: Նշենք, որ առողջապահական  եւ աշխատանքի տեսչական մարմնի կողմից միայն հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների լիցենզիայի պայմանների եւ պահանջների նկատմամբ վերահսկողության հիմքում դրված որոշումներին կատարված հղումները չեն համապատասխանում պնդմանը: Մասնավորապես՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի 2018 թվականի հունիսի 11-ի N 755-Լ որոշման հավելվածի 11-րդ կետում նախատեսված է տեսչական մարմնի լիազորությունները, որի 3-րդ ենթակետում սահմանված է՝ «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված՝ իր իրավասության սահմաններում վերահսկողության իրականացումը՝ բժշկական փաստաթղթերի լրացման, դրանց պահպանման, շրջանառության, ինչպես նաեւ առողջապահության բնագավառում լիցենզիայի պայմանների եւ պահանջների նկատմամբ.»: Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի 41-րդ հոդվածում կատարվող փոփոխության վերաբերյալ հարկ ենք համարում նշել հետեւյալը. Նախ՝ ախտաբանաանատոմիական դիահերձումները միայն հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում կատարելը, կարծում ենք՝ նպատակահարմարության տեսանկյունից վերանայման կարիք ունի: Մասնավորապես՝ հասկանալի չէ ախտաբանանատոմիական դիահերձումների իրականացումը միայն հիվանդանոցային պայմաններում կատարելու անհրաժեշտությունը: Կարծում ենք՝ պետք է հաշվի առնել, որ ոչ բոլոր հիվանդանոցներն ունեն դիահերձարաններ եւ միայն ախտաբանանատոմիական գործունեություն իրականացնողների գործունեության դադարեցումը կարող է առաջացնել անհարկի ծանրաբեռնվածություն այն հիվանդանոցների համար, որոնք ունեն դիահերձարաններ, ինչպես նաեւ անհարժեշտ է հաշվի առնել մահացածի ծնողի կամ ամուսնու կամ երեխաների կամ օրինական ներկայացուցչի գրավոր դիմումի հիման վրա դիահերձումը այլ դիահերձարանում իրականացնելու ընտրության հնարավորությունը: Բացի այդ, Օրենքի 1-ին հոդվածում սահմանված է օրենքի կարգավորման առարկան, որի համաձայն՝ «Սույն օրենքը կարգավորում է մարդու առողջության պահպանման սահմանադրական իրավունքի իրականացումն ապահովող բժշկական օգնության եւ սպասարկման կազմակերպման, կանխարգելման, իրավական, տնտեսական եւ ֆինանսական հարցերի, ինչպես նաեւ բժշկական արտադրատեսակների շրջանառության հետ կապված հարաբերությունները:»: Օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում սահմանված է բժշկական օգնության եւ սպասարկման հասկացությունը՝ «բժշկական օգնություն եւ սպասարկում՝ բնակչությանը խորհրդատվական, կանխարգելիչ, բուժական, պալիատիվ, դեղորայքային օգնության ցուցաբերում, ախտորոշիչ հետազոտությունների, վերականգնողական բուժման, բժշկական փորձաքննության անցկացում, հարբժշկական եւ ոչ բուժական բնույթի ծառայությունների մատուցում.»: Նույն հոդվածի 1-ին մասի 11-րդ կետում սահմանված է բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող հասկացությունը, այն է՝ «բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող՝ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով լիցենզավորված, բժշկական օգնության եւ սպասարկման որոշակի տեսակ կամ տեսակներ իրականացնող անհատ ձեռնարկատեր կամ իրավաբանական անձ՝ անկախ կազմակերպական-իրավական ձեւից, սեփականության ձեւից, կամ պետական կամ համայնքային հիմնարկ.»: Օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Բժշկական օգնության եւ սպասարկման ծառայությունները մատուցում են համապատասխան լիցենզիա ունեցող իրավաբանական անձինք կամ անհատ ձեռնարկատերերը, եւ դրանք դասակարգվում են ըստ բժշկական օգնության եւ սպասարկման տեսակների, պայմանների եւ ձեւերի:»: Օրենքի 48-րդ հոդվածում նախատեսված է բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման նկատմամբ պետական վերահսկողության վերաբերյալ իրավակարգավորում, որի 1-ին մասի համաձայն՝ «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման, այդ թվում՝ առողջապահական բնագավառում լիցենզիայի պայմանների եւ պահանջների նկատմամբ պետական վերահսկողությունն իրականացնում է առողջապահության բնագավառում վերահսկողություն իրականացնող տեսչական մարմինը:»: Հիմք ընդունելով վերոնշյալ իրավական դրույթները հարկ է նկատել, որ Օրենքի գործողությունը տարածվում է բժշկական օգնություն եւ սպասարկում բոլոր իրականացնողների, այդ թվում՝ արտահիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնողների նկատմամբ: Օրենքի 48-րդ հոդվածից բխում է, որ առողջապահության բնագավառում պետական վերահսկողություն իրականացնող տեսչական մարմնին վերապահված է պետական վերահսկողություն իրականացնել բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման, այդ թվում՝ առողջապահական բնագավառում լիցենզիայի պայմանների եւ պահանջների նկատմամբ: Ախտաբանաանատոմիական գործունեությունը համարվում է բժշկական օգնության եւ սպասարկման առանձնակի տեսակ, որը եւս ենթակա է լիցենզավորման: Հետեւաբար Օրենքի 48-րդ հոդվածում սահմանված պետական վերահսկողությունը տարածվում է նաեւ բժշկական օգնության եւ սպասարկման՝ ախտաբանաանատոմիական գործունեություն իրականացնող բոլոր կազմակերպությունների լիցենզիայի պայմանների եւ պահանջների նկատմամբ: Օրենքում բացակայում է որեւէ դրույթ, որն ենթադրում է պետական վերահսկողության իրականացումը միայն հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնողների նկատմամբ: Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ կարծում ենք՝ Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի 41-րդ հոդվածի 3-րդ մասում կատարվող փոփոխության անհրաժեշտությունը բացակայում է: Միաժամանակ նշենք, որ Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի 41-րդ հոդվածի 3-րդ մասում կատարվող փոփոխությունը կարող է հանգեցնել Սահմանադրությամբ երաշխավորվող համաչափության եւ որոշակիության սկզբունքների խախտման: Մասնավորապես՝ Սահմանադրության 1-ին հոդվածով ամրագրված իրավական պետության կարեւորագույն հատկանիշներից է իրավունքի գերակայությունը, որի ապահովման գլխավոր պահանջներից են իրավական որոշակիության սկզբունքը, իրավահարաբերությունների կարգավորումը բացառապես այնպիսի օրենքներով, որոնք համապատասխանում են որակական որոշակի հատկանիշների` հստակ են, կանխատեսելի, մատչելի։ Սահմանադրական դատարանը մի շարք որոշումներում (ՍԴՈ–630, ՍԴՈ–1142) անդրադարձել է իրավական որոշակիության սկզբունքին եւ գտել է, որ այն անհրաժեշտ է, որպեսզի համապատասխան հարաբերությունների մասնակիցները ողջամիտ սահմաններում ի վիճակի լինեն կանխատեսել իրենց վարքագծի հետեւանքները եւ վստահ լինեն ինչպես իրենց պաշտոնապես ճանաչված կարգավիճակի անփոփոխելիության, այնպես էլ ձեռք բերված իրավունքների եւ պարտավորությունների հարցում։ Օրինաստեղծ գործունեության խնդիրն է ապահովել Սահմանադրությամբ նախատեսված իրավունքների ու ազատությունների երաշխավորված եւ համալիր իրացումը` որպես իրավունքի գերակայության, իրավական պետության կայացման ու զարգացման անհրաժեշտ նախապայման։ Մասնավորապես, իրավակարգավորման ձեւերի ու միջոցների ընտրությունը, դրանցով անձանց իրավունքների գործադրման առավել արդյունավետ երաշխիքներ ստեղծելու օրինաչափ նպատակ հետապնդելը չեն կարող իրացվել  ի հաշիվ սահմանադրաիրավական որեւէ նորմի ու սկզբունքի անտեսման։ Իրավունքի գերակայության սկզբունքից ելնելով, ինչպես նաեւ օրենսդրական տեխնիկայի տեսանկյունից անհրաժեշտ է իրավական ակտի փոփոխության կամ լրացման արդյունքում նոր իրավակարգավորումները ժամանակի մեջ եւ անձանց նկատմամբ գործողության մեջ դնելու հստակ կանոնների պահպանումը` նրանց իրավունքների իրացման իրավաչափ պայմանների երաշխավորման նպատակով։ Դա առավել եւս կարեւոր է այն դեպքերում, երբ խնդիրն առնչվում է հնարավոր փոփոխությունների արդյունքում անձի իրավունքների իրացման պայմանների խստացմանը (ՍԴՈ–1061, 14 դեկտեմբերի 2012 թ.)։  Այս կապակցությամբ Սահմանադրական դատարանն արձանագրել է, որ օրենսդրությունն ստատիկ երեւույթ չէ, այն կարող է եւ պետք է ենթարկվի դինամիկ փոփոխության՝ մշտապես կատարելագործվելով տնտեսական զարգացմանը, տեղի ունեցող միջազգային ինտեգրման գործընթացներին, հասարակական հարաբերությունների վերափոխմանն ու մի շարք այլ գործոններին համահունչ։ Միեւնույն ժամանակ, սահմանադրական դատարանը կարեւորել է օրենսդրական փոփոխությունների գործընթացի կայունությունն ու ներդաշնակությունը, օրենքների փոփոխման հիմնավորվածությունն ու օբյեկտիվ անհրաժեշտությունը, ինչը հնարավորություն է ընձեռում իրավունքի սուբյեկտին իրենց վարքագիծը համապատասխանեցնել փոփոխվող օրենսդրական նորմերին` թույլ չտալով իրավակիրառ մարմինների կողմից ցուցաբերված սուբյեկտիվիզմի դրսեւորում եւ հայեցողության ընդլայնում։ Մասնավորապես, սահմանադրական դատարանը կարեւորում է իրավական դրույթների փոփոխության, լրացման համատեքստում օրենսդրական նորմերի հստակության ու որոշակիության ապահովումը (ՍԴՈ–1176, 2 դեկտեմբերի, 2014 թ.)։ Այսպիսով՝ վերոգրյալի հիման վրա նշենք, որ Նախագծի 1-ին հոդվածով նախատեսված փոփոխությունը խնդրահարույց է իրավական որոշակիության սկզբունքի մաս հանդիսացող կանխատեսելիության տեսանկյունից: Մասնավորապես՝  քննարկվող փոփոխությունը Օրենքի փոփոխման հիմնավորվածության ու օբյեկտիվ անհրաժեշտության բացակայության պայմաններում հանգեցնում է համապատասխան հարաբերությունների մասնակիցների՝ հիվանդանոցային պայմաններից դուրս ախտաբանաանատոմիական գործունեություն իրականցնողների, պաշտոնապես ճանաչված կարգավիճակի փոփոխելիության:  Սահմանադրության 11-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական կարգի հիմքը սոցիալական շուկայական տնտեսությունն է, որը հիմնված է մասնավոր սեփականության, տնտեսական գործունեության ազատության, ազատ տնտեսական մրցակցության վրա եւ պետական քաղաքականության միջոցով ուղղված է ընդհանուր տնտեսական բարեկեցությանը եւ սոցիալական արդարությանը:»: Սահմանադրության 59-րդ հոդվածում սահմանված է տնտեսական գործունեության ազատությունը եւ տնտեսական մրցակցության երաշխավորումը՝ «1. Յուրաքանչյուր ոք ունի տնտեսական, ներառյալ ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելու իրավունք: Այս իրավունքի իրականացման պայմանները եւ կարգը սահմանվում են օրենքով: Սահմանադրության 78-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Հիմնական իրավունքների եւ ազատությունների սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է պիտանի եւ անհրաժեշտ լինեն Սահմանադրությամբ սահմանված նպատակին հասնելու համար: Սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է համարժեք լինեն սահմանափակվող հիմնական իրավունքի եւ ազատության նշանակությանը:»: 2. Մրցակցության սահմանափակումը, մենաշնորհի հնարավոր տեսակները եւ դրանց թույլատրելի չափերը կարող են սահմանվել միայն օրենքով՝ հանրային շահերի պաշտպանության նպատակով: 3. Շուկայում մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքի չարաշահումը, անբարեխիղճ մրցակցությունը եւ հակամրցակցային համաձայնություններն արգելվում են:»: Սահմանադրական դատարանն իր մի շարք որոշումներում անդրադարձել է համաչափության սկզբունքին: Մասնավորապես՝ համաչափության սկզբունքի տարրերից յուրաքանչյուրին՝ բովանդակային առումով, Սահմանադրական դատարանը մանրամասն անդրադարձել է իր՝ 2020 թվականի հունիսի 18-ի ՍԴՈ-1546 որոշման մեջ: Ըստ այդմ՝ «Համաչափության սկզբունքի առաջին տարրը հիմնական իրավունքի սահմանափակման նպատակի լեգիտիմությունն է, այն է` Սահմանադրությամբ նախատեսված լինելը: Դա նշանակում է, որ օրենսդիրը, իրականացնելով հիմնական իրավունքի սահմանափակման իր լիազորությունը, պետք է հիմնվի Սահմանադրությամբ նախատեսված նպատակների վրա: Բոլոր այն դեպքերում, երբ այդ նպատակներն ուղղակիորեն ամրագրված են սահմանափակվող հիմնական իրավունքին կամ ազատությանը վերաբերող սահմանադրական դրույթներում (…), օրենսդիրն իրավասու է միայն դրանք կոնկրետացնել օրենքներում, մնացյալ դեպքերում օրենսդիրն ինքն է բացահայտում սահմանափակման` օրենքով սահմանված նպատակի սահմանադրական բովանդակությունը` հիմնվելով Սահմանադրության վերաբերելի նորմերի մեկնաբանության վրա: Հավաստիանալով իր կողմից պարզված սահմանադրական նպատակի առկայության մեջ` օրենսդիրն այնուհետեւ պետք է ընտրի դրան հասնելու միջոցները: Հետեւապես, ընտրված միջոցների սահմանադրականությունը կանխորոշվում է առաջին հերթին դրանցով հետապնդվող նպատակով: Ինչ վերաբերում է օրենսդրի կողմից միջոցների ընտրությանը` սահմանադրորեն արդարացված նպատակին հասնելու համար, ապա, նախ` դրանք պետք է պիտանի լինեն հիշյալ սահմանադրական նպատակին հասնելու համար: Այսինքն՝ այնպիսի օրենսդրական միջոցներն են պիտանի, որոնցով օրենսդիրն ի զորու է հասնել հետապնդվող նպատակին, այլ կերպ` երբ ապահովված է հավանականությունը, որ արդյունքը, որին ձգտում է օրենսդիրը, ի հայտ կգա: Համաչափության սկզբունքի հաջորդ տարրն օրենսդրի կողմից ընտրված միջոցի անհրաժեշտությունն է, այսինքն՝ այն, որ այդ միջոցը` այլ միջոցների համեմատ նույն ներգործությամբ, պետք է ենթադրի ամենամեղմ միջամտությունը որեւէ հիմնական իրավունքին կամ ազատությանը: Սահմանադրությամբ սահմանված նպատակին հասնելու բոլոր պիտանի միջոցներից պետք է ընտրվի այն օրենսդրական միջոցը, որը նպատակին հասնելու նույն հավանականությամբ, այսինքն՝ նույն արդյունավետությամբ, սակայն առավել մեղմ է սահմանափակում որեւէ հիմնական իրավունք կամ ազատություն: Համաչափության սկզբունքի վերջին` չորրորդ տարրը պահանջում է, որ օրենսդիրն իր կողմից ընտրված պիտանի եւ անհրաժեշտ միջոցը համեմատի սահմանափակվող հիմնական իրավունքի կամ ազատության սահմանադրական նշանակության հետ` պարզելու համար, որ այդ միջոցներով արդյունքում պետությունն իրապես հասնում է հետապնդվող նպատակին, եւ սահմանափակվող հիմնական իրավունքը կամ ազատությունն իր նշանակությամբ չի պահպանում իր գերակայությունը այն հանրային շահերի նկատմամբ, որոնք պահպանելու նպատակով էլ օրենսդիրը դիմում է հիմնական իրավունքի կամ ազատության սահմանափակման: Վերջնարդյունքում դա նշանակում է, որ որեւէ հիմնական իրավունքի կամ ազատությանը չմիջամտելը կամ այն երաշխավորելը, կախված դրանց էությունից, կանոն է, իսկ դրա սահմանափակումը` բացառություն, որը պետք է հիմնավորվի սահմանափակման յուրաքանչյուր դեպքում: Ընդսմին, որքան ավելի ինտենսիվ է սահմանափակումը, այնքան ավելի է մեծանում սահմանափակումը հիմնավորելու բեռը»: Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորմամբ՝ «Նախագծի նպատակն է ճշգրտել «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին» գործող օրենքի 41-րդ հոդվածի դրույթները, ինչպես նաեւ խմբագրելու, այնպես էլ դրանց կիրառությունը տեսանելի եւ վերահսկելի դարձնելու իմաստով:» Մեջբերված կարգավորումների վերլուծության արդյունքում կարող ենք եզրակացնել, որ ախտաբանաանատոմիական դիահերձումների միայն հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում իրականացման վերաբերյալ իրավակարգավորման նախատեսումը սահմանափակում է Սահմանադրությամբ երաշխավորվող տնտեսական գործունեության ազատության եւ տնտեսական մրցակցության իրավունքը, մասնավորապես՝ որոշակի սուբյեկտների կողմից ախտաբանաանատոմիական դիահերձումներ իրականացնելու իրավունքը: Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորմամբ բացակայում է Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի 41-րդ հոդվածի 3-րդ մասում նախատեսված փոփոխության կատարման անհրաժեշտության օբյեկտիվ հիմքը:  2.  Նախագծի 4-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենքի 41-րդ հոդվածի 7-րդ մասը լրացնել «՝ բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում:» բառերով եւ կետադրական նշաններով: Առաջարկում ենք հստակեցնել քննարկվող լրացումը Օրենքի 41-րդ հոդվածի 7-րդ մասի ո՞ր հատվածում կամ ո՞ր բառից հետո է կատարվում՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 17-րդ հոդվածի 4-րդ մասը՝ «Հղումները կատարվում են հստակ եւ ուղղակի:»:  3.  Նախագծի 5-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը, բացառությամբ 1-ին հոդվածի: Սույն օրենքի 1-ին հոդվածն ուժի մեջ է  մտնում պաշտոնական  հրապարակումից վեց ամիս հետո:»: Հարկ ենք համարում նշել, որ «Պետական տուրքի մասին» օրենքի 19-րդ հոդվածի 2.5-րդ ենթակետի համաձայն՝ բժշկական օգնություն եւ սպասարկման իրականացման համար տարեկան գանձվում է նվազագույն աշխատավարձի բազային տուրքի 50-ապատիկի չափով պետական տուրք: Սույն եզրակացության 1-ին կետում կատարված դիտարկումների համատեքստում նշենք, որ Նախագծի 1-ին հոդվածի ուժի մեջ մտնելու ժամկետը խնդրահարույց է  ախտաբանաանատոմիական գործունեության իրականացման համար տարեկան պետական տուրքի վճարված լինելու եւ Օրենքով համապատասխան գործունեության իրականացման սահմանափակման դեպքում մնացած ամիսներին ախտաբանաանատոմիական գործունեություն իրականացնելու անթույլատրելիության տեսանկյունից: «Պետական տուրքի մասին» օրենքում սահմանված պետական տուրքի վերադարձման հիմքերում բացակայում է վերոնշյալ հիքով պետական տուրքի վերադարձման դեպքը:  Բացի այդ, նշենք, որ Նախագծի անցումային դրույթներում բացակայում են մինչ Նախագծի ընդունումը արտահիվանդանոցային պայմաններում ախտաբանաանատոմիական գործունեություն իրականացնելու լիցենզիա ստացած անձանց համար անցումն ապահովող կարգավորումներ: Մասնավորապես՝ արտահիվանդանոցային պայմաններում ախտաբանաանատոմիական գործունեություն իրականացնողները, նախքան Նախագծով նախատեսված արգելքի սահմանումը, ձեռք են բերել համապատասխան լիցենզիա, վճարել են պետական տուրք, կատարել են ներդրումներ եւ ձեռք են բերել համապատասխան սարքավորումներ, մինչդեռ արտահիվանդանոցային պայմաններում ախտաբանաանատոմիական գործունեություն իրականացնելու լիցենզիա արդեն իսկ ունեցող անձանց համար Նախագծի ընդունումից հետո գործունեություն ծավալելու պայմանների եւ ժամկետների վերաբերյալ որեւէ կարգավորում սահմանված չէ: Եզրահանգում Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ անհրաժեշտ է ապահովել Նախագծի համապատասխանությունը Սահմանադրությամբ երաշխավորված համաչափության եւ որոշակիության սկզբունքներին, ինչպես նաեւ «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին» եւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքներին:       ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                            ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարողներ` Ն.Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248), Տ.Բադալյան (հեռ.` 011-513-248) 14.01.2022թ. ՏԵՂԵԿԱՆՔ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է:       ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                            ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարողներ` Ն.Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248), Տ.Բադալյան (հեռ.` 011-513-248) 14.01.2022թ. Ֆինանսատնտեսագիտական փորձաքննության արդյունքները Ներկայացված Նախագծով առաջարկվում է փոփոխություններ եւ լրացում  կատարել  «Բնակչության բժշկական օգնության եւ սպասարկման մասին» ՀՀ օրենքում (այսուհետ՝ Օրենք): Նախագծով առաջարկվում է հիվանդությունների հետմահու ախտորոշման եւ մահվան  պատճառը որոշելու նպատակով ախտաբանաանատոմիական դիահերձումները կատարել միայն հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում, ինչն, ըստ Նախագծի հեղինակների, թույլ կտա ախտաբանաանատոմիական գործունեությունը մասամբ վերահսկելիից դարձնել ամբողջությամբ վերահսկելի, իսկ ախտաբանական դիահերձում չկատարելու դեպքում հնարավորություն տալ ոչ հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններում ունենալ դիակի խնամքի, մշակման (դաբաղման) եւ պահպանման ծառայություններ:  Ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրների տեսանկյունից հարկ ենք համարում ներկայացնել հետեւյալ դիտողություններն ու առաջարկությունները: Համաձայն Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորման, հանրապետությունում ներկայումս գործում են  ոչ հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող 9 լիցենզավորված կազմակերպություններ, որոնք մատուցում են  ախտաբանաանատոմիական դիահերձումների ծառայություններ: Նախագծի ընդունման հետեւանքով, մեր կածիքով, վերջիններիս համար կարող են առաջանալ որոշակի խնդիրներ: Մասնավորապես, այդ կազմակերպությունները կզրկվեն ծառայության այդ տեսակը  մատուցելու իրավունքից, ինչը վերջիններիս համար կարող է առաջացնել ֆինանսական եւ այլ բնույթի դժվարություններ: Խնդիրը կայանում է նրանում, որ նման ծառայությունների մատուցման համար տրամադրված լիցենզիայի գործողությունն անժամկետ է եւ տնտեսական գործունեության իրականացման համար այդ կազմակերպությունները կարող են կատարած լինել երկարաժամկետ ներդրումներ: Հետեւաբար, Նախագծի ընդունման դեպքում նրանք կզրկվեն իրենց կողմից արդեն իսկ կատարված ծախսերը փոխհատուցելու հնարավորությունից:  Նախագիծը չի պարունակում նաեւ այդ կազմակերպությունների կողմից արդեն իսկ վճարած տարեկան պետական տուրքի հետ ստացման կամ փոխհատուցման մասին դրույթ: Վերոնշյալ կազմակերպությունների գործունեության վերահսկելիությունն ապահովելու համար կարելի է դիտարկել ՀՀ առողջապահական եւ աշխատանքի տեսչական մարմնի լիազորությունների ընդլայնման հնարավորությունը` ոչ հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպությունների լիցենզիայի  պայմանների եւ պահանջների նկատմամբ վերահսկողության իրականացման հետ կապված: Եզրահանգում Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնահարցերի տեսանկյունից լրամշակման կարիք ունի:       ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏԻ  ԺԱՄԱՆԱԿԱՎՈՐ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՏԱՐ/ ԳԼԽԱՎՈՐ ՄԱՍՆԱԳԵՏ                                       ԳԵՎՈՐԳ ԿԻՐԱԿՈՍՅԱՆ   Կատարող՝  կրտսեր մասնագետ     Ա. Գյոզալյան  13.01.2022թ. Սոցիալական փորձաքննության արդյունքները Ներկայացված Նախագծով առաջարկվում է օրենքում ամրագրել, որ ախտաբանաանատոմիական դիահերձումները կատարվեն միայն հիվանդանոցային պայմաններում բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող  կազմակերպություններում՝  հետմահու ախտորոշման եւ մահվան պատճառը որոշելու նպատակով, որը ըստ հեղինակների, թույլ կտա ախտաբանաանատոմիական գործունեությունը դարձնել վերահսկելի:  Ներկայումս Հայաստանի Հանրապետությունում ախտաբանաանատոմիական բժշկական օգնության եւ սպասարկման տեսակի գործունեություն իրականացնելու լիցենզիա ունեն 49 գործող կազմակերպություններ, որոնցից 40-ը հանդիսանում են հիվանդանոցային բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող կազմակերպություններ (հիվանդանոցներ), իսկ 9 ախտաբանաանատոմիական գործունեություն իրականացնող կազմակերպություններ՝ գործում են առողջապահության նախարարության կողմից  բժշկական օգնության եւ սպասարկման արտահիվանդանոցային` բջջաբանական եւ հյուսվածքաբանական (ձեւաբանական) տեսակներով գործունեություն իրականացնելու լիցենզիայի հիման վրա: Նախագծի հետ կապված, հարկ ենք համարում նշել, որ ախտաբանաանատոմիական բժշկական օգնության եւ սպասարկման տեսակի գործունեություն իրականացնելու լիցենզիա ստացած 9 կազմակերպությունները վերը նշված կարգավորումներով չեն կարողանա իրականացնել այդ լիցենզիայով ամրագրված իրենց գործառույթները: Ուստի, առաջարկում ենք հստակեցնել արդեն իսկ լիցենզիա ստացած կազմակերպությունների հետագա գործունեության հնարավորությունը: Նախագիծը սոցիալ, կրթական հիմնախնդիրներ չի պարունակում: Եզրահանգում Նախագիծը սոցիալական հիմնահարցերի տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:     ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ,  ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆ    Կատարող՝   Մ. Դալլաքյան (հեռ.՝ 011-513-235, 12-35) 10.01.2022թ.