ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

«Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-710-02.02.2015-ՏՀ-010/0) Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը (այսուհետ` Նախագիծ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի աշխատակազմի տնտեսագիտական վարչությունում:

Ստորեւ ներկայացնում ենք Նախագծի վերաբերյալ մեր կողմից կատարված փորձաքննության արդյունքները:

1. Նախագիծը համապատասխանում է «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 47-րդ հոդվածի պահանջներին:

2. Նախագծի նպատակն է հստակեցնել հարկային մարմնի կողմից հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունների` անուղղակի եղանակով հարկվող օբյեկտների գնահատման եւ հարկային պարտավորությունների հաշվարկման դեպքերը եւ այդ նպատակով կիրառվող մեթոդները: Նախագծի վերաբերյալ հարկ ենք համարում ներկայացնել հետեւյալ նկատառումները:

ա) Նախագծի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով առաջարկվում է որպես հարկային մարմնի` իր կողմից վերահսկող եկամուտների մասով հարկվող օբյեկտների անուղղակի եղանակով գնահատման եւ հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունների հաշվարկման հիմք սահմանել. «հաշվապահական հաշվառման կամ հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների հաշվարկման եւ վճարման հարցերը կարգավորող օրենսդրությամբ սահմանված այլ հաշվառման բացակայությունը»: Պետք է նշել, որ համաձայն «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասի, հարկ վճարողը պարտավոր է. «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով իրականացնել հաշվապահական հաշվառում (հարկային օրենսդրությամբ կամ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշումներով նախատեսված դեպքերում` նաեւ այլ հաշվառում եւ (կամ) գրանցումներ), կազմել հաշվետվություններ` իր ֆինանսատնտեսական գործունեության վերաբերյալ»: Հետեւաբար, հաշվապահական հաշվառման կամ հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների հաշվարկման եւ վճարման հարցերը կարգավորող օրենսդրությամբ սահմանված այլ հաշվառման իրականացումը հարկ վճարողի պարտականությունն է: Այս առումով, հարկային մարմնի կողմից իր կողմից վերահսկող եկամուտների մասով հարկվող օբյեկտների անուղղակի եղանակով գնահատման եւ հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունների հաշվարկման հիմք պետք է հանդիսանա ոչ թե հաշվապահական հաշվառման կամ այլ հաշվառման բացակայությունը, այլ դրա չիրականացումը, ուստի առաջարկում ենք Նախագծի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետում «բացակայության» բառը փոխարինել «չիրականացման» բառով:

բ) Նախագծի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսվում է որպես հարկային մարմնի` իր կողմից վերահսկող եկամուտների մասով հարկվող օբյեկտների անուղղակի եղանակով գնահատման եւ հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունների հաշվարկման հիմք սահմանել նաեւ հաշվապահական հաշվառման կամ հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների հաշվարկման եւ վճարման հարցերը կարգավորող օրենսդրությամբ սահմանված այլ հաշվառման համար սահմանված տեղեկությունների կամ փաստաթղթերի չներկայացումը: Կարծում ենք, ի թիվս նշված դեպքերի, որպես անուղղակի գնահատման հիմք, պետք է ավելացնել նաեւ հաշվապահական հաշվառման եւ այլ հաշվառման սահմանված կարգի խախտումներով վարելը:

գ) Նախագծին կից Հավելված 5-ով ներկայացված «Հարկային մարմնի կողմից անուղղակի եղանակով հարկ վճարողի հարկվող օբյեկտների գնահատման (վերագնահատման) եւ պարտավորությունների հաշվարկման կարգի» (այսուհետ՝ Կարգ) «IV. Անուղղակի եղանակով հարկ վճարողի հարկվող օբյեկտների գնահատման (վերագնահատման) եւ պարտավորությունների հաշվարկման ամփոփումը» բաժնի 2-րդ պարբերությունում սահմանվում է, որ. «Հարկային մարմնի կողմից տարբեր մեթոդների կամ միեւնույն մեթոդով տարբեր ելակետային տվյալների կիրառմամբ իրարից զգալիորեն տարբերվող արդյունքներ (գնահատված (վերագնահատված) հարկվող օբյեկտ) ստանալու դեպքում, հարկային մարմինը դրանցից ընտրում է տվյալ հանգամանքներում առավել իրատեսականը....»: Այս կապակցությամբ, կարծում ենք, որոշակի հստակեցումների կարիք կա: Մասնավորապես, Կարգով անհրաժեշտ է սահմանել հարկային մարմնի կողմից տարբեր մեթոդների եւ միեւնույն մեթոդով տարբեր ելակետային տվյալների կիրառման դեպքերը, ինչպես նաեւ ստացված արդյունքերի տարբերության «զգալիության» գնահատման չափորոշիչները: Միաժամանակ, «տվյալ հանգամանքներում առավել իրատեսական» հասկացությունն իր մեջ պարունակում սուբյեկտիվության եւ մեկնաբանելիության բավականին մեծ «ներուժ», որի կապակցությամբ առաջարկում ենք սահմանել «առավել իրատեսական հարկվող օբյեկտի» գնահատման կոնկրետ չափորոշիչներ:

դ) Կարգի նույն բաժնի 5-րդ պարբերությամբ սահմանվում է, որ. «հարկ վճարողի կողմից հարկային մարմին ներկայացրած հաշվետվություններում, հաշվարկներում, հայտարարագրերում եւ այլ փաստաթղթերում արտացոլված հարկվող օբյեկտները, սույն կարգին համապատասխան որոշված հարկվող օբյեկտի չափը գերազանցելու դեպքում, հիմք է ընդունվում հարկ վճարողի ներկայացրած տվյալները»: Կարծում ենք, այս դեպքի համար նման մոտեցումը որոշակիորեն վիճահարույց է, քանի որ`

- նախ եւ առաջ, նշված հաշվետվություններում, հաշվարկներում, հայտարարագրերում եւ այլ փաստաթղթերում արտացոլված հարկվող օբյեկտների հենց անարժանահավատությունն է հիմք հանդիսանում հարկային մարմնի կողմից անուղղակի եղանակով հարկվող օբյեկտի գնահատման համար: Ուստի, օրենքով սահմանված չափանիշների հիման վրա արդեն իսկ անարժանահավատ ճանաչված հարկվող օբյեկտը չի կարելի արժանահավատ համարել միայն այն բանի համար, որ «ապահովում» է համեմատաբար մեծ հարկային պարտավորություն:

- երկրորդ, քանի որ անուղղակի եղանակով հարկվող օբյեկտի գնահատման մեթոդների հիմնական խնդիրը ոչ հավաստի տվյալների հիման վրա հաշվարկված հարկվող օբյեկտի վերագնահատումն է՝ իրական (փաստացի) հարկային պարտավորությունների որոշման համար (որը, ենթադրաբար, պետք է լինի ավելի մեծ, քան հարկ վճարողի կողմից ներկայացվածը, քանզի վերջինիս կողմից ոչ հավաստի տվյալների օգտագործման հիմնական նպատակը հարկային պարտավորությունների նվազեցումն է), ուստի, կարծում ենք, որ նման դեպքում առավել տրամաբանական եւ արդարացի կլինի հիմք ընդունել հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունների որոշման նպատակով հարկային մարմնի կողմից անուղղակի գնահատման միջոցով որոշված հարկվող օբյեկտը:

ՀՀ ԱԺ աշխատակազմի տնտեսագիտական

վարչության տնտեսական փորձաքննության

բաժնի վարիչ                                                                                Գ. ԿԻՐԱԿՈՍՅԱՆ

16.02.2015թ.