ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
«Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի վերաբերյալ
ՀՀ Ազգային ժողովի պատգամավորներ Գուրգեն Արսենյանի, Գրիգոր Ղոնջեյանի, Մնացական Պետրոսյանի, Հռիփսիմե Ավետիսյանի եւ Արթուր Պետրոսյանի կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագիծը (այսուհետ` Նախագիծ) քննարկվել է ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմի օրենսդրության վերլուծության եւ զարգացման վարչությունում:
Օրենքի նախագիծը համապատասխանում է «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ օրենքի 47 հոդվածի պահանջներին:
«Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի վերաբերյալ առկա են հետեւյալ առաջարկություններն ու դիտողությունները.
Օրենքի նախագծում առկա են առանցքային բնույթի, պայմանականորեն 2 խմբի բաժանվող դրույթներ: Դրանցից մեկը կապված է պատգամավորական խմբակցությունները եւ պատգամավորական խմբերը (այսուհետ` խմբեր եւ խմբակցություններ) որպես ԱԺ մարմնի կարգավիճակ ունեցող սուբյեկտներ դիտելու հետ: Իսկ մյուսը կապված է սահմանադրական իրավահարաբերությունների հետ: Երկու խմբերի հարցերը փոխկապակցված են եւ դրանց ձեւակերպումից կախված է խմբերի եւ խմբակցությունների ընդհանուր իրավասության եւ լիազորությունների ընդլայնման մեխանիզմները: ՀՀ Սահմանադրության 4-րդ գլխում որպես սահմանադրական իրավասությամբ օժտված սուբյեկտներ հանդիսանում են ՀՀ ԱԺ նախագահը, նրա տեղակալները, պատգամավորները եւ հանձնաժողովները: Դրա հետ մեկտեղ Սահմանադրությամբ ամրագրված է այդ սուբյեկտների իրավասության շրջանակը: Այդ հիմքով «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ օրենքը սահմանում է նրանց լիազորությունների շրջանակը: Նախագծի համատեքստում հարց է ծագում, թե ի՞նչ է պետք հասկանալ «մարմիններ» հասկացության տակ եւ թե ի՞նչ մարմիններ են դրանք` պետական, քաղաքական, աշխատանքային կամ այլ: «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը այդ հարցին չի պատասխանում, սակայն հիմք ընդունելով ընդհանուր իրավասության շրջանակից բխող լիազորությունների ծավալը եւ բովանդակությունը, հանգում ենք այն հետեւության, որ դրանք իրավական նշանակություն ունեցող որոշումներ ընդունելու լիազորությամբ օժտված աշխատանքային մարմիններ են:Խմբերի եւ խմբակցությունների կազմում պատգամավորների միավորումը իրականացվում է հետապնդվող միասնական գաղափարներով եւ (կամ) նպատակներով: Դրանք, ի տարբերություն ԱԺ աշխատանքային մարմինների, օրենսդրական գործւընթացներին մասնակցում են պատգամավորների միջոցով` այսինքն, միջնորդավորված մասնակցությունը ապահովված է ԱԺ գործառույթներին: Խմբերն ու խմբակցությունները հանդիսանում են քաղաքական զարգացումների ակտիվ մասնակիցներ` միաժամանակ տարբերակվելով մշտապես գործող ԱԺ մարմիններից, քանի որ խմբերի եւ խմբակցությունների ու դրանց կազմում ընդգրկված պատգամավորների գործունեությունը չի կարող պարտադրվել` այն հիմնված է ազատ կամաարտահայտության սկզբունքի հիման վրա: Ուստի եւ դոկտրինալ հիմնավորման կարիք ունի օրենքի ուժով խմբակցության եւ խմբի գործունեությանը ԱԺ մարմնի կարգավիճակ հաղորդելու գաղափարը: Չէ՞որ այդ գործունեությունը հիմնվում է կամավոր մասնակցության սկզբունքի վրա:
Հետխորհրդային մի շարք պետությունների, ներառյալ` Ռուսաստանի Դաշնության, Ղազախստանի, Ուզբեկստանի, ինչպես նաեւ Արեւելյան Եվրոպայի` օրինակ, Լեհաստանի կամ Արեւմտյան Եվրոպայի` օրինակ, Ֆրանսիայի պառլամենտների կանոնակարգերի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ այդ պետություններում, կարեւորելով պատգամավորական խմբերի եւ խմբակցությունների դերն ու նշանակությունը, այնուամենայնիվ այդ խմբերին եւ խմբակցություններին պառլամենտների մարմինների կարգավիճակ չի հաղորդվում:
Միաժամանակ ակնհայտ է, որ օրենքի նախագծով խմբերին եւ խմբակցություններին ԱԺ մարմնի կարգավիճակ տալուն վերաբերող հարցի բարձրացնելը վկայում է Ազգային ժողովի խմբերի եւ խմբակցությունների` Ազգային ժողովում աճող դերի եւ կշռի մասին:
Սահմանադրական իրավունքի դոկտրինայում պառլամենտների մարմիններին բնորոշ չափանիշները բազմաթիվ են եւ իրարամերժ: Դա կախված է նաեւ պետության կառավարման ձեւից: Նման պարագայում հարցի լուծումը կապված է խորհրդարանի դիրքորոշումից:
Այս ընդհանուր դիտարկման հետ մեկտեղ նշենք, որ այդ հարցը ելակետային է, որի լուծումից կախված կլինի դրան առնչվող` օրենքի նախագծում ներառված բազմաթիվ այլ դրույթների լուծումը:
ՀՀ Սահմանադրության 83 հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն, « Ազգային ժողովը` Ազգային ժողովի նախագահի առաջարկությամբ նշանակում է Ազգային ժողովի վերահսկիչ պալատի նախագահ, սահմանադրական դատարանի անդամներ եւ սահմանադրական դատարանի կազմից` սահմանադրական դատարանի նախագահ »: Օրենքի նախագծի 15 հոդվածով առաջարկվում է օրենքի 18 հոդվածի 1-ին կետի «ժէ» ենթակետը «Ազգային» բառից առաջ լրացնել «խորհրդակցելով ԱԺ խմբակցությունների ու պատգամավորական խմբերի հետ» բառերով: Արդյունքում առաջարկվում է նախատեսել, որ ՀՀ ԱԺ նախագահն իր սահմանադրական լիազորությունը կարող է իրականացնել սահմանափակ շրջանակում` միայն խորհրդակցելուց հետո: Տվյալ պարագայում, մեր կարծիքով, ԱԺ նախագահի սահմանադրական լիազորության սահմանափակումն օրենքի ուժով կարող է գնահատվել որպես սահմանադրության հետ անհամապատասխանություն:
Եվս մեկ սկզբունքային բնույթի դիտողության վերաբերյալ.
«Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ օրենքի 51 հոդվածի 1-ին կետի ա/ ենթակետում սահմանված է, որ « Ազգային ժողովի նախագահն առաջադրված օրենքի նախագիծը կամ նախագծերի փաթեթը երկօրյա ժամկետում դնում է շրջանառության մեջ, այն ուղարկելով` ա/ Կառավարություն (եթե հեղինակը պատգամավոր է)՝ վարչապետի անունով, եւ Աշխատակազմ, որոնք 20-օրյա ժամկետում Ազգային ժողովի նախագահին ներկայացնում են իրենց եզրակացություններն առաջադրված օրենքի նախագծի կամ նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ »: Նույն օրենքի 52 հոդվածի 3 կետի ա/ ենթակետում սահմանված է, որ « Եթե սույն օրենքով այլ բան նախատեսված չէ, ապա Ազգային ժողովի նախագահը ներկայացված նախագիծը երկօրյա ժամկետում դնում է շրջանառության մեջ՝ այն ուղարկելով՝ ա/ Աշխատակազմ, որը 20-օրյա ժամկետում Ազգային ժողովի նախագահին է ներկայացնում իր եզրակացությունը նախագծի վերաբերյալ »: Այսինքն, փորձաքննության համար նախատեսված է քսանօրյա ժամկետ: Ընդորում, այդ ժամկետը հստակեցված չէ` աշխատանքային, թե օրացույցային օր:
Օրենքի նախագծի 83 հոդվածով առաջարկվում է փոփոխել հիշյալ ժամկետը, սահմանելով ընդամենը տասօրյա ժամկետ, որի ընթացքում պետք է տրվի աշխատակազմի եզրակացությունը: Այս կապակցությամբ անհրաժեշտ ենք գտնում նշել իրավական փորձաքննության մեխանիզմներն ու տեխնոլոգիաները:
Օրենքի նախագծի փորձաքննությունը իրականացվում է ընդհանուր գիտական` համակարգա-կառուցվածքային, հատուկ` ձեւական-իրավաբանական, համեմատական- իրավական, տրամաբանական-իրավական մեթոդների կիրառմամբ` հաշվի առնելով միջազգային իրավունքի սկզբունքների եւ նորմերի իմպլեմենտացիայի անհրաժեշտությունը եւ օրենսդրական տեխնիկայի կանոնների պահանջները` ուշադրության կենտրոնում պահելով ՀՀ իրավական դաշտի պահանջներն ու առանձնահատկությունները: Ցանկացած նախագծի փորձաքննություննաեւ ներառում է ներկայացված նախագծի սահմանադրականությունը որոշելու խնդիրը, նաեւ այն, թե ի՞նչ հետեւողականությամբ է իրականացվում ժողովրդավարական պետության հիմնական գաղափարը` օրենքի իրավական լինելու հարցը :
Ուսումնասիրվում է կարգավորման ոլորտում միջազգային փորձը, գործող օրենսդրության արատները կամ թերի կողմերը եւ բացթողումները, հիմնավոր հետազոտվում են հայեցակարգին վերաբերող հարցերը, ինչպես նաեւ վերլուծվում են օրենքի ընդունման առնչությամբ ընդունվելիք այլ օրենքների նախագծերի անհրաժեշտությունը:
Նշված վերլուծության մեթոդները կիրառվում են օրենքների բոլոր նախագծերի առնչությամբ` անկախ դրանց ծավալից եւ կարգավորման ոլորտից:
Այս պարագայում գտնում ենք, որ որակյալ եզրակացություններ ապահովելը հնարավոր է ողջամիտ ժամկետում, իսկ տասօրյա ժամկետը կսահմանափակի նշված բոլոր մեթոդները կիրառելու հնարավորությունը: Առաջարկում ենք վերանայել այդ դրույթը, սահմանելով եզրակացություն տալու համար երեսունօրյա ժամկետ: Այդ կապակցությամբ անհրաժեշտ կլինի վերանայել «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ օրենքի` դրան վերաբերող ժամկետները:
«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 70 հոդվածի 6-րդ կետի 2-րդ պարբերության համաձայն. «Եթե իրավական ակտում կատարվում են ծավալուն փոփոխություններ կամ լրացումներ, ապա իրավական ակտը կարող է ամբողջությամբ շարադրվել նոր խմբագրությամբ»: Այդ հիմքով առաջարկում ենք քննարկել օրենքը նոր խմբագրությամբ ներկայացնելու նպատակահարմարության հարցը, քանի որ 114 հոդվածից բաղկացած օրենքում առաջարկվում է կատարել բազմաթիվ փոփոխություններ եւ լրացումներ, որոնք ներառված են օրենքի նախագծի 122 հոդվածներում:
ՀՀ ԱԺ ԱՇԽԱՏԱԿԱԶՄԻ
ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅԱՆ
ԵՎ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ
Կատարողներ`
Ա. Հայկյանց
Ա. Երեմյան
Պ. Թոխյան
