ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆԸ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-068-18.10.2021-ՏՀ-011/0) վերաբերյալ Կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-068-18.10.2021-ՏՀ-011/0), (այսուհետ` Նախագիծ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական վարչությունում:  Նախագիծը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության:  Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին տեղեկանքը:       ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ             ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏ                                       ԼԻԴԻՅԱ ՄՆԱՑԱԿԱՆՅԱՆ     08.11.2021թ. Իրավական փորձաքննության արդյունքները Նախագծի` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը (այսուհետ` Սահմանադրություն) եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը. 1.  Նախագծի 2-րդ հոդվածով նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի (այսուհետ` նաեւ Օրենսգիրք) 53-րդ հոդվածի 10-րդ մասի 1-ին նախադասությունը շարադրել այսկերպ՝ «Բացառությամբ տրանսֆերային գնագոյացման հարկային հաշվարկների, հաշվարկված հարկի կամ վճարի վերաբերյալ հարկային հաշվարկներ չեն կարող ներկայացվել այն դեպքերում, եթե հարկային հաշվարկը վերաբերում է` (…)»: Միաժամանակ Նախագծի 2-րդ հոդվածով նախատեսված է Օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 10-րդ մասի 3-րդ կետում սահմանել, որ Օրենսգրքի 374-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված տրանսֆերային գնագոյացման հաշվարկի դեպքում ժամկետը 5 տարին է: Կարծում ենք՝ Օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 10-րդ մասի 3-րդ կետում տրանսֆերային գնագոյացումների վերաբերյալ առանձնահատուկ կարգավորում նախատեսելու անհրաժեշտությունը բացակայում է, քանի որ Օրենսգրքի 10-րդ մասի կարգավորումները Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին կետով սահմանված բացառության արդյունքում արդեն իսկ չեն տարածվում տրանսֆերային գնագոյացումների վրա: 2.  Նախագծի 3-րդ հոդվածով նախատեսված է Օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 1-ին մասը շարադրել նոր խմբագրությամբ, որի համաձայն՝ «Հարկ վճարողի (Օրենսգրքով սահմանված դեպքերում` հարկային գործակալի, հավատարմագրային կառավարչի, համատեղ գործունեության հաշվետու մասնակցի, կոմիսիոների, գործարքի իրականացման ժամանակ իր անունից հանդես եկող գործակալի, անչափահաս ֆիզիկական անձանց դեպքում` նաեւ ծնողի կամ խնամակալի) կողմից հարկային մարմին ներկայացված հարկային հաշվարկում սխալների ինքնուրույն հայտնաբերման դեպքում, իսկ Օրենսգրքի 374-րդ հոդվածով սահմանված դեպքում՝ հարկային մարմնի առաջարկով, դրանց ճշտման արդյունքներով, սույն հոդվածով սահմանված կարգով, կարող են ներկայացվել ճշտված հարկային հաշվարկներ, այդ թվում` տրանսֆերային գնագոյացման ճշտված հարկային հաշվարկներ»: Կարգավորման էությունից բխում է, որ վերջինիս նպատակը Օրենսգրքի 374-րդ հոդվածով սահմանված դեպքում տրանսֆերային գնագոյացման ճշտված հարկային հաշվարկներ ներկայացնելն է: Սակայն մեջբերված նորմի ձեւակերպումից հետեւում է, որ քննարկվող դեպքում պետք է ներկայացվեն ճշտված հարկային հաշվարկներ, այդ թվում՝ տրանսֆերային գնագոյացման ճշտված հարկային հաշվարկներ:  Նշվածով պայմանավորված՝ առաջարկում ենք վերը մեջբերված նորմը ձեւակերպել բավարար հստակությամբ՝ ընդգծելով Օրենսգրքի 374-րդ հոդվածով սահմանված դեպքում միայն տրանսֆերային գնագոյացման ճշտված հարկային հաշվարկի ներկայացման անհրաժեշտությունը: 3. Նախագծի 14-րդ հոդվածով նախատեսված է Օրենսգրքի 362-րդ հոդվածը շարադրել նոր խմբագրությամբ, որի 3-րդ մասի 4-րդ կետում նախատեսված է հետեւյալը՝ «Սույն հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի կիրառության իմաստով՝ անձը գործնականում վերահսկում է մյուս անձի գործարար որոշումները՝ անկախ տվյալ անձի կանոնադրական կամ բաժնեհավաք կապիտալում մասնակցությունից, եթե հետեւյալ պայմաններից որեւէ մեկը բավարարվում է.  4) հարկային տարում հարկ վճարողի ձեռնարկատիրական եկամուտների 80 տոկոսից ավելին ստացվել է ոչ ռեզիդենտ անձին ապրանքների մատակարարման, նրա համար աշխատանքների կատարման եւ (կամ) նրան ծառայությունների մատուցման գործարքներից, բացառությամբ գույքի վարձակալության եւ (կամ) անհատույց օգտագործման, ոչ նյութական ակտիվների օտարման գործարքներից ստացվող եկամուտների եւ տոկոսների.»: Հարկ է նկատել, որ Օրենսգրքի 362-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 4-րդ կետը նոր խմբագրությամբ շարադրելիս անձի՝ գործնականում մյուս անձի գործարար որոշումները՝ անկախ տվյալ անձի կանոնադրական կամ բաժնեհավաք կապիտալում մասնակցությունից վերահսկելու դեպքը մասնավորեցվել է միայն ոչ ռեզիդենտ անձին ապրանքների մատակարարման, նրա համար աշխատանքների կատարման (…) գործարքներից ստացվող եկամուտների եւ տոկոսների հատվածով՝ առանց տվյալ տարանջատումը կատարելու օբյեկտիվ հիմքի առնչությամբ Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորմամբ պատճառաբանության ներկայացման: Նշվածով պայմանավորված՝ առաջարկում ենք հիմնավորել վերը մեջբերված կարգավորմամբ նախատեսված շրջանակի նեղացման, մասնավորապես՝ ոչ ռեզիդենտ անձանց հատվածով տարանջատում նախատեսելու օբյեկտիվ հիմքը: Բացի այդ, Նախագծի 13-րդ հոդվածով Օրենսգրքի 361-րդ հոդվածում կատարվող լրացմամբ սահմանված է «անձ» հասկացությունը, իսկ Նախագծի 14-րդ հոդվածով Օրենսգրքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 362-րդ հոդվածի 3-րդ մասի տրամաբանությունից բխում է, որ տվյալ կարգավորումը վերաբերում է անձի՝ գործնականում մյուս անձի գործարար որոշումները վերահսկելու դեպքերին: Ուստի առաջարկում ենք վերանայել Նախագծի 14-րդ հոդվածով Օրենսգրքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 362-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 4-րդ կետում կիրառված «հարկ վճարողին» ձեւակերպումը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, որի համաձայն՝ «Նորմատիվ իրավական ակտում միեւնույն միտքն արտահայտելիս կիրառվում են միեւնույն բառերը, տերմինները կամ բառակապակցությունները` որոշակի հերթականությամբ»:  4. Նախագծի 14-րդ հոդվածով նախատեսված է Օրենսգրքի 362-րդ հոդվածը շարադրել նոր խմբագրությամբ, որի 3-րդ մասի 3-րդ կետում նախատեսված է հետեւյալը՝ «(…) անձի կողմից մյուս անձին տվյալ հարկային տարվա որեւէ օրվա դրությամբ տրամադրված եւ (կամ) երաշխավորված փոխառությունների գումարի հաշվեկշռային արժեքը գերազանցում է տվյալ հարկային տարվա հունվարի 1-ի դրությամբ ստացողի ընդհանուր ակտիվների հաշվեկշռային արժեքի 51 տոկոսը, (…)»: Առաջարկում ենք վերանայել «որեւէ օրվա դրությամբ» ձեւակերպումը՝ ապահովելով վերջինիս համապատասխանությունը իրավական որոշակիության սկզբունքին, մասնավորապես՝ օրենքի՝ բավարար հստակությամբ սահմանված լինելու պահանջին, ինչը հնարավորություն կտա համապատասխան սուբյեկտներին ողջամտորեն կանխատեսել իրենց վարքագծի իրավական հետեւանքները: 5. Նախագծի 26-րդ հոդվածով նախատեսված է Օրենսգրքի 378-րդ հոդվածը շարադրել նոր խմբագրությամբ, որի համաձայն՝  «Նախնական գնագոյացման պայմանավորվածություն 1. Սույն գլխի կիրառության իմաստով հարկ վճարողը ոչ ռեզիդենտ փոխկապակցված կողմի/կողմերի հետ կատարված գործարքների մասով կարող է դիմել հարկային մարմնին նախնական գնագոյացման պայմանավորվածության ձեռքբերման համար: 2. Նախնական գնագոյացման պայմանավորվածության ձեռքբերման կարգը եւ պայմանները սահմանում է հարկային մարմինը»: «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «Եթե նորմատիվ իրավական ակտում օգտագործվում են նոր կամ բազմիմաստ կամ այնպիսի հասկացություններ կամ տերմիններ, որոնք առանց պարզաբանման միանշանակ չեն ընկալվում, կամ այլ նորմատիվ ակտով տրված է այդ հասկացությունների կամ տերմինների այլ սահմանում, ապա տվյալ ակտով տրվում են այդ ակտի էությունից բխող դրանց սահմանումները: Սահմանումները պետք է լինեն այնպիսին, որ ապահովեն դրանց միատեսակ ու միանշանակ ընկալումն ու կիրառումը»: Վերը մեջբերված դրույթի բովանդակությունից բխում է, որ նախնական գնագոյացման պայմանավորվածության կարգն ու պայմանները սահմանում է Կառավարությունը, սակայն Օրենսգրքում բացահայտված չէ նախնական գնագոյացման պայմանավորվածության հասկացությունը, ուստի կանխատեսելի չէ՝ ինչի պայմաններն ու կարգն է սահմանվելու ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտով: Հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 3-րդ մասը՝ առաջարկում ենք նախնական գնագոյացման պայմանավորվածությանը վերաբերելի հիմնական կարգավորումները, մասնավորապես՝ հասկացությունը, նախատեսել Օրենսգրքում լիազորող նորմով սահմանվելիք հարցերի շրջանակը շահագրգիռ սուբյեկտների համար կանխատեսելի դարձնելու նպատակով: 6. Նախագծի՝ տեխնիկական պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը. 1)  Նախագծի 1-ին հոդվածում Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի լրիվ անվանումը հիշատակելիս առաջարկում ենք պահպանել «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 5-րդ մասի պահանջը, համաձայն որի՝ «Սահմանադրական օրենք չհանդիսացող օրենսգրքի լրիվ անվանումը հիշատակելիս հետեւյալ հաջորդականությամբ ներառվում են օրենքի ընդունման տարին, ամիսը (տառերով), ամսաթիվը, օրենսգրքի վերնագիրը եւ «օրենսգիրք» բառը, եթե վերնագիրը չի ներառում այն: Սահմանադրական օրենք չհանդիսացող օրենսգրքի կրճատ անվանումը հիշատակելիս նշվում է օրենսգրքի վերնագիրը եւ «օրենսգիրք» բառը, եթե վերնագիրը չի ներառում այն»: 2)  Նախագծի 6-րդ հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված է Օրենսգրքի 337-րդ հոդվածի 1-1.2-րդ մասերը շարադրել նոր խմբագրությամբ: Մինչդեռ Օրենսգրքի 337-րդ հոդվածում 1.2-րդ մաս առկա չէ: Ուստի առաջարկում ենք քննարկվող հատվածը վերաձեւակերպել այնպես, որ հասկանալի լինի Օրենսգրքի 337-րդ հոդվածի 1-ին մասի նոր խմբագրությամբ շարադրելու միտումը: Բացի այդ, քննարկվող մասը նոր խմբագրությամբ շարադրելիս առաջարկում ենք պահպանել կետերի եւ ենթակետերի համարակալմանը վերաբերելի «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 7-րդ մասի պահանջը, այն է՝ «Օրենսդրական ակտի հոդվածները, մասերը եւ կետերը համարակալվում են արաբական թվանշաններով: Հոդվածում ենթակետերը համարակալվում են հայերենի այբուբենի փոքրատառերով: Հոդվածների եւ մասերի համարները տեքստից բաժանվում են միջակետերով, իսկ հոդվածների կետերի համարները` փակագծերով: Հոդվածում ենթակետի` հայերենի այբուբենի փոքրատառերով նշված համարները տեքստից բաժանվում են միջակետով»: Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի այլ հոդվածների մասերի, կետերի եւ ենթակետերի համարակալմանը: 3)  Հարկ ենք համարում նկատել, որ «Նորմատիվ իրավական ակտերի» մասին օրենքի 16-րդ հոդվածի բովանդակությունից բխում է, որ նորմատիվ իրավական ակտում կարող է կիրառվել կա՛մ «եւ», կա՛մ «կամ» շաղկապը, մինչդեռ «եւ (կամ)»  գրելաձեւը կիրառելի չէ: Նշվածով պայմանավորված՝ առաջարկում ենք վերանայել Նախագծի մի շարք հոդվածներում (օրինակ՝ 6-րդ, 16-րդ, 22-րդ) «եւ (կամ)»  գրելաձեւի կիրառման դեպքերը: 4)  Նախագծի 7-րդ հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսված է Օրենսգրքի 338-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետում «համալիր հարկային» բառերից հետո լրացնել «կամ տրանսֆերային գնագոյացման» բառերը: Տվյալ կետում «համալիր հարկային» բառերը կիրառված են մեկից ավելի անգամ, հետեւաբար առաջարկում ենք վերաձեւակերպել այնպես, որ հասկանալի լինի համապատասխան լրացման վերաբերելիությունը բոլոր դեպքերին՝ միաժամանակ ապահովելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 17-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջը: 5)  «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 16-րդ հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն՝ «Եթե նորմատիվ իրավական ակտում բառը նշված է եզակի թվով, ապա դա տարածվում է նաեւ այդ բառի հոգնակիի վրա եւ ընդհակառակը, եթե տվյալ իրավական ակտով այլ բան նախատեսված չէ, կամ ուղղակի այլ բան չի բխում այդ իրավական ակտի բովանդակությունից»: Մեջբերված նորմի հաշվառմամբ՝ առաջարկում ենք վերանայել Նախագծում բառի եզակի թվով կիրառմանը զուգահեռ փակագծերում հոգնակի թվի մասին նշում կատարելու դեպքերը (օրինակ՝ անձը (անձինք): 6)  Նախագծի 18-րդ հոդվածի 1-ին կետի ենթակետերի համարակալումն առաջարկում ենք համապատասխանեցնել «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 7-րդ մասի պահանջին: Միաժամանակ՝ տվյալ նորմի պահանջի հաշվառմամբ անհրաժեշտ է վերանայել նաեւ Նախագծի 18-րդ հոդվածի 1-ին կետի «բ» ենթակետով Օրենսգրքի 367-րդ հոդվածի 3-րդ մասում լրացվող կետերի համարակալումը: 7)  Նախագծում «Հայաստանի Հանրապետության Կառավարություն», «Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն» եզրույթների կիրառման փոխարեն՝ առաջարկում ենք գործածել Սահմանադրությամբ, ինչպես նաեւ Օրենսգրքով նախատեսված ձեւակերպումը, այն է՝ Կառավարություն: 8)  Առաջարկում ենք վերանայել Նախագծում «1.1-րդ», «3.1-րդ» եւ այլ նմանատիպ գրելաձեւերը՝ փոխարինելով համապատասխանաբար «1.1-ին», «3.1-ին» գրելաձեւերով: 9)  Նախագծի 29-րդ հոդվածի վերնագիրն առաջարկում ենք հանել՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 8-րդ մասը, որի համաձայն՝ «Օրենսդրական ակտի հոդվածները ունենում են վերնագրեր, բացառությամբ փոփոխություն կամ լրացում նախատեսող օրենսդրական ակտերի (…)»: Եզրահանգում Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ ներկայացված առաջարկությունների հիման վրա անհրաժեշտ է ապահովել Նախագծի համապատասխանությունն իրավական որոշակիության սկզբունքին, ինչպես նաեւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքին:     ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                              ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարող՝ Կ. Մանուկյան (հեռ.` 011-513-248) 08.11.2021թ.     ՏԵՂԵԿԱՆՔ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է:     ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                              ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարող՝ Կ. Մանուկյան (հեռ.` 011-513-248) 08.11.2021թ.   Ֆինանսատնտեսագիտական փորձաքննության արդյունքները Ներկայացված Նախագծով առաջարկվում է 2020թ. հունվարի 1-ից ուժի մեջ մտած ՀՀ հարկային օրենսգրքի (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) 73-րդ գլխով սահմանված տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումները համապատասխանեցնել միջազգային մոտեցումներին, ինչպես նաեւ սահմանել հարկային հսկողություն իրականացնելու ընթացակարգերը: Օրենսգրքի համապատասխան դրույթները միջազգային մոտեցումներին համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությունը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ դրանք մշակվել են դեռեւս 2015 թվականին, որից հետո նշված միջազգային մոտեցումները էականորեն փոփոխվել են: Մասնավորապես, Նախագծով առաջարկվում է՝ 1. համապատասխան փոփոխություններ կատարել ավելացված արժեքի հարկով հարկվող գործարքների նկատմամբ տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումների կիրառման մասով, 2. հստակեցնել տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումների կիրառման շրջանակները, մասնավորապես՝ մշտական հաստատության միջոցով ՀՀ-ում գործունեություն իրականացնող ոչ ռեզիդենտ շահութահարկ վճարողների նկատմամբ տրանսֆերային գնագոյացման կիրառման առանձնահատկությունները,  3. վերանայել տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումների կիրառման համար փոխկապակցված անձինք համարվելու չափանիշների համակարգը՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ փոխկապակցված անձանց շրջանակը չի սահմանափակվում միայն ՀՀ հարկ վճարողներով, իսկ գործող օրենսդրությամբ հարկ վճարողներ են համարվում այն ֆիզիկական անձինք եւ կազմակերպությունները, որոնք Օրենսգրքով ունեն կամ կարող են ունենալ հարկ կամ վճար վճարելու պարտավորություն, ուստի Օրենսգրքի 362-րդ հոդվածի կիրառման տեսանկյունից առաջարկվել է «անձ» հասկացության կիրառումը, որը համապատասխանում է կրկնակի հարկումը բացառելու մասին համաձայնագրերով նախատեսված հասկացության բովանդակությանը,  4. սահմանել, որ բարձր հարկային կարգապահություն ցուցաբերելու դեպքում կիրառվում է հարկային պատասխանատվության ավելի մեղմ միջոցներ,  5. հստակեցնել տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումների կիրառման տեսանկյունից արժանահավատ տեղեկատվություն հանդիսացող աղբյուրները, ինչպես նաեւ ներդնել տեղեկությունների ներկայացման եռաստիճան համակարգ, 6. տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումների կիրառման շրջանակներում սահմանել նախնական գնագոյացման պայմանավորվածությունների ձեռք բերման հնարավորությունը եւ դրա օրենսդրական հիմքերը, 7. սահմանել տրանսֆերային գնագոյացման ստուգման տեսակը, ընթացակարգերը, իրականացման ժամկետները, առանձնահատկությունները, ինչպես նաեւ կատարել տեխնիկական բնույթի մի շարք փոփոխություններ եւ լրացումներ: Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրներ չի պարունակում եւ կարող է լուծել դրանով հետապնվող խնդիրները, սակայն հարկ ենք համարում ուշադրություն հրավիրել Նախագծի 13-րդ հոդվածով առաջարկվող՝ Հարկային օրենսգրքի  361-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի նոր շարադրանքի վրա, որով տրվում է «հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր (աշխարհագրական տարածք)» հասկացության սահմանումը: Համաձայն այդ սահմանման՝ հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիրը (աշխարհագրական տարածքը) « վնասակար հարկային պրակտիկա կիրառող», ինչպես նաեւ հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիրը (աշխարհագրական տարածքն) է, այդ թվում՝ կառավարության կողմից սահմանված երկիրը (տարածքը): Խնդիրը կայանում է նրանում, որ մի կողմից «հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր (աշխարհագրական տարածք)» հասկացությունը սահմանվում է որպես «հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր (աշխարհագրական տարածք)» (այսինքն՝ որեւէ սահմանում չի տրվում եւ հասկացությունը բացատրվում է հենց նույն հասկացությամբ), իսկ մյուս կողմից՝ որպես այդպիսին համարվում է նաեւ «վնասակար հարկային պրակտիկա կիրառող» երկիրը, որն այնքան անորոշ մեկնաբանություն է, որ հենց ինքը «վնասակար հարկային պրակտիկա կիրառող երկիր»-ը մեկնաբանության եւ սահմանման կարիք ունի: Ընդ որում, տվյալ խնդիրն առկա է նաեւ ՀՕ-ի գործող սահմանման պարագայում, ըստ որի տվյալ հասկացությունը սահմանվում է այսպես. «հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր (աշխարհագրական տարածք)` Կառավարության սահմանած հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր (աշխարհագրական տարածք).»: Չնայած այս դեպքում եւս գործ ունենք պարզ տաֆտալոգիայի հետ, սակայն այս սահմանումից հստակ պարզ է, որ հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկրները (աշխարհագրական տարածքները) դրանք բացառապես Կառավարության կողմից սահմանված երկրները (տարածքներն են), ինչն էլ նշանակում է, որ գործնականում այս հասկացության կիրառությունը որեւէ տարընթերցման կամ մեկնաբանության տեղիք չի կարող տալ: Այլ հարց է տվյալ հասկացության նոր սահմանումը, քանի որ դրանից ակնհայտ է, որ «հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր (աշխարհագրական տարածք)»-ը ոչ միայն Կառավարության կողմից սահմանված երկրները (տարածքներն) են, այլեւ այլ երկրները (ընդ որում՝ անհայտ է մնում, թե որոնք), ինչպես նաեւ խիստ անորոշ՝ «վնասակար հարկային պրակտիկա կիրառող» երկրները: Ուստի, այս հասկացությունը վերաշարադրման կամ նորովի սահմանման անհրաժեշտություն է զգում՝ տարընթերցումներից խուսափելու, ինչպես նաեւ ՀՕ-ի 73-րդ գլխի գործնական կիրառելիության ապահովման տեսանկյունից:  Եզրահանգում Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրների տեսանկյունից որոշ լրամշակման կարիք ունի՝ կապված «հարկման հատուկ ազատական համակարգեր ունեցող երկիր (աշխարհագրական տարածք)» հասկացության սահմանման հետ:     ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                               ԱՐԹՈՒՐ ԹԱՄԱԶՅԱՆ  (հեռ.` 011 513-668) 29.10.2021թ. Սոցիալական փորձաքննության արդյունքները 1.  Կառավարության կողմից ներկայացված Նախագծով առաջարկվում է փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարել «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում (այսուհետ՝ Օրենսգիրք): Նախագծի ընդունումը պայմանավորված է տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումների լիարժեք եւ արդյունավետ ներդրման, ինչպես նաեւ վերջիններիս կիրառման համար համապատասխան իրավական կարգավորումներ սահմանելու անհրաժեշտությամբ, քանի որ 2020թ. հունվարի 1-ից ուժի մեջ են մտել տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումները, մինչդեռ բացակայում են անհրաժեշտ հարկային վարչարարություն իրականացնելու համար համապատասխան օրենսդրական հիմքերը:  2.  Նախագիծը սոցիալ, կրթական, առողջապահական հիմնախնդիրներ չի պարունակում, սակայն կցանկանայինք ներկայացնել մեկ նկատառում՝ կապված Նախագծի կառուցվածքի հետ: Մասնավորապես, Նախագծի 24-րդ հոդվածով առաջարկվում է Օրենսգրքի 376-րդ հոդվածը լրացնել նոր՝ 1.1-րդ մասով՝ հետեւյալ բովանդակությամբ. «1.1. Փաստաթղթավորումը պարունակում է հետեւյալ տեղեկատվությունը. 1) Գլխավոր փաստաթուղթ - արտացոլում է բազմազգ կազմակերպության գործարար գործունեության նկարագիրը, տրանսֆերային գնագոյացման ամբողջական քաղաքականությունը եւ իր եկամուտների համաշխարհային տեղաբաշխման եւ տնտեսական գործունեության մասին տեղեկատվություն: Գլխավոր փաստաթուղթը ներկայացվում է մայր կազմակերպության կողմից: Գլխավոր փաստաթղթով պահանջվող տեղեկատվության բովանդակությունը եւ ներկայացման կարգը սահմանում է հարկային մարմինը: 2) Տեղական փաստաթուղթ - արտացոլում է մանրամասն տեղեկատվություն կազմակերպությունների միջեւ կատարված գործարքների մասին: Տեղական փաստաթուղթը ներառում է տեղեկատվություն, որն առնչվում է հարկ վճարողի եւ ոչ ռեզիդենտ փոխկապակցված անձանց միջեւ կատարված գործարքների վերաբերյալ տրանսֆերային գնագոյացման վերլուծությանը: Տեղական փաստաթուղթը ներկայացվում է դուստր կազմակերպությունների կողմից: Տեղական փաստաթղթով պահանջվող տեղեկատվության բովանդակությունը եւ ներկայացման կարգը սահմանում է հարկային մարմինը: Հարկային մարմինը տեղական փաստաթուղթ կարող է պահանջել նաեւ մշտական հաստատության միջոցով Հայաստանի Հանրապետությունում գործունեություն իրականացնող ոչ ռեզիդենտ շահութահարկ վճարողներից: 3) Երկրների միջեւ փոխանակվող հաշվետվություն - արտացոլում է հարկային մարմինների միջեւ համընդհանուր տեղեկատվության տրամադրում, որն առնչվում է եկամուտների համաշխարհային տեղաբաշխմանը, վճարված հարկերին եւ բազմազգ կազմակերպության տնտեսական գործունեության վերաբերյալ ցուցանիշներին: Երկրների միջեւ փոխանակվող հաշվետվությունը ներկայացվում է վերջնական մայր կազմակերպության կողմից: Տվյալ փաստաթղթի ձեւն ու լրացման կարգը սահմանում է հարկային մարմինը:»: Ըստ էության, ներկայացվող լրացումներում առաջարկվում են նոր հասկացություններ՝ «Գլխավոր փաստաթուղթ», «Տեղական փաստաթուղթ» եւ «Երկրների միջեւ փոխանակվող հաշվետվություն»: Կարծում ենք, առավել նպատակահարմար է նոր ներմուծվող հասկացությունները ներառել Օրենսգրքի 73-րդ գլխի 361-րդ՝ հոդվածում՝ «Կիրառվող հասկացությունները» վերտառությամբ հոդվածում: Եզրահանգում Նախագիծը սոցիալ, կրթական, առողջապահական հիմնախնդիրների տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:     ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ, ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆ   Կատարող` Ա. Գալստյան (հեռ. 011-513-270), (12-70) 28.10.2021թ.