ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ «Հայաստանի Հանրապետության անտառային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ` Կ-988-11.04.2016-ԳԲ-010/0) եւ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ` Կ-9881-11.04.2016-ԳԲ-010/0) Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ        ՀՀ կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ՀՀ Ազգային ժողով ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության անտառային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթը (այսուհետ` Նախագծերի փաթեթ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմի տնտեսագիտական վարչությունում:  Ստորեւ ներկայացնում ենք Նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ մեր կողմից կատարված փորձաքննության արդյունքները: 1. Նախագծերի փաթեթը համապատասխանում է «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ՀՀ օրենքի  47-րդ հոդվածի պահանջներին:  2. Նախագծերի փաթեթի ընդունման արդյունքում ակնկալվում է վերացնել հակասությունները ՀՀ անտառային օրենսգրքի եւ ՀՀ հողային օրենսգրքի միջեւ, ՀՀ անտառային օրենսգրքում ներդնել կառուցապատման իրավունքի ինստիտուտը, որը, ըստ Նախագծերի փաթեթի հեղինակի, կնպաստի անտառային հողերի առավել արդյունավետ կառավարմանը եւ պահպանմանը: Սակայն, «Հայաստանի Հանրապետության անտառային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծում (այսուհետ` Նախագիծ) առկա են որոշակի խնդիրներ, որոնք, մեր կարծիքով, ոչ միայն չեն նպաստի անտառային հողերի առավել արդյունավետ կառավարմանը եւ պահպանմանը, այլ ընդհակառակը` կարող են էապես վնասել այդ գործընթացին: Մասնավորապես. ա)  Նախագծի հիմնավորման մեջ նշվում է, որ. «Հողային օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի պահանջների համաձայն պետական անտառները հանդիսանում են կառուցապատման իրավունքի օբյեկտներ, իսկ կառուցապատման իրավունքով պետական անտառների եւ անտառային հողերի տրամադրման դրույթները ներառված չեն ՀՀ անտառային օրենսգքում:», այն դեպքում, երբ ՀՀ Հողային օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն. «Արգելվում է քաղաքացիներին եւ իրավաբանական անձանց սեփականության իրավունքով փոխանցել պետական եւ համայնքային սեփականություն հանդիսացող այն հողամասերը, որոնք` զբաղեցված են պետական սեփականություն հանդիսացող անտառով.», ինչը նշանակում է, որ պետական անտառային հողերում կառուցապատումն, ըստ էության, նպատակահարմար չի կարող լինել, եթե կառուցապատողը համոզված չլինի, որ կարող է որոշ ժամանակ անց փոխել այդ հողերի նպատակային նշանակությունը (ինչն էլ կարող է կոռուպցիոն ռիսկեր առաջացնել), իսկ նման հնարավորության եւ նախադեպի առաջացման պայմաններում ավելորդ կլինի խոսել անտառային հողերի արդյունավետ կառավարման, առավել եւս` պահպանման մասին: բ) Նախագծի 3-րդ հոդվածի 3-րդ կետով առաջարկվում է Անտառային օրենսգրքի 32-րդ հոդվածը լրացնել նոր 5-րդ մասով, ըստ որի. «Պետական անտառային հողերում կառուցապատման առանձնահատկությունները եւ կառուցապատման իրավունքի տրամադրման կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:», այն դեպքում, երբ ՀՀ Հողային օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի  3-րդ մասի համաձայն. «Սույն հոդվածով սահմանված հողամասերի կառուցապատման առանձնահատկությունները կարող են սահմանվել օրենքով եւ այլ իրավական ակտերով:»: Այսինքն, նախ այս հոդվածից միանշանակ չի բխում, որ անտառային հողերը հանդիսանում են կառուցապատման օբյեկտներ, երկրորդ` Անտառային օրենսգիրքը չի արգելում այլ իրավական ակտերով (այդ թվում` ՀՀ կառավարության որոշումներով) սահմանել անտառային հողերի կառուցապատման առանձնահատկություններ (ինչն անիմաստ է դարձնում տվյալ լրացման կատարումը), եւ երրորդ` առաջարկվող լրացման համաձայն այդ առանձնահատկությունների սահմանումը տրվում է բացառապես ՀՀ կառավարությանը, ինչն էլ ոչ միայն չի վերացնում Նախագծերի փաթեթի հիմնավորման մեջ նշված հակասությունները, այլեւ խորացնում եւ նոր հակասություններ է առաջացնում այս երկու օրենսգրքերի միջեւ (կարծում ենք, այդ հակասությունները վերացնելու նպատակով ավելի նպատակահարմար կլինի ՀՀ Հողային օրենսգրքի 60-րդ հոդվածում սահմանել, որ անտառային հողերի վրա կառուցապատման առանձահատկությունները սահմանվում են միայն օրենքով` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այդ առանձհատկությունները, այսպես թե այնպես, կապված են լինելու նորմատիվ բնույթի դրույթների սահմանման հետ): գ) Նախագծով առաջարկվում է ուժը կորցրած ճանաչել Անտառային օրենսգրքի բոլոր այն դրույթները, որոնք վերաբերում են անտառօգտագործման պայմանագրերին եւ անտառային տոմսերին` այս մոտեցումը հիմնավորելով նրանով, որ. «Պարզ չէ, թե ինչպես է այս նորմը իրականում կիրառվում թույլտվություն չպահանջվող անտառօգտագործողների նկատմամբ: Այստեղից հետեւում է, որ ֆիզիկական անձանց անտառօգտագործման թույլտվությունը լիարժեք չի ծառայում իր նպատակին, քանի որ սահմանված չեն հսկման հստակ մեխանիզմներ: Իրականում, անտառապահերը, ովքեր պատասխանատու են անտառօգտագործման գործունեության հսկման համար թույլ են տալիս տեղի բնակիչներին՝ առանց որեւէ իրավունքի անսահմանափակ օգտվել անտառային պաշարներից՝ անձնական կարիքները հոգալու համար: Արդյունագործական, թե անձնական նպատակներով են ոչ բնափայտային մթերումները կատարվում, այս պարագայում, դժվար որոշելու հարց է:»: Տվյալ մոտեցումը, մեր կարծիքով, երկակի խնդիր է առաջացնում: Մի կողմից` աղքատության բարձր մակարդակի պայմաններում, թերեւս անիմաստ է այս առումով վերահսկողական մեխանիզմների սահմանումը եւ սոցիալական տեսանկյունից ավելի նպատակահարմար կլինի հենց թույլ տալ անտառների հարակից բնակավայրերի բնակիչներին անարգել օգտվելու անտառային բարիքներից, իսկ մյուս կողմից` եթե օրենսգրքի պահանջներից բխում է վերակսկողության իրականացում, ապա պետք է փորձել սահմանել այդ մեխանիզմները, այլ ոչ թե վերացնել համապատասխան նորմերը` հղում կատարելով դժվարությունների վրա: Ընդհանուր առմամբ, այս մոտեցումն առաջին անգամ չէ, որ տեղ է գտնում օրենսդրական նախաձեռնություններում (կապված ինչպես հարկային եւ մաքսային, այնպես էլ վերահսկողության հետ կապված մյուս բնագավառների կարգավորումների հետ), սակայն որեւէ անգամ հարց չի բարձրացվում այն մասին, որ շարունակաբար կրճատելով «դժվար վերահսկելի» բնագավառների նկատմամբ վերակսկողական գործառույթները` ինչու՞ համապատասխան փոփոխություններ չեն նախատեսվում նաեւ այդ վերահսկողության համար պետական կամ համայնքային բյուջեներում նախատեսված ֆինանսավորման ծավալների առումով (այն դեպքում, երբ գործնականում տեղի է ունենում հակառակ գործընթացը` վերահսկողական գործառույթներ ունեցող մարմինների արտաբյուջետային ֆոնդերի միջոցների շարունակական ավելացման տեսքով, ինչն էլ, ըստ գաղափարի, պետք է խրախուսի վերահսկողության արդյունավետության մակարդակի բարձրացումը): դ) Նախագծի 8-րդ հոդվածով առաջարկվում է ուժը կորցրած ճանաչել Անտառային օրենսգրքի 34-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, որով սահմանվում են անտառօգտագործողների իրավունքները, այն դեպքում, երբ անտառօգտագործողների պարտականությունները (որոնք սահմանվում են այս հոդվածի 1-ին մասով) մնում է անփոփոխ: Այսինքն, ստացվում է, որ անտառօգտագործողները պետք է ունենան միայն պարտականություններ եւ ոչ մի իրավունք, ինչը ոչ միայն չի հիմնավորված Նախագծերի փաթեթի հիմնավորման մեջ, այլեւ ընդունելի մոտեցում, կարծում ենք, չի կարող լինել: Ընդհանուր առմամբ, Նախագծերի սույն փաթեթը չի կարող ապահովել այն խնդիրների լուծումը, որոնք հետապնդվում են դրանով, եւ բացի այդ` տվյալ փաթեթի ընդունումը նոր խնդիրներ կառաջացնի անտառային հարաբերությունների կարգավորման բնագավառում:                      ՀՀ ԱԺ աշխատակազմի   տնտեսագիտական վարչության պետ`                                                    Ա. ԹԱՄԱԶՅԱՆ    ՀՀ ԱԺ աշխատակազմի  տնտեսագիտական վարչության սոցիալական փորձաքննության բաժնի վարիչ`                                          Ա. ԳԱԼՍՏՅԱՆ 02.05.2016թ.